ویکی‌ادبیات:ویرایش اخلالگرانه

الگو:رهنمود موضوعی ویرایش اخلالگرانه ویرایش‌هایی است که به‌طور مداوم یا بر روی مقالات متعدد، در مسیر بهبود مقالات اختلال ایجاد کند یا با مبانی اصلی پروژهٔ ایجاد یک دانشنامه در تضاد باشد.

خلاصه

ویکی‌ادبیات موفقیت خود را مدیون محیط بازش است؛ اما همین محیط بازبودن گاهی افرادی را به خود جذب می‌کند که سعی در بهره‌برداری و سوءاستفاده از این محیط به‌عنوان تریبونی برای پیشبرد شخصی نظرات خود است و این کار را می‌توانند از طریق تحقیقات دست‌اول و تعارض منافع جلو ببرند. با اینکه دیدگاه‌های اقلیت با رعایت اصول اثبات پذیری از طریق منابع معتبر پذیرفتنی است، گاهی یک ویراستاری در درازمدت فراتر از حد معمولی سماجت به‌خرج داده و اقدام به ویرایش‌هایی می‌کند که با اصول اثبات پذیری از طریق منابع معتبر مغایرت داشته و اصرار بر دادن ارزش ناحق به دیدگاهی که عمومیت ندارد می‌دهد.

ویراستاران اخلالگر، به‌طور جمعی باعث ضرر زدن به ویکی‌ادبیات می‌شوند؛ چراکه باعث کاهش اعتبار آن و دلسردشدن ویراستاران آن از طریق اتلاف انرژی مکرر آنان می‌شوند.

شناختن رفتار یک اخلالگر امری است بسیار مهم. سیاست سه برگردان یک شرط لازم، اما نه کافی برای شناخت این گونه افراد است؛ چراکه ممکن است یک ویراستاری قانون سه برگردان را نقض نکند، ولی باز به اخلالگری مبادرت ورزد. اخلالگری ممکن است حتی به یک ویرایش معینی اختصاص نیابد، بلکه در نوعی الگوی رفتاری متمرکز باشد که در دراز مدت باعث ضربه‌زدن به پروژه شود.

ویرایشگران اخلالگر سعی می‌کنند که خود را مفید جلوه دهند؛ اما خصلت‌های خاصی این گروه را از بقیه مجزا می‌کند. زمانی که بحث دربارۀ یک موضوع که دربارهٔ آن اختلاف نظر مطرح است به‌نتیجه نرسد و مذاکرۀ کاربران (مثلاً از طریق برپاکردن یک نظرخواهی) منجر به رسیدن به اجماع بی‌طرفانه شد، اخلالگریِ بیشتر در صفحه را می‌توان در تابلوی اعلانات مدیران اعلام کرد تا نسبت به قطع دسترسی کاربر اخلالگر یا سایر اقدامات حل اختلاف تصمیم گرفته شود. در نمونه‌های شدیدی از چنین رفتار اخلالگرانه‌ای، ممکن است محروم‌شدن دایمی کاربر از مشارکت در ویکی‌ادبیات را به‌همراه آورد.

همچنین باید توجه کرد که از قانون سه برگردان نمی‌شود برای گریز از محرومیت‌های ناشی از اخلالگری بهره جست. همچنان‌که در خود این قانون آمده است:

ویرایشگران همچنان ممکن است با واگردانی‌هایی کمتر از ۳ بار نیز در ۲۴ ساعت بسته شوند مخصوصاً اگر رفتار آنان به‌وضوح اخلالگرانه باشد یا تلاش‌هایی برای بازی با سیستم انجام بدهند

چگونه ویرایشگران اخلالگر سعی می‌کنند ایمن باشند

با اینکه ویرایش اخلالگرانه با قوانین ویکی‌ادبیات در تعارض است؛ اما باز برخی ویراستاران هستند که به اخلالگری خود ادامه می‌دهند و درعین‌حال تا حد زیادی هم (با سعی و زرنگی و از قصد) موفق به ایمن ماندن از عواقب کیفری کار خود می‌شوند. به چند دلیل این اتفاق می‌افتد:

