ویکی‌ادبیات:تحقیق دست‌اول ممنوع: تفاوت میان نسخه‌ها
طراوت بارانی (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
طراوت بارانی (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نحش}} | {{نحش}} | ||
{{سیاست‌های ویکی‌ادبیات| | {{سیاست‌های ویکی‌ادبیات|ویکی‌ادبیات:تحقیق|ویکی‌ادبیات:تدام}} | ||
{{چکیده| | {{چکیده| | ||
* ویکی‌ادبیات تحقیق یا تفکرات دست‌اول را چاپ نمی‌کند. هرآنچه در ویکی‌ادبیات می‌آید باید توسط منابع معتبر به‌چاپ رسیده باشد. | * ویکی‌ادبیات تحقیق یا تفکرات دست‌اول را چاپ نمی‌کند. هرآنچه در ویکی‌ادبیات می‌آید باید توسط منابع معتبر به‌چاپ رسیده باشد. | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
''' ویکی‌ادبیات تحقیق یا تفکرات دست‌اول را انتشار نمی‌دهد''' این شامل مطالبی بدین قرار است: حقایقی که هنوز چاپ نشده‌اند، استدلال‌ها، گمانه‌زنی‌ها، ایده‌ها، هرگونه تحلیل به‌چاپ‌نرسیده از داده‌های خام و همچنین کنارهم گذاشتن مطالب چاپ‌شده به‌گونه‌ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچ‌کدام از آن منابع به‌تنهایی و به‌وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به‌عبارت‌دیگر، ویکی‌ادبیات محلی برای چاپ نظرها، تجربیات یا استدلال‌های شما [[ویکی‌ادبیات:ویکی‌ادبیات چه چیزی نیست|نیست]]. [[ویکی‌ادبیات:شیوه ارجاع به منابع|نقل از منابع]] و اجتناب از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی باهم دارند: برای نشان‌دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دست‌اول نیستید، واجب است که مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که '''مستقیماً دربارهٔ موضوع تحت بحث صحبت بکنند''' و '''مستقیماً و بدون ابهام''' اطلاعات ارائه‌شده در مقاله را آن‌گونه که نوشته شده است تأیید کنند. | ''' ویکی‌ادبیات تحقیق یا تفکرات دست‌اول را انتشار نمی‌دهد''' این شامل مطالبی بدین قرار است: حقایقی که هنوز چاپ نشده‌اند، استدلال‌ها، گمانه‌زنی‌ها، ایده‌ها، هرگونه تحلیل به‌چاپ‌نرسیده از داده‌های خام و همچنین کنارهم گذاشتن مطالب چاپ‌شده به‌گونه‌ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچ‌کدام از آن منابع به‌تنهایی و به‌وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به‌عبارت‌دیگر، ویکی‌ادبیات محلی برای چاپ نظرها، تجربیات یا استدلال‌های شما [[ویکی‌ادبیات:ویکی‌ادبیات چه چیزی نیست|نیست]]. [[ویکی‌ادبیات:شیوه ارجاع به منابع|نقل از منابع]] و اجتناب از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی باهم دارند: برای نشان‌دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دست‌اول نیستید، واجب است که مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که '''مستقیماً دربارهٔ موضوع تحت بحث صحبت بکنند''' و '''مستقیماً و بدون ابهام''' اطلاعات ارائه‌شده در مقاله را آن‌گونه که نوشته شده است تأیید کنند. | ||
ویکی‌ادبیات، تحقیق دست‌اول ممنوع یکی از سه سیاست محتواییِ اصلیِ ویکی‌ادبیات است. دو سیاست دیگر [[ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها|بیان حداکثری دیدگاه‌ها]] و [[ویکی‌ادبیات:تأییدپذیری|تأییدپذیری]]اند. این سه سیاست به کمک هم، نوع و کیفیت مطالب پذیرفتنی در [[ | ویکی‌ادبیات، تحقیق دست‌اول ممنوع یکی از سه سیاست محتواییِ اصلیِ ویکی‌ادبیات است. دو سیاست دیگر [[ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها|بیان حداکثری دیدگاه‌ها]] و [[ویکی‌ادبیات:تأییدپذیری|تأییدپذیری]]اند. این سه سیاست به کمک هم، نوع و کیفیت مطالب پذیرفتنی در [[ویکی‌ادبیات:فضای نام|فضای نام اصلی]] را مشخص می‌کنند؛ بنابراین آن‌ها را نباید جدا از یکدیگر بررسی و تفسیر کرد. ویراستاران باید سعی کنند که خود را با هر سهٔ آن‌ها آشنا کنند. این سه سیاست غیرقابل مناقشه و تغییرند؛ یعنی اجماع کاربران یا هیچ سیاست دیگری نمی‌تواند آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد یا برتر از آن‌ها بنشیند. | ||
{{فهرست سیاست‌ها}} | {{فهرست سیاست‌ها}} | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
تحقیق دست‌اول اصطلاحی کاربردی در ویکی‌ادبیات است و به مطالبی در مقاله‌ها که هنوز توسط مراجع نامدار و معتبر منتشر نشده است، اشاره می‌کند. در اینجا یعنی نظریه‌ها، داده‌ها، دعاوی، مفاهیم و استدلال‌ها و دیدگاه‌های منتشرنشده یا هر تفسیر، واکاوی یا تولید جدیدی از داده‌ها، بیانات، مفاهیم و استدلال‌هایی که به قول یکی از بنیان‌گذاران ویکی‌پدیا جیمبو ویلز، به‌معنی «بازخوانی‌ای نوین یا تفسیر تاریخی جدیدی» است. تحقیق دست‌اول همچنین شامل اصطلاح‌سازی‌های چاپ‌نشده و هرگونه تحلیل یا ترکیب مطالب چاپ‌شده به‌نحوی که به‌نظر آید در مسیر پیشبرد موضع خاصی است، می‌شود. مطالبی که به مقاله‌ها افزوده می‌شود باید مستقیماً و واضحاً توسط مراجع یادشده در مقاله تأیید شود. | تحقیق دست‌اول اصطلاحی کاربردی در ویکی‌ادبیات است و به مطالبی در مقاله‌ها که هنوز توسط مراجع نامدار و معتبر منتشر نشده است، اشاره می‌کند. در اینجا یعنی نظریه‌ها، داده‌ها، دعاوی، مفاهیم و استدلال‌ها و دیدگاه‌های منتشرنشده یا هر تفسیر، واکاوی یا تولید جدیدی از داده‌ها، بیانات، مفاهیم و استدلال‌هایی که به قول یکی از بنیان‌گذاران ویکی‌پدیا جیمبو ویلز، به‌معنی «بازخوانی‌ای نوین یا تفسیر تاریخی جدیدی» است. تحقیق دست‌اول همچنین شامل اصطلاح‌سازی‌های چاپ‌نشده و هرگونه تحلیل یا ترکیب مطالب چاپ‌شده به‌نحوی که به‌نظر آید در مسیر پیشبرد موضع خاصی است، می‌شود. مطالبی که به مقاله‌ها افزوده می‌شود باید مستقیماً و واضحاً توسط مراجع یادشده در مقاله تأیید شود. | ||
نکته: استفاده از منبع اولیه الزاماً به‌معنی تحقیق | نکته: استفاده از منبع اولیه الزاماً به‌معنی تحقیق دست‌اول نیست. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
=== منابع معتبر === | === منابع معتبر === | ||
{{اصلی| ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری#منابع | | {{اصلی| ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری#منابع |ویکی‌ادبیات:برخط |ویکی‌ادبیات:نشریات}} | ||
