ویکی‌ادبیات:خراب‌کاری
الگو:سیاست‌های ویکی‌ادبیات خراب‌کاری به هر گونه افزودن، زدودن و تغییر مطلب عمدی برای ضربه‌زدن به دانشنامه اطلاق می‌شود. معمول‌ترین نوع خراب‌کاری جایگزینی متن موجود با الفاظ رکیک، خالی‌کردن صفحه یا افزودن مطالب ب‌یربط و خزعبلات است.
هر گونه کوشش برخاسته از حسن‌نیت برای ارتقای سطح ویکی، حتی اگر ناشیانه، با بی‌مبالاتی و خام‌دستانه باشد، خراب‌کاری نیست. به‌علاوه ویرایش‌های به‌ظاهر بداندیشانه اگر به‌وضوح نیت بد را نشان ندهند خراب‌کاری به‌حساب نمی‌آیند.
خراب‌کاری تخطی از سیاست‌های ویکی‌ادبیات تلقی می‌شود؛ بنابراین باید کشف شده و با آن برخورد شود. اگر خودتان نمی‌توانید با آن برخورد کنید از دیگران کمک بخواهید.
بسیاری از خراب‌کاری‌ها عظیم و چشمگیر نیستند و نیز همه تغییرات بزرگ و جنجال‌برانگیز، خراب‌کاری محسوب نمی‌شوند. باید دقت خاصی مبذول شود که آیا اطلاعات جدید وارد شده، درست است یا خیر و آیا تغییر، خراب‌کاری محسوب می‌شود یا نه.
اگر با خراب‌کاریِ کاربری مواجه شدید با یکی از مدیران تماس بگیرید یا در صفحه بحث کاربر خراب‌کار، یکی از الگوهای خراب‌کاری را ثبت کنید.
انواع خراب‌کاری
انواع بسیار معمول خراب‌کاری در ویکی‌ادبیات از قرار زیر است:
- خالی‌کردن) حذف تمام یا بخش بزرگی از نوشتار، بدون ارائه دلیلِ وارد و معتبر. حذف مطالب می‌تواند ایرادی نداشته باشد به‌شرطی که دلیل حذف مطلب به‌وضوح به‌صورت روشن فقط با مشاهدهٔ متن حذف‌شده دریافتنی باشد یا اینکه دلیل بسیار محکم و غیر‌تردیدناپذیری برای حذف مطلب از قبل ارائه شده باشد، بدین شکل که پیوندی ارائه شده باشد و خلاصه ویرایش ارائه‌شده به‌جایی مستند شده باشد.
- حذف‌هایی که می‌تواند مقبول باشد عبارت‌اند از حذف قسمتی از «بیوگرافی» یک فرد زنده، چراکه این حذف ممکن است به این دلیل صورت پذیرد که «مطلبِ نادرستی» را بتوان حذف کرد.
- افزودن هرزنامه (اسپم)
- افزودن پیوندهای بیرونی و نامناسبِ تبلیغاتی یا تبلیغ برای خود.
- خراب‌کاری رباتی
- برنامه یا رباتی که تعداد فراوانی (صدها یا هزاران) مقاله را خالی می‌کند یا پیوندهای تبلیغاتی در آن‌ها می‌گذارد.
- خراب‌کاری بچگانه
- پاک کردن صفحه‌ها یا افزودن پیام‌های بچگانه.
- خراب‌کاری کلک‌آمیز
- افزودن عمدی مطالب کذب، خصوصاً به مقالات افراد زنده، با اطلاعات کلک‌زنانه خراب‌کاری محسوب می‌شود.
- خراب‌کاری آب‌زیرکاهانه
- کشف این گونه خراب‌کاری دشوارتر است. افزودن اطلاعات غلط (چاه‌نمایانه) تغییر تاریخ‌ها نمونه‌هایی از این گونه خراب‌کاری‌اند.
- خراب‌کاری برای جلب توجه
- افزودن فحش و ناسزا یا استفاده از نام‌های کاربری زشت و جایگزینی مقالات با نوشتارهای مسخره‌آمیز.
- خراب‌کاری در صفحه کاربری
- جایگزینی متن صفحه‌های کاربری با فحش و الفاظ رکیک.
- خراب‌کاری تصویری
- بارکردن عکس‌های تحریک‌آمیز، شعارهای سیاسی و غیره. همچنین بارکردن چندین و چندبارهٔ یک تصویر فاقد منبع و اجازهٔ تکثیر، حتی پس از تذکر، خراب‌کاری به‌حساب می‌آید.
