شمس لنگرودی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌ادبیات
پرش به ناوبری پرش به جستجو
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
یاسوجیرو (بحث | مشارکت‌ها)
۵۵۵ ویرایش‌ها
طراوت بارانی (بحث | مشارکت‌ها)
۶٬۲۵۱ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
|نام                    = محمد شمس لنگرودی
|نام                    = محمد شمس لنگرودی
|تصویر                  = langarudi.jpg
|تصویر                  = Shamse.Langarudi.jpg
|توضیح تصویر            = '''شاعری شبیه شعرش''' <ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://www.irna.ir/gilan/fa/News/83103211‏|عنوان =شاعری شبیه شعرش|ناشر = ایرنا|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
|توضیح تصویر            = '''شاعری شبیه شعرش'''<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://www.irna.ir/gilan/fa/News/83103211‏|عنوان= شاعری شبیه شعرش}}</ref>
|نام اصلی              = محمدتقی جواهری گیلانی
|نام اصلی              = محمدتقی جواهری گیلانی
|زمینه فعالیت          = سُرایش، نویسندگی، پژوهش،{{سخ}}بازیگری و تدریس
|زمینه فعالیت          = شعر، نویسندگی، پژوهش،{{سخ}}بازیگری و تدریس
|تاریخ تولد            = ۲۶آبان۱۳۲۹
|تاریخ تولد            = ۲۶آبان۱۳۲۹
|محل تولد              = لنگرود (محلۀ آسید عبدالله)
|محل تولد              = لنگرود (محلۀ آسید عبدالله)
خط ۱۳: خط ۱۳:
|آخرین محل زندگی        =  
|آخرین محل زندگی        =  
|مختصات محل زندگی      =  
|مختصات محل زندگی      =  
|محل خاکسپاری          =  
|مدفن                  =  
|تقارن زندگی با نظام‌های سیاسی =  
|تقارن زندگی با نظام‌های سیاسی=  
|اتفاقات مهم            = یک سال زندانی اوین سال ۶۱
|اتفاقات مهم            = یک سال زندانی اوین سال۶۱
|نام‌های دیگر            = شمس‌گیلانی
|نام‌های دیگر            = شمس‌ گیلانی
|لقب                    = شمس‌لنگرودی
|لقب                    = شمس‌ لنگرودی
|بنیانگذار              =  
|بنیانگذار              =  
|پیشه                  = شاعر، ترانه‌سرا، نویسنده و استاد دانشگاه
|پیشه                  = شاعر، نویسنده و مدریس
| سال‌های نویسندگی      = ۱۳۵۰ تاکنون
| سال‌های نویسندگی      = ۱۳۵۰تاکنون
|سبک نوشتاری            = ایماژیسم و پست‌مدرنیسم
|سبک نوشتاری            = ایماژیسم و پست‌مدرنیسم
|کتاب‌ها                = [[خاکستر و بانو]]، [[قصیده لبخند چاک چاک]]، [[شب نقاب عمومی است]] {{سخ}}[[تاریخ تحلیلی شعر نو]]، [[رژه بر خاک پوک]] و...
|کتاب‌ها                = [[خاکستر و بانو]]، [[قصیده لبخند چاک چاک]]، [[شب نقاب عمومی است]]{{سخ}}[[تاریخ تحلیلی شعر نو]]، [[رژه بر خاک پوک]] و...
