ویکی‌ادبیات:آداب معاشرت

مشارکت‌کنندگان ویکی‌ادبیات از فرهنگ‌ها و کشورهای گوناگونی گردهم آمده‌اند. آنان دیدگاه‌ها، نظرات و پیش‌زمینه‌های مختلفی دارند که گاهی بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. رفتار خوب داشتن با دیگران کلید همکاری مؤثر در ساخت یک دانشنامهٔ خوب است.

اصول آداب معاشرت در ویکی‌ادبیات

• دربارۀ دیگران حسن نیت داشته باشید.
• با دیگران همان‌طور رفتار کنید که انتظار دارید با شما رفتار کنند - حتی اگر آن‌ها تازه‌وارد هستند. همهٔ ما زمانی تازه‌وارد بودیم... .
• خواهش می‌کنیم، باادب باشید!
  • به‌یاد داشته باشید که متن خام، ابهام‌آمیزتر و غالباً بی‌ادبانه‌تر از زمانی به‌نظر می‌رسد که شخصی واژه‌های همان متن را شفاهی به شما بگوید. کنایه همیشه روشن نیست. متن، بدون ایما و اشاره‌های صورت و بدن یا لرزش تارهای صوتی تولید می‌شود.

مراقب واژه‌هایی که انتخاب می‌کنید باشید - شاید چیزی که منظور شماست برابر با چیزی که دیگران از متن شما استنباط می‌کنند نباشد و شاید چیزی که شما می‌خوانید معادل منظور نویسنده نباشد.

• دربارهٔ واقعیت‌ها بحث کنید، نه اشخاص.
• پرسش‌ها را نادیده نگیرید.
  • اگر شخص دیگری با نوشتهٔ شما موافق نیست، دلایل روشنی برای درستی آن بیاورید.
• هرگاه پاسخی برای رد موضوعی ندارید، آن را تصدیق کنید؛ اگر آن موضوع با سلیقه یا درک شما مطابقت ندارد آن را بپذیرید.
• نزاکت داشته باشید.
• رعایت ادب در زمانی که بحث‌ها بالا گرفته‌ است بسیار مشکل به‌نظر می‌رسد؛ اما تلاش کنید در زمان‌هایی که دیگر ویرایشگران به اندازهٔ کافی باادب نیستند، شما باادب‌تر از آن‌ها باشید، نه بی‌ادب‌تر!
  • به این شکل دست‌کم به‌سوی میدان مبارزه کشیده نمی‌شوید.
  • با این حال بکوشید تا به‌شکلی غیرجانب‌دارانه به طرف مقابل بفهمانید که با لحن وی راحت نیستید -- در غیر این صورت ممکن است آنان با خود بیندیشند که شما خنگ‌تر از آن هستید تا باریک‌‌بینیشان را تشخیص دهید و حتی شاید به این صورت به‌شکلی آن‌ها را تشویق کنید.
  • گاهی طی یک بحث جانب‌دارانه ما غالباً چیزی می‌گوییم که بعدها آرزو می‌کنیم که کاش چنان واژه‌هایی به‌کار نبرده بودیم.
• ببخشید و بگذرید.
• تعصب‌ها و جانب‌داری‌های خود را تشخیص دهید و مراقب آن‌ها باشید.
• در زمان مقتضی دیگران را ستایش کنید. هر شخصی دوست دارد که دیگران از او تعریف کنند، به‌ویژه در جایی که همه براساس توافق کار می‌کنند.
• بین دیگران میانجیگری کنید.
• اگر درحال دعوا هستید کار خود را متوقف کنید، اگر درحال میانجیگری هستید این پیشنهاد را به طرفین بدهید.
• آرام باشید.
• فهرست اشتباه‌های رایج را مرور کنید.
• به یاد بیاورید که شما با انسان‌ها طرف هستید. این انسان‌ها اشخاصی هستند که احساس دارند و به‌احتمال زیاد اشخاص دیگری هم در جهان هستند که آن‌ها را دوست دارند. با دیگران محترمانه برخورد کنید.
• قاعده طلایی را به‌یاد بیاورید: «با دیگران همان‌طور رفتار کنید که می‌خواهید آن‌ها با شما رفتار کنند.»

