ویکی‌ادبیات:سرشناسی
Page الگو:Ombox/styles.css must have content model "شیوه‌نامه آبشاری تمیز" for TemplateStyles (current model is "ویکی‌متن").
 | این صفحه جزئی از رهنمودهای ویکی‌پدیا است. استانداردهای رفتاری مطرح‌شده در این صفحه تایید بسیاری از ویرایشگران ویکی‌پدیا را همراه خود دارد. با وجود اینکه پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود ولی این مفاد جزو سیاست‌ها نیست. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن تغییرات و نظرخواهی استفاده کنید. |
Page الگو:Ombox/styles.css must have content model "شیوه‌نامه آبشاری تمیز" for TemplateStyles (current model is "ویکی‌متن").
 | این صفحه در یک نگاه: مقالات ویکی‌ادبیات باید موضوع‌های مهمی را پوشش دهند که در دوره‌ای از زمان در ایران توجه خاص و رسانه‌ای شده است و جای آن‌ها در ویکی‌ادبیات باشد. میزان توجه‌ها توسط سیاست‌های ویکی‌ادبیات:منابع معتبر و ویکی‌ادبیات:منابع مستقل سنجیده می‌شود. رهنمود سرشناسی دربارهٔ محتوی مقالات نیست؛ بلکه فقط دربارهٔ بودن یا نبودن آن‌هاست. همچنین می‌توانید این انشای خلاصه را بخوانید: ویکی‌ادبیات:رهنمود یک خطی سرشناسی |
الگو:رهنمودهای سرشناسی در ویکی‌ادبیات، سرشناسی محکی است که توسط ویرایشگران برای تصمیم‌گیری دربارۀ اینکه آیا یک موضوع می‌تواند خودش، مقاله باشد یا نه، به‌کار می‌رود. اطلاعات روی ویکی‌ادبیات باید اثبات‌پذیر باشند؛ اگر هیچ منبع طرف‌سومی دربارهٔ موضوع یافت نمی‌شود، پس آن موضوع نباید مقاله‌ای جداگانه باشد. مفهوم سرشناسی در ویکی‌ادبیات بدین دلیل استفاده می‌شود تا از ورود بی‌تأمل موضوعات جلوگیری کند. موضوع مقاله‌ها و فهرست‌ها باید سرشناس یا «درخور توجه» باشند. تشخیص سرشناسی الزاماً به موضوعاتی نظیر شهرت، اهمیت یا آوازه بستگی ندارد — هرچند این ویژگی‌ها ممکن است به پذیرش موضوعی که با رهنمود شرح داده‌شده در زیر هم‌خوانی دارد، کمک کنند.
هر موضوعی که با معیار عمومی سرشناسی هم‌خوانی داشته باشد و از استثناهای ویکی‌ادبیات چه چیزی نیست نیز نباشد، شایستهٔ داشتن مقاله فرض می‌شود.
- همچنین موضوعی سرشناس فرض می‌شود که با معیارهای مشخص‌شدهٔ رهنمود ویژهٔ همان موضوع که در جعبهٔ سمت چپ فهرست شده است هم‌خوان باشد.
داشتن معیارهای سرشناسی تضمین نخواهد کرد که موضوع مدنظر حتماً مقاله و صفحه‌ای جداگانه خواهد داشت. کاربران ممکن است بر پایهٔ صلاحدید خود اقدام به ادغام یا گروه‌بندی دو یا چند موضوع مرتبط در یک مقالهٔ واحد کنند.
رهنمودهای سرشناسی تنها مشخص می‌کنند که یک موضوع تا چه حد برای داشتن یک مقاله یا فهرست مناسب است. این رهنمودها محدودیتی برای محتوای مقاله یا فهرست ایجاد نمی‌کنند. اگر به‌دنبال سیاست‌های محتوایی ویکی‌ادبیات هستید، به ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها، ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری، ویکی‌ادبیات:تحقیق دست‌اول ممنوع، ویکی‌ادبیات: ویکی‌ادبیات چه چیزی نیست و ویکی‌ادبیات:زندگی‌نامه زندگان مراجعه کنید.
معیار عمومی سرشناسی
اگر موضوعی دارای پوشش شایان توجه در منابع معتبری که از یکدیگر مستقل هستند، باشد چنین فرض می‌شود که معیارهای لازم برای آمدن در ویکی‌ادبیات در قالب یک مقاله یا فهرست جداگانه را دارد.