|مقاله‌ها                =
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها            =  
|فیلم‌نامه‌ها            =  
|دیوان اشعار            =
|دیوان اشعار            =
|تخلص                  = شمس‌لنگرودی
|تخلص                  = شمس‌ لنگرودی
|فیلم(های) ساخته براساس اثر(ها) = سخت مثل آب
|فیلم ساخته براساس اثر = سخت مثل آب
|همسر                  = فرزانه داوری
|همسر                  = فرزانه داوری
|شریک زندگی            =
|شریک زندگی            =
|فرزندان                = الیانا
|فرزندان                = الیانا
|تحصیلات                = فارغ‌التحصیل رشتهٔ اقتصاد
|تحصیلات                = کارشناسی رشتهٔ اقتصاد
|دانشگاه                = مدرسهٔ عالی بازرگانی رشت
|دانشگاه                = مدرسهٔ عالی بازرگانی رشت
|حوزه                  =  
|حوزه                  =  
خط ۳۹: خط ۳۹:
|علت شهرت              = کوتاه‌نویسی و طنز  
|علت شهرت              = کوتاه‌نویسی و طنز  
|تأثیرگذاشته بر        =  
|تأثیرگذاشته بر        =  
|تأثیرپذیرفته از        = [[احمد شاملو]]، [[نادر نادرپور]]، [[فروغ فرخزاد]]{{سخ}} ''امه‌سزر''، ''فدریکا گارسیا لورکا''، ''ناظم حکمت''
|تأثیرپذیرفته از        = [[احمد شاملو]]، [[نادر نادرپور]]، [[فروغ فرخزاد]]{{سخ}} ''امه‌سزر''، ''فدریکا گارسیا لورکا'' و...
|وب‌گاه                  =
|وب‌گاه                  =
|imdb_id                =
|imdb_id                =
|soure_id              =
|soure_id              =
|جوایز                  = جایزه بنیاد بیژن جلالی در عرصهٔ تحقیق
|جوایز                  = بنیاد [[بیژن جلالی]]
|گفتاورد                =
|گفتاورد                =
|امضا                  =  Emza shams.jpg
|امضا                  =  Emza shams.png
}}
}}


خط ۵۳: خط ۵۳:
[[پرونده:Shams cinema.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''شمس لنگرودی در قاب سینما'''</center>]]
[[پرونده:Shams cinema.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''شمس لنگرودی در قاب سینما'''</center>]]


محمدتقی جواهری گیلانی یا محمدتقی شمس لنگرودی مشهور به '''شمس‌ لنگرودی''' شاعر، پژوهشگر، بازیگر، نویسنده و مورّخ ادبی معاصر است.
'''محمدتقی جواهری گیلانی''' یا محمدتقی شمس لنگرودی مشهور به '''شمس‌ لنگرودی''' شاعر، پژوهشگر، بازیگر، نویسنده و مورّخ است.
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
شمس‌ لنگرودی، با چند شعر سنتی کارش را آغاز کرد؛ اما برای ورود به جهان شعر، سبک سنتی را رها کرد و به شعر نو، روی آورد. شعرش از آغاز به‌جهت فضای ملتهب سیاسی‌اجتماعی جامعه و نگاه آرمان‌خواهانه و ایده‌ئال‌گرایانه با زبان اعتراضی و لحنِ جدی همراه بود. شعر لنگرودی شعر روایت‌ستیز بود و کشمکش انسانِ مدرن برای تغییر جهان شناخته می‌شد؛ اما به‌تدریج با تغییر فضای اجتماعی و تأملات جدید، دگرگونی چشمگیر و محسوسی یافت و تحولی روبه‌انسجام در مضمون و محتوا، فرم، لحن و زبان شعری او رخ داد. درنتیجه اندیشهٔ شعریش که حول مسائل سیاسی‌اجتماعی می‌چرخید و عاطفه جمعی او را دربرداشت با ذهنیت تغزلیِ تازه‌ای روبه‌رو شد.


شمس‌لنگرودی، با چند شعر سنتی کارش را آغاز نمود، اما برای ورود به جهان شعر، سبک سنتی را رها کرد و به شعر نو، روی آورد. شعرش از آغاز به جهت فضای ملتهب سیاسی اجتماعی جامعه و نگاه آرمان خواهانه و ایده‌آلیستی با زبان اعتراضی و لحنِ جدی همراه شد. لنگرودی شعرش روایت ستیز و کشمکش انسانِ مدرن برای تغییر جهان بود؛ اما به تدریج با تغییر فضای اجتماعی، همچنین تأملات جدید شاعر، دگرگونی چشمگیر و محسوسی یافت. تحول شکل گرفته در مضمون و محتوا، فرم، لحن و زبان شعری او رخ داده است. درنتیجه اندیشهٔ شعریش که حول مسائل سیاسی-اجتماعی در گردش بود و عاطفه جمعی او را در برداشت با ذهنیت تغزلیِ تازه‌ای روبه‌رو شد.