چگونه جلوی سوءاستفاده از صفحه‌های بحث را بگیریم

• بسیاری از افراد دربارۀ کار و دیدگاه‌های خود احساس افتخار می‌کنند. شخصیت افراد را به‌آسانی می‌توان در نوشته‌های خود، به توهین گرفت؛ اما صفحات بحث جای دعوا و انتقام نیست. این صفحات مکان خوبی برای تسلی و پوزش خواستن از افراد توهین‌شده است؛ اما بسیاری مواقع از این صفحات برای رسیدن به توافقاتی بر سر مطالب مقالهٔ مربوط به آن صفحات استفاده می‌شود. اگر کسی با شما موافق نیست، بکوشید تا دلیل آن را بیابید سپس در گفت‌وگوهای خود در صفحه‌های بحث، زمان کافی برای یافتن دلایل منطقی برای صحت ادعای خود صرف کرده و سپس نوشتن را آغاز کنید.
• به دیگران برچسب نزنید و به آن‌ها یا نوشته‌هایشان حمله نکنید.
  • دادن لقب‌هایی چون «نژادپرست»، «سکسیست» (جنسیت‌گرا) یا حتی «نوشتهٔ ضعیف» به افراد یا نوشته‌هایشان، آن‌ها را به‌حالت دفاعی می‌برد. این کار باعث می‌شود تا از بحث دربارهٔ مقاله‌ها دور شوید. اگر می‌خواهید از کسی انتقاد کنید باید این کار را به‌صورت مؤدبانه و سازنده انجام دهید.
• همیشه به‌طور مشخص و به‌ویژه در پاسخ‌های خود به‌طور روشن به نکتهٔ مدنظر خود، اشاره کنید.
  • در پاسخ‌های خود مشخص کنید به کدام‌یک از نظرات پاسخ می‌دهید: نقل‌قول از یک پست خوب است؛ ولی نوشتن تفسیر و برداشت خودتان از آن پست بهتر است. همچنین هنگامی که می‌خواهید تفسیر خود از یک نقل‌قول را بنویسید از اصطلاحاتی چون «همان‌طورکه از نوشتهٔ شما برمی‌آید...» یا «تا آن اندازه که من از نوشتهٔ شما فهمیدم...» استفاده کنید تا مشخص شود که شما تفسیر خود از متن طرف مقابل را نوشته‌اید. پیش از اینکه قضاوت خود دربارۀ درستی یا نادرستی نظر کسی را ابراز کنید، بنویسید که ممکن است برداشت اشتباهی از نوشتهٔ وی کرده باشید.
  • به‌طورکلی نوشتن پاسخ یا تکذیبیه مابین نوشته‌های یک صفحه بحث، کار بدی است. این کار باعث می‌شود تا جریان بحث به‌هم ریخته و در انتساب نوشته‌ها به ویرایشگران آن‌ها اشتباه کنیم. شاید این کار برای دو طرف بحث، مفهوم باشد؛ ولی ممکن است بقیه ویرایشگران ویکی‌ادبیات به‌هیچ‌وجه نتوانند بحث را دنبال کنند.

حرکت همسو با سیاست بیان حداکثری دیدگاه‌ها

هنگامی که تخلف‌ها از بیان حداکثری دیدگاه‌ها (بحد) را حذف می‌کنیم، غالباً از عبارت‌هایی چون «فلانی می‌گوید که...» یا «نظر فلانی این است که...» استفاده می‌کنیم. خودِ این عبارات را می‌توان دیدگاهی جانب‌دارانه تلقی کرد؛ زیرا می‌خواهند توافق محتومی از سوی ویکی‌ادبیات را نشان دهند. نویسندهٔ مطلب اصلی هم ممکن است از این جملات چنین برداشتی کرده و تغییرات را حذف کند؛ درنتیجه یک جنگ ویرایشی درخواهد گرفت. بهتر است در این مواقع از رویه زیر استفاده کنیم:

1. در صفحهٔ بحث مقالهٔ مدنظر نکاتی را که فکر می‌کنید تخلف از قوانین بیان حداکثری دیدگاه‌هاست، ذکر کنید و پیشنهاد تعویض آن‌ها را بدهید (مگراینکه آن موارد بسیار فاحش باشند).
2. اگر پاسخی دریافت نکردید، خودتان تغییرات مدنظر را اعمال کنید. (از قابلیت فهرست تعقیبات خود برای دنبال کردن کارهایی که قصد انجامشان را دارید استفاده کنید.)
3. اگر پاسخی دریافت کردید، تلاش کنید تا بر سر واژه‌های محل اختلاف به‌توافق برسید.

وقوع یک جنگ ویرایشی در زمانی که به‌توافق رسیده‌اید، بسیار غیرمحتمل است. زیان این کار آن است که مقالهٔ مدنظر برای مدت بیشتری در حالت ناخوشایند باقی می‌ماند؛ ولی مقاله‌ای که به‌طور دائم تغییر کند هم تأثیر خوبی روی دیگر ویکی‌ادبیات‌نویسان و کل پروژه نخواهد داشت.

