| سال
|
جلال آل‌احمد
|
پیشامدهای فرهنگی
|
سوانح سیاسی و اجتماعی
|
|
۱۳۰۲
|
- تولد در محله پاچنار تهران
|
- تأسیس مدرسهٔ عالی موسیقی به‌دست کلنل علی‌نقی وزیری
|
- تاج‌گذاریِ احمدشاه قاجار
- انتصاب سردار سپه به‌سِمت رییس‌الوزرا به‌فرمان سلطان احمدشاه
- ترک تهران از سوی احمدشاه
- تبدیل حکومت عثمانی از سلطنتی به جمهوری
- انتخاب ژنرال مصطفی کمال پاشا به ریاست جمهوری ترکیه
- تشکیل نیروی هوایی
|
|
۱۳۲۲
|
- اخذ مدرک دیپلم از دارالفنون
- سفر به نجف که دیری نپایید و بازگشت به ایران و تأسیس انجمن اصلاح
|
- کناره‌گیری دکتر علی‌اکبر سیاسی از سِمت وزیر فرهنگ
|
- بازداشت سرلشگر فضل‌الله زاهدی توسط قوای انگلیس و اعزام به فلسطین
|
|
۱۳۲۳
|
|
- درگذشت حسن رشدیه که از مؤسسین فرهنگ جدید ایران
|
- درگذشت رضا پهلوی، شاه سابق ایران در ژوهانسبورگ، به‌علت بیماریِ قلبی
|
|
۱۳۲۴
|
|
- ترور احمد کسروی مورخ و محقق و مدیر روزنامه پرچم به‌دست گروه فداییان اسلام
|
- اعدام موسیلینی دیکتاتور سابق ایتالیا
- خودکشی آدولف هیتلر پیشوای پالمان
- تسلیم بدون قیدوشرط آلمان
- اعلام خاتمهٔ جنگ جهانی از سوی هاری ترومن طی ایراد نطق
- باخاک یکسان‌شدن هیروشیما ازطریق بمب اتمی
- آغازبه‌کار بزرگ‌ترین دادگاه سیاسی تاریخ به نام دادگاه نورنبرگ در آلمان
|
|
۱۳۲۵
|
- اتمام دورهٔ دانشکدهٔ ادبیات در دانش‌سرای عالی
- آشنایی با نیما یوشیج
- راه‌اندازیِ روزنامهٔ هفتگی و ارگان دانشجویان حزب توده
- مدیریتِ داخلی مجلهٔ مردم و مجلهٔ ماهانه
- مدیریت چاپ‌خانه شعله‌ور
- انتشار گزارش‌هایی از بازدیدهای کلاس‌های دبیرستان
- مدیریت داخلی روزنامه بشر
- تئوریک حزب تودهٔ ایران
|
- تأسیس انجمن روزنامه‌نگاران
- انتصاب عباس اسکندری مدیر روزنامه سیاست و یکی از موسسین حزب توده به‌سمت فرمانداریِ تهران
|
- درگذشت حاج سیدابوالحسن اصفهانی پیشوای بزرگ شیعانِ جهان
|
|
۱۳۲۶
|
- انتشار از رنجی که می‌بریم
- انتشار حزب توده بر سر دو راه به‌همراه اسحاق پریم
- ترجمه و انتشار محمد آخرالزمان از پل کازانوا
- تدریس در مدارس تهران
- انشعاب از حزب توده به‌همراه خلیل ملکی
- تأسیس حزب سوسیالیست تودهٔ ایران به‌اتفاق ملکی
|
- قتل محمد مسعود مدیر روزنامه مرد امروز در مقابل چاپ‌خانه مظاهری، به ضرب چند گلوله
|
- آغاز لوله‌کشی آب به‌دست شهرداریِ تهران
- قتل گاندی پیشوای معروف هندوستان
|
|
۱۳۲۷
|
|
- درگذشت قاسم صوراسرافیل از رجال آزادی‌خواه در تهران
|
- اعلام غیرقانونی‌بودن حزب توده از سوی هیئت وزیران در جلسه‌ای فوق‌العاده
|
|
۱۳۲۸
|
|