با تغییر جهان و ورود اندیشه‌های تازه، ضرورت تغییر نگرش در شعر معاصر ایجاد شد. درواقع جهان از نگره مدرنیستیِ خود فاصله گرفت و نگرهٔ پست‌مدرنیستی را تجربه کرد؛ لذا ماهیت شعر از وجه و کارکرد سیاسی‌اجتماعی به بازگویی تجربه‌های فردی شاعر رسید و نگاه اجتماعی به‌گونه‌ای دیگر در سروده‌هایش وارد شد. این بازنگری و گذر از روایت‌های کلان و زبانِ خطابی، شعر شمس را به‌سمت جزیی‌نگری و لحنِ ''طنزگونه'' سوق داد. تحول شعر او نشان‌دهندهٔ بخشی از تحولات شعر فارسی از دههٔ ۵۰تا۷۰ است.
 
با تغییر جهان و ورود اندیشه‌های تازه، ضرورت تغییر نگرش در شعر معاصر ایجاد شد. درواقع جهان از نگره مدرنیستیِ خود فاصله گرفت و نگرهٔ پست‌مدرنیستی را تجربه نمود. لذا ماهیت شعر از وجه و کارکرد سیاسی–اجتماعی به بازگویی تجربه‌های فردی شاعر رسید و نگاه اجتماعی به گونه‌ای دیگر در شعر وارد شد. در شعر شمس لنگرودی این بازنگری و گذر از روایت‌های کلان و زبانِ خطابی، به سمت جزئی نگری و لحنِ ''طنزگونه'' اتفاق افتاد. تحول شعر او نشان دهندٔ بخشی از تحولات شعر فارسی از دههٔ ۵۰تا۷۰ است.
 
چرخش فکری و زیبایی‌شناختی شمس لنگرودی، جهان‌نگری متفاوتی را در شعر به نمایش می گذارد. به واسطهٔ تغییر و با نگاهی به مجموعهٔ اشعار می توان دو فضا و دو لحن متفاوت را مشاهده نمود: فضایی تاریک، پر التهاب و بی‌قرار با لحنِ تلخ، جدی و ابهام آلود که بیشتر نگاه سیاسی-اجتماعی شاعر را نشان می دهد و روایت آرمان خواهانهٔ اعتراضی او از اجتماع را دربر دارد و دیگری، فضایی روشن با آرامشی نسبی و لحن صمیمی‌تر و شفاف تر که بیشتر با نگاه عاشقانه، هستی شناسانهٔ جدید و طنز همراه است.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =شعبانی | نام =سکینه | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌لنگرودی | ژورنال =  | مکان = دانشکده ادبیات تهران | دوره = | شماره = | سال =اسفند ۱۳۹۲| ص=}}
</ref>
 
 


چرخش فکری و زیباشناختی شمس لنگرودی، جهان‌نگری متفاوتی را در شعر به‌نمایش گذاشت. به‌واسطهٔ تغییر و با نگاهی به مجموعهٔ اشعارش می‌توان دو فضا و دو لحن متفاوت را دید:<ref name=''شعر شمس''>{{یادکرد ژورنال|عنوان= بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌ لنگرودی|ژورنال= |ص=}}</ref>
# فضایی تاریک، پرالتهاب و بی‌قرار با لحنِ تلخ، جدی و ابهام‌آلود که بیشتر نگاه سیاسی‌اجتماعی شاعر را نشان می‌دهد و روایت آرمان‌خواهانهٔ اعتراضی او از اجتماع را دربردارد.
