ویکی‌ادبیات:شیوه‌نامه/پیونددهی
الگو:شیوه‌نامه پیونددهی یکی از ویژگی‌های بسیار مهم ویکی‌ادبیات است. این قابلیت مقالات مختلف را به‌هم وصل کرده و یک کل به‌هم پیوسته ایجاد می‌کند و مسیرهای فوری به جاهایی درون یا بیرون پروژه که می‌تواند به فهم خوانندگان از موضوع بحث کمک کند فراهم می‌آورد. وقتی مقاله‌ای می‌نویسیم فقط مهم نیست که درنظر گیریم در خود مقاله چه اطلاعاتی قرار دهیم؛ بلکه باید این را هم درنظر گرفت که پیوندهایی در آن قرار دهیم که خوانندگان بتوانند اطلاعات مرتبط را بیابند و اینکه چه صفحات دیگری باید به این صفحه پیوند بخورد.
ویکی‌ادبیات ابرپیوند [۱] دارد که یکی از ویژگی‌های بسیار مهم هر دانشنامه‌ای است. از رهنمودهای بسیار پراهمیت ویکی‌ادبیات این است که ویرایش‌کنندگان باید با ایجاد مقاله‌ها و پیوندهای مناسب بین آن‌ها شبکه بسازند تا حجم مقالات ویکی‌ادبیات را افزایش داده و به‌هم‌پیوستگی آن را بهبود بخشند. با همۀ این احوال باید از پیوند دادن‌های بیش از حد که در ادامه می‌آید، دوری جست.
این صفحه به‌نحوۀ صحیح پیونددهی و نیز بیان اینکه چه زمانی پیوند باید استفاده شود و چه زمانی نباید، می‌پردازد.
برای قوانینی که به‌طور خاص به ابهام‌زدایی مربوط می‌شود شیوه‌نامهٔ ابهام‌زدایی را بنگرید.
اصول کلی
پیونددهی بین مقاله‌ها زمانی انجام می‌شود که محتمل است این کار اطلاعات خواننده را دربارۀ موضوع به‌میزان شایان ملاحظه‌ای افزایش دهد. این کار می‌تواند به‌طور مستقیم انجام گیرد («[[گرداب]]» که نتیجه می‌دهد «گرداب») یا از طریق جداکنندهٔ عمودی («[[گرداب|این اثر]]» که نتیجه می‌دهد «این اثر» و هنوز به مقاله گرداب پیوند دارد).
پیوندهای داخلی به خوانندگان اجازه می‌دهد که به‌راحتی، دانسته‌های خود را دربارهٔ موضوعی که در متن مقاله مطرح شده است بیشتر کنند و با این روش ویکی‌ادبیات را همبسته‌تر کرده و کار با آن را آسان کنند. این پیوندها باید در جایی به‌کار رود که احتمال می‌رود کاربر بخواهد از آن‌ها استفاده کند. مثلاً پیوند به‌عنوان مقاله دیگر یا به ابتدای یک بخش جدید یا خانه‌های جدول یا قطعه تصویری. ویکی‌ادبیات در سامانه ابرمتن به‌عنوان یک گره عمل می‌کند و ساختن پیوند بین آن‌ها به ساخت تاری از اطلاعات منجر می‌شود که خوانندگان می‌توانند به‌طور کارآمدی در آن بگردند.
اصول کلی زیر دربارهٔ پیوندهای داخلی صدق می‌کند:
- پیوند را در عنوان بخشی از مقاله جای ندهید (به‌جای آن استفاده از {{همچنین ببینید}} و {{اصلی}} بلافاصله بعد از عنوان سودمند است).
- پیوند را در کلمه یا عبارت پررنگ‌شدهٔ جمله ابتدای مقاله که عنوان مقاله را تصریح می‌کند قرار ندهید.
- از دادن پیوند به صفحه‌ای که مسیر آن به همان صفحه‌ای که پیوند در آن است تغییر می‌یابد اجتناب ورزید.
- به‌طورکلی از جاگذاری پیوند در گفتاوردها اجتناب ورزید و به‌جای آن پیوند را در قسمتی از متن قبل یا بعد از آن گفتاورد قرار دهید.
- تاجایی‌که امکان دارد از قراردادن دو پیوند در کنارهم در متن بپرهیزید؛ زیرا در این صورت آن‌ها شبیه به یک پیوند به‌نظر می‌رسند. مثل فروغ شاعر. تلاش کنید جمله‌ای دیگر بیاورید و کلمه‌ای را که پیوند نکرده‌اید در آن پیوند کنید یا به‌جای آن از یک پیوند خاص‌تر استفاده کنید.
