ویکی‌ادبیات:ویکی‌ادبیات چه چیزی نیست
سبک نگارش
ویکی‌ادبیات دانشنامه روی کاغذ نیست
عملاً هیچ محدودیتی در تعداد موضوعاتی که می‌توان در این دانشنامه نوشت نیست. فقط چند محدودیت مانند اثبات‌پذیری مطرح است که در این صفحه توضیح داده خواهند شد.
ممکن است طولانی بودن یک مقاله برای برخی از کاربران که از اینترنت کم سرعت استفاده می‌کنند محدودیت به‌شمار برود. این مسئله به خوانا بودن مقالات نیز لطمه می‌زند. تقسیم کردن یک مقاله به چندین مقاله و نوشتن خلاصه‌ای از مطالب در مقالهٔ اصلی و پیونددهی به مقاله‌های دیگر، راهی طبیعی برای رشد یک موضوع است. در دانشنامه‌های مکتوب برخی از موضوعات به‌صورت کوتاه و با مقاله‌های ایستا ارائه می‌شوند؛ اما در ویکی‌ادبیات به‌دلیل به‌کار نگرفتن کاغذ می‌توان مقاله‌های کامل‌تر و طولانی‌تری نوشت، پیوندهای بسیار بیشتری گذاشت و هر موضوع را در جای خود به‌طور کامل توضیح داد.
همچنین این ویژگی بدین معناست که دیگر نیاز نیست یک مقاله را به مقالهٔ مشابهش که معروف‌تر است بازگردان کرد. بخش «جستارهای وابسته» به این منظور گنجانده می‌شود تا خوانندگان را به دیگر اطلاعات مربوط به یک موضوع رهنمون سازد.
کلیّات
ویکی‌ادبیات فرهنگ لغت نیست
ویکی‌ادبیات یک فرهنگ لغت یا راهنمای اصطلاحات فنی نیست. مقاله‌های ویکی‌ادبیات نباید شامل مطالب زیر باشند:
- معنی واژه‌ها. خواهشمندیم برای مقاله‌هایی که فقط معنای یک اصطلاح را توضیح می‌دهند ورودی نسازید. مقاله‌های ویکی‌ادبیات معمولاً باید با تعریفی خوب آغاز شوند. اگر به مقاله‌ای برخورد کردید که چیزی بیش از تعریف معنای یک واژه نبود، بکوشید تا اطلاعات بیشتری در آن بگنجانید و آن را به سطح یک مقالهٔ دانشنامه‌ای برسانید. یکی از استثناهای این قانون مقاله‌هایی هستند که دربارهٔ معانی فرهنگی یک عدد بحث می‌کنند.
- فهرست معنای واژه‌ها. بااین‌حال در ویکی‌ادبیات صفحه‌هایی به نام ابهام‌زدایی تعریف شده است که شامل راهنمای معانی مختلف یک واژه هستند. همچنین صفحاتی نوشته‌شده که شامل فهرستی از واژه‌های فنی مربوط به یک رشته است.
- راهنمای استفاده یا فرهنگ امثال و اصطلاحات عامیانه. ویکی‌ادبیات علاقه‌ای به توضیح چگونگی استفاده از واژه‌ها یا اصطلاحات ندارد. ما نمی‌خواهیم در اینجا به مردم بگوییم که چطور صحبت کنند. هرچند ممکن است در یک مقاله لازم باشد تا طرز استفادهٔ یک واژه برای تمایز بین معانی مختلف آن در نظریات یا ملل مختلف توضیح داده شود.
برای ثبت معنای یک واژه به [wiki:صفحه اصلی|ویکی‌واژه]] که یکی از پروژه‌های خواهر ویکی‌ادبیات است، مراجعه کنید.
نوواژه‌ها
برخی از نوواژه‌ها می‌توانند استعمال زیاد داشته باشند و ممکن است بتوان شواهد بسیاری در اینترنت و در جامعه در استفاده از آن یافت؛ اما برای داشتن یک مقاله در این باره در ویکی‌ادبیات باید از منابع درخور اعتماد ثانویه مثل کتاب و مقالات که دربارهٔ اصطلاح یا مفهوم صحبت می‌کنند، استفاده کنیم و نه کتاب‌ها و مقالاتی که از این واژه استفاده می‌کنند. مشاهدات شخصی کاربران (مثل پیدا کردن وبلاگ‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که از این واژه استفاده می‌کنند به‌جای اینکه به‌صورت خاص دربارهٔ آن واژه بنویسند) برای حمایت از وجود مقالات ناکافی است؛ زیرا ممکن است نیازمند تجزیه و تحلیل و کنارهم قرار دادن منابع اولیه به‌منظور پیشبرد یک دیدگاه باشد که به‌صراحت با سیاست تحقیق دست‌اول ممنوع درتضاد است.
نوواژه‌هایی که در استفاده گسترده هستند؛ اما برای آن هیچ پوششی در منابع دست‌دوم نیست هنوز آماده برای پوشش در ویکی‌ادبیات نیست. زمان بیشتری نیاز است که منابع دست‌دوم دربارهٔ آن فراهم شود تا برای ایجاد مقاله در ویکی‌ادبیات مناسب باشد.