هر مطلبی که به‌چالش کشیده شود یا احتمال به‌چالش کشیده شدن آن برود، لازم است که توسط یک منبع معتبر حمایت شود. مطالبی که برای آن‌ها منبع معتبر نتوان یافت تحقیق | هر مطلبی که به‌چالش کشیده شود یا احتمال به‌چالش کشیده شدن آن برود، لازم است که توسط یک منبع معتبر حمایت شود. مطالبی که برای آن‌ها منبع معتبر نتوان یافت تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آیند. تنها راهی که می‌توانید نشان دهید که ویرایش شما تحقیق دست‌اول نیست ارائهٔ منبع چاپ‌شده معتبری است که شامل مطالب یکسان است. حتی اگر مطالب شما منابع خوبی دارد، چنانچه آن‌ها را به‌گونه‌ای استفاده کنید که '''مستقیماً و بدون ابهام''' آنچه به آن‌ها نسبت می‌دهید، ذکر نکرده باشند نوشته شما تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید. | ||
منابع اطمینان‌پذیر منابع معتبر چاپ‌شده‌ای هستند که فرایند مطمئنی را برای چاپ طی کرده‌اند. معمولاً نویسندگانشان مُعْتََمِد تلقی می‌شوند و در زمینهٔ تحت بحث صاحب صلاحیت‌اند. میزان اطمینان‌پذیری یک منبع بستگی به شرایط دارد. آنچه در مبحثی مطمئن است، ممکن است در مبحثی دیگر چنین نباشد. به‌طورکلی معتمدترین منابع ژورنال‌های دارای بازبینی دقیق مطالب <ref>peer reviewed</ref> کتاب‌های چاپ‌شده توسط انتشارات دانشگاهی، روزنامه‌های معروف کثیرالانتشار، مجله‌ها و گاه‌نامه‌های چاپ ناشران، معتبرند. ویژگی مشترک بین همۀ این‌ها، فرایندی است که مطلب از زمان نوشته شدن تا تأیید برای چاپ طی می‌کند. به‌عنوان یک قاعدهٔ سرانگشتی هرچقدر تعداد افرادی که در بررسی واقعیت‌ها و امور حقوقی و قضایی و تدقیق در نوشتارها دخیل‌اند بیشتر باشد منبع معتبرتر است. مطالبی که خود چاپ کرده‌اند معمولاً مطمئنی به‌حساب نمی‌آیند؛ لیکن استثناهایی نیز مطرح است که آن‌ها را می‌توانید [[ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری#منابع خود-چاپ کرده (برخط و الکترونیکی یا نوشته و کتاب)|در این بخش]] بیابید. هر مطلب بدون منبعی را می‌توان حذف کرد و در زندگی‌نامه‌های زندگان هر مطلب ستیزه‌جویانهٔ بی‌منبع یا با ارجاع ضعیف باید بلافاصله حذف شود. | منابع اطمینان‌پذیر منابع معتبر چاپ‌شده‌ای هستند که فرایند مطمئنی را برای چاپ طی کرده‌اند. معمولاً نویسندگانشان مُعْتََمِد تلقی می‌شوند و در زمینهٔ تحت بحث صاحب صلاحیت‌اند. میزان اطمینان‌پذیری یک منبع بستگی به شرایط دارد. آنچه در مبحثی مطمئن است، ممکن است در مبحثی دیگر چنین نباشد. به‌طورکلی معتمدترین منابع ژورنال‌های دارای بازبینی دقیق مطالب <ref>peer reviewed</ref> کتاب‌های چاپ‌شده توسط انتشارات دانشگاهی، روزنامه‌های معروف کثیرالانتشار، مجله‌ها و گاه‌نامه‌های چاپ ناشران، معتبرند. ویژگی مشترک بین همۀ این‌ها، فرایندی است که مطلب از زمان نوشته شدن تا تأیید برای چاپ طی می‌کند. به‌عنوان یک قاعدهٔ سرانگشتی هرچقدر تعداد افرادی که در بررسی واقعیت‌ها و امور حقوقی و قضایی و تدقیق در نوشتارها دخیل‌اند بیشتر باشد منبع معتبرتر است. مطالبی که خود چاپ کرده‌اند معمولاً مطمئنی به‌حساب نمی‌آیند؛ لیکن استثناهایی نیز مطرح است که آن‌ها را می‌توانید [[ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری#منابع خود-چاپ کرده (برخط و الکترونیکی یا نوشته و کتاب)|در این بخش]] بیابید. هر مطلب بدون منبعی را می‌توان حذف کرد و در زندگی‌نامه‌های زندگان هر مطلب ستیزه‌جویانهٔ بی‌منبع یا با ارجاع ضعیف باید بلافاصله حذف شود. | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
== ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده == | == ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده == | ||
کنارهم گذاشتن و ترکیب، زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویرایشگر منابع مختلف را به گونه‌ای کنارهم قرار می‌دهد که به نتیجه‌ای جدید که در هیچ‌کدام از منابع نیامده است می‌رسد. به‌طورمشابه از ترکیب کردن بخش‌های مختلف یک منبع برای رسیدن به نتیجه‌ای که در آن منبع نیامده است پرهیز کنید. حتی اگر مطالب توسط منابع معتبر چاپ شده باشند، نباید به‌گونه‌ای در کنار هم چیده شوند که تحقیق دست‌اول ایجاد کند. برای مثال، تحقیق دست‌اول هنگامی که منابع به‌صورت واضح به نتیجه یکسانی نرسیده باشند یا اینکه به موضوع مقاله مربوط نباشند اتفاق می‌افتد. خلاصه کردن منابع بدون تغییر معنی تحقیق دست‌اول ندارد؛ بلکه ویرایش خوبی است. بهترین روش نوشتن مقالات در ویکی‌ادبیات این است که اطلاعات را از منابع معتبر جمع کرده و آن‌ها را از زبان خودمان بازنویسی کنیم؛ ولی باید به قصد اولیه نویسندگان وفادار ماند و هر ادعا را به منبعی که به‌صورت آشکار آن ادعا را می‌کند نسبت داد. | |||
کنارهم گذاشتن و ترکیب، زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویرایشگر منابع مختلف را به گونه‌ای کنارهم قرار می‌دهد که به نتیجه‌ای جدید که در هیچ‌کدام از منابع نیامده است می‌رسد. به‌طورمشابه از ترکیب کردن بخش‌های مختلف یک منبع برای رسیدن به نتیجه‌ای که در آن منبع نیامده است پرهیز کنید. حتی اگر مطالب توسط منابع معتبر چاپ شده باشند، نباید به‌گونه‌ای در کنار هم چیده شوند که تحقیق | |||
ویراستاران معمولاً به اشتباه فکر می‌کنند که اگر ''الف'' یک منبع موثق چاپ‌شده باشد و ''ب'' هم یک منبع موثق چاپ‌شده باشد، آنگاه می‌توان این دو را ترکیب کرده و موضع ''پ'' را پیش برد؛ ولی باید توجه داشت که این مثالی از ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده به‌منظور پیشبرد یک دیدگاه خاص است و تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید. «الف و ب پس آنگاه پ» | ویراستاران معمولاً به اشتباه فکر می‌کنند که اگر ''الف'' یک منبع موثق چاپ‌شده باشد و ''ب'' هم یک منبع موثق چاپ‌شده باشد، آنگاه می‌توان این دو را ترکیب کرده و موضع ''پ'' را پیش برد؛ ولی باید توجه داشت که این مثالی از ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده به‌منظور پیشبرد یک دیدگاه خاص است و تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید. «الف و ب پس آنگاه پ» صرفاً هنگامی پذیرفتنی است که یک منبع موثق چاپ‌شده این استدلال را دربارۀ '''موضوع مقاله''' به‌کار برده باشد. | ||
مثلاً، فرض کنید مقاله‌ای چنین بیان می‌کند: | مثلاً، فرض کنید مقاله‌ای چنین بیان می‌کند: | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۴: | ||