- سعی کنید اگر مقاله‌ای با موضوع اخص موجود است به آن پیوند دهید. مثلاً به‌جای (غزل در شعر) از (غزل در شعر) استفاده کنید. اگر قسمتی از مقاله ارتباط خاص بیشتری با موضوعی دارد که خواننده به‌دنبال آن است مستقیماً به همان قسمت از مقاله پیوند دهید.
- کلماتی را که چند بار در یک مقاله تکرار می‌شوند فقط برای اولین باری که در متن می‌آید آن را پیوند کنید. ممکن است یک کلمه در قسمت‌های بعدی یک مقاله تکرار شود (توضیحات تصاویر، جعبه اطلاعات، الگوها و جداول از این قاعده مستثنی است. هر سطر از جدول باید به خود متکی باشد).
- به‌طورکلی قبل از اینکه پیوندی را بزدایید به‌خوبی دربارهٔ آن فکر کنید. پیوندی که به‌نظر شما بی‌ربط می‌آید ممکن است از نظر دیگری کاملاً مفید باشد.
- از اینکه به مقالاتی که هنوز ایجاد نشده‌اند پیوند دهید نهراسید.
- اگر احساس می‌کنید که پیوند ویژه‌ای در بدنۀ اصلی مقاله نیست آن را به قسمت جستارهای وابسته در پایین مقاله بیفزایید (به‌یاد بسپارید که نهادن این پیوندها باید بجا نیز باشند و وقتی پیوندهای به این صفحه را در صفحه مقصد کلیک می‌کنیم مفید به‌نظر برسند).
زیاده‌روی و کم‌روی در پیونددهی
به مقالاتی ویکی‌ادبیات:کم‌پیوند گفته می‌شود که موضوعات و کلماتی که در آن مقاله است و برای فهم آن مقاله و مفاد آن لازم است به هیچ توضیح دیداری و خوانداری دیگری پیوند نداشته باشند. بااین‌حال ویکی‌ادبیات:پرپیوند بودن نیز رویکردی است که باید از آن اجتناب شود. حجم انبوهی از پیوندها باعث سردرگمی خواننده می‌شود و خواننده نمی‌تواند تشخیص دهد که واقعاً پیگیری کدام‌یک از آن‌ها برای او مفید است. همچنین استفاده از پیوندهای نامربوط زیاد، دسترسی به صفحات را برای کسانی که از صفحه‌خوان استفاده می‌کنند مشکل می‌سازد. از پیوندهایی استفاده کنید که به حرکت در میان صفحات و فهم مطالب کمک می‌کند. از درهم و برهم کردن صفحات به‌وسیله پیوندهای گزاف و ناکارآمد بپرهیزید.
همیشه قبل از پیونددهی از خودتان بپرسید آیا خواننده برای فهم بهتر مطلب مقاله نیازی به خواندن این مقاله (که می‌خواهم بدان پیوند دهم) دارد یا نه.
آنچه نباید بدان پیوند داد
عموماً مناسب نیست که پیوندهای زیر در مقالات استفاده شود:
- کلمات معمولی فارسی
- کلماتی که خواننده معنی آن‌ها را به‌سادگی تشخیص می‌دهد.
- مفاهیمی که برای بیشتر کاربران آشناست؛ مثل زبان‌ها، لهجه‌های متداول، شغل‌های معمول در عرصۀ ادبی و واحدهای آشنا در اندازه‌گیری (به‌ویژه اگر تبدیل واحد هم صورت گرفته باشد).
- تاریخ (بنگرید به نکات مربوط به زمان در زیر)
- کلمات درون یک نقل‌قول
- صفحه‌ای که تغییر مسیر دهد به همان صفحه‌ای که درحال ویرایش آن هستیم.
آنچه باید بدان پیوند داد
- پیوند دادن به، عنوان مقالاتی که خواننده به کمک آن بیشتر با مفاهیم مقاله‌ای که درحال خواندش است، آشنا می‌شود (به مثال زیر توجه کنید) این نکته شامل اشخاص و موضوعاتی می‌شود که مقاله آن‌ها قبلاً نوشته شده است یا استحقاق این را دارند که مقاله‌ای برای آن‌ها نوشته شود و با مقاله تحت بحث، رابطه دارند.