- «پوشش درخور توجه» یعنی منبع باید مستقیم و مشروح به موضوع بپردازد، به‌طوری‌که برای به‌دست‌آوردن محتوا، نیازی به تحقیق دست‌اول نباشد. پوشش شایان توجه، مفهومی بیش از نام‌بردن جزئی است؛ اما لازم نیست موضوع اصلی مطلب منبع باشد.
- «معتبر» یعنی منابع باید دارای یکپارچگی تحریریه[۱] باشند تا بتوان برپایهٔ رهنمود منابع معتبر، اثبات سرشناسی موضوع را ارزیابی کرد. منابع می‌توانند شامل آثار منتشرشده در هر شکلی از رسانه‌ها و به هر زبانی باشند. دردسترس بودن منابع ثانویه که موضوع را پوشش داده‌اند نشانهٔ خوبی برای سنجش سرشناسی است.
- «منابعی» که برای سرشناسی استفاده می‌شوند، باید ثانویه باشند؛ زیرا منابع ثانویه عینی‌ترین مدرک برای سرشناسی است. شمار و ماهیت منابع معتبر لازم، بسته به ژرفای پوشش و کیفیت منبع متفاوت است. معمولاً چندین منبع انتظار می‌رود. [۲] لازم نیست منابع حتماً برخط باشند یا حتماً به فارسی باشند. در تعیین سرشناسی، چندین اثر از یک نویسندهٔ یکسان یا سازمان معمولاً یک منبع درنظر گرفته می‌شوند.
- «مستقل از موضوع» یعنی نمی‌توان از محتوایی که توسط افراد وابسته به موضوع تولید شده است استفاده کرد. برای نمونه تعریف از خود، تبلیغات، مطالب خود-منتشرکردهٔ شخص یا وب‌گاه او، خودزندگی‌نامه‌ها و اعلامیه‌های مطبوعاتی مستقل شمرده نمی‌شوند.[۳]
- «فرض می‌شود» بدین معناست که پوشش درخور توجه در منابع معتبر یک فرض ایجاد می‌کند؛ اما تضمین نمی‌کند که موضوع برای گنجاندن در ویکی‌ادبیات مناسب باشد. ممکن است کاربران به این اجماع برسند که هرچند موضوع مقاله، این معیار را دارد؛ برای داشتن یک مقالهٔ جداگانه مناسب نیست. برای نمونه، چنان مقاله‌ای ممکن است نقض قانون آنچه نیست باشد که یکی از بندهای رایج آن «ویکی‌ادبیات مجموعه‌ای از اطلاعات درهم و برهم نیست» است.[۴]
- عبارت «یک یا چند اثر» در جملهٔ فوق یادآوری می‌کند که تعداد خاصی برای منابع مطرح نیست و تعداد منابع لازم برای تشخیص سرشناسی، به کیفیت هر منبع و مستقل بودن آن از بقیه منابع بستگی دارد.
- «معتبر» در جملهٔ فوق براساس سیاست منابع قابل اعتماد مطرح شده و به‌معنی آن است که منبع مدنظر باید از درجات شایسته‌ای از یکپارچگی در ویراستاری و قابلیت استناد برخوردار باشد.
- وجود مقاله در ویکی‌ادبیات (احتمالی) زبان‌های دیگر احرازکننده سرشناسی نیست و باید حتماً مقاله شرایط بالا را داشته باشد. [۵]
موضوعی که برپایهٔ اجماع این معیار را داشته باشد، معمولاً درخور توجه است و معیارهای لازم برای داشتن مقالهٔ جداگانه در یک دانشنامه را دارد. واقعیت‌های اثبات‌پذیر و مطالبی که توسط چندین منبع معتبر مستقل پشتیبانی نشده‌اند، ممکن است برای گنجانیدن در یک مقالهٔ دیگر مناسب باشند.
هریک از رهنمودهای موضوعی سرشناسی، به گسترش دادن نکات فوق، و افزودن معیارهای موضوعی برای تشخیص سرشناسی می‌پردازند. در برخی مواقع این رهنمودها جایگزینی برای برخی شرایط فوق ارائه می‌کنند که در نبود این شرایط استفاده شوند.