- درگذشت علامه محمد قزوینی دانشمند و محقق بزرگ معاصر در تهران
- آغاز ساخت ساختمان مقبرهٔ بوعلی سینا در همدان
|
- تشکیل جبههٔ ملی ایران به رهبریِ محمد مصدق
|
|
۱۳۲۹
|
|
- تقدیم لایحهٔ جدید مطبوعات به مجلس
|
- پنج‌شماره‌ای‌شدن تلفن‌های چهارشماره‌ای در تهران
- قتل سپهبد رزم‌آرا در مسجد شاه به‌دست خلیل طهماسبی در ۱۶اسفند
- اعلام ملی‌شدن صنعت نفت ایران
|
|
۱۳۳۱
|
- انتشار مجموعه داستان زن زیادی
- ترجمه دست‌های آلوده اثر ژان پل سارتر
- همراهی با خلیل ملکی در انتشار مجلهٔ نبرد زندگی
- تأسیس نیروی سوم به‌همراه خلیل ملکی
|
- افتتاح آرامگاه سعدی در شیراز با شرکت شاه و ثریا
|
- صدور فرمان نخست‌وزیری مجدد محمد مصدق
- استعفای محمد مصدق چند روز بعد مصدق از انتصاب به نخست‌وزیری
- درگیری شدید بین نظامیان و مردم تهران در ۳۰تیر
- صدور فرمان قتل‌عام مردم از طرف حکومت نظامی و کشته و زحمی‌شدن هزاران نفر در این زدوخورد
- تصمیمِ شاه و ثریا به مسافرت خارج از کشور
- درخواست آیت‌الله کاشانی از مردم برای ممانعت از مسافرت شاه
|
|
۱۳۳۲
|
- همسایگی و هم‌نشینی با نیما یوشیج
- تأسیس بنگاه مطبوعاتی رواق به‌همراه باقر کمیلی
- کناره‌گیری از نیروی سوم
|
- توقیف روزنامهٔ کیهان و اطلاعات
|
- اخراج اشرف پهلوی از ایران به خفت و خواری
- ابلاغ فرمان عزل محمد مصدق در منزل شخصی‌اش در ساعت ۲ بامداد از سوی سرهنگ نصیری و دریافت رسید از وی و توقف آن پس از چند لحظه
- انتشار اعلامیه انحلال مجلس شورای ملی از سوی محمد مصدق
- جمع‌آوریِ عکس‌های شاه و ثریا از ادارات و سازمان‌ها
- پایین‌کشیدن مجسمه‌های محمدرضا شاه و رضا شاه در تهران و شهرستان‌ها
- مهرموم کاخ‌های سلطنتی به‌دستور دکتر فاطمی وزیر امور خارجه
- سقوط حکومت مصدق
- بازداشت عدهٔ کثیری از همکاران محمد مصدق و اعضای جبههٔ ملی نمایندگان مستعفی، روزنامه‌نگاران و اعضاء حزب توده به‌دست مأموران فرمانداری انتظامی رکن دوم و اداره‌کل شهربانی
- ورود ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهوری آمریکا به‌اتفاق همسر و عده‌ای از مقامات آن کشور به تهران
- برپاییِ تظاهرات بسیار وسیع علیه ورود ریچارد نیکسون به تهران
- اعتراض عمومی و درنتیجه برخورد شدید میان پلیس و دانشجویان در روز سوم شهدای دانشگاه تهران و بازداشت صدها دانشجو در آن روز
|
|
۱۳۳۳
|
- انتشار کتاب اورازان
- ترجمهٔ بازگشت از شوروی اثر آندره ژید
|
- بر زمین زدن اولین کلنگ مسجدی بزرگ به‌دست حضرت آیت‌الله‌العظمی بروجردی در قسمت غربیِ آستانهٔ حضرت معصومه علیهاالسلام
- ساخت مسجد در محوطهٔ دانشگاه تهران به‌دستور شاه