• ویرایش‌هایشان طی مدت طولانی صورت می‌گیرد: در اینجا، نمی‌توان ویرایش معینی از آنان را به‌وضوح اخلال دانست؛ اما وقتی به الگوی مستتر در مجموعهٔ ویرایش‌هایشان نگاه می‌کنیم، رفتار اخلالگرانهٔ آن‌ها محرز می‌شود.
• ویرایش‌هایشان غالباً در صفحات بحث واقع می‌شود؛ لذا چنین ویرایش‌هایی با اینکه مستقیماً به مقاله ضرری نمی‌زند (و می‌توانند ادعا کنند که «ما که کاری نکردیم»)، اما همین مشارکتی که در صفحه بحث دارند از رسیدن به اجماع جلوگیری کرده و مانع از پیشرفت در حل مشکلات مقاله می‌شوند.
• ویرایش‌هایشان اغلب از حد آستانهٔ نقض نزاکت پایین‌تر است (یعنی به‌طور واضحی حمله شخصی نمی‌کنند)، و در ویرایش‌های گروهی که سعی در بهبود مقاله دارد مداخله نابجا می‌کنند.
• ویرایش‌هایشان محدود به طیف معینی از مقاله‌ها است که درنتیجه باعث می‌شود کمتر دیده شوند؛ اما گاهی هم بر طیف وسیعی از مقالات حضور دارند، طوری که نتوان دقیقاً تمرکزات اخلالگریشان را در وهله نخست متوجه شد.

نشانه‌های یک ویرایشگر اخلالگر

نوشتار(های) وابسته: ویکی‌ادبیات:سیاست ویرایش

یک ویرایشگر اخلالگر کسی است که:

• دارای گرایش‌های ویژه و عمدی است: (ویکی‌ادبیات:ویرایش جهت‌دار) ویراستار اخلالگر معمولاً به طیف خاصی از مقاله‌ها علاقه و در آنجا حضور دارد و در آن مقاله‌ها به‌دنبال پیاده کردن دیدگاه معینی، آن هم طی زمانی طولانی و با وجود مخالفت ویرایشگران دیگر است. این‌ گونه افراد لزوماً نکته‌ای به مقاله اضافه نمی‌کنند، بلکه ممکن است مدام مطالبی را از صفحه‌ها پاک کنند. نمونه‌ای از این دست، پاک کردن مداوم مطالب منبع‌دار ویرایشگران دیگر است.
• اثبات‌پذیری را رعایت نمی‌کنند: یا منبع برای نوشته‌های خود ارائه نمی‌دهند، یا منبعشان معتبر نیست، یا متوسل به تحقیق دست اول می‌شوند.
• دائماً برچسب گذاری می‌کنند: مثلاً دائم برچسب {{مدرک}} به مقاله می‌زنند، آن‌هم زمانی که در مقاله به‌قدر کافی منبع قید شده است. این افراد با برچسب گذاری خود صرفاً سعی دارند اعتبار مقاله را زیر سؤال ببرند.
• در اجماع‌سازی درگیر نمی شود:
  • مکرراً به درخواست یا پرسش‌های کاربران دیگر برای ارائه توضیحات دربارۀ ویرایش‌هایشان یا مخالفت با ویرایش‌ها بی‌توجهی می کند.
  • به پاسخ ارائه‌شدهٔ دیگر ویراستاران توجهی نمی‌کند.
• به گفته‌های جمع توجهی نمی‌کند: به میانجیگری دیگران بها نمی‌دهد، و نظر افراد غیر درگیر را فاقد ارزش می‌داند و در عوض از منظر خود جنب هم نمی‌خورد، حتی اگر اجماعی بی طرفانه در کار باشد.

علاوه‌بر این ممکن است این ویرایشگران:

سعی در طرد یا راندن کاربران دیگر از مشارکت در ویرایش مقاله کند: علناً سیاست‌های نزاکت، حمله شخصی، و مالکیت مقالات را در حدی رعایت کند که بتواند ادعا کند که «من که کاری نکردم»، اما در درازمدت با رفتار خود (مثل نقض نزاکت غیر مستقیم، زاپاس بازی، و دیگر تاکتیک‌های فرسایشی) صبر همگان را مضمحل نموده تا بلکه نهایتاً نقطه نظر خود را در مقالات پیاده‌سازی کند.

سر باز زدن از درک یک نکته

نمی‌شنوم چی گفتی.