رهنمود سرشناسی به محتوای درون مقاله اعمال نمی‌شود
معیارهای اعمال‌شده به ایجاد/حفظ مقاله همان‌هایی نیستند که به محتوای مقاله اعمال می‌شوند. رهنمودهای سرشناسی به محتوای مقاله یا فهرست اعمال نمی‌شوند (به‌استثنای اینکه برخی فهرست‌ها گنجانیده شدن را به سرفصل‌ها یا افراد سرشناس محدود می‌کنند). پوشش محتوا درون یک مقاله یا فهرست مشخص (یعنی اینکه چیزی به‌حدکافی شایان توجه است که در مقاله یا فهرست ذکر شود) براساس اصل بیان حداکثریِ دیدگاه‌ها و دیگر رده:سیاست‌های محتوایی ویکی‌ادبیات تعیین می‌شود.
سرشناسی موقتی نیست
سرشناسی موقتی نیست؛ هرگاه موضوعی طبق رهنمود عمومی سرشناسی سوژهٔ «پوشش گسترده» قرار بگیرد، نیازی به پوشش مداوم ندارد.
با اینکه خود سرشناسی موقتی نیست، گاه‌به‌گاه، هر کاربری می‌تواند با یک ویکی‌ادبیات:نظرخواهی برای حذف ارزیابی مجدد شواهد سرشناسی یا مناسب بودن مقالات موجود را تقاضا کند یا ممکن است شواهدی درخصوص مقالاتی به‌دست آید که پیش‌تر نامناسب پنداشته می‌شدند؛ بنابراین می‌توان ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از بررسی اولیه، مقالات را نامزد حذف یا احیا کرد.
محتوای مقاله سرشناسی را تعیین نمی‌کند
اگر موضوعی بیرون ویکی‌ادبیات پوشش داده نشود (سرشناسی ذاتی ندارد)، ارتقای محتوای ویکی‌ادبیات یک‌دفعه آن موضوع را سرشناس نمی‌کند.
برعکس، اگر موضوع مدنظر پوشش داده شود (بذاته سرشناس است)، هرچقدر متن و منبع‌گذاری درون مقالهٔ ویکی‌ادبیات ضعیف باشد، مقالهٔ ویکی‌ادبیات ذره‌ای از سرشناسی موضوع نمی‌کاهد. سرشناسی ویژگی یک موضوع است، نه ویژگی یک مقالهٔ ویکی‌ادبیات.
درنتیجه کاربرانی که یک مقاله را به‌دلیل نداشتن سرشناسی نامزد حذف می‌کنند باید مطمئن شوند که امکان تهیه منابع معتبر برای آن نیست و پیش از نامزدکردن برای حذف اکیداً پیشنهاد می‌شود که در اینترنت جست‌وجو کنند.
به این نکته باید توجه کرد که ویکی‌ادبیات یک متن کامل نیست و همیشه امکان ارتقاء و بهبود مطالبش ممکن است و صحیح نیست مقاله‌ای را که موضوعش بذاته، سرشناس است به‌دلیل نبود منبع از ویکی‌ادبیات حذف کنیم.[۶]
سرشناسی نیازمند شواهد تأییدپذیر است
درون‌مایهٔ رایج رهنمودهای سرشناسی این است که باید شواهد تأییدپذیر عینی، موجود باشد که موضوع از منابع مستقل برای پشتیبانی ادعای سرشناسی شایان توجه، دریافت کرده است.
هیچ موضوعی به‌طور خودکار یا ذاتی صرفاً به این دلیل موجودبودنش، سرشناس نیست: شواهد باید نشان دهند که موضوع پوشش یا به‌رسمیت‌شناسی شایان توجه کسب کرده و اینکه این صرفاً علاقه‌ای کوتاه‌مدت، یا نتیجهٔ فعالیت ترویجی یا تبلیغات صرف نبوده یا موضوع به هر دلیل دیگری نامناسب است. منابع شواهد عبارت‌اند از انتشارات به‌رسمیت شناخته‌شدهٔ دارای بازبینی همتا، کتاب‌های معتبر، منابع رسانه‌ای مطمئن و به‌طورکلی دیگر منابع معتبر.
