ویکی‌ادبیات:نزاکت

نزاکت روشی برای هدایتِ ویرایش‌ها، توضیح‌ها و صفحه‌های بحث در همهٔ نسخه‌های ویکی‌ادبیات است. درحالی‌که بی‌تربیتی به‌عنوان رفتاری هدفمند علیه یک شخص که موجب بروز فضایی استرس‌زا و درگیری‌های بزرگ‌تر می‌شود تعریف شده‌است، سیاست رفتار نیک به‌سادگی بیان می‌کند که افراد باید با رفتاری خوشایند با یکدیگر مراوده کنند.

تجارب اجتماع ویکی‌ادبیاتی ما، باعث ایجاد و گسترش سلسله مراتبی غیررسمی از اصول اولیه شده‌اند. مهم‌ترین آن‌ها این است که همهٔ مقاله‌ها باید از بیان حداکثریِ دیدگاه‌ها نوشته شوند. پس از آن از همگان می‌خواهیم تا رفتار خوبی با یکدیگر داشته باشند. رفتار نیک یگانه اصلی است که می‌توانیم آن را روی یک مشارکت برخط (آن‌لاین) اعمال کنیم و همچنین یکتا راه منطقی است که می‌توانیم از طریق آن مشارکت خوب را از بد تشخیص دهیم. ما نمی‌توانیم از مردم بخواهیم تا همیشه یکدیگر را دوست داشته باشند، به یکدیگر ارج گذارند، از هم اطاعت کنند یا حتی به یکدیگر احترام بگذارند؛ اما کاملاً حق داریم که از آن‌ها بخواهیم با یکدیگر خوش‌رفتار باشند.

توجه کنید که از سوی دیگر، این قانون یک سلاح هم نیست که آن را علیه کاربران به‌کار برید. ادعای مکرر اینکه فلان کاربر به‌دلیل رعایت‌نکردن نزاکت تذکر یا توبیخ گرفته یا اینکه سخن سازنده‌اش را یک حمله جلوه دهید، نه‌تنها اخلال محسوب می‌شود؛ بلکه می‌تواند خود شامل اخطار و حتی قطع دسترسی نیز قرار گیرد.

مشکل

مسئله‌ای مطرح است مبنی‌بر اینکه ویکی‌ادبیات به‌طورکلی به مشارکت‌ها احترام نمی‌گذارد؛ زیرا اجازهٔ ویرایش آزادانه را به همگان می‌دهد. این مسئله باعث می‌شود تا عیب‌جویی از یک ویرایش به‌سرعت برجسته شود. بسیاری از مردم این نکته را درنظر نمی‌گیرند که انتقاد یا عیب‌جویی از هر ویرایش می‌تواند بسیار ساده منجر به توهین به نویسندهٔ آن، شود؛ درنتیجه آن‌ها بدون دلیل هنگام نوشتن سخت‌گیر و تند و هنگام دریافت نظر دیگران حساس می‌شوند. ارتباط نوشتاری از طریق اینترنت به اندازهٔ ارتباط گفتاری موجب انتقال نکات ریز و جزئی نمی‌شود؛ بنابراین ممکن است از یک نظر کوچک و همراه‌با شوخی، برداشت اشتباهی صورت گیرد. مطلبی که با نکات خارج از ادب و فرهنگ آغاز شود، پاسخ آنچنانی هم دربرخواهد داشت. طی این گفت‌وگوها افراد، دیگر علاقه‌ای به توسعهٔ مقاله‌ها ندارند؛ بلکه فقط می‌خواهند بر دشمن غلبه کنند. این چیزی نیست که ویکی‌ادبیات برای آن ساخته شده باشد.