در بعضی مواقع، ویرایشگرها درحال انکار همیشگی و سفت و سخت چسبیدن به یک ادعا یا دیدگاه هستند؛ با وجود آنکه یک عده کاربر بعد از اجماع، آن دیدگاه یا ادعا را رد کرده‌اند، وی همچنان یک جمله را تکرار می‌کند و مبحث به‌تأیید‌رسیدۀ دیگران را رد می‌کند و اشتباه‌های خود را وارد می‌کند. این که فکر کنید نکته به جایی را مطرح می‌کنید به شما این حق را نمی‌دهد که چنان عمل کنید که انگار وقتی به شما گفته شده نکته تان پذیرفته نیست جامعه باید نکته تان را بپذیرد. («شنیدن» را با «موافق بودن» اشتباه نگیرید: نفی ایدهٔ شما از سوی جامعه اثباتی بر این نیست که آنان حرف شما را نشنیده‌اند. نوشتن را متوقف کنید، گوش بدهید، و آنچه را که دیگر کاربران به شما می‌گویند را لحاظ کنید. قویا تلاش کنید سوی آن‌ها در مناظره را ببینید و بر یافتن نقاط توافق کار کنید). گاهی بعضی ویرایشگرها به ویرایش‌های تهاجمی برای رد کردن یک موضوع می‌پردازند (مانند موارد تفرقه‌آمیز). در چنین مواردی فرد نمی‌تواند کارهایی را که از نظر خودش درست است ولی با نظر جمع مغایرت دارد انجام دهد.

گاهی، حتی وقتی کاربران با حسن‌نیت رفتار می‌کنند، مشارکت هایشان همچنان اخلالگرانه است و باعث اتلاف وقت می‌شود، مثلاً وقتی به طور ادامه دار می‌گویند نمی فهمند مشکل چیست. با این که کاربران به جسور بودن تشویق می‌شوند و فقط کارهایی را می‌کنند که فکر می‌کنند درست است، گاهی فقدان کفایت مشکل ایجاد می‌کند. اگر جامعه بیش از حدی که لازم به نظر می‌رسد بر سر پاک کردن اشتباهات کاربران و آموختن سیاست‌ها و رهنمودها به آنان وقت بگذارد، ممکن است تحریم‌هایی اعمال شود.

متمایز از ویرایش سازنده

اغلب پیش می‌آید که ویرایشگران دیدگاه‌های اقلیت را وارد مقاله می‌کنند. این کار تا زمانی که مشارکت‌ها در دایرهٔ اثبات‌پذیری جای داشته باشند و به دیدگاه وزن نامناسب ندهند اشکالی ندارد. مسئولیت آوردن مدرک بر شانهٔ کسی است که نخستین‌بار مطلب را وارد ویکی‌ادبیات می‌کند یا می‌خواهد مطلب در ویکی باقی بماند.

از ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها:

بی‌طرفی لازم می‌دارد که مقاله‌های فضای نام اصلی به‌صورت عادلانه همهٔ دیدگاه‌های مهم را که توسط منابع معتبر انتشار یافته‌اند نمایش دهد، این کار باید به تناسب اهمیت هر یک از دیدگاه‌ها انجام شود. دادن وزن مناسب و پرهیز از وزن‌دهی نابجا به معنی این است که مقاله‌ها نباید دیدگاه‌های اقلیت را به‌اندازهٔ دیدگاه‌های رایج شرح دهند و وارد جزئیات آن‌ها شوند.

دیدگاه‌های درخور توجه و اثبات‌پذیر شامل پیش‌علم نیز می‌شود، به شرطی که مجلات مشهور مورد داوری همتا قرار گرفته باشند. ویرایشگران می‌توانند در حد معقول جدال‌های عمومی درجریان یا اختلاف‌نظرهایی که توسط منابع معتبر مستند شده‌اند را ارائه دهند. برای نمونه، یادکرد از یک دیدگاه بیان‌شده در یک مجلهٔ علمی مهم، کتاب درسی، یا یک رساله، به خودی خود ویرایش اخلالگرانه نیست. این استثنا در مورد مناقشه‌های حل‌وفصل شده نیست؛ برای نمونه، افزودن ادعاهایی که خورشید به دور زمین می‌گردد امروزه پذیرفتنی نیست، هرچند این دیدگاه یک جدال عمومی فعال در زمان گالیلئو گالیله محسوب می‌شد. یادکرد از این مناقشات در مقاله ممکن است مناسب باشد به شرطی که خود مناقشه سرشناس باشد (مانند همین نمونه).

گاهی کاربران خوش‌نیت با مطالب انتشاریافتهٔ حاشیه‌ای گمراه می‌شوند یا هنگام بیان یک ارجاع، خطای صادقانه‌ای می‌کنند. معقول است که چنین کسانی ممکن است برای مدت کوتاهی از موضع خود دفاع کنند؛ سپس هنگام مواجهه با شواهد بهتر یا بازخوردهای منصفانه، موضوع را تصدیق کنند.