# فضایی روشن با آرامشی نسبی و لحن صمیمی‌تر و شفاف‌تر که بیشتر با نگاه عاشقانه، هستی شناسانهٔ جدید و طنز همراه است.<ref name=''شعر شمس''/>




==داستانک==
==داستانک==
===کودکی پست‌مدرن===
===کودکی پست‌مدرن===
پدرم شعر می‌نوشت و من می‌خواستم به تقلید او شعر بگویم. چون می‌دیدم که مردم چقدر برای ایشان اهمیت قائلند. کلاس سوم یا چهارم دبستان بودم که یکی از دوستان‌ به تهران آمد. آن زمان هر کسی نمی‌توانست به تهران برود. من اولین شعرم را به‌صورت نامه برای این دوست نوشتم و به تهران فرستادم. شعر خنده‌دار و مزخرفی بود؛ از مجموعه اتفاقاتی که در نبودش در لنگرود افتاده بود. چون فارسی زیاد بلد نبودم فارسی و گیلکی را یک خط در میان نوشتم. آن زمان نمی‌دانستم که این شعرم ملمّع است. ولی به‌صورت اتفاقی اولین شعرم ملمّع بود و ظاهراً الان پست‌مدرن‌ها این کار کودکی مرا می‌کنند.<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}
پدرم شعر می‌نوشت و من می‌خواستم به‌تقلید او شعر بگویم. چون می‌دیدم که مردم چقدر برای ایشان اهمیت قائل‌اند. کلاس سوم یا چهارم دبستان بودم که یکی از دوستان‌ به تهران آمد. آن زمان هرکسی نمی‌توانست به تهران برود. من اولین شعرم را به‌صورت نامه برای این دوست نوشتم و به تهران فرستادم. شعر خنده‌دار و مزخرفی بود؛ از مجموعه اتفاقاتی که در نبودش در لنگرود افتاده بود. چون فارسی زیاد بلد نبودم فارسی و گیلکی را یک خط در میان نوشتم. آن زمان نمی‌دانستم که این شعرم ملمّع است؛ ولی به‌صورت اتفاقی اولین شعرم ملمّع بود و ظاهراً الان پست‌مدرن‌ها این کار کودکی مرا می‌کنند.<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.aparat.com/v/InNaA|عنوان= گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌ لنگرودی}}
</ref>
 
===من چرا شعر نگم؟===
یک معلمی داشتیم که به‌تاریخ خیلی علاقه داشت و در آن زمان همه درس‌ها را یک معلم می‌گفت ولی تا به درس تاریخ می‌رسیدیم هیجانی می‌شد و طوری از ''نادرشاه'' روایت می‌کرد که انگاری خودش آنجا بوده و صحنه را دیده است. در کلاس ما دوتا برادر بودن یکی از آنها شعر می‌گفت. این استاد ما هم تا می‌دید این بچه شعر می‌خونه با همان آهنگی که تاریخ را روایت می‌کرد می‌گفت: به‌به عجب شعر زیبایی. من با خودم گفتم بابا! این که پدرش پاسبانه شعر میگه من چرا شعر نگم؟! تازه پدرمم شاعره. یک روز نشستم و با کلی فکر کردن شعری گفتم. رفتیم در کلاس نشستیم و گفتم آقا اجازه؟ منم شعر گفتم می‌خوام بخونم. هنوز سطر اول شعرم را نخوانده بودم باز با همان لحن خاص خودش گفت: برو بشین سر جات! هرکس از راه میرسه شعر میگه برا من. من جا خوردم و با خودم گفتم خوب من که هنوز شعرم رو نخوندم. بعد اون بچه که شعر می‌گفت نگاهی به‌من انداخت که معنیش این بود که دیدی هرکسی نمی‌تونه شعر بگه و شاعر بشه. این اولین اتفاق شاعرانه زندگیم بود که به‌خوبی یادم میاد. وقتی رفتم و سر جایم روی نیمکت نشستم به خودم قول دادم که اونقدر شعر بگم که روزی شاعر شوم و با کتاب شعرم به دیدنش بروم و بگم: دیدی بالاخره شاعر شدم.<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}