اگر شما قادر به اثبات مطلبی هستید که قلیلی یا هیچ فردی به آن اعتقاد ندارد، ویکی‌ادبیات محل مناسب برای انتشار آن نیست؛ ولی همین که اثباتی در مکان‌های معتبر دیگر ارائه شد و تحت بحث قرار گرفت، می‌توان آن را به ویکی‌ادبیات اضافه کرد. [[ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری]] را ببینید. | اگر شما قادر به اثبات مطلبی هستید که قلیلی یا هیچ فردی به آن اعتقاد ندارد، ویکی‌ادبیات محل مناسب برای انتشار آن نیست؛ ولی همین که اثباتی در مکان‌های معتبر دیگر ارائه شد و تحت بحث قرار گرفت، می‌توان آن را به ویکی‌ادبیات اضافه کرد. [[ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری]] را ببینید. | ||
سیاست «تحقیق دست‌اول ممنوع» مانع از انجام محاسبات ساده (مانند جمع و تفریق اعداد، گرد کردن آن‌ها، محاسبه درصدها، تبدیل واحدها، کشیدن نمودار، یا محاسبه سن یک فرد) نمی‌شود. این گونه اطلاعات را می‌توان محاسبه کرد و به مقالات افزود حتی اگر در منابع | سیاست «تحقیق دست‌اول ممنوع» مانع از انجام محاسبات ساده (مانند جمع و تفریق اعداد، گرد کردن آن‌ها، محاسبه درصدها، تبدیل واحدها، کشیدن نمودار، یا محاسبه سن یک فرد) نمی‌شود. این گونه اطلاعات را می‌توان محاسبه کرد و به مقالات افزود حتی اگر در منابع دست‌دوم موجود نباشند؛ لیکن این امر باید به‌گونه‌ای باشد که نه اهمیت و برجستگی داده‌ها تغییر کند و نه نیازی به فرض جدیدی خارج از آنچه در منبع ذکر شده است. مثلاً اگر منبع چاپ‌شده شمار آراء داده‌شده به یک نامزد در انتخابات را ارائه کرده باشد نوشتن درصد آرا در کنار شمار آن‌ها به شرطی که محاسبه‌ای ساده باشد و تمام آرا از یک منبع اخذ شده باشد تحقیق دست‌اول نیست. استنتاج‌هایی از این دست نباید به‌گونه‌ای باشند که در مسیر پیشبرد موضعی خاص قرار گیرد و همچنین نباید براساس مطالبِ منابعی باشند که درخصوص موضوع دیگری به‌چاپ رسیده است. | ||
== ارجاع به خودتان == | == ارجاع به خودتان == | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۲: | ||
== عکس‌های دست‌اول == | == عکس‌های دست‌اول == | ||
به‌علت قوانین حق تکثیر شماری از کشورها و رابطهٔ آن با تألیف یک دانشنامهٔ آزاد، تعداد تصاویر عرصهٔ عمومی مصرفی ما نسبتاً اندک است. تصاویر، نقاشی‌ها و عکس‌های ویراستاران ویکی‌ادبیات این جای خالی را پرمی‌کند و ویکی‌نویسان تشویق به گرفتن عکس و کشیدن نگاره‌ها و تصاویر و بارگذاری و انتشار آن‌ها تحت مجوز مستندات آزاد گنو یا سایر مجوزهای آزاد، برای پربارتر کردن مقاله‌ها می‌شوند. عکس‌های تولیدشده توسط کاربران ویکی‌ادبیات مصداق تحقیق دست‌اول به‌حساب نمی‌آیند تازمانی‌که ''نظرات و استدلال‌های جدیدی ارائه نمی‌کنند''. به‌عبارت‌دیگر عکس‌ها نباید پیش‌برندۀ دیدگاهی باشند که خود، تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید. | |||
به‌علت قوانین حق تکثیر شماری از کشورها و رابطهٔ آن با تألیف یک دانشنامهٔ آزاد، تعداد تصاویر عرصهٔ عمومی مصرفی ما نسبتاً اندک است. تصاویر، نقاشی‌ها و عکس‌های ویراستاران ویکی‌ادبیات این جای خالی را پرمی‌کند و ویکی‌نویسان تشویق به گرفتن عکس و کشیدن نگاره‌ها و تصاویر و بارگذاری و انتشار آن‌ها تحت مجوز مستندات آزاد گنو یا سایر مجوزهای آزاد، برای پربارتر کردن مقاله‌ها می‌شوند. عکس‌های تولیدشده توسط کاربران ویکی‌ادبیات مصداق تحقیق | |||
تصاویری که مصداق تحقیق | تصاویری که مصداق تحقیق دست‌اول است نباید در ویکی‌ادبیات استفاده شوند. دستکاری ویراستاران در عکس‌ها به‌منظور مخدوش‌کردن واقعیات یا مواضعی است که عکس نشان می‌دهد پذیرفتنی نیست. اگر چنین شود و دستکاری در عکس ارزش دانشنامه‌ای آن را زیرسؤال ببرد باید نامزد حذف شود. عکس‌هایی که تحقیق دست‌اول محسوب می‌شوند به‌هیچ‌وجه نباید بارگذاشته شوند: مثالی از این عکس‌ها اتم هیدروژن است که چند ذرهٔ اضافه در اطراف هستهٔ آن نمایش داده شده است و همسو با نظریه‌های بارگذارنده آن است. | ||
== منابع اولیه، ثانویه و ثالثه == | == منابع اولیه، ثانویه و ثالثه == | ||
{{بیشتر|ویکی‌ادبیات:شناخت و استفاده از منابع اولیه و ثانویه}} | {{بیشتر|ویکی‌ادبیات:شناخت و استفاده از منابع اولیه و ثانویه}} | ||
مقالات ویکی‌ادبیات باید به‌صورت عمده‌ای بر منابع چاپی ثانویه و تا حد کمتری، ثالثه یا اولیه تکیه کنند. برای اثبات [[ | مقالات ویکی‌ادبیات باید به‌صورت عمده‌ای بر منابع چاپی ثانویه و تا حد کمتری، ثالثه یا اولیه تکیه کنند. برای اثبات [[ویکی‌ادبیات:سرشناسی|سرشناسی]] موضوعی به منابع ثانویه یا ثالثه نیاز است و باید از تفسیرهای بدیع از منابع اولیه اجتناب کرد. تمامی ادعاهای تفسیری یا تحلیلی از منابع دست‌اول باید به یک منبع [[منبع دست‌دوم]] (ثانویه) ارجاع داده شود و نباید تحلیل دست‌اول از منبع اولیه توسط کاربران ویکی‌ادبیات انجام شود. | ||
منبع‌دهی مناسب می‌تواند مسئله پیچیده‌ای باشد و این‌ها قواعد کلی است. تشخیص اینکه منابع اولیه، ثانویه یا ثالثه در هر موضوع اشاره شده‌ایی مناسب باشند، بستگی به قضاوت ویرایشی خوب و عقل سلیم دارد و باید در صفحات گفت‌وگوی مقالات درباره‌اش بحث شود. یک منبع ممکن است برای یک ادعا اولیه باشد؛ اما برای ادعایی دیگر ثانویه. منابع امکان دارد هم شامل مطالب منبع اولیه هم شامل مطالب منبع ثانویه برای یک گزاره یکسان باشند. برای روشن کردن منظور این سیاست، منابع اولیه، ثانویه و ثالثه به‌شرح زیر تعریف شده‌اند: <ref name="2010-08-17_umd_lib">[http://www.lib.umd.edu/ues/guides/primary-sources This University of Maryland library page] provides typical examples of primary, secondary and tertiary sources. Retrieved 07/26/2013.</ref> | منبع‌دهی مناسب می‌تواند مسئله پیچیده‌ای باشد و این‌ها قواعد کلی است. تشخیص اینکه منابع اولیه، ثانویه یا ثالثه در هر موضوع اشاره شده‌ایی مناسب باشند، بستگی به قضاوت ویرایشی خوب و عقل سلیم دارد و باید در صفحات گفت‌وگوی مقالات درباره‌اش بحث شود. یک منبع ممکن است برای یک ادعا اولیه باشد؛ اما برای ادعایی دیگر ثانویه. منابع امکان دارد هم شامل مطالب منبع اولیه هم شامل مطالب منبع ثانویه برای یک گزاره یکسان باشند. برای روشن کردن منظور این سیاست، منابع اولیه، ثانویه و ثالثه به‌شرح زیر تعریف شده‌اند: <ref name="2010-08-17_umd_lib">[http://www.lib.umd.edu/ues/guides/primary-sources This University of Maryland library page] provides typical examples of primary, secondary and tertiary sources. Retrieved 07/26/2013.</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۲: | ||