ویکی‌ادبیات جای انتشار تحقیقات دست‌اول نیست
ویکی‌ادبیات جای نشر افکار و تحلیل‌های شخصی نیست. خواهشمندیم از ویکی‌ادبیات برای هیچ‌کدام از مطالب زیر استفاده نکنید:
- تحقیقات ابتکاری مانند ارائهٔ نظریات یا راه‌حل‌های جدید، نظریات ابتکاری، اصطلاحات جدید یا ساخت واژهٔ جدید است. ر.ک. تحقیق دست‌اول ممنوع. اگر تحقیق ابتکاری و جدیدی انجام داده‌اید، آن را به جاهای دیگری مانند مجلات علمی مربوط، دیگر رسانه‌های چاپی یا وبگاه‌های مربوط بفرستید. هنگامی که تحقیق شما به‌عنوان امری مقبول از سوی همگان پذیرفته شد، ویکی‌ادبیات گزارشی دربارهٔ آن خواهد نوشت. لازم نیست که حتماً اطلاعات یک مقالهٔ ویکی‌ادبیات از مجله‌های معتبر علمی برداشته شوند؛ بلکه کافی است منبع اطلاعات درخور اثبات و اعتماد باشد. ذکر منابع یک مقاله (مانند کتاب یا وبگاه) نشان می‌دهد که آن مقاله قابل اثبات است و فقط بیان‌کنندهٔ نظریات ویرایشگر آن نیست.
- اختراعات تازه. برای مثال اگر واژه یا اصطلاح خاص در سبکی از نقد غزل ساخته‌اید نمی‌توانید برای اولین بار آن را در ویکی‌ادبیات بنویسید. باید صبر کنید تا یک منبع موثق آن را تأیید کند.
- نقدهای تحلیلی. زندگی‌نامه‌ها و مقالاتی که دربارهٔ آثار ادبی و هنری هستند دانشنامه‌ای تلقی می‌شوند؛ اما تحلیل‌های انتقادی یک اثر به‌شرطی در ویکی‌ادبیات قابل طرح هستند که ریشهٔ مستقیم در نگرش‌های مختلف گروه‌های متخصص خارج از ویکی‌ادبیات داشته باشند.
- بلاگ‌ها یا تألیفات شخصی که بیان کننده نظرات شخصی شما دربارهٔ موضوعی خاص است. وظیفهٔ ویکی‌ادبیات گردآوری دانش بشری است. ویکی‌ادبیات وسیله‌ای برای تبدیل نظرات شخصی به دانش بشری نیستند. در وضعیت بسیار خاص که نظرات یک شخص به‌حدی مهم باشند که بحث‌برانگیز به‌نظر برسند بهتر است دیگران چیزی دربارهٔ آن بنویسند. مقاله‌های شخصی مربوط به ویکی‌ادبیات را می‌توانید روی وبگاه meta «متا» پیدا کنید. همچنین انشعابی از ویکی‌ادبیات به نام wikinfo موجود است که اجازهٔ نوشتن نظرات شخصی در مقاله‌ها را به همگان می‌دهد.
- نظرات مربوط به مسائل روز یکی از نمونه‌های خاص نکتهٔ پیشین است. این گونه مسائل باعث تحریک احساسات شده و بعضی از مردم را وسوسه می‌کنند تا روی تریبون سخنرانی بروند؛ ولی ویکی‌ادبیات محیط مفیدی برای این کارها نیست. مقاله‌ها باید آنقدر متعادل شوند تا بتوان مطالب مربوط به مسائل روز را در منطقی‌ترین شکل ممکن در آن‌ها گنجاند. همچنین، نویسنده‌های ویکی‌ادبیات نباید مقاله‌هایی بنویسند که به‌سرعت منسوخ شوند.
- تالار گفت‌وگو. خواهشمندیم تلاش کنید تا ویکی‌ادبیات همچنان یک دانشنامه باقی بماند. می‌توانید با همکاران خود در صفحه‌های بحث خودشان گفت‌وگو کنید. مشکلات مربوط به یک مقاله را هم در صفحهٔ بحث همان مقاله پیگیری کنید؛ اما خواهش می‌کنیم بحث‌ها را به داخل صفحهٔ اصلی مقاله‌ها نکشانید. پروژه‌های تازه‌پای متعددی تعریف می‌شود که از یک ویکی برای بحث و گفت‌وگو استفاده می‌کنند.
برای مشاهدهٔ جایی که بتوانید نظرات شخصی خود را منتشر کنید می‌توانید به وبگاه Everything۲ (انگلیسی) مراجعه کنید.
ویکی‌ادبیات منبر یا محل تبلیغات نیست
ویکی‌ادبیات تریبون سخنرانی یا وسیله‌ای برای تبلیغات حزبی یا عقیدتی نیست؛ بنابراین محتوای ویکی‌ادبیات نباید شامل مطالب زیر باشد:
- هر گونه تبلیغات یا جانبداری. البته بدیهی است که یک مقاله می‌تواند تا زمانی که اصل بیان حداکثریِ دیدگاه‌ها رعایت شود تنها به گزارش کردن این گونه متون بپردازد. شما می‌توانید برای بیان دیدگاه‌های خود دربارهٔ هر موضوعی یک وب‌نوشت بسازید و مردم را متقاعد کنید که دیدگاه شما درست است. ویکی‌ادبیات برای بیان عقاید ساخته نشده؛ بلکه برای بیان حقایق تأییدپذیر ساخته شده است.
- نقطه‌نظرها اگرچه برخی از موضوعات، به‌ویژه آن‌هایی که مربوط به امور جاری و سیاست هستند، ممکن است احساسات را تحریک کرده و مردم را بر آن داشته باشند کهبالای تریبون بروند، ویکی‌ادبیات واسطه این موضوع نیست. مطالب باید متعادل شوند تا ورودی‌های مدنظر، به‌خصوص برای رویدادهای فعلی، در یک دیدگاه منطقی و یک دیدگاه خنثی را نشان دهند. علاوه‌بر این، ویرایشگران ویکی‌ادبیات باید تلاش کنند مقالاتی را بنویسند که به‌سرعت منسوخ نشوند. بااین‌حال، پروژه خواهر ویکی‌ادبیات می‌توانند به تفسیر مقاله بپردازند.