چند نمونه

نمونه‌های ساده‌ای که جو غیردوستانه ایجاد می‌کند:

گستاخی
لحن قضاوت‌آمیز در خلاصهٔ ویرایش‌ها (مثل: «اصلاح دیکتهٔ افتضاح»، «حذف مزخرفات بی‌هدف»)
تحقیر ویرایشگران به‌دلیل ضعف در مهارت‌های زبانی یا دانش واژگان
تهمت ناروا دربارهٔ ناشایستگی
نوشتن یک توضیح با این جمله: «نمی‌خوام این قضیه رو شخصی کنم؛ ولی…»
دروغ گفتن، مثل: از روی عمد و با پافشاری از اطلاعات اشتباه دفاع‌کردن در صفحه‌های بحث، به‌منظور گمراه‌کردن یک یا چند ویرایشگر دیگر.
دروغگو خواندن یک شخص یا متهم ساختن وی به توهین و افترا. حتی اگر این اتهامات درست هم باشند باعث می‌شوند که مسئله به‌جای حل‌شدن، وخیم‌تر شود.
تظاهر به درک‌نکردن، (خود را به نادانی زدن)

نمونه‌های شدیدتر عبارت‌اند از:

حمله‌های شخصی که فقط شامل توهین‌های نژادی، قومی، جنسی یا دینی نمی‌شود؛
طعنه‌زدن و دست‌انداختن؛
بدشکل کردن صفحه‌های کاربری؛
انتساب نام‌های تحقیرآمیز به کاربران از طریق تخریب و انتقال صفحات کاربری (Pagemove vandalism)؛
پیشنهادها یا اظهارنظرهای شرم‌آور؛
خراب‌کاری نامیدن تغییراتی که با حسن‌نیت توسط دیگر ویرایشگران اعمال شود.

برای مثال بی‌نزاکتی هنگامی رخ می‌دهد که شما صفحه‌ای را به‌وجود می‌آورید و کاربر دیگری به شما می‌گوید اگر می‌خواهی صفحه‌ای بی‌هدف بسازی، لطف کن و املای آن را چک کن! قضیه هنگامی بدتر می‌شود که شما به او پاسخ دهید، سرت به کار خودت باشه.

این گونهٔ تعامل بین اهالی ویکی‌ادبیات، مشارکت‌کنندگان را فراری می‌دهد و نمی‌گذارد تا دیگران به مسائل مهم‌تری بپردازند. این وضعیت باعث تضعیف کل اجتماع ویکی‌ادبیات می‌شود.

بی‌نزاکتی چرا و چه زمانی رخ می‌دهد؟

هنگام جنگ‌های ویرایشی، وقتی مردم نظرات گوناگون دارند یا وقتی که جنگ بر سر قدرت اشتراکی است.
هنگامی که جامعه بزرگ‌تر می‌شود یک ویرایشگر همهٔ ویرایشگران دیگر را نمی‌شناسد و ممکن است نداند که ارزش هرکدام برای پروژه چقدر است؛ درنتیجه نگران ازدست‌رفتن رابطه‌هایی که ایجادشده نیست. شهرت به اندازه‌ای که در جوامع کوچک‌تر مهم است، در جوامع بزرگ چندان مهم به‌حساب نمی‌آید.
گاهی کاربری بی‌ادب به پروژه می‌پیوندد. این مسئله می‌تواند دیگر ویرایشگران را نیز به‌سوی بی‌ادبی سوق دهد.

بیشتر مواقع توهین‌ها در بحبوحهٔ درگیری‌های طولانی ابراز می‌شوند. این توهین‌ها در اصل راهی برای پایان‌دادن به بحث است. غالباً شخصی که توهینی به دیگران کرده‌است بعدها منکر این کار خود می‌شود. خود این مسئله دلیل خوبی برای حذف (یا تغییر) واژه‌های توهین‌آمیز است.

در دیگر مواقع، شخص توهین‌کننده از روی عمد به دیگران توهین می‌کند: او ممکن است این کار را برای چند هدف انجام دهد، ممکن است بخواهد «حریفان» خود را از موضوع دور کند یا اینکه آن‌ها را از کار روی ویکی‌ادبیات منصرف سازد یا اینکه کاری کند تا آن‌ها را از دایره ادب و نزاکت خارج سازد تا بالاخره حق دسترسی آن‌ها به‌طور موقت یا همیشگی قطع شود. در چنین مواقعی بسیار دیده می‌شود که شخص توهین‌کننده هیچ‌گونه عذرخواهی یا اظهار پشیمانی نمی‌کند.