- گشایش مدرسهٔ حضرت آیت‌الله بروجردی در نجف
|
- وقوع زلزلهٔ شدید در قریهٔ جزنیان طالقان
- جاری‌شدن سیلی مهیب در خرمشهر بر اثر طغیان آب رودخانه‌های دجله و فرات و ازدیاد آب شط‌العرب، تخریب کامل ۲۴ دهکده و خط‌آهن اهواز و خرمشهر و به‌جای‌گذاشتن تلفات جانی و خسارت مالی فراوان
- مبادله و امضای قرارداد هوایی بین ایران و سوییس
- فراهم‌کردن مقدمات تأسیس کارخانه شیر پاستوریزه در تهران
- پیداکردن جنازهٔ متلاشی‌شدهٔ علیرضا پهلوی در ارتفاعات شمال لار
|
|
۱۳۳۴
|
|
- جایزه‌گرفتن بهترین نویسندگان کتاب‌های سال، نظیر محمد حجازی ذبیح‌الله صفا و شجاع‌الدین شفا
- افتتاح دروهٔ دکترای حقوق با گرایش جزا، علوم‌سیاسی و اقتصاد در دانشگاه
- درگذشت عباس اقبال آشتیانی، استاد دانشگاه، مورخ و ادیب در رم
- درگذشت علامه علی‌اکبر دهخدا روزنامه‌نگار، نویسنده، محقق و دانشمند و نیز از سران مشروطیت و نماینده ادوار اولیهٔ مجلس شورای ملی
|
- تصرف حضیره‌القدس به‌دست نظامیان و اختصاص آن به ستاد رکن دوم از سوی فرمانداری نظامی
- اتخاذ تدابیر امنیتی و انتظامی از سوی دولت برای جلوگیری از قتل‌عام بهاییان
- تیرباران نواب صفوی، خلیل طهماسبی، مظفر ذوالقدر و سیدمحمد واحدی در لشگر دو زرهی
|
|
۱۳۳۶
|
|
- درگذشت ابوالحسن صبا استاد موسیقی ایران
|
- انتصاب دکتر منوچهر اقبال، وزیر و رئیس دانشگاه تهران به‌سمت نخست‌وزیری
- گشایش راه‌آهن تهران‌مشهد
- دستگیریِ خسرو روزبه افسر سازمان نظامی حزب توده
- لوله‌کشیِ آب در خرمشهر
- افتتاح زورخانه شعبان جعفری به‌دستور شاه
- بهره‌برداری از کارخانه شیر پاستوریزه
|
|
۱۳۳۷
|
|
- اهدای دکترای افتخاری به پروفسور هانری کوربن دانشمند خاورشناس معروف فرانسوی از سوی دانشگاه تهران
|
- طلاق‌دادن ثریا اسفندیاری توسط شاه
- آغاز به‌کار کارخانهٔ داروسازی
- اعدام خسرو روزبه از کارگردانان نظامی جزب توده
- گرفتن بازوبند پهلوانی توسط غلامرضا تختی
|
|
۱۳۳۹
|
|
|
- صدور اعلامیهٔ تشکیل جبههٔ ملی
- تشکیل احزاب وابسته به جبهه ملی زمان مصدق، حزب ایران، پان ایرانیست، شاخه داریوش فروهر
- پیوستن حزب مردم ایران به جبهه ملی
- سرزنش شدید شاه از سوی شیخ شلتوت رئیس دانشگاه اسلامی الازهر بابت شناسایی دولت اسرائیل
- تولد ولیعهد ایران در زایشگاه حمایت مادران‌ونوزادان واقع در جنوب تهران
- صدور فرمان ولایت‌عهدی رضا پهلوی اولین فرزند شاه
|
|
۱۳۴۰
|
|
|
- درگذشت حضرت [آیت‌الله] حسین بروجردی مرجع تقلید شیعان جهان در قم
- ارسال تلگراف تسلیت از سوی شاه به [آیت‌الله] حکیم بابت درگذشت حسین بروجردی