- شایعات: رسوایی‌هایی که از طریق شایعات کوچه و بازار یا وبگاه‌های نامعتبر شنیده می‌شوند در ویکی‌ادبیات جایی ندارند. مطالب و محتوای موجود دربارهٔ زندگی افراد، برای برآورده کردن یک استاندارد بسیار قوی، لازم است؛ چراکه در غیر این صورت ممکن است تخطی از حق افراد به حریم خصوصی باشند. مطالب نباید صرفاً برای حمله به شهرت یک شخص نوشته شوند.
- تبلیغ برای خود. شما آزادید تا دربارهٔ خود یا پروژه‌هایی که در آن‌ها شرکت دارید بنویسید؛ اما به یاد بسپارید که استانداردهای ویکی‌ادبیات روی مقالهٔ شما اعمال می‌شوند. یکی از این استانداردها رویکرد بیان حداکثری دیدگاه‌هاست که دربارهٔ این نوع مقاله‌ها بسیار سختگیر است. ساخت پیوندها و ارجاع‌های زیاد به خودزیست‌نامه‌ها (اتوبیوگرافی‌ها) نیز پذیرفته نیست. ر.ک. ویکی‌ادبیات:خودزیست‌نامه، ویکی‌ادبیات:خودبینی، ویکی‌ادبیات:شهرت
- تبلیغات بازرگانی. مقاله‌هایی که دربارهٔ شرکت‌ها و محصولات است به شرطی پذیرفته می‌شود که با رعایت اصل بیان حداکثریِ دیدگاه‌ها و به‌دور از تعصب نوشته شوند. همچنین تمام نام‌های این گونه مقاله‌ها باید از نظر شخص ثالث اثبات‌شدنی باشند، درنتیجه مقاله‌هایی که دربارهٔ یک تعمیرگاه بسیار کوچک یا شرکت‌های محلی است مقبول نیست. پیوندهای بیرونی به سازمان‌های بازرگانی فقط به شرطی پذیرفتنی است که ربطی به مطالب گفته شده در مقاله دارد. به‌یاد بسپارید که ویکی‌ادبیات درپی تأیید هیچ تجارتی نیست و برنامه‌ای برای آشناسازی مردم با آن‌ها را ندارد.
ویکی‌ادبیات یک وبگاه آینه یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست
ویکی‌ادبیات وبگاهی آینه یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست. تمام مطالب و پرونده‌هایی که به ویکی‌ادبیات فرستاده می‌شوند، بدون هیچ رحمی ویرایش می‌شوند تا ویژگی لازم برای دانشنامه‌ای بودن را به‌دست آورند. هر گونه مطلبی که به ویکی‌ادبیات ارسال می‌شود، تحت قانون مجوز مستندات آزاد گنو قرار گرفته و استفادهٔ آزاد از آن مجاز است. مقاله‌های ویکی‌ادبیات نباید صرفاً شامل مطالب زیر باشند:
- مجموعه‌ای بزرگ از پیوندهای بیرونی یا دسته‌بندی‌های اینترنتی. اضافه کردن یک یا چند پیوند بیرونی مفید که با مطلب مقاله در ارتباط است، هیچ ایرادی ندارد؛ اما ایجاد فهرست‌های طولانی از این گونه پیوندها باعث می‌شود که مقاله‌ها کوتاه شده و از هدف اصلی ویکی‌ادبیات دور بیفتند. هنگام ویرایش مقاله‌هایی که دربارهٔ موضوعاتی است که وبگاه‌های هواداری زیادی دارند، فقط به ذکر وبگاه اصلی هواداران کفایت کنید. ر.ک. ویکی‌ادبیات:پیوند به بیرون
- مجموعه‌ای بزرگ از پیوندهای داخلی. البته این نکته شامل صفحه‌های ابهام‌زدایی و فهرست‌های ساخت‌یافته که برای سازمان‌دهی مقاله‌ها به‌کار می‌روند، نمی‌شود.
- مجموعه‌ای از مطالبی که از مالکیت‌های عمومی و دیگر منابع گردآوری شده‌اند. این مطالب شامل این مطالب است: متن کامل یک کتاب یا کد منبع یک برنامه، اسناد تاریخی اصل، نامه‌ها، قوانین، اعلامیه‌ها و دیگر مطالب منبع که صرفاْ در صورتی مفید است که در شکل اصلی و جمله‌بندی بدون تغییر ارائه شده باشند. هرگونه رونوشت از منابع مبدأ (از جمله جدول‌های ریاضی، نجومی ویا کدهای منبع) باید به ویکی‌نبشته فرستاده شود. استفاده از مطالب منابعی که در قلمروی عمومی قرار دارند (مانند ویرایش یازدهم دانشنامه بریتانیکا) و اضافه کردن آن‌ها به مقاله هیچ ایرادی ندارند. ر.ک. ویکی‌ادبیات:رونوشت منابع اصلی را نفرستید
- مجموعه‌ای از تصاویر و پرونده‌های صوتی و تصویری که مقاله‌ای برای آن‌ها نیست. اگر می‌خواهید تصویری را به ویکی‌ادبیات اضافه کنید، ابتدا مطالب دانشنامه‌ای آن را فراهم کنید سپس تصویر را در آن بگنجانید. همچنین سعی کنید آن را به ویکی‌انبار بفرستید. اگر یک تصویر از منبعی که در قلمروی عمومی روی یک وبسایت قرار دارد آورده شده باشد آن را در ویکی‌ادبیات:فهرست تصاویر بدون مقاله یا ویکی‌ادبیات:منابع تصویر موجود در قلمرو عمومی هم قرار دهید.