این نکته نیز باید گفته شود که برخی از ویرایشگران عمداً دیگران را مجبور به ترک ادب می‌کنند بدون‌اینکه خودشان هیچ بی‌ادبی کرده باشند.

چرا بی‌نزاکتی بد است؟

زیرا باعث می‌شود دیگران ناراحت شوند و درنتیجه دلسرد شده و ویکی‌ادبیات را ترک کنند.
زیرا باعث می‌شود دیگران خشمگین شوند و درنتیجه به رفتاری غیرسازنده یا حتی نامتمدنانه روی بیاورند. این وضعیت درجهٔ بی‌ادبی را بالاتر می‌برد؛ زیرا افراد را در حالت دفاعی قرار می‌دهد و باعث می‌شود تا ذهن خود را بر روی آرا و عقاید دیگر ببندند و به‌هیچ اجماعی با دیگران تن در ندهند.
زیرا باعث می‌شود افراد حسن‌ظن خود را از دست بدهند و درنتیجه توانایی خود در حل درگیری جاری یا بعدی را از دست بدهند.

پیشنهادهای کلی

جلوگیری از بی‌نزاکتی در ویکی‌ادبیات

از جنگ‌ها و درگیری‌های ویرایشی بین افراد جلوگیری کنید.
بین پاسخ‌های خود تأخیر بیندازید تا به ویرایشگران اجازهٔ خونسرد شدن را بدهید. با این کار از بزرگ‌ترشدن یک درگیری جلوگیری کرده‌اید (حفاظت از مقاله‌ها یا قطع دسترسی موقت ویرایشگران هنگام جنگ‌های ویرایشی در شمار راه‌هایی است که مدیران می‌توانند انجام دهند).
از بازخوردهای مثبت استفاده کنید (مثلاً کسانی را که بی‌ادبی را با بی‌ادبی پاسخ نمی‌دهند ستایش کنید).
فشار متقارن بیاورید (هرگاه بی‌ادبی یا بی‌نزاکتی رخ می‌دهد ناخشنودی خود را از آن وضعیت اعلام کنید).
ریشهٔ درگیری را بین توهین‌کننده و دیگر ویرایشگران یا اجتماع ویکی‌ادبیات پیدا کرده و حل کنید یا یک توافق به‌وجود آورید.
از بازخوردهای منفی استفاده کنید (پیشنهاد دهید که ویرایشگری که در درگیری شرکت کرده باید درگیری را ترک کند یا حتی به‌طور موقت از ورود به تمامی مباحث جدال‌آمیز صرف‌نظر کند). بهتر است این پیشنهاد را به دو طرف مناقشه بدهید.
دسترسی کاربران خاص به امکان ویرایش صفحه‌های خاصی را که غالباً باعث بروز بی‌نزاکتی می‌شوند، ببندید.
قوانین جدیدی (مبتنی‌بر قوانین کلی) بسازید و اعمال کنید تا اجازه دهند که اگر کاربری بیش از تعداد مشخصی، تخلف کرد بتوانید حق دسترسی او را ببندید. (مخصوص مدیران)
قبول کنید که بی‌نزاکتی و بی‌ادبی را نمی‌توان به‌طورمطلق از پروژهٔ بزرگی چون ویکی‌ادبیات حذف کرد.
به ویرایش‌های خوب جایزه بدهید.