- اطلاع‌رسانی تأسیس نهضت آزادیِ ایران از سوی مهندس مهدی بازرگان به محمد مصدق
- درگذشت [آیت‌الله] کاشانی
|
|
۱۳۴۱
|
|
|
- ترک تهران به مقصد سوییس از سوی علی امینی نخست‌وزیر سابق
- وقوع زلزلهٔ بی‌ساقه دربوئین زهرای قزوین طی صد سال اخیر و اعلان عزای عمومی و درخواست کمک در سطح بین‌المللی از سوی شیر خورشید سرخ
- ردوبدل‌شدن مخابرات تند میان علماء و امیراسدالله عَلَم
- ارسال تلگراف از سوی [آیت‌الله] خمینی به امیراسداالله علم با لحنی پرخاش‌جویانه و قهر امیر به‌دنبال پخش و نشر تلگرام‌های وی
- اعلام روز ۶بهمن به‌عنوان روز رفراندوم لوایح شش‌گانه اصلاحات اجتماعی شاه از سوی نخست‌وزیر
- صدور حکم تحریم رفراندوم از سوی [آیت‌الله] خمینی
- دستگیریِ عده‌ای از اعضای نهضت آزادی
|
|
۱۳۴۲
|
- حضور در اعتراضات مردمیِ ۱۳۴۲ و یادداشت‌برداری از آن واقعه
|
- گشایش آرامگاه نادرشاه افشار که توسط انجمن آثار ملی ایجاد شده بود.
- گشایش آرامگاه خیام و کمال‌الملک در نیشابور
|
- توزیع اعلامیهٔ [آیت‌الله] خمینی به‌محض تحویل سال نو در قم که مبین جنایات رژیم بود.
- حملهٔ نیروهای امنیتی به مردم در اواسط مجلس و درگیریِ شدید بین مأموران و مردم و طلاب
- محاصرهٔ منزل خمینی در ساعت ۳ بامداد ۱۵خرداد توسط نیروهای امنیتی
- آغاز تظاهرات خشمگین بارفروشان تهران به زعامت طیب حاج‌رضایی مسلح به چوب و آهن
- شروع سیل خروشان زارعان از ورامین، کن، جماران و دیگر دهات اطراف تهران
- کشته و زحمی‌شدن عدهٔ زیادی در تظاهرات و درگیری‌های نظامی تهران
|
|
۱۳۴۳
|
- سفر به حج
- سفر به شوروی به‌دعوت هفتمین کنگره بین‌المللی مردم‌شناسی
|
- واگذاریِ چاپ و انتشار کتاب‌های درسی به وزارت فرهنگ
- تصویب قانون تأسیس دانشگاه پهلوی شیراز
- تصویب نهایی قانون تفکیک وزارت فرهنگ به وزارتخانهٔ آموزش‌وپرورش
- تشکیل بنیاد فرهنگ ایران به‌منظور ترویج زبان فارسی و حفظ میراث فرهنگی
- انتصاب مهرداد پهلبد به وزارت فرهنگ‌وهنر در کابینهٔ هویدا
|
- اعلام حکومت نظامی در تهران و اکثر شهرهای ایران
- تلفات متجاوز از پنجاه‌هزار نفر از مردم
- انتقال خمینی از باشگاه افسران به زندان قصر، سپس انتقال به پادگان عشرت‌آباد و اسارت در سلول تنگ
- انتشار اعلامیهٔ شدید‌الحن علیه دولت از سوی [آیت‌الله] میلانی
- آزادیِ خمینی و انتقال به منزلی متعلق به ساواک در داوودیه
- صدور حکم اعدام طیب حاج‌رضایی در دادگاه ویژهٔ نظامی
- انتقاد خمینی از سرمقاله‌ای در یکی از روزنامه‌ها طی دیداری با دانشجویان و اعلان پرهیز از تفاهم حتی به‌قیمت به‌دار آویخته‌شدن.
