ویکی‌ادبیات:شیوه‌نامه/بخش آغازین
Page الگو:Ombox/styles.css must have content model "شیوه‌نامه آبشاری تمیز" for TemplateStyles (current model is "ویکی‌متن").
 | این صفحه در یک نگاه: بخش آغازین باید چکیده‌وار اهمیت و جایگاه موضوع را روشن و مهم‌ترین نکات و جدل‌های موجود (در صورت درج) را ذکر کند. این باید به‌گونه‌ای باشد که در پایان، بخش آغازین به‌صورت چکیده‌ای از مقاله روی پای خویش بایستد. سبک نوشتن باید آسان‌فهم و به‌گونه‌ای باشد که خواننده به خواندن بقیهٔ متن ترغیب شود. |
در یک مقالهٔ ویکی‌ادبیات، بخش آغازین (که پیش‌درآمد یا دیباچه هم نامیده می‌شود) بخشی است که پیش از عنوان نخست می‌آید. فهرست مندرجات در صورت نمایش‌داده‌شدن بین بخش آغازین و نخستین عنوان قرار می‌گیرد.
بخش آغازین باید به‌عنوان بخشی که مروری کلی از مقاله ارائه می‌دهد و اهمیت و جایگاه موضوع را روشن و نکات بسیار مهم و جدل‌های موجود (در صورت ترسیم) را ذکر می‌کند، قائم‌به‌خود باشد. بسیاری از کاربران فقط بخش آغازی را می‌خوانند؛ بنابراین این بخش باید بی‌نیاز از سایر بخش‌ها باشد و نکات اصلی را پوشش دهد. همچنین نباید کاربر را به لب چشمه برد و تشنه بازگرداند به‌این‌معنا که تلویحاً بگوید که اطلاعات مهمی است که در بخش‌های آتی مقاله خواهد آمد. جهت پوشش کافی مقاله در بخش آغازین اطمینان کسب کنید که در ازای هر بخش اصلی مقاله، چند جمله در بخش آغازین به آن اختصاص داده شده است. سبک نوشتن باید آسان‌فهم و به‌گونه‌ای باشد که خواننده به خواندن بقیهٔ متن ترغیب شود.
عنوان پررنگ
موضوع مقاله باید در نخستین جای طبیعی ممکن، بیاید. ترجیحاً اینجا، در نخستین جمله است و هنگامی که موضوع مقاله نخستین بار ذکر می‌شود باید پررنگ شود. نام موضوع معمولاً دقیقاً همان عنوان صفحه‌است گرچه ممکن است تفاوت‌هایی جزئی هم داشته باشد:
- جمهوری اسلامی ایران یا چنان‌که در عرف معمول است ایران...
الگوی به‌زبانی دیگر
الگوهایی مانند {{به انگلیسی}} و دیگر الگوهای همانند، محلی برای افزودن ترجمهٔ عنوان مقاله‌ها و یا آوانگاری نام‌ها نیستند. برای آوانگاری نام‌ها بهتر از است از اعراب (-َ و -ِ و -ُ) استفاده شود یا آوای لغت با استفاده از الفبای آوانگاری بین‌المللی ازطریق {{پانویس}} به بخش یادداشت در انتهای مقاله منتقل شود.
درخصوص پدیده‌های جهان‌شمولی که واژهٔ هم‌سنگ فارسی برای آن‌ها تعریف شده است؛ نوشتن هم‌سنگ انگلیسی یا زبانی دیگر، نوعی ترجمه محسوب می‌شود، لذا نارواست.
بخش‌ها و فهرست مندرجات
با اینکه بخش آغازین یا پیش‌درآمد خود یکی از بخش‌های مقاله به‌حساب می‌آید، عنوانی به‌صورت «مقدمه» یا «پیش‌درآمد» یا جز آن نباید در ابتدای مقاله بیاید. فهرست مندرجات درصورتی‌که پدیدار باشد بین بخش آغازین و نخستین عنوان بخش قرار می‌گیرد (البته این تنظیم پیش‌فرض را می‌توان تغییر داد).
ازآنجاکه ویرایش بخش آغازین در مقاله‌های بسیار طولانی می‌تواند دردسرزا باشد (چراکه پیوند ویرایش بخش ندارد)، می‌توان با استفاده از ترفندی بخش آغازین را جدا از بقیهٔ مقاله ویراست: پیوند ویرایش متعلق به یکی از بخش‌های مقاله را کلیک کنید. در قسمت پایانی نشانی (URL) حاصل §ion=n را با §ion=0 جایگزین کنید.
ابزارهای اضافه‌ای توسط کاربران ویکی‌ادبیات نوشته شده است که امکان ویرایش بخش آغازین با یک کلیک را می‌دهد.