- سوءاستفاده از برچسب‌ها
- {{ نامزد حذف}} کردن‌های برخاسته از سوءنیت برای مقاله‌هایی که سزاوار حذف نیستند و خراب‌کاری‌هایی از این قبیل:
- خراب‌کاری در الگوها.
- خراب‌کاری با انتقال صفحه
- انتقال صفحه‌ها به صفحاتی با عنوان‌های زشت یا بی‌معنی.
- خراب‌کاری انتقال مسیری
- انتقال مسیردادن مقاله‌ها یا صفحات بحث به تصاویر یا مقالات زشت.
- خراب‌کاری پیوندی
- تغییر مقصد پیوندها با حفظ نام ظاهری.
- خراب‌کاری جلوگیرانه
- برداشتن برچسب‌های تمیزکاری یا حق تکثیر و حذف و… .
- حذف هشدار
- حذف برچسب‌های هشدار خراب‌کاری نیز خراب‌کاری محسوب می‌شود.
- خراب‌کاری عجق‌وجقی
- جایگزینی اطلاعات مربوط به مبحث با نویسه‌های تصادفی یا فقط افزودن نویسه‌های تصادفی به صفحه؛ مثلاً: «شصکب ینتبداشک»
- تغییر پیام‌های دیگران
- ویرایش پیام‌های امضاشدهٔ دیگران به‌طوری‌که کاملاً معنی جمله عوض شود. (مثل عوض‌کردن رأی). یک استثناء در این امر، حملات شخصی است که تازه بازهم توافق کامل بر سر آن نیست. استثنای دیگر افزودن امضای «گمنام یا ناشناس» برای پیام‌هایی با نویسنده‌ای گمنام است.
- حذف نادرست برچسب‌های مناقشه‌ای که توسط دیگران گذاشته شده است
- این برچسب‌ها بیانگر آن است که افراد با مقالهٔ مدنظر مشکل دارند. تا پیش از کسب اطمینان مبنی‌بر پایان‌یافتن مناقشه برچسب را برندارید. به‌عنوان یک قانون کلی: برچسب‌های مناقشه را بیشتر از دو بار در ۲۴ ساعت برندارید.
- خراب‌کاری در صفحه بحث
- حذف پیام‌های دیگران از صفحه بحث مقالات یا حذف بخشی از آن معمولاً خراب‌کاری تلقی می‌شود. پاک‌کردن حملات شخصی معمولاً بلامانع است. همچنین بایگانی کردن صفحهٔ بحثی طولانی ایرادی ندارد. این قانون مشمول صفحهٔ بحث کاربری افراد نمی‌شود؛ چراکه معمولاً افراد اجازه دارند که پیام‌های خارجی را به میل خود، حذف کنند.
- خراب‌کاری در صفحه سیاست‌ها
- پاک‌کردن یا تغییر آن بخش از سیاست‌های رسمی ویکی‌ادبیات که شخص خراب‌کار با آن مخالف است، بدون آنکه دربارۀ آن رأی‌گیری کند یا به نتیجهٔ رأی‌گیری‌های پیشین احترام بگذارد. یادآوری: سیاست با تغییر جمله‌بندی (ولی حفظ مضمون) خراب‌کاری نیست.
- خراب‌کاری حق‌تکثیری
- افزودن دانسته و آگاهانهٔ مطالب دارای حق تکثیر به مقاله‌های ویکی‌ادبیات تخطی از سیاست ویکی‌ادبیات است و خراب‌کاری محسوب می‌شود. ازآنجاکه ممکن است کاربران ندانند که مطلبی دارای حق تکثیر است یا از سیاست ویکی‌ادبیات در این خصوص آگاه نباشند این کار فقط هنگامی خراب‌کاری محسوب می‌شود که پس از مشخص شدن حق تکثیر مطلب و تذکرهای لازم تکرار شود.
- خراب‌کاری ایجاد حساب
- درست کردن نام‌های کاربری اهانت‌آمیز به‌عمد خراب‌کاری محسوب می‌شود، خواه از نام کاربری استفاده بشود یا نه.
- سوءاستفاده برای تبلیغ
- قرار دادن ایمیل در نوشته‌ها یا تبلیغ سایت یا وبلاگ خود در صفحهٔ دیگران که موضوع متفاوتی دارد.
آنچه خراب‌کاری نیست
کارهای زیر گرچه گاه خراب‌کاری نامیده می‌شود معمولاً خراب‌کاری نیستند. به‌هرحال، با هرکدام باید به‌طور مستقل برخورد کرد و درنظر گرفت که آیا کنش‌ها، سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌ادبیات را نقض می‌کنند یا نه. اگر کاربری موقعیت‌هایی را که خراب‌کاری نیستند چنان تلقی کند، ممکن است با دلسرد کردن یا بیرون راندن کاربران احتمالی به دانشنامه ضربه بزند.