ویکی‌ادبیات یک میزبان رایگان، وب‌نوشت، فراهم‌کنندهٔ فضای وب یا وبگاه ارتباطات اجتماعی نیست
ویکی‌ادبیات، خدمات شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک یا توییتر ارائه نمی‌دهد. نباید وبگاه، وب‌نوشت یا ویکی شخصیتان را بر روی ویکی‌ادبیات میزبانی کنید. صفحه‌های ویکی‌ادبیات نباید شامل صفحات زیر باشند:
- صفحه‌های شخصی. هر ویکی‌نویسان ادبیات دارای صفحهٔ کاربری مخصوص به خود است؛ اما از این صفحه‌ها فقط برای نمایش اطلاعات مربوط به کار در دانشنامه استفاده می‌شود. اگر قصد ساخت یک وبگاه شخصی، وب‌نوشت یا ثبت رزومه خود را دارید، از یکی از فراهم‌کننده‌های رایگان موجود در اینترنت استفاده کنید. صفحه‌های کاربری نباید جایی برای برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران یا سرگرمی باشد، بلکه باید بنیانی برای همکاری علمی مؤثر با دیگران در جهت گسترش ویکی‌ادبیات باشد.
- انبار ذخیرهٔ پرونده‌ها.الگو:عنوان بخش خواهش می‌کنیم تنها پرونده‌هایی را به ویکی‌ادبیات بار کنید که در مقاله‌های دانشنامه‌ای استفاده می‌شوند؛ در غیر این صورت این پرونده‌ها حذف خواهند شد. اگر تصاویر اضافی دیگری دارید، آن‌ها را به ویکی‌انبار بفرستید تا بتوان از طریق ویکی‌ادبیات به آن‌ها پیوند زد.
- یادبودها. موضوع مقاله‌ها حتماً باید معیارهای سرشناسی (افراد) ویکی‌ادبیات را داشته باشند. ویکی‌ادبیات جایی برای ثبت یادبودی برای درگذشتگان، فامیل، آشنایان، و افراد دیگری که معیارهای گفته‌شده را نداشته باشند، نیست.
اگر می‌خواهید از فناوری ویکی برای پروژهٔ چندنفرهٔ دیگری استفاده کنید می‌توانید به وبگاه‌هایی مراجعه کنید که فضای رایگان یا اجاره‌ای فراهم می‌کنند. همچنین می‌توانید نرم‌افزار ویکی را روی میزبان شخصی خود نصب کنید.
ویکی‌ادبیات مجموعه‌ای از اطلاعات درهم و برهم نیست
ویکی‌ادبیات مجموعه‌ای از اطلاعات درهم‌وبرهم نیست. اینکه مطلبی ۱۰۰٪ درست باشد دلیلی بر آن نیست که برای ویکی‌ادبیات مفید باشد. هر چند هنوز هم بر سر شرایط دانشنامه‌ای بودن بسیاری از ورودی‌های مختلف ویکی‌ادبیات اختلاف نظر مطرح است، اجماع کنونی بر این است که ویکی‌ادبیات نباید شامل این قبیل مضامینی باشد:
- فهرست پرسش‌های رایج. مقاله‌های ویکی‌ادبیات نباید فهرستی از پرسش‌های رایج باشند. به‌جای آن می‌توان مطالب مربوط به پرسش‌ها را به‌صورت جمله‌های خبری رایج در مقاله‌ها و به‌صورت بی‌طرف نوشت.
- فهرست یا انبار موضوعات نامربوط به‌هم مانند نقل‌قول‌ها، کلمات قصار یا اشخاص (حقیقی یا خیالی) نیست. اگر می‌خواهید فهرستی از نقل‌قول‌ها را فرهم آورید، آن را در پروژهٔ خواهر ویکی‌ادبیات به نام ویکی‌گفتاورد قرار دهید. بااین‌حال داشتن فهرست برای ورودی‌های مشهور مانند فهرست دشمنان نیکسون به‌دلیل ارتباط موضوعی، هیچ ایرادی ندارد. همچنین در ویکی‌ادبیات جدول‌ها و اطلاعات جدول‌بندی‌شده‌ای درج شده که برای ارجاع سریع به‌کار می‌روند.
- یادبود. ویکی‌ادبیات جای بزرگداشت دوستان و آشنایان فوت شده نیست. مقاله‌های دانشنامه‌ای باید به‌جز علاقهٔ شخصی شما، دلیلی برای مشهور نشان دادن افراد داشته باشند.
- گزارش خبری. ویکی‌ادبیات نباید شامل گزارش‌های خبری دست‌اول باشد (پروژهٔ خواهر ویکی‌ادبیات به نام ویکی‌خبر دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد). ویکی‌ادبیات مقاله‌های دانشنامه‌ای زیادی دربارهٔ موضوعات تاریخی دارد که هم‌اکنون نیز در جریان اخبارند. این امر باعث شده است که مقاله‌های ویکی‌ادبیات نسبت به بیشتر منابع مرجع روزآمدتر باشد؛ زیرا ما می‌توانیم پیشرفت‌ها و واقعیت‌هایی را که بعداً شناخته می‌شوند در مقاله‌ها بگنجانیم. برای مثال رجوع شود به رویدادهای کنونی.