مشخص‌کردن زمینه
بخش آغازین باید چکیده‌وار نکات مهمی را که در مقاله به آن‌ها اشاره شده است ذکر کند. این باید به‌گونه‌ای باشد که در پایان، بخش آغازین به‌صورت چکیده‌ای از مقاله روی پای خویش بایستد. آسان‌فهمیِ متن در بخش نسبت به بخش‌های دیگر مقاله مهم‌تر است. باید توجه کرد که اشتیاق کاربر به خواندن تمام مقاله برانگیخته شود. (ر.ک. سبک اخباری و سبک چکیده‌گویی). جملهٔ نخست بخش آغازین باید تعریف مختصری از موضوع باشد؛ مگراینکه به‌تلویح در عنوان مقاله تعریف شده باشد (مثلاً «تاریخِ …»).
در صورت امکان باید از آوردن اصطلاحات تخصصی در مقدمه پرهیخت. اگر پرهیز از آن‌ها ممکن نباشد، باید همراه با زمینه‌ای که خیلی مختصر تعریفشان می‌کند آورد و به مقالهٔ مربوط پیوند داد. بهتر است زمینهٔ ارائه‌شده به‌گونه‌ای باشد که برای اکثر خوانندگان آشنا بیاید. مثلاً دربارهٔ یک مجموعه داستانک، گفتن اینکه تابع کدام سبک داستانی یا خلق چه سبک نوینی است از بیان قطع و نوع جلد کتاب بهتر است.
چنان‌که در راهنمای نوشتن مقاله‌های عالی آمده است: پیش‌درآمد «با توصیف روشن موضوع محل بحث آغاز می‌شود. تاآنجاکه موضوع تحت بحث اجازه می‌دهد باید فهم این بخش برای یک غیرمتخصص مقدور باشد. هدف هر دانشنامه این است که دانش بشری را به آسان‌فهم‌ترین وجهی برای بیشترین عدهٔ مردم تدوین کند. وانگهی این نیاز به شرح و توصیفِ روشنِ موضوعِ تحتِ بحث دارد تا با خواندن اولین کلمه ناگهان به ژرفناهای گیج‌کنندهٔ بحث افکنده نشویم… بلکه آرام‌آرام به آن اندر شویم.»
نوشتن دربارهٔ مفاهیم
هنگام نوشتن بخش آغازین مقاله‌هایی دربارهٔ نظرات و مفاهیم (از قبیل «غزل‌سرایی نو») معرفی مبحث به‌صورت زیر می‌تواند مفید افتد:
- زمینه - توضیح توضیح مقوله یا رشته‌ای که مفهوم متعلق به آن است.
- صورت‌بندی - اصطلاح در این زمینهٔ خاص اشاره به چه دارد.
- توضیح - معنای ژرف‌تر و پیش‌زمینه.
- مقایسه - رابطه‌اش با موضوعاتی دیگر چیست (درصورت نیاز).
- انتقاد - اگر انتقاد برجسته و قابلی از آن شده‌است.
پیشنهادها
بخش آغازین باید به‌شکلی خلاصه، محتویات کلی مقاله را بازتاب دهد. پیشنهادهای زیر می‌توانند برای نوشتن این بخش در بسیاری از مقاله‌ها راهگشا باشند:
- سعی کنید هریک از عنوان‌های اصلی مقاله را با یک جمله، یک گزاره یا حداقل یک کلمه تعریف کنید.
- ارزش و وزنی که به هریک از نکات می‌دهید در تناسب با ارزش و وزنی باشد که در ادامهٔ مقاله به آن‌ها داده‌اید.
- استدلال مهمی را که در بخش‌های آتی ذکر نشده است، در بخش آغازین نیز نیاورید.
- از نوشتن بندهای طولانی و مملو از جزئیات بپرهیزید.
درازا
درازای مناسب بخش آغازین بستگی به درازای کل مقاله دارد. به‌عنوان توصیهٔ کلی بخش آغازین نباید طولانی‌تر از سه تا چهار بند باشد. مسلماً برای مقاله‌هایی بسیار طولانی با موضوعات مهم ممکن است که پیش‌درآمدهای طولانی‌تری هم نوشته شود. برای این دسته از مقاله‌ها این پیشنهادها مطرح است:
| اندازهٔ مقاله | طول بخش آغازین |
|---|---|
| کمتر از ۱۵٬۰۰۰ نویسه | یک یا دو بند |
| از ۱۵٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ نویسه | دو یا سه بند |
| بیشتر از ۳۰٬۰۰۰ نویسه | سه یا چهار بند |
یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده برای نسخهٔ ۱٫۰ ویکی‌ادبیات (که نسخه‌ای ایستاست و به‌صورت سی‌دی یا دی‌وی‌دی یا بر کاغذ نشر خواهد شد) این است که تنها بخش آغازین مقاله‌های نسخهٔ وبی عرضه شود.
سبک چکیده‌گویی و سبک اخباری می‌توانند به نوشتن مقدمه‌ای مختصر که به‌عنوان مقاله‌ای استواربه‌خود هم باشد، یاری رسانند.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