- ایراد نطق تاریخی خمینی دربارهٔ کاپیتولاسیون در قم
- تبعید خمینی به ترکیه
- آزادیِ حاج سیدمصطفی خمینی پس از ۵۷ روز اسارت
- دستگیری مجدد مصطفی خمینی در بعدازظهر ۱۳ دی‌ماه و تبعید به ترکیه
|
|
۱۳۴۴
|
- سفر به آمریکا به‌دعوت سمینار بین‌المللی و ادبی سیاسی دانشگاه هاروارد
|
- درگذشت عبدالعظیم قریب از استادان برجستهٔ فرهنگ‌وادب
- ورود پروفسور چراولی، ایران‌شناس معروف ایتالیایی به تهران
- درگذشت روح‌الله خالقی، موسیقی‌دان معروف و سازندهٔ آهنگ «ای ایران»
|
|
|
۱۳۴۵
|
|
- درگذشت سعید نفیسی، پژوهشگر و استاد دانشگاه
- درگذشت جبار باغچه‌بان، پدر فرهنگ کرولال‌ها
- اجباری‌شدن ورزش در دانشگاه‌ها
- درگذشت فروغ فرخزاد شاعر بلندآوازه طی سانحهٔ تصادف
|
|
|
۱۳۴۶
|
- انتشار کتاب نفرین زمین
- ترجمهٔ رساله‌ای از ارنست یونگر به نام عبور از خط
|
- پنج‌سال شدن تحصیلات دورهٔ ابتدایی
- انتصاب پروفسور فضل‌الله رضا به‌عنوان نایب‌التولیه دانشگاه صنعتی
- انتصاب مجتهدی به ریاست دانشگاه ملی و احمد هوشنگ شریفی به ریاست دانش‌سرای عالی
- برگزیده‌شده بدیع‌الزمان فروزان‌فر به‌جای مهدی بیانی به ریاست کتاب‌خانهٔ سلطنتی
|
- ممنوعیت طلاق و ازداوج بدون اجازهٔ دادگاه‌ها از سوی دولت به‌منظوراجرایی‌کردن قانون حمایت خانواده
- مراسم تاج‌گذاریِ محمدرضا پهلوی، فرح پهلوی و رضا پهلوی در کاخ گلستان
- درگذشت غلامرضا تختی
|
|
۱۳۴۷
|
|
- گشایش بنای جدید آرامگاه فردوسی در مشهد
- صدور فرمان تشکیل فرهنگستان زبان و ادب فارسی
- دایرشدن دو کاخ تازهٔ جوانان در تهران
|
- وقوع سیل شدید در تبریز
- تشکیل مجمع عمومی سازمان ملل
- وقوع زلزلهٔ سهمگین در شرق خراسان و برجای گذاشتن ویرانی و هزاران کشته
|
|
۱۳۴۸
|
- درگذشت خلیل ملکی در تیر
- غروب جلال در بعدازظهر هجدهم شهریور در اسالم گیلان
|
- آتش‌گرفتن و سوختن کامل سینماهای پاسیفیک، المپیا و سعدی در تهران
- اتمام دوران ریاست پروفسور فضل‌الله رضا در دانشگاه تهران و انتصاب وی به‌سمت سفیر ایران در یونسکو
- درگذشت رهی معیری غزل‌سرای نامی ایران در اثر سرطان
- درگذشت پورداوود محقق و ایران‌شناس
|
- تیره‌شدن روابط ایران و عراق
- بسته‌شدن مرز خسروی
- شکایت ایران از دولت عراق به شورای امنیت
- وقوع زلزله دهشتناک و بی‌سابقه در خراسان و تخریب صدها روستا
|