کاهش عوارض

هر متن و نظر بی‌ادبانه را با نظری آرامش‌بخش و سازنده مرتفع سازید.
به نظرات توهین‌آمیز پاسخ ندهید. آن‌ها را فراموش کنید. نویسنده را ببخشید. درگیری را آغاز نکنید.
بی‌نزاکتی را نادیده بگیرید. طوری کار کنید که انگار شخص توهین‌کننده‌ای نیست. بین فرد توهین‌کننده و اجتماع ویکی‌ادبیات یک «دیوار» بسازید.
ویرایش‌ها را با خلاصه ویرایش نامفهوم برگردانید تا تأثیر واژه‌های توهین‌آمیز در تاریخچه کم شود.
از آنجا بروید. ویکی‌ادبیات جای خیلی بزرگی است. بروید و در جای دیگری از این دانشنامه مشغول به کار شوید و تا زمانی که خشم همگان فروکش نشده، بازنگردید.
از اصطلاحات «خواهش می‌کنم، سپاسگزارم، متأسفم، قابلی ندارد» استفاده کنید. با ویرایشگران دیگر مانند همکاران محترم درخور ستایش برخورد کنید که در چنین پروژهٔ مهمی با شما همکاری می‌کنند.
شما مجبور نیستید هیچ ویرایشگری را به‌عنوان یک شخص دوست داشته باشید تا بفهمید آن‌ها نیز برای پیشبرد ویکی‌ادبیات کار می‌کنند. اگر از هر همکار ویرایشگر خوشتان نمی‌آید سعی کنید تا آن حقیقت را به‌رخ آن‌ها نکشید.

حذف نظرات بی‌ادبانه

نظرات توهین‌آمیز را از صفحات بحث حذف کنید (اگر کسی هم خواست به آن‌ها مراجعه کند می‌تواند به تاریخچهٔ همان صفحه برود)
ویرایش را با ابزار واگردانی برگردانید تا ویرایشی که توسط شخص توهین‌کننده انجام گرفته در صفحهٔ تغییرات اخیر، مشهود نباشد (این کار برای مشارکت‌کنندگان با IP امکان‌پذیر نیست؛ ولی برای کاربرانی که وارد سیستم شده‌اند نیاز به کمک فنی دارد).
ویرایشی که توسط شخص توهین‌کننده انجام شده‌است را (به‌طورکلی و دائمی) حذف کنید (این موضوع نیاز به اطلاعات فنی دارد:ویکی‌ادبیات:پنهان‌گری).
نظری را که در خلاصه ویرایش آمده با نوشته‌ای دیگر که کمتر توهین‌آمیز باشد عوض کنید (این موضوع نیاز به اطلاعات فنی دارد).

جایی که نظر بی‌ادبانه یا حملهٔ شخصی از سوی شماست

گزینه‌های زیر ممکن است در کاهش تأثیر آن مؤثر افتد:

جایی که در آن کسی ناخواسته نظر شما را اهانت‌آمیز برداشت کرد، به‌آرامی توضیح دهید که معنای نظرِ شما چه بوده‌ است.
خط زدن آن نظر (با استفاده از تگ <S> متن شما باید در میانهٔ این دو تگ قرار بگیرد </S>): این کار به‌طور علنی به دیگران نشان می‌دهد که شما در نظر خود تجدیدنظر کرده‌اید و آن را برداشته‌اید؛ مانند: <S> متن نظر شما </S> یا نوشته‌ها را با این کد  نامرئی کنید تا تأثیر واژه‌های توهین‌آمیز در نمایش ویرایش‌ها کم شود.
بی سروصدا آن را حذف کنید یا طوری آن را بازنویسی کنید که نزاکت بیشتری در آن باشد. البته وقتی این کار باید انجام شود که کسی به متن اولیّه اعتراض نکرده باشد یا واکنشی نشان نداده باشد. اگر کسی در آن هنگام واکنش نشان داد، شما باید در متنی کوتاه، تغییرات انجام‌شده را اعلام کنید. مثلاً: نظر به دست نویسنده حذف شود.
به‌سادگی عذرخواهی کنید. این گزینه همیشه کمک کننده است و می‌تواند تأثیر خوبی بر دیگران بگذارد. حتی اگر شما قویّاً احساس می‌کنید که حق با شما بوده و درست می‌گفته‌اید یا اینکه دربرداشت حرف‌ها و معنای سخنان شما سوءتفاهم شده، شما هنوز هم می‌توانید عذرخواهی کنید.

مدیریت مطالب توهین‌آمیز طی دورهٔ میان‌جیگری

گاهی یک طرف می‌خواهد بر سر مسئله‌ای توافق کند درحالی‌که طرف دیگر حاضر به این کار نیست. برای مثال اگر منشأ یک درگیری نقطه‌ای خاص در یک مقاله باشد، حل دعوا تا زمانی که طرفین از الفاظ زشت علیه یکدیگر استفاده می‌کنند به‌نتیجه نخواهند رسید. بهترین کار این است که آن نکته را هرچه سریع‌تر حذف کنید تا مناقشه‌گران متعادل شده و به‌سر عقل آیند.

