ویکی‌ادبیات:رده‌ها، فهرست‌ها و الگوهای ناوبری
ویکی‌ادبیات سه راه برای گروه‌بندی مقاله‌ها پیشنهاد می‌کند: رده‌ها، فهرست‌ها و الگوهای ناوبری (جعبه‌های گشتن). هریک از این ابزارها، مزایا و معایبی دارد. باید توجه کرد که این ابزارها، رقیب یکدیگر نیستند؛ بلکه مکمل همدیگرند.
درادامه، تفاوت هریک از این ابزارها باتوجه‌به اینکه نحوهٔ گروه‌بندی کردن اطلاعات در هریک چگونه‌است، شرح داده خواهد شد.
رده‌ها
مقالهٔ اصلی: ویکی‌ادبیات:رده‌بندی
نمونه‌ای از یک رده. هر صفحه‌ای در فضای نام مقاله، باید حداقل در یک رده قرار گیرد. رده‌ها باید موضوعی مهم داشته باشند که احتمال برود برای خوانندهٔ مقاله مفید است.
نام مقاله: علی موسوی گرمارودی
ردهٔ مفید: رده:شاعر معاصر ایران
ردهٔ غیرمفید: رده:شاعرانی با نام علی
برای اینکه متوجه شوید رده‌ای مفید است یا نه، این سؤالات را بپرسید:
- آیا می‌شود یکی دو پاراگراف دربارهٔ این رده توضیح داد؟
- اگر شما از رده به مقاله‌ای وارد شدید، متوجه می‌شوید که این مقاله چرا در این رده قرار گرفته است؟ به عبارت دیگر، در مقاله، دربارهٔ رده بحثی شده است؟
اگر جواب این سؤالات منفی است، ردهٔ انتخابی، ردهٔ مناسبی نیست.
معمولاً یک مقاله در چند رده طبقه‌بندی می‌شود؛ ولی باید به‌خاطر سپرد که اگر تعداد رده‌ها بسیار زیاد باشد، تأثیر و بازدهی رده‌ها کم و استفاده از آن‌ها دشوار می‌شود.
هریک از رده‌ها ممکن است زیررده‌هایی داشته باشند یا خودشان زیرردهٔ یک ردهٔ دیگر باشند. به‌طور مثال رده:شاعران معاصر ایران ممکن است دارای زیررده‌هایی مانند رده:غزل‌سرایان نو و رده:سپیدگویان باشد. همچنین رده:شاعران معاصر ایران ممکن است زیرردهٔ یک ردهٔ بزرگ‌تر مانند رده:ادیبان صد سال اخیر ایران باشد؛ اما باید توجه کرد یک مقاله معمولاً نباید به‌صورت هم‌زمان هم در یک رده و هم در زیررده طبقه‌بندی شود. به‌طور مثال علی موسوی گرمارودی که در رده:شاعران معاصر ایران طبقه‌بندی شده‌است، نباید هم‌زمان در رده:ادیبان صد سال اخیر ایران نیز طبقه‌بندی شود. البته این قاعده استثنا نیز دارد.
اگر زمانی که یک زیررده ایجاد می‌شود، مقاله‌ای در ردهٔ بالاتر طبقه‌بندی شده باشد، یک حالت استثنایی پیش می‌آید. به‌طور مثال علی موسوی گرمارودی در رده:شاعران قرار دارد و اکنون شما دارید رده:ادیبان صد سال اخیر ایران را می‌سازید که طبعاً شاعران نیز در آن قرار می‌گیرد. در این حالت، نیازی نیست که مقالهٔ شاعران از رده:ادیبان حذف شود. باید توجه کرد که این استثنا، به اهمیت مقالات اشاره دارد و نه صرفاً به تقدم و تأخر زمانی مقالات.
یکی دیگر از استثناهایی که باید درنظر گرفت، زمانی است که مقاله‌ای با یک رده ارتباط مفهومی دارد؛ اما این رده، به‌وسیله زیررده‌هایش به‌طور کامل و جامعی تعریف نشده است. به‌طور مثال ممکن است در ردهٔ رده:شاعران معاصر ایران، فقط زیرردهٔ رده:غزل‌سرایان نو تعریف شده باشد و زیررده‌های دیگری مربوط به شاعران سایر سبک‌ها تعریف نشده باشد. در این صورت، درست نیست که مقاله‌های مربوط به سپیدگویان را از رده:شاعران معاصر ایران پاک کرد.