=== بیان حداکثری دیدگاه‌ها === | === بیان حداکثری دیدگاه‌ها === | ||
{{اصلی|ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها}} | {{اصلی|ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها}} | ||
ممنوعیت تحقیق | ممنوعیت تحقیق دست‌اول امکان ورود نظر شخصی ویرایشگران به مقالات را محدود می‌کند. به‌علاوه با تأکید بر ارائه مطالبی که توسط محققین دیگر تهیه شده‌است، این سیاست در عمل، باعث پوشش نظرات بیشتری می‌شود. بدین‌سان این سیاست همسو با تقویت سیاست بیان حداکثری دیدگاه‌ها عمل می‌کند. بسیار از مواقع اتفاق می‌افتد که چندین دیدگاه تثبیت‌شده درباره یک موضوع مطرح است و هیچ دیدگاهی حرف آخر را نمی‌زند، مستقل از اینکه چقدر محققانه باشد. وظیفه ویرایشگران ویکی‌ادبیات این نیست که ''تمامی'' دیدگاه‌های مختلف را تحقیق کنند؛ ولی وظیفه آن‌هاست که هنگام اضافه کردن یک دیدگاه خاص به مقالات، پیش زمینه لازم دربارۀ نحوۀ دید را فراهم آوردند، میزان استقبال از این دیدگاه را بیان کرده و ذکر کنند که آیا گروه اکثریتی به آن اعتقاد دارند یا گروه اقلیتی. | ||
گنجاندن دیدگاهی که توسط عده بسیار قلیلی پذیرفته شده است می‌تواند تحقیق دست‌اول به‌حساب آید. | گنجاندن دیدگاهی که توسط عده بسیار قلیلی پذیرفته شده است می‌تواند تحقیق دست‌اول به‌حساب آید. جیمبو ویلز از بنیان‌گذاران ویکی‌پدیا، در این باره می‌گوید: | ||
* اگر نظر شما در اکثریت است، آنگاه باید آسان باشد که منبعی را که مقبول عامه کاربران است برای آن پیدا کنید. | * اگر نظر شما در اکثریت است، آنگاه باید آسان باشد که منبعی را که مقبول عامه کاربران است برای آن پیدا کنید. | ||
* اگر نظر شما در اقلیت برجسته‌ای است، آنگاه باید آسان باشد که افراد برجسته‌ای را که به آن اعتقاد دارند نام ببرید. | * اگر نظر شما در اقلیت برجسته‌ای است، آنگاه باید آسان باشد که افراد برجسته‌ای را که به آن اعتقاد دارند نام ببرید. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۵: | ||
# وظیفهٔ ویکی‌ادبیات درقبال خوانندگانش این است که اطلاعاتی که ایشان می‌خوانند مطمئن و مُوَثّق باشد؛ بنابراین ما فقط به منابع چاپ‌شدهٔ معتبر و مُوَثّق تکیه می‌کنیم. برای کسب اطلاع از چگونگی قضاوت دربارۀ وثوق و اطمینان‌پذیری منابع به [[ویکی‌ادبیات:منابع معتبر]] رجوع کنید. | # وظیفهٔ ویکی‌ادبیات درقبال خوانندگانش این است که اطلاعاتی که ایشان می‌خوانند مطمئن و مُوَثّق باشد؛ بنابراین ما فقط به منابع چاپ‌شدهٔ معتبر و مُوَثّق تکیه می‌کنیم. برای کسب اطلاع از چگونگی قضاوت دربارۀ وثوق و اطمینان‌پذیری منابع به [[ویکی‌ادبیات:منابع معتبر]] رجوع کنید. | ||
# مراجع معتبر به خواننده منابعی معرفی می‌کنند که با رجوع به آن‌ها می‌تواند پژوهش شخصی خود را به کمک آن‌ها پی‌بگیرد. فراموش نکنیم کسانی هستند که برای تحقیق درخصوص موضوعی در قدم اول به یک دانشنامه رجوع می‌کنند، نه در قدم آخر. | # مراجع معتبر به خواننده منابعی معرفی می‌کنند که با رجوع به آن‌ها می‌تواند پژوهش شخصی خود را به کمک آن‌ها پی‌بگیرد. فراموش نکنیم کسانی هستند که برای تحقیق درخصوص موضوعی در قدم اول به یک دانشنامه رجوع می‌کنند، نه در قدم آخر. | ||
# تکیه بر منابع موثق و شایستۀ ارجاع به ایضاح این نکته که همهٔ دیدگاه‌ها در مقاله مطرح شده‌اند کمک می‌کند و ازاین‌رو به خنثی شدن مقاله براساس سیاست [[ | # تکیه بر منابع موثق و شایستۀ ارجاع به ایضاح این نکته که همهٔ دیدگاه‌ها در مقاله مطرح شده‌اند کمک می‌کند و ازاین‌رو به خنثی شدن مقاله براساس سیاست [[ویکی‌ادبیات:بیان حداکثری دیدگاه‌ها|طرح بیشترین دیدگاه‌های موجود]] مدد می‌رساند. | ||
# تکیه بر منابع معتبر ممکن است افراد را به مشارکت تشویق کند. مثلاً اگر کسی منبع مهمی را می‌شناسد که در مقاله از آن بهره گرفته نشده است، ممکن است با اطمینان و طیب‌ِخاطر بیشتری آن مطالب مهم را در مقاله بگنجاند. | # تکیه بر منابع معتبر ممکن است افراد را به مشارکت تشویق کند. مثلاً اگر کسی منبع مهمی را می‌شناسد که در مقاله از آن بهره گرفته نشده است، ممکن است با اطمینان و طیب‌ِخاطر بیشتری آن مطالب مهم را در مقاله بگنجاند. | ||
== محاسبه‌های سرراست == | == محاسبه‌های سرراست == | ||
محاسبه‌های سرراست تحقیق دست‌اول حساب نمی‌شوند، | محاسبه‌های سرراست تحقیق دست‌اول حساب نمی‌شوند، به‌شرطی‌که بین کاربران [[ویکی‌ادبیات:اجماع|اجماع]] شده باشد که نتیجه محاسبه واضح، درست و بازتاب معناداری از [[ویکی‌ادبیات:تأییدپذیری|منابع]] است. چهار عمل اصلی، مثل جمع زدن اعداد یا حساب کردن سن شخص نمونه‌هایی از محاسبه‌های سرراست اند. [[:رده:الگو:تبدیل]] را نیز ببینید. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ دی ۱۳۹۷، ساعت ۰۱:۰۱
Page الگو:Ombox/styles.css must have content model "شیوه‌نامه آبشاری تمیز" for TemplateStyles (current model is "ویکی‌متن").
 | این صفحه در یک نگاه:
|
ویکی‌ادبیات تحقیق یا تفکرات دست‌اول را انتشار نمی‌دهد این شامل مطالبی بدین قرار است: حقایقی که هنوز چاپ نشده‌اند، استدلال‌ها، گمانه‌زنی‌ها، ایده‌ها، هرگونه تحلیل به‌چاپ‌نرسیده از داده‌های خام و همچنین کنارهم گذاشتن مطالب چاپ‌شده به‌گونه‌ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچ‌کدام از آن منابع به‌تنهایی و به‌وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند. به‌عبارت‌دیگر، ویکی‌ادبیات محلی برای چاپ نظرها، تجربیات یا استدلال‌های شما نیست. نقل از منابع و اجتناب از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی باهم دارند: برای نشان‌دادن اینکه شما مشغول انجام تحقیق دست‌اول نیستید، واجب است که مطلبتان را به منابع معتبری ارجاع دهید که مستقیماً دربارهٔ موضوع تحت بحث صحبت بکنند و مستقیماً و بدون ابهام اطلاعات ارائه‌شده در مقاله را آن‌گونه که نوشته شده است تأیید کنند.