ویرایش‌های جسورانه
- ویرایش‌های جسورانه، گرچه ممکن است پیش از اجماع رخ دهند یا با اجماع‌های پیشین ناسازگار باشند، خراب‌کاری نیستند؛ مگراینکه دیگر جنبه‌های این ویرایش‌ها آن‌ها را خراب‌کاری کند. اجتماع ویکی‌ادبیات کاربران را تشویق می‌کند جسور باشند و به نقش ویرایش‌های جسورانه در دستیابی به اجماع معترف است.
- آزمایش کاربری تازه‌کار
- گاهی کاربران تازه‌ای که دکمهٔ «این صفحه را ویرایش کنید» را کشف می‌کنند می‌خواهند ببینند که آیا واقعاً می‌توانند صفحه را ویرایش کنند یا نه؛ بنابراین فقط چیزکی می‌نویسند تا آزمایش کنند. این خراب‌کاری نیست. باید با این کاربران به‌گرمی برخورد شده و به صفحهٔ تمرین راهنمایی شوند و به آزمایش‌ها و تمرین‌های خود ادامه دهند. مثلاً با استفاده از الگوی{{امتحان}}. حتی بعضی وقت‌ها آن‌ها پس از اطلاع از این امر تغییرات خود را وامی‌گردانند.
- آموختن نشانه‌گذاری ویکی و شیوه‌نامه
- بعضی از کاربران احتیاج به قدری زمان برای یادگیری زبان نشانه‌گذاری ویکی دارند؛ بنابراین زمانی را صرف آزمایش و امتحان می‌کنند تا مثلاً ببینند چگونه می‌توانند پیوندهای داخلی و خارجی ایجاد کنند. به‌جای‌اینکه به آن‌ها انگ خراب‌کار بزنید، شیوهٔ صحیح و استاندارد کاری را که با آن مشکل دارند به ایشان آموزش دهید. همچنین می‌توانید آن‌ها را به صفحه راهنمایی ارجاع دهید.
- نقض طرح تمام دیدگاه‌ها
- درک سیاست «بیان حداکثریِ دیدگاه‌ها» برای بسیاری از ما دشوار است. حتی بعضی از ویکی‌نویسان کهنه‌کار نیز، گاه به‌اشتباه مطالبی را به مقاله‌ها اضافه می‌کنند که چندان باید و شاید با سیاست بیان حداکثری دیدگاه‌ها هماهنگ نیست. هرآینه همهٔ ما کمابیش اسیر تعصبات خویشیم. جای تأسف دارد؛ اما این خراب‌کاری نیست!
اشتباه
گاهی، ممکن است بعضی از کاربران مطالب نادرست یا غیردقیقی به مقاله‌ها بیفزایند که به‌گمان خودشان درست است؛ بنابراین آنان با نیتی خیر، سعی در ارتقای سطح این دانشنامه می‌کنند. اگر معتقدید که مطلبی نادرست به مقاله افزوده شده است اول مطمئن شوید که واقعاً نادرست است. در مرحلهٔ بعد دربارۀ صحت واقعیات مطرح‌شده، با نویسنده (کاربر مدنظر) به بحث بنشینید.
یک‌دندگی
بعضی از کاربران نمی‌توانند با کاربران دیگری که می‌خواهند با آنان در صفحهٔ بحث مقاله گفت‌وگو کنند، به‌توافق برسند و به‌تناوب تغییراتی در مقاله می‌دهند که خلاف نظر بقیه است. این جای بسی تأسف دارد؛ ولی خراب‌کاری نیست (البته ممکن است مشمول قانون سه‌برگردان شوند). در صورت برخورد با چنین نمونه‌هایی می‌توانید به صفحهٔ حل‌وفصل اختلافات رجوع کنید و راهنمایی بجویید.
اذیت و آزار و حملات شخصی
سیاست ما در این خصوص واضح و روشن است. آزار و نیز حملات شخصی ممنوع است. بعضی از نمونه‌های اذیت و آزار به شکل خراب‌کاری (مثلاً در صفحهٔ کاربری افراد) است؛ اما به‌طورکلی نباید فراموش کرد که اذیت و آزار افراد خراب‌کاری نیست.