سرشناسی براساس وجود منابعِ مناسب است، نه وضعیت منبع‌گذاری در مقاله
نبود یادکردها در یک مقاله (و نه نبود منابع) نشان نمی‌دهد که موضوعی سرشناس نیست. سرشناسی صرفاً نیازمندِ وجود منابع معتبر، مستقل مناسب و نه ارجاع مستقیم آن‌هاست. کاربران ارزیابی‌کنندهٔ سرشناسی نباید فقط منابعی را که فعلاً در مقاله از آن‌ها نام برده شده، بلکه احتمال یا وجود منابع نشان‌دهندهٔ سرشناسی را که درحال حاضر در مقاله نامی از آن‌ها برده نشده، درنظر بگیرند؛ بنابراین پیش از پیشنهاد حذف زمان‌دار یا نظرخواهی برای حذفِ یک مقاله، یا دادن رأی درخصوص سرشناسی در یک ویکی‌ادبیات:نظرخواهی برای حذف، قویاً توصیه می‌شود کاربران تلاش کنند برای موضوعِ پرسش‌برانگیز منبع بیابند و اگر منابعی در جست‌وجو یافت نشد احتمال وجود منابع را درنظر بگیرند.
مقالات ویکی‌ادبیات نسخهٔ نهایی نیست و موضوع مقاله می‌تواند اگر منابعی یافت شد سرشناس شود، حتی اگر هنوز از آن‌ها نامی برده نشده باشد. اگر محتمل است که پوشش شایان‌توجه در منابع مستقل درخصوص موضوعی بتواند یافت شود، حذف براساس نبود سرشناسی نابجاست. به هر روی، زمانی که سرشناسی مقاله‌ای به‌چالش گرفته شود، صِرف ذکر اینکه منابعی ذکرنشده موجودند به‌ندرت قانع‌کننده است، خصوصاً اگر زمان بگذرد و اثبات واقعی رو نشود.
برخورد با مقالاتی که درخور توجه نیستند
عناوینی که با معیار سرشناسی سازگار نباشند یا باید حذف شوند یا اینکه با مقاله‌ای دیگر ادغام شوند. اولین قدم در برخورد با مقاله‌ای که وضعیت سرشناسی‌اش مشخص نیست، آن است که در بالای مقاله برچسب {{سرشناسی}} اضافه شود تا بقیهٔ ویرایشگران ویکی‌ادبیات دربارۀ این ایراد مقاله آگاه باشند.
ادغام
گاهی پیش می‌آید که منابع متعدد و مستقل دربارۀ یک موضوع موجود است؛ اما این منابع فقط به‌طور جزئی به آن موضوع اشاره کرده‌اند، به‌طوری‌که اطلاعاتی ارائه‌شده، ارزش اینکه یک مقالهٔ جداگانه در ویکی‌ادبیات باشند، ندارند. (مثلاً اطلاعاتی که دربارۀ علایق شخصی یک ادب است، نیازمند یک مقالهٔ جداگانه نیستند) در این مواقع به‌جای آنکه این اطلاعات از ویکی‌ادبیات حذف شود، بهتر است به مقالهٔ اصلی (در مثال حاضر، مقاله‌ای که دربارۀ آن ادیب است) انتقال پیدا کنند. اگر مقالهٔ اصلی نوشته نشده است، بهتر است که به‌صورت یک مقالهٔ خرد ایجاد شود تا اینکه اطلاعات از ویکی‌ادبیات حذف شود.
حذف
وقتی که منابع متعدد و کافی و مستقل دربارۀ یک مطلب موجود نیست؛ پس نوشتن یک مقالهٔ مناسب و دانشنامه‌ای در ویکی‌ادبیات برای آن موضوع ممکن نیست. این مقالات معمولاً برای حذف شدن در ویکی‌ادبیات نامزد می‌شوند.
اساس نیاز به سرشناسی
سه دلیل مهم برای لزوم اینکه آنچه در ویکی‌ادبیات نوشته می‌شود تا حد متعارفی از سرشناسی برخوردار باشد:
- برای اینکه ویکی‌ادبیات یک دانشنامهٔ مستند باشد، مقالات آن باید درخصوص موضوعاتی نوشته شود که آن‌قدر شایسته توجه بوده که قبلاً دربارۀ آن‌ها پژوهش و مطالعات مستند توسط منابع مختلف غیروابسته انجام شده است.
- برای اینکه مقالات ویکی‌ادبیات بیان حداکثری دیدگاه‌ها داشته باشند، باید محتوای مقالات از منابع مستقل و مستند و بی‌طرف استنباط شده باشد.
- ویکی‌ادبیات یک فهرست از مشاغل و افراد نیست. ویکی‌ادبیات یک دانشنامه است.