ویکی‌ادبیات، تحقیق دست‌اول ممنوع یکی از سه سیاست محتواییِ اصلیِ ویکی‌ادبیات است. دو سیاست دیگر بیان حداکثری دیدگاه‌ها و تأییدپذیری‌اند. این سه سیاست به کمک هم، نوع و کیفیت مطالب پذیرفتنی در فضای نام اصلی را مشخص می‌کنند؛ بنابراین آن‌ها را نباید جدا از یکدیگر بررسی و تفسیر کرد. ویراستاران باید سعی کنند که خود را با هر سهٔ آن‌ها آشنا کنند. این سه سیاست غیرقابل مناقشه و تغییرند؛ یعنی اجماع کاربران یا هیچ سیاست دیگری نمی‌تواند آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد یا برتر از آن‌ها بنشیند.
تحقیق دست‌اول چیست
تحقیق دست‌اول اصطلاحی کاربردی در ویکی‌ادبیات است و به مطالبی در مقاله‌ها که هنوز توسط مراجع نامدار و معتبر منتشر نشده است، اشاره می‌کند. در اینجا یعنی نظریه‌ها، داده‌ها، دعاوی، مفاهیم و استدلال‌ها و دیدگاه‌های منتشرنشده یا هر تفسیر، واکاوی یا تولید جدیدی از داده‌ها، بیانات، مفاهیم و استدلال‌هایی که به قول یکی از بنیان‌گذاران ویکی‌پدیا جیمبو ویلز، به‌معنی «بازخوانی‌ای نوین یا تفسیر تاریخی جدیدی» است. تحقیق دست‌اول همچنین شامل اصطلاح‌سازی‌های چاپ‌نشده و هرگونه تحلیل یا ترکیب مطالب چاپ‌شده به‌نحوی که به‌نظر آید در مسیر پیشبرد موضع خاصی است، می‌شود. مطالبی که به مقاله‌ها افزوده می‌شود باید مستقیماً و واضحاً توسط مراجع یادشده در مقاله تأیید شود.
نکته: استفاده از منبع اولیه الزاماً به‌معنی تحقیق دست‌اول نیست.
منابع
تحقیقی که شامل جمع‌آوری و مرتب‌کردن مطالب از منابع موجود است درصورتی‌که با سیاست‌های ویکی‌ادبیات سازگار باشد، تشویق می‌شود. به این کار «تحقیق برپایه منابع» گفته می‌شود و جهت نوشتن یک دانشنامه ضروری است؛ ولی مواظب باشید که فرای آنچه در منابع آمده، ذکر نکنید یا آن‌ها را از طرُقی که مقصود منبع نبوده به یکدیگر مرتبط نکنید. نقل مطالب بدون توجه به محتوای کلی آن نیز مجاز نیست. به‌صورت خلاصه، به آنچه منابع گفته‌اند بچسبید.
اگر دربارۀ موضوعی، هیچ منبع معتبر شخص سومی موجود نیست، در ویکی‌ادبیات نباید دربارۀ آن موضوع، مقاله‌ای نوشته شود.
منابع معتبر
هر مطلبی که به‌چالش کشیده شود یا احتمال به‌چالش کشیده شدن آن برود، لازم است که توسط یک منبع معتبر حمایت شود. مطالبی که برای آن‌ها منبع معتبر نتوان یافت تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آیند. تنها راهی که می‌توانید نشان دهید که ویرایش شما تحقیق دست‌اول نیست ارائهٔ منبع چاپ‌شده معتبری است که شامل مطالب یکسان است. حتی اگر مطالب شما منابع خوبی دارد، چنانچه آن‌ها را به‌گونه‌ای استفاده کنید که مستقیماً و بدون ابهام آنچه به آن‌ها نسبت می‌دهید، ذکر نکرده باشند نوشته شما تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید.
منابع اطمینان‌پذیر منابع معتبر چاپ‌شده‌ای هستند که فرایند مطمئنی را برای چاپ طی کرده‌اند. معمولاً نویسندگانشان مُعْتََمِد تلقی می‌شوند و در زمینهٔ تحت بحث صاحب صلاحیت‌اند. میزان اطمینان‌پذیری یک منبع بستگی به شرایط دارد. آنچه در مبحثی مطمئن است، ممکن است در مبحثی دیگر چنین نباشد. به‌طورکلی معتمدترین منابع ژورنال‌های دارای بازبینی دقیق مطالب [۱] کتاب‌های چاپ‌شده توسط انتشارات دانشگاهی، روزنامه‌های معروف کثیرالانتشار، مجله‌ها و گاه‌نامه‌های چاپ ناشران، معتبرند. ویژگی مشترک بین همۀ این‌ها، فرایندی است که مطلب از زمان نوشته شدن تا تأیید برای چاپ طی می‌کند. به‌عنوان یک قاعدهٔ سرانگشتی هرچقدر تعداد افرادی که در بررسی واقعیت‌ها و امور حقوقی و قضایی و تدقیق در نوشتارها دخیل‌اند بیشتر باشد منبع معتبرتر است. مطالبی که خود چاپ کرده‌اند معمولاً مطمئنی به‌حساب نمی‌آیند؛ لیکن استثناهایی نیز مطرح است که آن‌ها را می‌توانید در این بخش بیابید. هر مطلب بدون منبعی را می‌توان حذف کرد و در زندگی‌نامه‌های زندگان هر مطلب ستیزه‌جویانهٔ بی‌منبع یا با ارجاع ضعیف باید بلافاصله حذف شود.
استفاده از منابع
جملات یک مقاله باید به منابع اثبات‌پذیر ارجاع داده شود. جملات مقالات ویکی‌ادبیات عموماً نباید بر بخش‌هایی از منبع که ناواضح، متناقض یا برپایۀ اشارات گذرای آن منبع‌اند، بنا شود. اگر بخشی از منبع به چند طریق خوانده یا تفسیر می‌شود، یا باید منبع دقیقاً ذکر شود یا اینکه از آن اجتناب شود. زمانی که بحثی طولانی در یک منبع را خلاصه می‌کنید، آن خلاصه باید بازتاب‌دهنده خلاصه نویسنده باشد. استنتاج‌هایی که دقیقاً در متن به آن‌ها اشاره نشده یا به‌صورت واضحی بیان نشده‌اند، مستقل از اینکه منبع چه باشد، باید اجتناب شود. بسیار مهم است که از منابعی استفاده کنید که به موضوع تحت بحث مربوط باشند و هنگام بازنویسی به معنی جملات آن گونه که در داخل متن و در کنار جملات دیگر معنی می‌دهند، توجه کنید.
ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده
کنارهم گذاشتن و ترکیب، زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویرایشگر منابع مختلف را به گونه‌ای کنارهم قرار می‌دهد که به نتیجه‌ای جدید که در هیچ‌کدام از منابع نیامده است می‌رسد. به‌طورمشابه از ترکیب کردن بخش‌های مختلف یک منبع برای رسیدن به نتیجه‌ای که در آن منبع نیامده است پرهیز کنید. حتی اگر مطالب توسط منابع معتبر چاپ شده باشند، نباید به‌گونه‌ای در کنار هم چیده شوند که تحقیق دست‌اول ایجاد کند. برای مثال، تحقیق دست‌اول هنگامی که منابع به‌صورت واضح به نتیجه یکسانی نرسیده باشند یا اینکه به موضوع مقاله مربوط نباشند اتفاق می‌افتد. خلاصه کردن منابع بدون تغییر معنی تحقیق دست‌اول ندارد؛ بلکه ویرایش خوبی است. بهترین روش نوشتن مقالات در ویکی‌ادبیات این است که اطلاعات را از منابع معتبر جمع کرده و آن‌ها را از زبان خودمان بازنویسی کنیم؛ ولی باید به قصد اولیه نویسندگان وفادار ماند و هر ادعا را به منبعی که به‌صورت آشکار آن ادعا را می‌کند نسبت داد.