- شجره‌نامه یا دفتر تلفن. مقاله‌های زندگینامه‌ای باید صرفاْ دربارهٔ افرادی که به نوعی شهرت، موفقیت یا احتمالاً بدنامی رسیده‌اند باشد. یکی از معیارهای شهرت این است که ببینیم آیا یک شخص در منابع بیرونی متعددی معرفی شده است یا خیر. افرادی را که از شهرت کمتری برخوردارند، می‌توان در مقاله‌های دیگر نام برد. برای کسب اطلاعات بیشتر به m:Wikipeople (ویکی‌مردم) واقع در فراویکی مراجعه کنید. ویکی‌ادبیات دفتر تلفن نیست.
- کتاب راهنما، ورودی‌های کتاب راهنما، راهنمای برنامه‌های تلویزیون/رادیو یا منبعی برای ادارهٔ کارهای تجاری. برای مثال مقاله‌ای که دربارهٔ یک ایستگاه رادیویی است نباید رخدادهای نزدیک، پیشرفت‌های جاری، شمارهٔ تلفن یا فهرست پخش برنامه‌ها را دربرداشته باشد. (بااین‌حال ذکر وقایع مهم ممکن است پذیرفتنی باشد). وانگهی، صفحه‌های بحث مقاله‌ها برای گفت‌وگو دربارهٔ مقاله است نه برای بحث تجاری درخصوص عنوان مقاله. ویکی‌ادبیات صفحه‌های زرد (کتاب اول) نیست.
- کتاب خودآموز یا راهنمای استفاده. در‌حالی‌که ویکی‌ادبیات مجموعه‌ای از نوشته‌های دربارهٔ توصیف افراد، مکان‌ها و چیزهای دیگر است، مقاله‌های آن نباید شامل خودآموز یا راهنمای استفاده، توصیه (حقوقی، پزشکی و...)، اظهار نظر، یا «شیوه‌نامه‌ها» باشند. این منع شامل آموختارها (tutorial)، آموزش‌های گام‌به‌گام، کتابچه‌های دستورالعمل، راهنماهای بازی‌های ویدئویی و دستورهای آشپزی می‌شود. به یاد بسپارید که این مسئله ربطی به فضای نام ویکی‌ادبیات: که در آن شیوه‌های مربوط به ویرایش خود ویکی‌ادبیات گفته می‌شود ندارد. اگر می‌خواهید کتابچهٔ آموزشی شیوه‌نامه‌ای بنویسید، می‌توانید نگاهی به ویکی‌روش یا پروژهٔ خواهر ویکی‌ادبیات به نام ویکی‌کتاب بیندازید.
- راهنمای اینترنت. مقاله‌های ویکی‌ادبیات نباید صرفاً به توضیح ماهیت، ظاهر و خدمات یک وبگاه بپردازند؛ بلکه باید آن وبگاه را به شکلی دانشنامه‌ای توضیح داده، موفقیت‌های آن را ذکر کنند، تأثیرات یا برجستگی تاریخی آن را شرح دهند و با این کار موجب شوند تا ویکی‌ادبیات همچنان به‌عنوان به‌روزترین منبع مرجع جهان شناخته شود.
- کتاب درسی و متن توضیحی. این موضوع به پروژهٔ خواهر ویکی‌ادبیات به نام ویکی‌کتاب مربوط می‌شود.
- خلاصهٔ داستان. مقاله‌های ویکی‌ادبیات نباید صرفاً خلاصه‌ای از یک اثر داستانی باشند؛ بلکه باید این ذکر خلاصه را به‌همراه تحلیل (با منبع) اثر که به ذکر جزئیات دستاوردهای آن اثر و تأثیرات تاریخی آن می‌پردازد آورد. همچنین می‌توان این خلاصه‌ها را در مقاله‌های سریالی گنجاند.
ویکی‌ادبیات یک دفترچه اطلاعات نیست
ویکی‌ادبیات یک بانک اطلاعاتی یا دفترچه اطلاعاتی برای هر آنچه در دنیا موجود است یا قبلاً وجود داشته، نیست. مقاله‌های ویکی‌ادبیات شامل چنین مطالبی نیست:
- فهرست‌هایی از موضوعات غیرمرتبط، نظیر (اما نه فقط) افراد (حقیقی یا تخلی) یا نقل‌قول‌هایشان. اگر می‌خواهید نقل‌قول‌ها را فهرست کنید، در ویکی‌گفتاورد واردشان کنید.
- مدخل‌های تبارشناسی. سوابق فامیلی باید فقط در جایی که مرتبط باشند و درون مقالهٔ یک موضوع سرشناسی مطرح شوند.
- فهرست تلفن‌ها، تجارت‌ها، و نظایر آن. ویکی‌ادبیات یک دفترچه تلفن نیست که در آن فهرستی از تلفن‌های افراد حقیقی و حقوقی و تجارت‌های مختلف ذکر شود. ویکی‌ادبیات همچنین محلی برای فهرست کردن تمام راه‌های ارتباطی مربوط به یک موضوع (مثلاً تمام کتاب‌فروشان برخط، یا تمام مراکز تحقیقی) نیست. فقط موضوعاتی در ویکی‌ادبیات جا دارند که سرشناسی داشته باشند.
- کاتالوگ کالاها. ویکی‌ادبیات محلی برای معرفی کالاها برای فروش نیست. مقاله‌ها نباید برای نشر قیمت فروش کالاها به‌کار روند؛ مگرآنکه این اطلاعات از منابع مستقل و معتبر به‌دست آمده باشد و نیز برای ذکر آن در مقاله دلیل معتبری موجود باشد.