- ذکرکردن مقالات مرتبط به‌عنوان مرجع. مثال: {{همچنین|سری بهمن}} که نتیجه می‌دهد: الگو:همچنین
- اصطلاحات فنی، مگراینکه کاملاً در همان مقاله شناخته‌شده باشند و مقاله جدای از آن نباشد. گاه بهترین پیوند، پیوند میان‌ویکی یا پیوند به ویکی‌واژه است. به‌جای آنکه بی‌درنگ آن اصطلاح فنی را تعریف کنید ببینید آیا می‌توان این کار را با یک جملۀ ساده و کوتاه انجام داد.
- مقاله‌های واضحی که ممکن است معانی کلمات آن از سوی فردی غیربومی یا دارای گویش‌های مختلف زبان فارسی، به‌خوبی دریافت نشود. اگر معنی آن کلمه با قرائن و سیاق عبارتی که دارد با استفاده از یک لغت‌نامه معمولی به‌خوبی درک نمی‌شود، سعی کنید آن را به ویکی‌واژه پیوند دهید تا غیرفارسی‌زبانان و مخصوصاً مترجمان معنی آن را بفهمند. پیوند را برای ابهام‌زدایی و نیز برای موضوع خاص‌تر وارسی کنید.
- مقالاتی دربارۀ مکان‌های جغرافیایی که احتمالاً برای خواننده شناخته‌شده نیست یا در اصطلاح مفاد آن مقاله، آشنا نیست، ممکن است با مکان‌هایی که نامی شبیه به آن یا عین آن دارند، مشتبه شود.
تراکم پیوند
تراکم پیوندی سازگار را درنظر بگیرید. چنین نباشد که در یک جمله هشت پیوند قرار دهید و بقیه مقاله از پیوند تهی باشد. در دیباچه مقاله ممکن است بتوان کمی در این قانون مسامحه به‌خرج داد. برای مقالات عام‌المنفعه که در قسمت (جستارهای وابسته) در مقاله دیگر به آن پیوند داده می‌شود ممکن است بهتر باشد که برای ارج‌نهادن به پیوند، در چکیدهٔ مقاله از آن استفاده نشود تا لحظه‌ای که برای اولین بار در مقاله، تعریف آن ارائه شود. دادن پیوندهای بیش از اندازه در دیباچه یک مقاله ممکن است موجب شود که خوانندگان به گذار بر مقالات دیگر همت گماشته و از خواندن کامل آن دیباچه بازمانند. برای مقالات فنی که اصطلاحاتی که در دیباچه آن به‌کار می‌رود ممکن است چندان آشنا نباشد و دادن پیوند برای راحتی فهم آن عبارت ضروری است، می‌شود چنین رخصت داد و شاید چنین زیبد که در دیباچهٔ آن مقاله، پیوندها انبوه باشند.
مثال
مثلاً در مقاله «طنز»
- کاریکلماتور ازآنجاکه یک اصطلاح خاص است باید پیوند داده شود تا برای خوانندگان ناآشنا نباشد.
- لطایف را فقط در صورتی پیوند می‌دهیم که یک معنی اصطلاحی غیر از معنی متداول آن داشته باشد.
- مثلاً به «زمین» در این مقاله پیوند نمی‌دهیم چون ربط خاصی به موضوع مقاله ندارد و معنی آن کاملاً مشخص است.
نکات مربوط به زمان
پیوند روز-ماه
به مقاله‌های روز-ماه («۲۳ فروردین» و «۱۵ آذر») نباید پیوند داده شود؛ مگرآنکه با مقاله تحت بحث مرتبط باشند. این مقالات به‌غیر از اتفاق خاصی که در آن تاریخ رخ می‌دهد باید ارتباطی با آن مقاله هم داشته باشند.
ارجاع منبع به روزهای یادبود مثل «روز مادر» به‌عنوان یک پیوند معمولی درنظر گرفته می‌شود. هر مقاله مربوط به زمان ممکن است در درون خود مشتمل بر پیوندهای زمان‌دار دیگری باشد.
پیوند سال
مقالات سال (۱۳۴۶، ۱۹۶۷) نباید پیوند داده شوند؛ مگراینکه رابطۀ مشخصی با مقاله داشته باشند. بدین‌معنا که فارغ از اینکه در آن سال چه‌ها روی داده است، واقعه‌ای که در آن مقاله مربوط به زمان ذکرشده، است باید بر یکپارچگی و اتحاد بین مقاله‌ها بیفزاید. مثلاً مرگ ناگهانی فروغ در سال ۱۳۴۶ می‌تواند به سال ۱۳۴۶ پیوند داشته باشد؛ ولی «پژمان بختیاری» نمی‌تواند به سال ۱۳۴۶یا ۱۹۶۷پیوند داشته باشد
پیوندهای لوله‌ای
می‌توان طوری پیوند داد که نام مقاله با نام پیوند فرق داشته باشد؛ ولی توجه کنید که برای خواننده معلوم باشد که این پیوند با این نام به کجا می‌رود.