</ref>
</ref>


===انتقام ناتمام===
===چرا شعر نگم؟!===
سالها بعد وقتی شعرهایم مطرح شده بود رفتم لنگرود تا آن هم‌کلاسی دوران دبستان را پیدا کنم. پرسیدم و فهمیدم که آهن‌فروشی باز کرده. با کتاب شعرم رفتم به‌سمت آهن فروشی. آن زمان دیگر شعرهایم مطرح شده بودند.از بیرون نگاه کردم دیدم که خیلی پیر شده و با مشتری‌ای مشغول مشاجره است و احتمالاً موضوع دربارهٔ آهن بوده. با خودم گفتم که این دوست قدیمی،در این گیر و دار، قضیه را به یاد نمیآورد.و بعد برگشتم. الان پشیمونم از اینکه نرفتم و ندیدمش. نهایتش این بود که می‌رفتیم و تجدید خاطره‌ای میکردیم و شوخی‌ای می‌کردیم.<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}</ref>
معلمی داشتیم که به‌ تاریخ خیلی علاقه داشت. آن زمان هم تمام درسا رو یک معلم می‌گفت؛ ولی تا به درس تاریخ می‌رسیدیم هیجانی می‌شد. طوری از ''نادرشاه'' روایت می‌کرد که انگار خودش اونجا بوده و صحنه رو دیده. توی کلاس ما دو تا برادر بودن یکیشون شعر می‌گفت. این استاد ما هم تا می‌دید این بچه شعر می‌خوانه با همون آهنگی که تاریخ رو روایت می‌کرد می‌گفت: به‌به عجب شعر زیبایی. من با خودم گفتم بابا! اینکه پدرش پاسبانه شعر می‌گه من چرا شعر نگم؟! تازه پدرمم شاعره. یه روز نشستم و با کلی فکرکردن شعری گفتم. رفتیم توی کلاس نشستیم و گفتم آقا اجازه؟ منم شعر گفتم می‌خوام بخونم. هنوز سطر اول شعرم رو نخونده بودم باز با همان لحن خاص خودش گفت: برو بشین سر جات! هرکس از راه می‌رسه شعر می‌گه برا من. من جا خوردم و با خودم گفتم خوب من که هنوز شعرم رو نخوندم. بعد اون بچه که شعر می‌گفت نگاهی به‌ من انداخت که معنیش این بود که دیدی هرکسی نمی‌تونه شعر بگه و شاعر بشه. این اولین اتفاق شاعرانه زندگیم بود که به‌خوبی یادم میاد. وقتی رفتم و سر جایم روی نیمکت نشستم به خودم قول دادم که اون‌قدر شعر بگم که روزی شاعر بشم و با کتاب شعرم به دیدنش بروم و بگم: دیدی بالاخره شاعر شدم.<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===حافظ و سعدی بدردم نمی‌خورد===
===حافظ و سعدی به دردم نمی‌خورد===
کلاس هفتم بود که عاشق شدم. سخت عاشق شدم. هر روز خودم را تر و تمیز می‌کردم و می‌رفتم سمت خونهٔ آن دختر.او هرگز متوجه نشد. از این عشق‌های نوجوانی بود. من به دنبال اسمش در کتاب‌های شعر پدرم گشتم. ''حافظ'' را باز کردم و اسم معشوقه‌ام را در دیوانش جستجو کردم. هیچ شعری نیافتم. پیش خودم گفتم، حافظ که میگن این بود؟ این چه شعریه آخه! چرااسم کسی که دوستش دارم در آن نیست ؟ در اشعار ''سعدی'' هم گشتم، چیزی پیدا نکردم. گشتم و گشتم تا دیدم به طرز عجیبی ''فیض کاشانی'' اسم معشوقه‌ام را در شعرش آورده است. گفتم آهاان! الان شاعر مورد علاقه‌ام را پیدا کردم، این شاعر خوبیه!<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}</ref>