- طبقه‌بندی‌های غیردانشنامه‌ای. ویکی‌ادبیات محلی برای طبقه‌بندی موضوعات به شکلی که در دانشنامه‌ها رایج نباشد نیست. مثالی از صفحه‌هایی که در ویکی‌ادبیات جایی ندارند عبارت است از «فهرست افراد دارای پیشینهٔ فرهنگی فلان»، «فهرست افراد پیرو فلان جشنواره ادبی»، «فهرست افراد با فلان گرایش»، «فهرست کتاب‌فروشی‌هایی که فلان اثر را می‌فروشند» و مانند آن. ایجاد رده‌هایی از این دست هم جایی در ویکی‌ادبیات ندارد؛ مگرآنکه منابع معتبری اقدام به رده‌بندی از آن دست کرده باشند. ویکی‌ادبیات:بیش‌رده‌بندی را هم ببینید.
- فهرست خالی بدون اطلاعات زمینه‌ای. ایجاد فهرستی که فقط مواردی را برمی‌شمارد؛ اما زمینه‌ای برای ارتباط و اهمیت آن‌ها ارائه نمی‌کند در ویکی‌ادبیات جایی ندارد. مثلاْ فهرست کردن کارکنان یک نشر ادبی، فهرست کردن مشتریان یک درگاه فروش آثار ادبی، فهرست کردن شعب یک کتاب‌فروشی، فهرست کردن کتاب‌های انبار فلان انتشارات ادبی و نظایر آن در ویکی‌ادبیات جایی ندارد. افزودن اطلاعات درخصوص چند مطلب محدود که با موضوع مقاله مرتبط است، می‌تواند مجاز باشد به شرط آنکه به ارزش دانشنامه‌ای ویکی‌ادبیات اضافه کند.
ویکی‌ادبیات گوی بلورین نیست
ویکی‌ادبیات مجموعه‌ای از گفته‌ها و تفکرات اثبات‌ناپذیر نیست. تمام مقاله‌هایی که واقعه‌ای را پیش‌بینی می‌کنند باید اثبات‌شدنی باشند و زمینهٔ موضوعی آن‌ها به‌قدری گسترده باشد که بتوان دربارهٔ آن‌ها به اندازهٔ واقعه‌ای که اتفاق افتاده نوشت. به‌ویژه:
- برنامه‌ریزی‌ها یا اتفاقاتی که انتظار وقوع آن‌ها در آینده می‌رود صرفاً در صورتی می‌توانند در ویکی‌ادبیات ثبت شوند که برجسته و رخدادنی باشند. اگر تمهیدات واقعه هنوز جاری نیست، تمام پیش‌بینی‌ها و فکرهای منطقی که دربارهٔ آن است باید به‌طور کامل نوشته شوند. نمونه‌هایی از این گونه مطالب می‌تواند شامل مقالهٔ انتخاب نامزدهای جایزهٔ ادبی جلال در سال ۱۳۹۸ و نامزدهای فیلم کوتاه جشنوارهٔ فجر سال ۱۳۹۷ باشد. برای مقایسه باید گفت که در دی ماه ۱۳۹۷، انتخاب جایزهٔ جلال سال ۱۳۹۸ و نامزدهای فیلم کوتاه جشنوارهٔ فجر۱۳۹۷ مقاله‌های مناسبی به‌نظر نمی‌رسند؛ زیرا هیچ مطلب دربارهٔ اثبات‌پذیری آن‌ها نمی‌توان بیان کرد که تحقیق دست‌اول نباشد. ممکن است گاهی صورت برنامهٔ وقایع آینده نیز صحیح باشد.
- همچنین نمونه‌هایی منحصربه‌فرد از یک فهرست از قبل پیش‌بینی‌شده یا یک الگوی سیستماتیک از نام‌هایی که از پیش به رخدادها یا مراسمی در آینده اختصاص داده شده‌اند، اگر فقط اطلاعات کلی ارائه دهند، مقاله‌های خوبی به‌شمار نمی‌روند. فهرست برگزیدگان جشنوارهٔ رمان‌نویسان کشور، دانشنامه‌ای است؛ اما دربارهٔ مقاله‌ای با نام «جشنوارهٔ رمان‌نویسان کشور در۱۳۹۹» با اینکه به‌احتمال قریب‌به‌یقین شاهد خواهیم بود که مراسمی با همین نام در تهران برگزار خواهد داد و برخلاف حرکت عقربه‌های ساعت خواهد چرخید؛ اما نمی‌توان آن را مطلبی درخور دانشنامهٔ ویکی‌ادبیات تلقی کرد. همچنین مقاله‌هایی دربارهٔ واژه‌های پیش‌بینی‌شده برای سبکی نوین در شعر پست‌مدرن دانشنامه‌ای تلقی نمی‌شوند؛ مگراینکه از سوی یک مقام معتمد ذکر شده یا به‌شکل واقعی استفاده شود.
گزارش گفت‌وگوها و بحث‌هایی که دربارهٔ پیش‌بینی موفقیت یک طرح پیشنهادی یا پروژه یا پیشرفتی در کار یک پروژه باشند پذیرفتنی هستند اما به شرطی که برای این گفت‌وگوها به‌شکل درستی ذکر منبع شده باشد. نگارش نظرات و تحلیل‌های شخصی به‌دلیل منع ویکی‌ادبیات بر عدم ارسال تحقیقات دست‌اول درست نیست. دربارهٔ مقاله‌هایی که دربارهٔ محصولاتی است که هنوز عرضه نشده‌اند (مانند فیلم یا بازی رایانه‌ای) باید مواظب بود که هیچ‌گونه تبلیغی صورت نگیرد.