برخورد با ویرایشگران اخلالگر

در زیر راهکارهایی ارائه می‌شود البته نیاز نیست این راهکارها براساس این ترتیب اعمال شود.

• در مواقعی که رویدادهای بسیار مهمی اتفاق می‌افتد اولین قدم گزارش دادن به تام است که ممکن است طرد کاربر را درپی داشته باشد؛ ولی در بسیاری از موارد می‌شود از راهکارهای تدریجی و آهسته‌تر بهره جست که به کمک این مراحل امید به حل مشکل و ادامه ندادن این روند هست.
• در نخستین مطلب نادانشنامه‌ای که نشان از کاربری اخلالگر دارد:

• فرض حسن نیت داشته باشید. به کاربری که مشکوک به اخلالگری است حمله مکنید. باوجوداین، مطلب بدون یادکرد و غیردانشنامه‌ای راواگردانی کنید. از خلاصه ویرایشی استفاده کنید که مشکل را با استفاده از عبارت‌های ناآتش‌افروزانه شرح بدهد. کاملاً مؤدب بمانید. در صفحهٔ بحث مطلبی بنویسید و خواستار گفتگو و/یا منبع شوید. به لطفاً با چماق به استقبال تازه‌واردها نروید فکر کنید، و هشیار باشید که ممکن است به‌جای کاربری مشکل‌ساز، با تازه‌واردی گیج‌شده روبه‌رو باشید.

• اگر ویرایشگر واگردانی را خنثی می‌کند:

• اگر در صفحهٔ بحث پاسخ نمی‌دهند دوباره واگردانی کنید. مطمئن شوید که تفاوت دیدگاه‌تان را به‌صورت روشن و واضح در صفحهٔ بحث مقاله بیان کرده‌اید. این موضوع را در خلاصه ویرایشتان نیز بنویسید. اگر ممکن بود، راه‌های سازشی که به نظرتان می‌رسد را در صفحهٔ بحث پیشنهاد دهید.

• اگر واگردانی ادامه یافت، و این واگردانی‌ها باعث افزوده‌شدن اطلاعات بی‌منبع می‌شد:

• واگردانی کنید، و در تابلوی اعلانات مدیران (تام) از یک مدیر بخواهید رسیدگی کند. پیوندهای تفاوت واگردانی‌های مختلف عامدانهٔ ویرایشگر را فراهم آورید. نوشتهٔ خود را کوتاه نگاه دارید (بیشتر از ۲۵۰ تا ۵۰۰ واژه نشود)، پیوندهای تفاوت خوبی فراهم کنید (چندین تفاوت که شاهد حرف شما باشد)، و روی رفتار مشکل‌ساز کاربر تمرکز کنید (اینکه کاربر عامدانه نمی‌خواهد وارد گفت‌وگو شود / درحال وارد کردن مطالب بدون منبع است / به اجماع صفحهٔ بحث توجهی نمی‌کند). تلاش کنید در تام از واردشدن به جزئیات محتوای مقاله بپرهیزید زیرا احتمال اینکه مدیر مشکل را درک کند کاهش می‌یابد. توجه: برای کسب بیشترین موفقیت در تام، پیشینهٔ خودتان هم باید پاک باشد. همیشه بانزاکت باشید، خودتان از روی‌آوردن به چندین واگردانی بپرهیزید.

• اگر ویرایشگری که دارای گرایش ویژه‌ای است از منبع استفاده می‌کند، اما منابع نامناسب هستند یا تفسیر نادرستی از آن‌ها صورت گرفته است:

• هنوز هم به تام نروید.
• ویکی‌ادبیات:حل اختلاف را مرور کنید.
• در صورت نیاز، موضوع را در تابلوی اعلانات منابع معتبر گزارش کنید.
• به تلاش‌های خود برای گفت‌وگو با کاربر تازه‌وارد ادامه دهید. در جاهای مناسب به سیاست‌ها و رهنمودها ارجاع دهید.

• اگر فقط دو ویرایشگر درگیرید، به‌دنبال نظر سوم باشید.
• اگر ویرایشگران بیشتری درگیر هستند، درخواست برای نظر را بیازمایید.