ویراستاران معمولاً به اشتباه فکر می‌کنند که اگر الف یک منبع موثق چاپ‌شده باشد و ب هم یک منبع موثق چاپ‌شده باشد، آنگاه می‌توان این دو را ترکیب کرده و موضع پ را پیش برد؛ ولی باید توجه داشت که این مثالی از ترکیب چاپ‌نشدهٔ مطالب چاپ‌شده به‌منظور پیشبرد یک دیدگاه خاص است و تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید. «الف و ب پس آنگاه پ» صرفاً هنگامی پذیرفتنی است که یک منبع موثق چاپ‌شده این استدلال را دربارۀ موضوع مقاله به‌کار برده باشد.
مثلاً، فرض کنید مقاله‌ای چنین بیان می‌کند:
به‌گفته احمد، علی با کپی کردن منابع از کتاب دیگری مرتکب دستبرد فکری شده است. علی این اتهام را رد کرده و می‌گوید که استفاده از کتب دیگر جهت یافتن منابع جدید در بین محققین رسمی پذیرفته شده است.
تا اینجا مشکلی نیست. حال فرض کنید شخص دیگری بعد از دو جمله بالا مطلب زیر را اضافه کند:
اگر ادعای علی دربارۀ نگاه کردن با منابع اولیه غلط باشد، این متضاد نحوۀ رفتار پذیرفته‌شده در کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» چاپ دانشگاه هاروارد می‌شود؛ زیرا این کتابچه نویسنده را ملزم می‌داند که منابع اولیه را نگاه کند. البته این کتابچه چنین کاری را دستبرد فکری نام‌گذاری نمی‌کند. درواقع براساس تعریف این کتابچه، دستبرد فکری استفاده از اطلاعات، ایده‌ها، کلمات یا ساختار یک منبع است بدون اینکه به آن‌ها ارجاع داده شود.
تمامی قطعه بالا تحقیق دست‌اول است؛ زیرا دیدگاه ویرایشگر را مبنی‌بر اینکه براساس تعریف کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» اتهام دستبرد فکری را بیان می‌کند که علی مرتکب آن نشده است. جهت سازگارسازی قطعه بالا با این سیاست ویکی‌ادبیات، منبع معتبری نیاز است که به‌صورت مشخص درباره دعوای بین احمد و علی صحبت کند و دقیقاً به همین نکته درباره کتابچه راهنمای «نوشتن با منابع» هاروارد و دستبرد فکری اشاره کند. به‌عبارت دیگر، آن تحلیل خاص باید توسط یک منبع معتبر در ارتباط با موضوع تحت بحث به‌چاپ رسیده باشد، قبل از اینکه در ویکی‌ادبیات منتشر شود.
اگر شما قادر به اثبات مطلبی هستید که قلیلی یا هیچ فردی به آن اعتقاد ندارد، ویکی‌ادبیات محل مناسب برای انتشار آن نیست؛ ولی همین که اثباتی در مکان‌های معتبر دیگر ارائه شد و تحت بحث قرار گرفت، می‌توان آن را به ویکی‌ادبیات اضافه کرد. ویکی‌ادبیات:اثبات‌پذیری را ببینید.
سیاست «تحقیق دست‌اول ممنوع» مانع از انجام محاسبات ساده (مانند جمع و تفریق اعداد، گرد کردن آن‌ها، محاسبه درصدها، تبدیل واحدها، کشیدن نمودار، یا محاسبه سن یک فرد) نمی‌شود. این گونه اطلاعات را می‌توان محاسبه کرد و به مقالات افزود حتی اگر در منابع دست‌دوم موجود نباشند؛ لیکن این امر باید به‌گونه‌ای باشد که نه اهمیت و برجستگی داده‌ها تغییر کند و نه نیازی به فرض جدیدی خارج از آنچه در منبع ذکر شده است. مثلاً اگر منبع چاپ‌شده شمار آراء داده‌شده به یک نامزد در انتخابات را ارائه کرده باشد نوشتن درصد آرا در کنار شمار آن‌ها به شرطی که محاسبه‌ای ساده باشد و تمام آرا از یک منبع اخذ شده باشد تحقیق دست‌اول نیست. استنتاج‌هایی از این دست نباید به‌گونه‌ای باشند که در مسیر پیشبرد موضعی خاص قرار گیرد و همچنین نباید براساس مطالبِ منابعی باشند که درخصوص موضوع دیگری به‌چاپ رسیده است.
ارجاع به خودتان
این سیاست ویکی‌ادبیات ویرایشگران متخصص را از اضافه کردن اطلاعاتشان به ویکی‌ادبیات نهی نمی‌کند؛ ولی آن‌ها را از به‌کارگیریِ اطلاعات شخصی‌شان بدون ارجاع به منابع‌شان نهی می‌کند. اگر ویرایشگری نتایج تحقیقش را توسط انتشارات معتبری چاپ کرده، می‌تواند آن موضوع را به‌صورت سوم شخص وارد کرده و به آن منبع ارجاع بدهد مشروط به اینکه حین انجام این کار به سیاست بیان حداکثری دیدگاه‌ها وفادار بماند.
البته باید توجه کرد که ویرایش مقالات مربوط به شما یا خویشاوندان شما به‌شدت مکروه به‌حساب می‌آید و شما تشویق می‌شوید که هرگونه ویرایش را در صفحات بحث مطرح کنید.
عکس‌های دست‌اول
به‌علت قوانین حق تکثیر شماری از کشورها و رابطهٔ آن با تألیف یک دانشنامهٔ آزاد، تعداد تصاویر عرصهٔ عمومی مصرفی ما نسبتاً اندک است. تصاویر، نقاشی‌ها و عکس‌های ویراستاران ویکی‌ادبیات این جای خالی را پرمی‌کند و ویکی‌نویسان تشویق به گرفتن عکس و کشیدن نگاره‌ها و تصاویر و بارگذاری و انتشار آن‌ها تحت مجوز مستندات آزاد گنو یا سایر مجوزهای آزاد، برای پربارتر کردن مقاله‌ها می‌شوند. عکس‌های تولیدشده توسط کاربران ویکی‌ادبیات مصداق تحقیق دست‌اول به‌حساب نمی‌آیند تازمانی‌که نظرات و استدلال‌های جدیدی ارائه نمی‌کنند. به‌عبارت‌دیگر عکس‌ها نباید پیش‌برندۀ دیدگاهی باشند که خود، تحقیق دست‌اول به‌حساب می‌آید.
تصاویری که مصداق تحقیق دست‌اول است نباید در ویکی‌ادبیات استفاده شوند. دستکاری ویراستاران در عکس‌ها به‌منظور مخدوش‌کردن واقعیات یا مواضعی است که عکس نشان می‌دهد پذیرفتنی نیست. اگر چنین شود و دستکاری در عکس ارزش دانشنامه‌ای آن را زیرسؤال ببرد باید نامزد حذف شود. عکس‌هایی که تحقیق دست‌اول محسوب می‌شوند به‌هیچ‌وجه نباید بارگذاشته شوند: مثالی از این عکس‌ها اتم هیدروژن است که چند ذرهٔ اضافه در اطراف هستهٔ آن نمایش داده شده است و همسو با نظریه‌های بارگذارنده آن است.