رده‌ها پانویس ندارند؛ بنابراین در قراردادن مقالات در رده‌ها باید دقت کرد. مقالات را فقط در صورتی مجازید در یک رده قرار دهید که یا تعلق مقاله به ردهٔ مدنظر بدیهی باشد یا در مقاله مدرکی در این خصوص آمده باشد. در این زمینه به‌طور خاص، صفحهٔ چگونگی رده‌بندی افراد را نگاه کنید.
«An exception to the above rules is Category:Wikipedia maintenance, which contains categories intended to be temporary.»
هر رده‌ای باید زیرردهٔ یک ردهٔ دیگر باشد. شما می‌توانید از بالای سلسله‌مراتب رده‌ها در Category:Fundamental شروع کنید.
خوبی‌ها
- اگر در مقاله‌ای، پیوندی به یک رده ایجاد کنید، این صفحه به‌صورت خودکار در ردهٔ مزبور دیده می‌شود.
- هر رده‌ای می‌تواند زیررده‌های متعددی داشته باشد و ابن امکان برایش فراهم است که زیرردهٔ رده‌های متعددی نیز باشد.
- رده‌ها برای اکتشاف و گشت‌گذار در ویکی‌ادبیات ابزار بسیار مناسبی هستند.
بدی‌ها
- رده‌ها فقط براساس حروف الفبا مرتب می‌شوند.
- نمی‌توان تقدم و تأخر زمانی عضویت مقالات در رده‌ها را معلوم کرد.
- نمی‌توان به رده‌ها منبع و پانویس اضافه کرد.
- نمی‌توان به رده‌ها پیوندهای مخفی افزود.
- اضافه‌کردن پیوندهای قرمز به صفحاتی که هنوز ساخته نشده است، ممکن نیست.
- استفاده از چند نام برای یک رده، فقط با استفاده از فرمان redirect ممکن است.
- کاربران جدید نمی‌دانند که چگونه مقاله‌ای را در ردهٔ جدید جای دهند.
فهرست‌ها
الگوهای ناوبری
الگو:همچنین الگوهای ناوبری (یا جعبه‌های گشتن یا ناوباکس‌ها) جعبه‌هایی است که به یک گروه مقالهٔ مرتبط، پیوند می‌دهد. الگوهای ناوبری معمولاً به دو شکل است: افقی (که تقریباً همیشه در پایین مقاله‌ها می‌آید) و عمودی (که اغلب در بالای سمت چپ مقاله‌ها دیده می‌شود).
الگوی ناوبری به‌ویژه برای هر گروه کوچک مقاله‌ها که به‌خوبی تعریف‌شدنی است، به‌کار می‌رود. الگویی با تعداد زیادی پیوند ممنوع نیست؛ اما ممکن است بیش از حد شلوغ، ناخوانا و غیراستفاده باشد. الگوهای خوب معمولاً این ویژگی‌ها را دارند:
- همه مقاله‌های هر الگو مربوط به یک موضوع واحد منسجم است.
- موضوع الگو باید در هر مقاله اشاره شده باشد.
- مقاله‌ها باید در حد معقول به یکدیگر منسوب باشد.
- یک مقالهٔ ویکی‌ادبیات دربارهٔ موضوع الگو نوشته شده باشد.
- بتوان بسیاری از این مقاله‌ها را در بخش جستارهای وابسته مقاله‌ها فهرست کرد.
اگر مجموعه مقاله‌ها معیارهای بالا را ندارد، نشانگر این است که مقاله‌ها زیاد به یکدیگر مرتبط نیست و یک فهرست یا رده برایشان مناسب‌تر است.