- کلمات جمع و صفت ملکی. وقتی جمع می‌بندید از این روش استفاده کنید: «گوسفند»ها. این روش برای فرم‌های ویکی‌ادبیات راحت‌تر خوانده می‌شود تا «گوسفند»ها و راحت‌تر تایپ می‌شود. این روش برای صفات هم اعمال می‌شود مثل «صلح»آمیز
- پیوندهای لوله‌ای و تغییر مسیر. درجایی‌که استفاده از پیوند به عنوان ممکن است که به مقالهٔ مقصد، تغییر مسیر دهد از پیوند لوله‌ای استفاده نکنید. این به ما کمک می‌کند که وقتی تعداد محسوسی ارجاع به پیوندی که تغییر مسیر دارد داده می‌شود مقاله‌هایی با جزئیات بیشتری فراهم آوریم.
- ملموس بودن پیوند. پیوندهای لوله‌ای را هرچقدر می‌توانید شهودی‌تر و ملموس‌تر قرار دهید. از پیوندهای لوله‌ای که در نگاه اول باعث سردرگمی می‌شود و برای فهمیدن اینکه به چه پیوند دارد باید حتماً آن پیوند را دنبال کرد دوری جویید. بعضی از مقاله‌های ویکی‌ادبیات روی کاغذ و… چاپ می‌شوند که پیگیری یک پیوند در آن ممکن نیست. مثلاً چنین نکنید:
[[عالمتاج قائم مقامی|شاعر گمنام]] که او را باید اولین زن شاعر فمینست ایرانی دانست، پیشکوست فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی است و سال‌ها پیش از نیما طرح شعر نو را در سروده‌های خود پیاده کرده است.
در این مثال خوانندگان نمی‌دانند این شاعر گمنام کیست؛ مگراینکه پیوند را دنبال کند. هنگامی که مقاله چاپ می‌شود این پیوند به‌کلی از بین می‌رود. به‌جای این کار، این پیوند را در جستارهای وابسته ذکر کنید یا آن را چنین بیان کنید:
یک شاعر زن گمنام (بنگرید به: [[عالمتاج قائم مقامی]]) که او را باید اولین زن شاعر فمینست ایرانی دانست، پیشکوست فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی است و سال‌ها پیش از نیما طرح شعر نو را در سروده‌های خود پیاده کرده است.
یک شاعر زن گمنام [[عالمتاج قائم مقامی]] که او را باید اولین زن شاعر فمینست ایرانی دانست، پیشکوست فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی است و سال‌ها پیش از نیما طرح شعر نو را در سروده‌های خود پیاده کرده است.
پیوند دادن به زیرعنوان
خواندن مستقیم یک بخش می‌تواند مفید باشد؛ زیرا خواننده را مستقیماً روی مطلبی می‌آورد که یک موضوع خاص مطرح شده است. نحوۀ پیوند دادن به یک بخش چنین است: [[مقاله#بخش|نام پیوند]] مثلاً نحوه پیوند دادن به قسمت مرگ در مقاله فروغ فرخزاد این گونه است: [[فروغ فرخزاد#مرگ|مرگ فروغ فرخزاد]] وقتی بر یک پیوند لوله‌ای نام می‌گذارید به این فکر کنید که خوانندگان دربارهٔ این نام چه فکر می‌کنند. مثلاً در این پیوند که ذکر کردیم نام پیوند نباید فروغ فرخزاد باشد تا خواننده فکر نکند به مقاله اصلی منتقل می‌شود. الگو:پیوند
پیوند دادن به بخش خاصی از متن یا جدول
برای پیوند دادن به بخشی از متن یا جدول که دارای زیرعنوان نیست می‌توان از {{پیوند}} استفاده کرد برای اطلاعات بیشتر راهنمای الگو را مطالعه کنید.
پیوند قرمز
یک پیوند داخلی که به‌رنگ قرمز نشان داده می‌شود، درواقع معرف صفحه‌ای است که ایجاد نشده است. در بعضی موضوعات خاص به‌علت خطاهایی که رخ می‌دهد پیوند قرمز می‌شود (نادرست نوشتن کلمه یا خطا در بررسی دقیق کلمه مقاله مقصد) که باید با پیوند لوله‌ای یا تغییر مسیر یا… اصلاح شود.
پانویس
- ↑ hyperlink
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