هشدارها
هدف از هشدار به کاربری که خراب‌کاری کرده است، آگاهی‌رسانی به کاربر با این مضمون است که رفتار کاربر آزاردهنده و ممنوع است. هشدار به کاربر، به‌دنبال انطباق کاربر با سیاست‌هاست. همهٔ آنچه خراب‌کاری به‌نظر می‌رسد با سوءنیت انجام نمی‌گیرد و یک هشدار و توصیهٔ مودبانه می‌تواند کاربرانی را که از ماهیت اقدامات خود آگاهی ندارند، آگاه کند. هشدار حتی ممکن است کاربر با سوءنیت را از ادامهٔ رفتار خود منصرف کند، به‌ویژه در تشدید هشدارها و هنگامی که کاربر از پیامدهای ادامه‌دادن به کنش خود، آگاه می‌شود.
به‌طورکلی، هشدار یک کاربر برای خراب‌کاری، یک پیش‌نیاز برای «مداخلهٔ مدیریتی» است. به‌همین دلیل، کاربران باید برای هر خراب‌کاری، هشدار دریافت کرده باشند. (راهنمایی زیر را برای آنچه به‌منزلهٔ یک خراب‌کاری است، ببینید).
چگونه به کاربر خراب‌کار هُشدار دهیم
فهرست هشدارها به‌همراه توضیحات آن در بخش زیر قرار داده شده است. از هر هشدار در نوع خاص خود، استفاده کنید.
فرض حُسن‌نیّت مواقعی، پذیرفتنی است (مانند کاربری که از سیاست‌ها و رهنمودهای دانشنامه بی‌اطلاع است). در زمانی هم ممکن است کاربری هیچ فرض حسن‌نیتی نداشته باشد یا سوءنیّت نشان دهد.
به‌طورکلّی، هشدار جدید نباید درپی هشدار قبلی داده شود، مگراینکه کاربری، هشدار را دریافت کرده و به آن توجه نکرده است؛ بنابراین اگر کاربری خراب‌کاری کرد و قبل از اینکه نگهبان بتواند به او درخصوص خراب‌کاری هشدار بدهد، کاربر خراب‌کاری ِ دیگری هم انجام داد؛ نگهبان هنوز نباید هشدار را تشدید کند (به‌عنوان مثال: به‌جای هشدارِ آغازین، هشدارِ نهایی بدهد.) یا گزارش کاربر را به‌منظور مداخلهٔ مدیریتی بدهد.
اگر کاربری، هشدار را دریافت کرد و پس از دریافت آن، همچنان به خراب‌کاری ادامه داد؛ هشدار ممکن است تشدید شود یا گزارش کنش‌های کاربر به‌منظور مداخلهٔ مدیریتی داده شود.
الگوهای خراب‌کاری
| الگو | نمایش نتیجه | محل قرارگرفتن در مقاله | ||
|---|---|---|---|---|
| {{جا:امتحان}}~~~~ | الگو:امتحان | برای کاربری که به‌دلیل ناآشنایی به شیوهٔ نوشتن متن‌ها در ویکی‌ادبیات به‌طور غیرعمدی در صفحات خراب‌کاری آزمایشی انجام داده است. با اعمال این دستور، در صفحهٔ بحث کاربر ناوارد پیامی برای او نوشته می‌شود که شامل پیوندهایی جهت راهنمایی و آموزش وی است. | ||
| {{جا:هشدار خراب‌کاری}}~~~~ | الگو:هشدار خراب‌کاری | در صفحهٔ بحث کاربری که دست به خراب‌کاری زده است؛ ولی نیت بدش هنوز صددرصد مشخص نیست این الگو را وارد کنید. | ||
| {{جا:آخرین هشدار خراب‌کاری}}~~~~ | الگو:آخرین هشدار خراب‌کاری | این آخرین هشدار به خراب‌کار خواهد بود. | ||
| {{جا:خراب‌کار}}~~~~ |
|
برای کاربری که (معمولاً) با هدف و غرض در صفحه‌ای خراب‌کاری انجام داده است این پیام نام وی را در فهرستی با نام رده: برای اقدام مدیران ثبت می‌کند تا مدیران به مسئله رسیدگی کنند. | ||
| {{جا:هشدار فحاشی}}~~~~ | الگو:هشدار فحاشی | در صفحهٔ بحث کاربری که اقدام به فحاشی در مقالات، صفحات بحث یا نسبت به دیگر کاربران کرده باشد. | ||
| {{جا:ستایش}}~~~~ | الگو:ستایش | در صفحهٔ بحث کاربری که در مقالات اقدام به استفاده از القاب و وندهای احترام‌آمیز و ستایشی کرده باشد. |
ردیابی خراب‌کاری
برای کسب اطلاع دربارۀ شیوه‌های مختلف ردیابی خراب‌کاری به صفحهٔ نگهبانی رجوع کنید.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