بی‌نزاکتی را توضیح دهید

برخی از ویرایشگران به‌شدت از الفاظ زشتی که برعلیه‌شان استفاده می‌شود تکان خورده و دیگر نمی‌توانند روی منبع اصلی مناقشه تمرکز کنند. در این زمان بهتر است به آن‌ها متذکر شوید که چرا آن واژه‌ها برعلیه آن‌ها استفاده شده و به آن‌ها بفهمانید که هرچند بی‌نزاکتی کار اشتباهی است؛ اما شاید نظرات پشت متن موهن درست باشند.

شخص توهین‌شده می‌تواند به این فکر کند که منظور فرد توهین‌کننده دقیقاً معادل واژه‌هایی که به‌کاربرده‌، نیست و او می‌تواند آن شخص را ببخشد و آن واژه‌ها را فراموش کند.

گاهی لازم است که نکات تخطی از اخلاق را ذکر کرد؛ زیرا این کار ممکن است به طرفین دعوا کمک کند تا دوباره روی مسئلهٔ اصلی بپردازند (این امر مقبول همگان نیست).

تغییر واژه‌های نظرات طرفین دعوا

طی دورهٔ میان‌جیگری، داور موظف به ارتباط با طرفین است. وظیفهٔ داور ایجاد فضایی سالم برای بحث بین دو طرف است؛ بنابراین حذف کردن موارد دور از ادب در متن نظر کاربر الف و ارسال آن‌ها برای کاربر ب صحیح به‌نظر می‌رسد.

برای مثال، اگر کاربر الف و ب توسط یک رابط داور درحال دعوا از راه ایمیل‌اند بهتر به‌نظر می‌رسد که داور جملهٔ «من اجازه نمی‌دهم مدافعان نئونازیسم به ویکی‌ادبیات حمله کنند» را به این جمله تغییر دهد: «کاربر الف نگران اصرار بیش از حد شما روی عقیده‌تان است».

اصلاح واژه‌های زشتی که طی دورهٔ میان‌جیگری یا پیش از آن اظهار شده‌اند

پس از اتمام دورهٔ میان‌جیگری، داور باید به دو طرف پیشنهاد دهد تا نکات خلاف اخلاقی را که در صفحه‌های کاربری و مقاله‌ها به‌جا مانده، حذف کنند. ویرایشگران نیز توافق می‌کنند تا صفحه‌هایی را که مخصوصاً برای آزار یا حمله به شخص مقابل ساخته‌اند حذف کنند یا تمامی مطالب بحث‌برانگیزی را که ربطی به بحث اصلی ندارند حذف کنند یا همهٔ بحث را تغییر دهند. این کار باعث می‌شود تا دو طرف مناقشه توهین‌ها را سریع‌تر ببخشند و از یاد ببرند.

پیشنهاد عذرخواهی بدهید

میان‌جیگری غالباً شامل دعاوی‌ای است که در آن‌ها یک طرف خود را تحقیرشده حس می‌کند. عذرخواهی عملی است که نه ربطی به حل مشکل دارد و نه بخشی از مذاکره است و نه ارتباطی به داوری دارد. پوزش خواستن نوعی تعامل سنتی بین دو طرف است که در آن از واژه‌ها برای مصالحه استفاده می‌شود. در میان‌جیگری دگرگون‌شونده، عذرخواهی نمایانگر فرصتی برای درک متقابل است که ممکن است روابط را متحول سازد.

برای برخی از افراد پذیرش عذرخواهی از شخصی که به آن‌ها توهین کرده‌، بسیار مشکل است. به‌همین‌دلیل، غالباً یک عذرخواهی صمیمانه کلید حل یک دعواست: عذرخواهی نماد گذشت و بخشش است. طلب پوزش در زمانی توصیه می‌شود که بی‌ادبی عیان یک شخص باعث رنجش دیگری شده‌است.