• میانجی‌گری را پیشنهاد کنید.
• اگر میانجی‌گری رد شد، ناموفق بود و/یا مشکل ادامه یافت:

• ویرایش‌گری را که اخلال‌گر یافته‌اید در صفحهٔ بحثشان از این موضوع آگاه کنید.
  تفاوت‌هایی از ویرایش‌های مشکل‌ساز را هم فراهم‌آورید. نام بخش و/یا خلاصه ویرایشتان را به گونه‌ای بنویسید که نشان دهد شما رفتار طرف مقابل را اخلالگرانه می‌دانید، اما از سخنان تحریک‌آمیز بی‌جهت خودداری کنید. به یاد داشته باشید، شما همچنان در حال تلاش برای تشنج‌زدایی از وضعیت هستید. اگر ویرایش‌گران دیگری هم درگیر هستند، آن‌ها نیز باید دیدگاه خود را بنویسند تا مشخص شود که جامعه از این رفتار غرض‌ورزانه راضی نیست.

• ویرایش‌گر غرض‌ورز به واگردانی ادامه می‌دهد:

• با فرض اینکه در این نقطه یک ویرایش‌گر در برابر چندین ویرایش‌گر قرار گرفته است، به واگردانی ویرایش‌های غرض‌ورزانه ادامه دهید. اگر در طی ۲۴ ساعت بیش از ۳ بار واگردانی انجام داد، موضوع را مطابق ویکی‌ادبیات:قانون سه برگردان در ویکی‌ادبیات:تام۳ گزارش کنید (اما مواظب باشید که خودتان قانون ۳ برگردان را زیر پا مگذارید!). با این وجود، یک ویرایشگر غرض‌ورز نمی‌تواند مطالب مشکل‌دار را در مواجهه با چندین ویرایشگر دیگر که ویرایش‌هایش را واگردانی می‌کنند حفظ کند.

• اگر کاربر غرض‌ورز قانون ۳ برگردان را زیر پا نمی‌گذارد، یا اگر تعداد مشارکت‌کنندگان برای اعمال سیاست‌های ویکی‌ادبیات کافی نیست:

• یک گزارش دیگر در تام بنویسید.

• اگر بنا به دلایلی مدیران پاسخ ندادند:

• گزارشی در ویکی‌ادبیات:درخواست برای نظر تنظیم کنید، صرفاً در صورتی این کار را انجام دهید که چندین تفاوت داشته باشید که نمایش دهد شما تلاشتان را برای برطرف‌کردن مشکل از راه‌های دیگر انجام داده‌اید و دست کم یک ویرایش‌گر دیگر هم بوده است که تلاش کرده است مشکل را حل کند و به روشن‌شدن موضوع در «درخواست برای نظر» کمک خواهد کرد.

• اگر کاربر به اجماع به‌دست آمده در «درخواست برای نظر» بی‌اعتنا بود.

• یک بار دیگر در ویکی‌ادبیات:تام از مدیران درخواست مداخله کنید و به اجماع به‌دست آمده در «درخواست برای نظر» نیز اشاره کنید. در این حالت یکی از مدیران باید به کاربر هشدار داده و به تناسب قطع دسترسی را اعمال کند.

• اگر قطع دسترسی مشکل را حل نکرد، یا اگر هنوز نتوانسته‌اید توجه مدیران را در تام جلب کنید، و همهٔ راه‌های دیگر نیز آزموده شده‌اند:

• یک گزارش در هیئت داوری تنظیم کنید. این گزارش باید به رفتار کاربر اشاره کند و نه محتوای مقاله.

قطع دسترسی و تحریم‌ها

• ویرایش‌های اخلالگرانه می‌تواند منجر به هشدار و سپس قطع دسترسی‌های افزایشی شود که معمولاً با ۲۴ ساعت آغاز می‌شوند.
• حساب‌هایی که با هدف اصلی اخلالگری ساخته شده‌اند ممکن است به‌صورت نامعین (بی‌پایان) بسته شوند.
• اگر الگوهای ایجاد اختلال در درازمدت و ماهرانه هستند و گفت‌وگوهای غیررسمی بی‌فایده هستند، می‌توان از دربارۀ رفتار کاربر درخواست نظر نمود تا مشکل مستند شود و اجماعی برای تحریم از ویرایش یا طرد شکل بگیرد.

جستارهای دیگر

• ویکی‌ادبیات:برای بیان دیدگاه خود اخلال‌گری نکنید
• Wikipedia:Tendentious editing
• ویکی‌ادبیات:عده‌کشی