کلاس هفتم بود که عاشق شدم. سخت عاشق شدم. هر روز خودم را تروتمیز می‌کردم و می‌رفتم سمت خونهٔ آن دختر. هرگز متوجه نشد. از این عشق‌های نوجوانی بود. من به دنبال اسمش در کتاب‌های شعر پدرم گشتم. ''حافظ'' را باز کردم و اسم معشوقه‌ام را در دیوانش جست‌وجو کردم. هیچ شعری نیافتم. پیش خودم گفتم، حافظ که می‌گن این بود؟ این چه شعریه آخه! چرااسم کسی که دوستش دارم در آن نیست؟ در اشعار ''سعدی'' هم گشتم، چیزی پیدا نکردم. گشتم و گشتم تا دیدم به‌طرز عجیبی ''فیض کاشانی'' اسم معشوقه‌ام را در شعرش آورده است. گفتم آهان! الان شاعر محبوبم را پیدا کردم، این شاعر خوبیه!<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===فریدون مگه می‌تونه اسم شاعر باشه؟===
===فریدون مگه می‌تونه اسم شاعر باشه؟===
اولین باری که به صورت جدی و خارج از عوالم کودکانه به شعر فکر کردم پانزده ساله ‌بودم و در حیاط مدرسه مشغول گذراندن مراحل ثبت‌نام سال جدید. روزنامه دیواریِ مدرسه‌مان توجه‌ام را جلب کرد. این نوشته، موزون و مقفی بود و حس شاعرانه هم درش بود .اسمش ''کارون'' بود. تعجب کردم که کارون مگر می‌تواند در شعر بیاید و حتی اسم آن باشد؟ پس مِی، خرقه، پیر، ابرویِ یار و بقیه کجا هستند؟ نام شاعر هم ''فریدون'' بود، تعجبم بیشتر شد. تا بحال شاعری از این دست نام‌ها به‌گوشم نخورده بود؛ مضمون شعر هم برایم جالب بود. در بارهٔ چیز‌هایی بود که من می‌توانسم ببینم و بشنوم. خوشم آمد. دو سه بار خواندم تا متوجه شدم این شعر است. این اولین جرقه علاقهٔ شدید من به شعر بود. آن شعر اسمش ''کارون''بود. از [[فریدون توللی]].<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}</ref>
اولین باری که به‌صورت جدی و خارج از عوالم کودکانه به شعر فکر کردم پانزده‌ساله ‌بودم و در حیاط مدرسه مشغول گذراندن مراحل ثبت‌نام سال جدید. روزنامهٔ دیواریِ مدرسه‌مان توجه‌ام را جلب کرد. این نوشته، موزون و مقفی بود و حس شاعرانه هم داشت. اسمش ''کارون'' بود. تعجب کردم که کارون مگر می‌تواند در شعر بیاید و حتی اسم آن باشد؟ پس مِی، خرقه، پیر، ابرویِ یار و بقیه کجا هستند؟ نام شاعر هم ''فریدون'' بود، تعجبم بیشتر شد. تابه‌حال شاعری از این دست نام‌ها به‌ گوشم نخورده بود. مضمون شعر هم برایم جالب بود. دربارهٔ چیز‌هایی بود که من می‌توانسم ببینم و بشنوم. خوشم آمد. دو سه بار خواندم تا متوجه شدم این شعر است. این اولین جرقهٔ علاقهٔ شدید من به شعر بود. آن شعر اسمش ''کارون''بود از [[فریدون تولَّلی]].<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===خودکشی به‌سبک هدایت با نادرپور===
===خودکشی به‌سبک [[صادق هدایت|هدایت]] با [[نادر نادرپور|نادپور]]===