ویکی‌ادبیات جای سانسور نیست
ممکن است که ویکی‌ادبیات دارای مطالبی باشد که برخی از خوانندگان آن‌ها را اعتراض‌آمیز و توهین‌آمیز تلقی کنند. هرکس که بتواند ویکی‌ادبیات را بخواند، می‌تواند با ساختن حساب کاربری در آن، مطالبش را ویرایش کند. تغییرات اعمال‌شده، به‌سرعت نمایش داده می‌شوند؛ درنتیجه ویکی‌ادبیات نمی‌تواند ضمانت بدهد که مقاله‌ها و تصاویر برای همهٔ کاربران خوشایند بوده یا موافق مرام‌ها و مقررات اجتماعی یا مذهبی خاصی باقی بمانند. با اینکه مطالب غیرمربوط (همچون پیوندهای نامناسب به وبگاه‌های هراس‌انگیز) به‌سرعت حذف می‌شوند، ممکن است برخی از مقاله‌ها دارای متن، تصویر یا پیوند اعتراض‌آمیز باشند که از این میان می‌توان مقاله‌های نژادپرستانه را نام برد. این نوع مقاله‌ها یا تصاویر به شرطی حذف نمی‌شوند که هیچ‌کدام از سیاست‌های کنونی (به‌ویژه سیاست بیان حداکثریِ دیدگاه‌ها) و همچنین قوانین جمهوری اسلامی ایران را که متولی ویکی‌ادبیات است زیرپا نگذارند.
ر. ک. ویکی‌ادبیات:نزاکت • راهنما:گزینه ندیدن یک عکس • سانسور
اجتماع ویکی‌ادبیات
ویکی‌ادبیات میدان مبارزه نیست
از هر کاربری انتظار می‌رود که با دیگران مؤدبانه با آرامش و همراه با روح همکاری رفتار کند. به کسانی که نظرات ناموافقی با شما دارند توهین و اذیت نکنید و آن‌ها را نترسانید. به‌جای این کار با هوشمندی به قضیه نگاه کنید و گفت‌وگویی مؤدبانه را آغاز کنید. صرف اینکه رفتار یک کاربر دربارهٔ شما همراه با بی‌ادبی، ازدست‌دادن آرامش، همکاری‌نکردن، توهین‌آمیز، اذیت‌کننده یا ترس‌برانگیز است، عذر موجهی برای انتقام شما از او و به‌روش او تلقی نمی‌شود. در این گونه مواقع یکی از این دو کار را انجام دهید: ۱- فقط به واقعیات مطرح‌شده پاسخ دهید و مطالب توهین‌آمیز آن را ندیده بگیرید. ۲- کل پیغام توهین‌آمیز را نادیده انگارید.
اگر از ادامهٔ یک درگیری به‌ستوه آمده‌اید، به مراحل حل اختلاف متمسک شوید. همیشه کاربرانی هستند که به میانجیگری و حل اختلافات بین دیگران علاقه دارند.
مقاله‌ها را فقط برای اثبات یک نکته ساخته یا ویرایش نکنید. از ویکی‌ادبیات برای اعمال تهدیدهای قانونی یا غیره علیه خود ویکی‌ادبیات، ویکی‌ادبیات‌نویسان یا بنیاد ویکی‌مدیا استفاده نکنید؛ ابزارهای دیگری برای گفت‌وگو دربارهٔ مسائل حقوقی مطرح است. ما تهدیدها را تحمل نکرده و دسترسی متخلفان را خواهیم بست.
ویکی‌ادبیات تمرین آنارشیسم نیست
محیط ویکی‌ادبیات فضای گسترده برای همکاری عمومی است؛ اما در شرایطی که باز عمل‌کردن در این فضا خلاف هدف ویکی‌ادبیات قرار گیرند، محدود می‌شوند. به‌همین‌دلیل ویکی‌ادبیات تالاری برای گفت‌وگوی آزاد نیست. این واقعیت که ویکی‌ادبیات پروژه‌ای باز و همگانی است به‌معنای آن نیست که هدف آن فراهم‌آوردن فضای برای جوامع آنارشیست است. هدف ما ساخت یک دانشنامه‌است نه آزمایش محدودیت‌های آنارشیسم. ر.ک. m:Power structure(ساختار قدرت) (در وبگاه فراویکی به زبان انگلیسی).
برای مشاهدهٔ دانشنامه‌ای که به‌معنای واقع در حال تمرین آنارشیسم است به وبگاه آنارکوپدیا بروید.
ویکی‌ادبیات دموکراسی نیست
الگو:نوشتار اصلی ویکی‌ادبیات تمرین دموکراسی یا هرگونه نظام سیاسی دیگر نیست. روش اصلی (هرچند نه انحصاری) تصمیم‌گیری در آن ویرایش و بحث برای رسیدن به اجماع است، نه رأی‌گیری (از رأی‌گیری در برخی مواقع چون انتخابات هیئت نظارت استفاده می‌شود). گاهی برای سنجش اجماع از رأی‌شماری استفاده می‌شود. بااین‌حال رأی‌گیری‌ها و نظرسنجی‌ها می‌توانند به‌جای کمک به پیشبرد بحث، مانع از تحقق آن شوند؛ درنتیجه باید در استفاده از آن‌ها احتیاط کرد.
برای تمرین دموکراسی می‌توانید به ویکی‌دموکراسی (به‌زبان انگلیسی) بروید.