منابع اولیه، ثانویه و ثالثه
الگو:بیشتر مقالات ویکی‌ادبیات باید به‌صورت عمده‌ای بر منابع چاپی ثانویه و تا حد کمتری، ثالثه یا اولیه تکیه کنند. برای اثبات سرشناسی موضوعی به منابع ثانویه یا ثالثه نیاز است و باید از تفسیرهای بدیع از منابع اولیه اجتناب کرد. تمامی ادعاهای تفسیری یا تحلیلی از منابع دست‌اول باید به یک منبع منبع دست‌دوم (ثانویه) ارجاع داده شود و نباید تحلیل دست‌اول از منبع اولیه توسط کاربران ویکی‌ادبیات انجام شود.
منبع‌دهی مناسب می‌تواند مسئله پیچیده‌ای باشد و این‌ها قواعد کلی است. تشخیص اینکه منابع اولیه، ثانویه یا ثالثه در هر موضوع اشاره شده‌ایی مناسب باشند، بستگی به قضاوت ویرایشی خوب و عقل سلیم دارد و باید در صفحات گفت‌وگوی مقالات درباره‌اش بحث شود. یک منبع ممکن است برای یک ادعا اولیه باشد؛ اما برای ادعایی دیگر ثانویه. منابع امکان دارد هم شامل مطالب منبع اولیه هم شامل مطالب منبع ثانویه برای یک گزاره یکسان باشند. برای روشن کردن منظور این سیاست، منابع اولیه، ثانویه و ثالثه به‌شرح زیر تعریف شده‌اند: [۲]
- منابع دست‌اول (منابع اولیه) منابع اولیه (original materials) نزدیک به یک واقعه یا منابع نوشته‌شده توسط افرادی مستقیماً درگیر با موضوع است. این منابع دیدگاهی از درون دربارۀ رخداد ادبی، برهه‌ای تاریخی در ادبیات، اثری ادبی و... ارائه می‌دهند. منابع اولیه ممکن است منابع مستقل یا منابع شخص ثالث (en) باشد یا نباشد. مثلاً گزارش حاضران یک جشنوارۀ ادبی و همچنین خلاصهٔ سخنرانی یک رئیس‌جمهور دربارۀ آن جشنواره که توسط دفتر وی منتشر می‌شود، مقاله تحقیقی که نتایج پژوهش‌های تازه انجام‌شده توسط نویسنده‌اش را گزارش می‌کند و اسناد تاریخی درخصوص یک رویداد ادبی نظیر گزارش‌های روزانه، منابع اولیه‌اند. منابع اولیه اطلاعات یا داده‌ها را عرضه می‌کنند نظیر: آثار ادبی یا تخیلی شامل اشعار، نمایشنامه‌ها، رمان‌ها، فیلمنامه‌ها، شب‌شعرها و برنامه‌های تلویزیونی برگرفته از آثار ادبی مثل فیلم گرداب، قصه‌های مجید، مهمان مامان و... .[۳]
- الگو:Fontcolor: منابع اولیه که توسط انتشارات معتبری (مانند انتشارات دانشگاهی یا روزنامه‌های وزین) چاپ شده‌اند، چنانچه در تعارض با سیاست دیگری نباشد، ممکن است در ویکی‌ادبیات استفاده شوند؛ ولی ضروری است که این کار با احتیاط انجام شود، زیرا سوءاستفاده از منابع اولیه آسان است. (رجوع کنید ویکی‌ادبیات:تأییدپذیری#ادعاهای بزرگ منابع قوی می‌طلبند) هرگونه تفسیری از یک منبع اولیه نیازمند یک منبع ثانویه معتبر است که آن تفسیر را بیان کند. یک منبع اولیه فقط می‌تواند برای بیان توصیفی بی‌پرده و سرراست از واقعیت‌هایی به‌کار رود که هر فرد تحصیلکرده‌ای با دسترسی به آن منبع اولیه، ولی بدون دانش تخصصی اضافی، بتواند آن واقعیت‌ها را تأیید کند. به‌عنوان مثال، مقاله‌ای که دربارهٔ یک رمان است می‌تواند بخش‌هایی از رمان را نقل کند که طرح کلی آن را نشان دهد؛ ولی هرگونه تفسیر این قطعه‌ها نیازمند منبع دست‌دوم است. نکنید: موضوعات یافت‌شده در یک منبع اولیه را خودتان تجزیه و تحلیل، ارزیابی، تفسیر یا ترکیب نکنید، به‌جای آن به منابع معتبر دست‌دوم که این کار را کرده‌اند ارجاع دهید. یک مقاله کامل را برپایه منابع اولیه بنا نکنید و دربارهٔ ایجاد بخش‌هایی بزرگ برمبنای آن‌ها محتاط باشید. موضوع بدون منبع از تجربیات شخصی خودتان را اضافه نکنید زیرا این باعث می‌شود ویکی به یک منبع اولیه از آن موضوع تبدیل شود. احتیاط بیشتری را دربارهٔ استفاده از منابع اولیه‌ای که دربارهٔ افراد زنده هستند به‌کار ببندید، ببینید رهنمود: ویکی‌ادبیات:زندگی‌نامه زندگان#از بد به‌کاربردن منابع اولیه پرهیز کنید (En).
- منابع دست‌دوم (منابع ثانویه) به تحلیل، تعمیم، واکاوی، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی منابع اولیه می‌پردازند. این منابع حداقل یک مرحله از اتفاقات دور هستند. این منابع توسط دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران و محققان دیگر و مقاله‌ها و کتاب‌هایی است که تولید می‌شوند. توصیف یک روزنامه‌نگار از جلسلۀ نقدی که خود حاضر نبوده است یا تحلیل و تفسیر وی از سخنرانی رهبری درخصوص پیام درگذشت یک ادیب منابع ثانویه‌اند.
- الگو:Fontcolor: مقالات ویکی‌ادبیات باید معمولاً بر منابع ثانویه تکیه داشته باشند. این مقالات تا زمانی که در یک منبع معتبر ذکر شده باشند، قابلیت دارند که حاوی ادعاهای تحلیلی، ترکیبی، تفسیری، توضیحی یا ارزشی باشند.
- منابع دست‌سوم (منابع ثالثه) آثار چاپ‌شده‌ای که به‌صورت عمده‌ای به خلاصه‌سازی و جمع‌آوری منابع ثانویه می‌پردازند. این دسته از منابع شامل دانشنامه‌ها و نیز خود ویکی‌ادبیات می‌شود. خیلی از کتب درسی مقدماتی در سطح کارشناسی نیز ممکن است تا حدی که به جمع‌بندی منابع ثانویه می‌پردازند، منبع ثالثه درنظر گرفته شوند.
- الگو:Fontcolor: منابع ثالثه (دست‌سوم) می‌توانند در فراهم‌کردن خلاصه‌هایی از موضوعاتی که در کثیری از منابع اولیه و ثانویه پوشش داده شده‌اند، مفید باشند. برخی از منابع ثالثه ممکن است از بقیه مطمئن‌تر باشند و درون هر منبع ثالثه برخی مقالات ممکن است از بقیه معتبرتر باشند. جهت ارزیابی میزان مطمئن‌بودن منابع اثبات‌پذیری#منابع را ببینید.
اساس گنجاندن مطالب در ویکی‌ادبیات اثبات‌پذیری است نه حقانیت. یعنی ما چیزی را گزارش کنیم که منابع موثق به‌چاپ رسانیده‌اند، چه ما آن منابع را دقیق بدانیم، چه نه. برای اجتناب از هرگونه پژوهش دست‌اول و نیز برای کمک به ارتقای سطح مقاله‌های ویکی‌ادبیات، هر مطلب برگرفته از منبعی دست‌اول و نیز هرگونه تعمیم، تحلیل، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی اطلاعات یا داده‌ها باید توسط انتشارات مستقل، درخور اعتماد و معروفی به‌چاپ رسیده باشد (یعنی خود، چاپ کرده نباشد) و از طریق وب یا کتابخانه‌ای عمومی دردسترس باشد. بسیار اهمیت دارد که منابعتان را به‌دقت و درستی یاد کنید تا خوانندگان بتوانند منابع شما را یافته و خود را قانع کنند که ویکی‌ادبیات از منابع به‌درستی استفاده کرده است.