این نکات را در ذهن داشته باشید

• حتی اگر شما به موضوع خاصی ایمان دارید باید بدانید که مقاله‌های ویکی‌ادبیات قرار است به‌جای طرف‌داری از یک نظر همهٔ دیدگاه‌ها (بحد) را نشان دهند. صفحه‌های بحث («گفت‌وگو») برای این نیست که در آن‌ها به ارزش‌گذاری و نوشتن دربارهٔ درستی یا نادرستی یا ارجحیت یک نظر بپردازیم. اگر می‌خواهید چنین کاری انجام دهید می‌توانید به مکان‌های بهتری نظیر وبلاگ‌ها و دیگر ویکی‌ها بروید. در صفحه‌های بحث، به‌میزان دقت/بی‌دقتی، جانب‌داری یا دیگر مشکلات یک مقاله بپردازید، نه‌اینکه از آن‌ها به‌عنوان تریبونی برای دفاع از یک نظر استفاده کنید.
• اگر کسی با نظر شما موافق نیست، به این معنا نیست که (الف) او از شما متنفر است، (ب) او فکر می‌کند شما احمق هستید، (پ) او احمق است و (ت) او شخص خبیثی است. هنگامی که افراد نظرات خود را بدون دلایل مناسب می‌فرستند بهترین کار این است که بگذارید همان‌طور باشند. چیزی که شما درنظر دارید حتماً درست یا حتماً اشتباه نیست. مثال خوب برای این موضوع، برتری شاعری بر شاعر دیگر است. پیش از اینکه بخواهید به دیدگاه‌های یک شخص توهین کنید به این بیندیشید که اگر او بخواهد به دیدگاه شما توهین کند چه اتفاقی خواهد افتاد. همچنین به‌یاد داشته باشید که هر مطلبی که در ویکی‌ادبیات می‌نویسید برای همیشه در آن خواهد ماند، حتی اگر قابل رؤیت نباشند.
• ویکی‌ادبیات از شما می‌خواهد که جسور باشید، با این حال خوب است توجه کنید که گاهی ممکن است بیش از حد جسور باشید. پیش از آنکه بحثی را آغاز کنید از خود بپرسید که آیا واقعاً لازم است در این باره بحث کنیم؟ آیا می‌توانم یک خلاصه همراه ویرایشم تهیه کنم و منتظر نظرات دیگران باشم؟ آیا ممکن است اعمال من نتایجی داشته‌ باشند که پیش‌بینی نکرده‌ام؟
• اگر می‌بینید که بحثتان ارتباطی با مقاله ندارد آن را از راه ایمیل یا بحث صفحه کاربری دنبال کنید.
• اگر می‌دانید که با شخص خاصی کنار نمی‌آیید، بیش از آنکه نیاز باشد با او تعامل نکنید. درگیری‌های غیرلازم، بقیه را از کار ساخت یک دانشنامهٔ خوب دور می‌کند. درحقیقت گاهی دنبال کردن یک شخص در ویکی‌ادبیات که علاقه‌ای به او ندارید، ممکن است پرسه‌زنی تلقی شده و از نظر دیگران ناخوشایند باشد و باعث به‌هم‌ریختگی شود. اگر با کسی کنار نمی‌آیید، بکوشید تا بیشتر با او دوست شوید؛ ولی اگر این کار نتیجه نداد بهتر است از او دوری کنید.
• هرچند که ویرایش مقاله‌ها پسندیده است (و درحقیقت همگان به این کار تشویق می‌شوند)، ویرایش واژه‌های امضاشده توسط شخصی دیگر در یک صفحه بحث، ناپسند است؛ زیرا ممکن است نیت یا پیام اصلی متن را نرسانده و عقاید اصلی ویرایشگر را نشان ندهد. بکوشید تا می‌توانید از ویرایش نظرات دیگران دوری کنید مگراینکه دلیل قانع‌کننده‌ای برای کار خود داشته باشید.

پندهایی دیگر

چند پند جداگانه از لری سنگر:

• گشاده‌رو باشید و از دیگران به‌گرمی استقبال کنید، منزوی نباشید،
• فقط بر نوشتن یک دانشنامه تمرکز کنید، نه نوشتن یک بحث بولتنشکل،
• کارهای خوب را تشخیص داده و از آن‌ها ستایش کنید، کارهایی که با جزئیات کامل، مبتنی‌بر واقعیت، سرشار از اطلاعات و ذکر منابع باشند،
• بکوشید تا درک کنید که بی‌طرفی به چه چیزهایی نیاز دارد و چرا برای این پروژه لازم و خوب است،
• با همکاران پرکار و خوش‌نیت خود در ویکی‌ادبیات بااحترام رفتار کنید،
• افرادی را که دانش زیادی دارند و می‌توانند خوب دربارهٔ دانش خود بنویسند را به ویکی‌ادبیات جذب کرده و به آن‌ها ارج بگذارید و
• درِ خروجی را به ولگردها، خرابکارها و آشوب‌طلب‌ها نشان دهید و بدانید که اگر اجازهٔ حضور آن‌ها در ویکی‌ادبیات را بدهید وقت شما را هدر می‌دهند و جَوِ آن را مسموم می‌سازند.

پیش از آنکه پندهای سنگر را مجوزی از سوی اجتماع ویکی‌ادبیات برای آغاز حمله‌های شخصی، آزار یا ولگردی در ویکی‌ادبیات به‌منظور برچسب زدن به افرادی که با شما هم‌نظر نیستند تفسیر کنید، بهتر است سیاست یا راهکار مربوط به حمله‌های شخصی و شیوهٔ تشخیص سفسطه توسط فیلسوف‌های یونان باستان را بخوانید و درک کنید.