ویکی‌ادبیات دیوان‌سالاری نیست
الگو:تغییر مسیر با وجود اینکه بسیاری از عناصر دیوان‌سالاری در ویکی‌ادبیات مشهود است،[۱] اما ویکی‌ادبیات برپایهٔ حقوق یا قوانین موضوعه، اداره نمی‌شود. ویکی‌ادبیات دادگاه تمرینی (en) نیست و قواعد هدفش نیستند. این قواعد نوشته‌شده نیستند که شیوهٔ مقبول را مشخص می‌کنند؛ بلکه این قواعد فقط به مستندسازی اجماع موجود دربارهٔ آنچه باید پذیرفته شود و آنچه باید پس‌زده شود می‌پردازند.
باآنکه سیاست‌ها و رهنمودهای نوشته‌شده باید جدی گرفته شوند، می‌توان از آن‌ها استفادهٔ نادرست کرد. بدون درنظرگرفتن اصول نهفته در سیاست‌ها، تفسیر حرف‌به‌حرف آن‌ها را سختگیرانه و بیش از حد دنبال نکنید. اگر قواعد واقعاً شما را از بهبود دادن ویکی‌ادبیات بازمی‌دارند، از آن‌ها چشم‌پوشی کنید. اختلاف‌ها از راه گفت‌وگوهای مبتنی‌بر اجماع حل می‌شوند و نه دنبال کردن سفت و سخت قوانین و روال‌ها. گذشته از این‌ها، سیاست‌ها و رهنمودها نیز ممکن است برای همخوانی یافتن با اجماع ویکی‌ادبیات تغییر کنند.
به‌وقوع پیوستن یک خطا در یک روال یا درخواست، دلیل قانع‌کننده‌ای برای ردکردن آن پیشنهاد یا درخواست نیست.
یک خطا در روال، دستورالعمل، یا نظام‌نامه، درون یک مشارکت تازه، دلیل قانع‌کننده‌ای برای واگردانی آن نیست؛ مگرآنکه اصلاح آن خطا دشوار باشد.
ویکی‌ادبیات تمرین ساخت قانون نیست
ویکی‌ادبیات جایی برای مباحثهٔ حقوقی نیست. قوانین فقط برای آسان‌ترکردن کارهاست و به‌عنوان هدف اجتماع ویکی‌ادبیات تلقی نمی‌شوند. ما باید به‌طور کلی از انبوهی دستورالعمل‌ها خودداری کنیم. خطای متناوب در ارسال هرچیزی مانند یک نظر یا نامزد ساختن دلیلی برای ابطال آن پست نیست. بکوشید تا روح قانون‌ها، سیاست‌ها و راهبردها را درک کنید، نه‌اینکه به متن آن‌ها اکتفا کنید. اختلافات باید از طریق گفت‌وگو برای رسیدن به اجماع حل شوند، نه با محکم چسبیدن به متن قوانین و سیاست‌ها.
برای هنگامی که سرگردان شدید
هنگامی که نمی‌دانید چه مطالبی را باید و چه مطالبی را نباید در یک مقاله بنویسید، خود را به‌جای دیگر خوانندگان ویکی‌ادبیات قرار دهید و ببینید اگر جای آن‌ها بودید انتظار داشتید چه مطالبی را تحت عنوان مقالهٔ مدنظر در یک دانشنامه ببینید. با اینکه صفحهٔ نظرخواهی برای حذف و صفحه‌های زیر آن جزو سیاست‌های رسمی ویکی‌ادبیات نیستند؛ ولی می‌توانند به‌عنوان بایگانی مطالبی که نباید در دانشنامه قرار گیرند عمل کنند.
اگر فکر می‌کنید که در موضوعی خاص، یکی از قوانین بالا نقض شده است، یکی از کارهای زیر را انجام دهید:
- تغییر مطالب مقاله (ویرایش عادی)
- تغییر صفحه به یک بازگردان (با حفظ تاریخچه)
- نامزدکردن صفحه برای حذف به شرطی که طبق مفاد صفحهٔ سیاست حذف به مرحلهٔ حذف رسیده باشد. برای آگاهی از نوع مشارکت‌هایی که معمولاً درمعرض حذف قرار می‌گیرند، به‌طور منظم به این صفحه مراجعه کنید.
- تغییر قوانین این صفحه پس از اینکه ویکی‌ادبیات‌نویسان بعد از گفت‌وگوهای لازم در صفحهٔ بحث همین مقاله به اجماع برسند. هنگام اضافه کردن نکات جدید، دقت کنید که منظور خود را به‌طور کاملاً روشن و همراه مثال‌های متناقض ولی موجود ارائه کنید.
صفحهٔ کاربری چه چیزی نیست
- مقالهٔ اصلی: ویکی‌ادبیات:صفحه‌های کاربری
بسیاری از سیاست‌هایی که در بالا گفته شد دربارهٔ صفحهٔ کاربری شما هم صدق می‌کنند. صفحهٔ کاربری، صفحهٔ خانگی یا وب‌نوشت نیست. از همه مهم‌تر اینکه صفحهٔ کاربری شما برای شما نیست. بلکه بخشی از ویکی‌ادبیات حساب می‌شود و فقط به این منظور ساخته شده تا همکاری ویکی‌ادبیات‌نویسان بالا برود، نه اینکه ابزاری برای تبلیغ شخصی باشد. جزئیات بیشتر را در راهنمای صفحه‌های کاربری بخوانید.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ Joseph Michael Reagle, Jr.; Lawrence Lessig (30 September 2010). Good Faith Collaboration: The Culture of Wikipedia. MIT Press. pp. 90–91. ISBN 978-0-262-01447-2. Retrieved 30 June 2011.
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
