ویکی‌ادبیات:چگونه از نشریات به‌عنوان منبع استفاده کنیم

روش استفاده از نشریات

در نمونه‌های زیر استفاده از نشریات بلامانع است:

• استفاده از خبر یا تحلیل خبری به‌عنوان نظر نویسنده مقاله نه به‌عنوان یک حقیقت.
• اگر نشریه فوق نقشی تاریخی در ماجرایی دارد. مثلاً شماره‌ای از روزنامه واشینگتن‌پست که رسوایی واترگیت را برملا کرد. یا مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات که سبب قیام مردم قم در سال ۱۳۵۶ شد.
• مقالات تخصصی نشریات تخصصی معتبر با حسن شهرت در حقیقت‌سنجی و ویراستاری فنی و علمی پیش از انتشار مطالب.
• هنگامی که مقاله یا مصاحبه متعلق به فردی متخصص و صاحب نظر در موضوع مدنظر باشد. اینکه فردی را صاحب نظر در زمینه ای بدانیم باتوجه‌به سابقه فرد تشخیص داده می شود. مثلاً اگر کسی آثارش قبلاً در یک زمینه، به‌صورت کتاب توسط ناشران معتبر یا مقاله در ژورنال‌های تخصصی معتبر منتشر شده باشد، آن فرد صاحب نظر در آن زمینه شمرده می‌شود.
• اگر دربارۀ مطلبی باشد که به‌سبب تازگی نمی‌توان منبع مناسب یافت یا هنوز منابع معتبر دیگر به آن نپرداخته‌اند. البته درخصوص ادعاهای بزرگ، عجیب یا بحث برانگیز باید تعداد منابع بیش از یک منبع مستقل باشد.
• بیانیه یک سازمان، حزب و فرد. یا جوابیه آن‌ها به یک مقاله که دربارۀ آنان نوشته شده باشد.
• اگر مقاله موجود در نشریه بریده، گزیده یا نسخه‌ای از صفحاتی از یک کتاب معتبر یا سخنرانی را ارایه می‌کند و دسترسی به منبع اصلی بسیار مشکل باشد. اظهارنظر نشریه دربارۀ منبع اصلی یا خلاصه منبع اصلی کمتر محل اعتماد است. درصورت درخواست باید به‌درستی مشخص شود که از چه نسخه‌ای از منبع اصلی استفاده شده ‌است و اطلاعاتی نظیر سال انتشار و شماره ویرایش منبع اصلی مشخص شود.
• اگر مقاله روزنامه به‌طور مستفیم مربوط به یک فرد است؛ مانند نقل‌قول از فرد. در چنین مواقعی نشریات به رادیو و تلویزیون ارجحیت دارد.
• اگر مقالۀ افکارعمومی بخشی از جامعه را دربارۀ یک اتفاق یا واقعه تاریخی منعکس می‌کند.

در چه جاهایی مطالب موجود در نشریات را باید صرف‌نظر کرد

• بعضی نشریات از ویکی‌ادبیات به‌عنوان منبع استفاده می‌کنند. آن قسمت از اطلاعاتی که منبع آن نسخه‌های پیشین مقالات ویکی‌ادبیات است نمی‌تواند به‌عنوان منبع استفاده شوند.
• نشریات بنگاه‌هایی هستند که باید برای سودآوری خوانندگان بیشتری جذب کنند. مقالات روزنامه‌نگارانه (ژورنالیستی) و بزرگ نشان دادن غیرعادلانه بعضی از مطالب به قصد جذاب‌کردن مقاله از اعتبار چنین مقالاتی به‌عنوان منبع در مقایسه با ژورنال‌های تخصصی (Peer Reviewed) و کتاب‌های منتشرشده توسط ناشران معتبر می‌کاهد.
• همچنین در بیشتر مواقع به‌علت سریع بودن فرایند روزنامه‌نگاری و رقابت بین نشریات در اولین بودن در انتشار یک خبر، فرایند کنترل حقایق به‌درستی انجام نشده و کیفیت فدای سرعت‌العمل می‌شود. مثلاً ممکن است یک روزنامه خبر مرگ یک فرد را قبل از آنکه بستگانش آن را تأیید کنند، به‌صرف یک شایعه منتشر کنند. در چنین مواقعی استفاده از خبرهایی که تحت عنوان خبرهای داغ منتشر می‌شوند باید احتیاط کرد.
• مقالات دربارۀ موضوعات تخصصی در نشریات غیرتخصصی توسط نویسنده‌ای که حسن شهرتی به‌عنوان متخصص و صاحب نظر در زمینهٔ موضوع ندارند. مقالاتی که در یک نشریه تخصصی در موضوعی که خارج از حیطۀ تخصصی نشریه است، چاپ شود نیز شامل این بند می‌شود.
• در بسیاری مواقع نشریات از تیترهایی جنجالی و روزنامه‌نگارانه برای جذب خوانندگان استفاده می‌کنند. استفاده از این مطالب توصیه نمی‌شود.
• باید از استفاده از مطالب جنجالی و مطالب نشریات زرد اجتناب کرد.
• در بیشتر اوقات نشریات غیرتخصصی خبر کشفیات و کارهای علمی یا اختراعات جدیدی را انتشار می‌دهند. در استفاده از این مطالب باید دقت کرد. نشر چنین مطالبی در نشریات لزوماً به‌معنای اعتبار این کشفیات نیست؛ زیرا نشریات به‌سبب سرعت‌عمل در کار و لزوم انتشار سریع خبرهای داغ، درانتظار تأیید مراجع مستقل و صاحب صلاحیت برای این گونه نشریات نمی‌مانند. مطمئناً اگر یک اکتشاف، کار علمی یا اختراع درخور توجه باشد، آنقدر ارزش خواهد داشت که مراجع و نشریات تخصصی معتبر به آن بپردازند.
• تلویزیون و رادیو همیشه منابع مناسبی نیستند. می‌توان گفت که سخن‌گوی وزارت فرهنگ و ارشاد در برنامهٔ خبری ساعت فلان شبکهٔ دوم سیما چنین گفت؛ اما مثلاً گفته‌های گوینده غیرمتخصص یک شبکه رادیویی دربارۀ یک مطلب ادبی نمی‌تواند به‌عنوان یک منبع استفاده شود.