منبع‌دهی می‌تواند موضوع پیچیده‌ای باشد و آنچه در بالا آمده فقط قوانین کلی است. تصمیم اینکه آیا استفاده از یک منبع اولیه، ثانویه یا ثالثه مناسب‌تر است باید به‌صورت بند به بند در صفحه بحث بررسی شده و از حس عام، و قضاوت خوب ویرایشگری در تصمیم‌گیری استفاده کرد یا از ویکی‌ادبیات:تابلوی اعلانات منابع معتبر کمک گرفت.
سیاست‌های مرتبط
اثبات‌پذیری
اساسِ گنجاندن مطالب در ویکی‌ادبیات اثبات‌پذیری است نه حقانیت. این سیاست به‌همراه اثبات‌پذیری در تأیید همدیگر و در جهت گنجاندن آن دسته از اظهاراتی (از قبیل تعمیم، تحلیل، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی اطلاعات یا داده‌ها) است که توسط انتشارات مستقل، درخور اعتبار و معروفی به‌چاپ رسیده باشد.
بیان حداکثری دیدگاه‌ها
ممنوعیت تحقیق دست‌اول امکان ورود نظر شخصی ویرایشگران به مقالات را محدود می‌کند. به‌علاوه با تأکید بر ارائه مطالبی که توسط محققین دیگر تهیه شده‌است، این سیاست در عمل، باعث پوشش نظرات بیشتری می‌شود. بدین‌سان این سیاست همسو با تقویت سیاست بیان حداکثری دیدگاه‌ها عمل می‌کند. بسیار از مواقع اتفاق می‌افتد که چندین دیدگاه تثبیت‌شده درباره یک موضوع مطرح است و هیچ دیدگاهی حرف آخر را نمی‌زند، مستقل از اینکه چقدر محققانه باشد. وظیفه ویرایشگران ویکی‌ادبیات این نیست که تمامی دیدگاه‌های مختلف را تحقیق کنند؛ ولی وظیفه آن‌هاست که هنگام اضافه کردن یک دیدگاه خاص به مقالات، پیش زمینه لازم دربارۀ نحوۀ دید را فراهم آوردند، میزان استقبال از این دیدگاه را بیان کرده و ذکر کنند که آیا گروه اکثریتی به آن اعتقاد دارند یا گروه اقلیتی.
گنجاندن دیدگاهی که توسط عده بسیار قلیلی پذیرفته شده است می‌تواند تحقیق دست‌اول به‌حساب آید. جیمبو ویلز از بنیان‌گذاران ویکی‌پدیا، در این باره می‌گوید:
- اگر نظر شما در اکثریت است، آنگاه باید آسان باشد که منبعی را که مقبول عامه کاربران است برای آن پیدا کنید.
- اگر نظر شما در اقلیت برجسته‌ای است، آنگاه باید آسان باشد که افراد برجسته‌ای را که به آن اعتقاد دارند نام ببرید.
- اگر نظر شما در اقلیت خیلی کوچک است، آنگاه مستقل از اینکه درست است یا نه، چه بتوانید آن را اثبات کنید چه نه، نباید در ویکی قرار بگیرد، مگر شاید در یک مقاله فرعی. ویکی محلی برای چاپ تحقیق دست‌اول نیست.
چرا جای تحقیق دست‌اول اینجا نیست
انگیزهٔ اصلی پشت سیاست تحقیق دست‌اول ممنوع مبارزه با یک معضل واقعی بود: افرادی با نظریه‌های شخصی که تنها عدهٔ کمی آن را جدی می‌گیرند از ویکی‌ادبیات به‌عنوان تریبونی برای سخن‌پراکنی و تبلیغ نظریاتشان استفاده کنند و دنبال جذب پِیرُوْ باشند. واضح است که جای این گونه مطالب در ویکی‌ادبیات نیست، ولی مانع‌شدن از آوردن آن‌ها با توسل به سایر سیاست‌ها آسان نیست؛ چون این گونه افراد به انتشارات و مقاله‌های بی‌نام‌ونشان و غیرمعتبر خودشان ارجاع می‌دهند و ازاین‌رو آن را اثبات‌پذیر (یعنی درخور بررسی) کرده و نظریاتی اتخاذ می‌کنند که ابطال‌پذیر نیست؛ اما دقیقاً به این علت که عامهٔ متخصصان کار آن‌ها را جدی نمی‌گیرند. این نظریه‌پردازان موفق به چاپ مطالبشان در مجله‌های معتبر و نامدار نمی‌شوند؛ بنابراین ما می‌توانیم این قانون را اعمال کنیم.
گرچه انگیزهٔ اصلی پشت این سیاست جلوگیری از آوردن این نظریات کذایی بود؛ اما اگر که شامل حال تمام ویراستاران شود شهرت ما را هم به چند صورت خیلی مهم تثبیت می‌کند:
- وظیفهٔ ویکی‌ادبیات درقبال خوانندگانش این است که اطلاعاتی که ایشان می‌خوانند مطمئن و مُوَثّق باشد؛ بنابراین ما فقط به منابع چاپ‌شدهٔ معتبر و مُوَثّق تکیه می‌کنیم. برای کسب اطلاع از چگونگی قضاوت دربارۀ وثوق و اطمینان‌پذیری منابع به ویکی‌ادبیات:منابع معتبر رجوع کنید.
- مراجع معتبر به خواننده منابعی معرفی می‌کنند که با رجوع به آن‌ها می‌تواند پژوهش شخصی خود را به کمک آن‌ها پی‌بگیرد. فراموش نکنیم کسانی هستند که برای تحقیق درخصوص موضوعی در قدم اول به یک دانشنامه رجوع می‌کنند، نه در قدم آخر.
- تکیه بر منابع موثق و شایستۀ ارجاع به ایضاح این نکته که همهٔ دیدگاه‌ها در مقاله مطرح شده‌اند کمک می‌کند و ازاین‌رو به خنثی شدن مقاله براساس سیاست طرح بیشترین دیدگاه‌های موجود مدد می‌رساند.
- تکیه بر منابع معتبر ممکن است افراد را به مشارکت تشویق کند. مثلاً اگر کسی منبع مهمی را می‌شناسد که در مقاله از آن بهره گرفته نشده است، ممکن است با اطمینان و طیب‌ِخاطر بیشتری آن مطالب مهم را در مقاله بگنجاند.
محاسبه‌های سرراست
محاسبه‌های سرراست تحقیق دست‌اول حساب نمی‌شوند، به‌شرطی‌که بین کاربران اجماع شده باشد که نتیجه محاسبه واضح، درست و بازتاب معناداری از منابع است. چهار عمل اصلی، مثل جمع زدن اعداد یا حساب کردن سن شخص نمونه‌هایی از محاسبه‌های سرراست اند. رده:الگو:تبدیل را نیز ببینید.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| |||||||||
یادداشت‌ها
- ↑ peer reviewed
- ↑ This University of Maryland library page provides typical examples of primary, secondary and tertiary sources. Retrieved 07/26/2013.
- ↑ برای تعریف می‌توانید به این منابع مراجعه کنید:
- The University of Nevada, Reno Libraries define primary sources as providing "an inside view of a particular event". They offer as examples: original documents, such as autobiographies, diaries, e-mail, interviews, letters, minutes, news film footage, official records, photographs, raw research data, and speeches; creative works, such as art, drama, films, music, novels, poetry; and relics or artifacts, such as buildings, clothing, DNA, furniture, jewelry, pottery.
- The University of California, Berkeley library offers this definition: "Primary sources enable the researcher to get as close as possible to what actually happened during an historical event or time period. Primary sources were either created during the time period being studied, or were created at a later date by a participant in the events being studied (as in the case of memoirs) and they reflect the individual viewpoint of a participant or observer."
- Duke University, Libraries offers this definition: "A primary source is a first-hand account of an event. Primary sources may include newspaper articles, letters, diaries, interviews, laws, reports of government commissions, and many other types of documents."