الگوهای ناوبری عمودی که بالای سمت چپ مقاله‌ها قرار می‌گیرند (جعبه کنار یا sidebar) باید با دقت زیادی به‌کار رود؛ زیرا بسیار به‌چشم خوانندگان می‌آید. مجموعه مقاله‌های یک الگوی ناوبری عمودی باید به‌خوبی مرتبط باشند و الگو باید تمام یا بیشتر معیارهای بالا را دربرگیرد. اگر مقاله‌ها به‌خوبی مرتبط نباشند، الگوی ناوبری افقی (برای انتهای مقاله) مناسب‌تر است.
مقاله‌های مندرج در هر الگوی ناوبری باید براساس موضوع، عصر تاریخی و... دسته‌بندی شوند. مرتب‌کردن مقاله‌ها براساس الفبا هیچ ارزش بیشتری از یک رده شامل همین مقاله‌ها ایجاد نمی‌کند. برای نمونه en:Template:General physics را ببینید که در آن مقاله‌ها در زیربخش‌هایی موضوعی قرار گرفته‌اند.
پیوند به بیرون و لینک‌های غیرویکی‌ادبیاتی نباید در الگوهای ناوبری بیایند. منابع می‌توانند در بخش مستندات الگو (بنگرید به en:Wikipedia:Template documentation) بیایند. در این بخش تگ <noinclude> سبب می‌شود مطالب اضافی در خود الگو دیده شوند؛ اما در نوشتارهایی که الگو به‌کار رفته است، دیده نشوند.
رنگ‌های به‌کار رفته در الگوهای ناوبری باید براساس قرارداد رنگ‌های ویکی‌ادبیات (en:Help:Link color) باشد؛ بنابراین پیوندها باید به‌رنگ آبی و پیوندهای ساخته‌نشده قرمز باشند. رنگ‌های آبی و قرمز نباید برای متن‌های دیگر (غیرپیوند) به‌کار رود. درخصوص پیوندها باید برای خوانندگان به‌روشنی مشخص باشد که پیوند است.
هر مقاله‌ای که الگوی ناوبری در آن قرار گرفته و تراگنجانش شده است، به‌طورمعمول باید در خود الگوی ناوبری نیز بیاید تا الگوها دوسویه باشند.
خوبی‌ها
- Provides a consistent look and navigation system for related articles (though not between different topics — there is no single format across all navigation templates).
- Faster to navigate than a category.
- Gives immediate information to equivalent elements
- For presenting a series of articles in a chronological order, a template is often most appropriate. Example: Template:Princess Royal (there are two Marys and two Annes in that list, which makes the chronological way of presenting these princesses an asset to a merely alphabetically ordered presentation of these same names). For very long chronological series, it is preferable to use succession boxes, which only show the elements of the series immediately preceding and succeeding the article.
بدی‌ها
- اگر الگوی ناوبری ساده باشد، اغلب این امکان میسر است که با یک رده جایگزین شود. درحالی‌که الگوهای ناوبری به‌سختی می‌توانند بدون بیش از حد بزرگ شده و اطلاعاتی بیشتر از رده‌ها ارائه کنند.
- Can become ugly or pointless, e.g. by unsightly coloring schemes, size, number of them on the same page, etc. For this reason article series boxes need to be self-evident, while they can't contain much text for definitions or explanations.
- Inclusion of article links or subdivisions in a template may inadvertently push a point of view. It may also incorrectly suggest that one aspect of a topic or a linked example is of more, less, or equal importance to others; be used to advertise obscure topics in prominent places; or assert project proprietorship. Templates can go to Wikipedia:Templates for discussion if they appear to push a POV. Trying to remedy this by adding more templates might lead to the disadvantage described in the previous point.
- On the other hand, may not give the reader enough clues as to which links are most relevant or important when this would not be controversial
- Can alter the page lay-out without the reason thereof showing on the page itself (e.g. when the template contains a NOTOC instruction, an unclosed
<div>, etc.) - Can take up too much space for information that is only tangentially related
- Includes the full list of links in every article, even though often many of the links are not useful in some of the articles
- Due to size, the use of multiple nav templates may take up too much space on one article, which could lead to a POV-tainted choice as to which to include
- Templates are not included in search results by default, which makes it hard for readers and editors to find them.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