آشنایی با انواع معیارهای سرشناسی
معمولاً برای تفسیر بیشتر و کمک به درک بهتر سرشناسی در ویکی‌ادبیات، مطالب پرکاربرد و مناقشه‌برانگیز جداسازی شده و توضیحات بیشتری دربارۀ آن‌ها تدوین شده است که در ادامه فهرست می‌شود:
افراد
در ویکی‌ادبیات معمولاً مقالات مربوط به افراد و بررسی سرشناسی آنان بسیار مناقشه‌برانگیز است. گرچه نمی‌توان همیشه دربارهٔ سرشناسی افراد با قطعیت سخن راند، از نظر بسیاری، ولی نه همهٔ ویکی‌نویسان، این ضوابط و معیارها سنجشی است منصفانه که آیا شخص به‌اندازهٔ کافی در دنیای بیرونی شناخته‌‌شده هست که بتوان با استفاده از اطلاعات منابع مطمئن و از دیدگاهی بی‌طرفانه، بدون انجام تحقیقی دست‌اول مقاله‌ای دربارۀ وی نوشت یا خیر. ازهمین‌رو در نظر بسیاری از ویکی‌نویسان معیار اصلی سنجش سرشناسی افراد، معیارهای زیر است:
- شخص موضوع چندین اثر چاپ‌شدهٔ شایسته باشد که منبعشان مستقل از آن شخص باشد.
- این معیار شامل آثار چاپ‌شده در هر شکل نظیر مقالهٔ روزنامه، مجله، کتاب، مقاله‌های دانشگاهی و نیز برنامه‌های مستند تلویزیونی است؛ جز آثاری که به‌طرزی ناشایست به فرد می‌پردازند؛ مثلاً مقاله‌های روزنامه که فقط اشاره‌ای به نام فرد می‌کنند و می‌گذرند یا فهرست‌های مرجع تلفنی که نام فرد را می‌آورد یا مدارکی ساده درخصوص تاریخ تولد و مرگ.
این قبیل توضیح کلی و معیارهای اصلی درباب سرشناسی افراد است. برای توضیحات بیشتر و معیارهای کمتر معتبر، به نوشتار اصلی رجوع کنید.
یادداشت‌ها
- ↑ editorial integrity
- ↑ نبود چندین منبع نشان می‌دهد که ممکن است موضوع برای آمدن در مقاله با موضوع مرزی مناسب‌تر باشد. رایج است که چندین روزنامه و مجله داستان مشابهی را منتشر می‌کنند که گاهی فقط تفاوت‌های جزئی یا صرفاً عنوانی متفاوت دارند؛ اما یک داستان یکسان را نمی‌توان چندین اثر متفاوت دانست. چندین مجله که به‌طور هم‌زمان مقاله‌های متفاوتی منتشر می‌کنند، ممکن است آثار متفاوتی تلقی نشوند، به‌ویژه زمانی که نویسندگان از منابع یکسانی بهره برده‌اند و فقط اطلاعات یکسانی را به‌روش‌های متفاوت ارائه کرده‌اند. به‌طور مشابه، یک سری از نشریه‌ها که نویسندهٔ یکسان یا گاهنامهٔ یکسان دارند، معمولاً فقط یک منبع شمرده می‌شوند.
- ↑ بعید است که آثار تولیدشده به‌دست موضوع مورد بحث یا آثاری که ارتباط محکمی با آن دارند، به‌عنوان مدرکی معتبر برای سرشناسی مقبول واقع شوند. همچنین برای برخورد در چنین مواقعی، ویکی‌ادبیات:تعارض منافع را ببینید.
- ↑ از این گذشته، هر پوششی در منابع معتبر هم دلیل سرشناسی برای داشتن یک مقاله نیست؛ برای نمونه فهرست‌های راهنما، دادگان، تبلیغات، ستون‌های اعلان و آگهی و داستان‌های خبری جزئی، همگی نمونه‌هایی از پوشش است که در یک بررسی دقیق عملاً نمی‌تواند برای سرشناسی استفاده شود، هرچند که منابع معتبری به‌شمار آید.
- ↑ برپایه اجماع Special:PermaLink/14862925
- ↑ خلاصهٔ مطلب: مقالاتی که میان‌ویکی دارند و موضوع هم به‌وضوح قابل‌گسترش و افزودن منبع است، نباید مستقیم برچسب حذف بالای آن‌ها زد. درعوض مطلبی که به‌وضوح سرشناس است و می‌توان برای آن هزاران مقاله و کتاب تهیه کرد، به‌جای الگوی حذف باید ابتدا الگوی منبع یا درخواست مدرک زد.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