روزی داییم به خانهٔ ما آمد و به من گفت: به پدرت بگو که یک کتاب جدید شعر به اسم ''انگور'' چاپ شده است. توصیه ‌می‌کنم آن را بخوند. من به پدرم گفتم و ایشان هم خریدن کتاب را به عهده خودم گذاشت تا تجربه کسب کنم. شعر ''انگور'' از [[نادر نادرپور]] بود. با این کتاب شعر، من به‌طور جدی شیفته‌ٔ شعر شدم. و شب و روز نادرپور می‌خواندم. بی‌وقفه می‌خواندم. و مادرم نگران شده بود که مبادا مانند صادق هدایت خودکشی کنم. و من از آن پس شروع کردم به‌شیوه‌ نادرپور شعر گفتن. <ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}</ref>
روزی دایی‌ به خانهٔ ما آمد و به من گفت: به پدرت بگو که یک کتاب جدید شعر به اسم ''انگور'' چاپ شده است. توصیه ‌می‌کنم آن را بخواند. من به پدرم گفتم و ایشان هم خریدن کتاب را به‌عهده خودم گذاشت تا تجربه کسب کنم. شعر ''انگور'' از نادرپور بود. با این کتاب شعر، من به‌طور جدی شیفته‌ٔ شعر شدم. شب و روز نادرپور می‌خواندم. بی‌وقفه می‌خواندم. و مادرم نگران شده بود که مبادا مثل صادق هدایت خودکشی کنم. من از آن پس شروع کردم به‌شیوه‌ نادرپور شعر گفتن.<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===مجله‌ای که شعر مرا چاپ کندم آرزوست!===
===مجله‌ای که شعر مرا چاپ کُندم آرزوست!===
من هرچه شعر می‌گفتم جایی چاپش نمی‌کردند روزی یکی از دوستانم که خودش مثل من شعرهای بدی می‌نوشت گفت: چه نشسته‌ای که مجله‌ای در تهران هر شعری برایش بنویسی چاپ می‌کند. منم خوشحال شدم و شعری سرودم و دادم به پدرم که با خط خودش، آن را زیبا بنویسد و بفرستیم برای این نشریه. وقتی شعر را فرستادیم، دیدیم بله! شعرم چاپ شده است. در بهمن ۴۶ و در مجله ''امید ایران''. اسم شعرم ''حلقه‌ امید'' بود. یک چهارپاره‌ای مثل شعرِ [[نادرپور| نادر نادرپور]]. در آن زمان ۵ یا ۶ شماره بیشتر به لنگرود نمی‌آمد و من همه آنها را خریدم و زدم زیر بغل و در شهر چرخیدم. از این رخ‌داد یک درس بزرگ گرفتم. آن‌هم این نصیحت پدرم بود که با لحنی صمیمی گفت: پسرم! سعی کن کاری کنی که شعر تو رو با خودش ببره، نه تو اون رو.<ref name="داستانک‌های شمس">{{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}</ref>
من هرچه شعر می‌گفتم جایی چاپش نمی‌کردند. روزی یکی از دوستانم که مثل من شعرهای بدی می‌نوشت گفت: چه نشسته‌ای که مجله‌ای در تهران هر شعری برایش بنویسی چاپ می‌کند. منم خوش‌حال شدم و شعری سرودم و دادم به پدرم که با خط خودش، آن را زیبا بنویسد و بفرستیم برای این نشریه. وقتی شعر را فرستادیم، دیدیم بله! شعرم چاپ شد. بهمن۱۳۴۶، مجلهٔ ''امید ایران''. اسم شعرم ''حلقه‌ امید'' بود. یک چهارپاره‌ای مثل شعرِ [[نادر نادرپور|نادرپور]]. در آن زمان ۵یا۶ شماره بیشتر به لنگرود نمی‌آمد و من همه آن‌ها را خریدم و زدم زیر بغل و در شهر چرخیدم. از این اتفاق یک درس بزرگ گرفتم که نصیحت پدرم هم بود و با لحنی صمیمی می‌گفت: پسرم! سعی کن کاری کنی که شعر تو رو با خودش ببره، نه تو اون رو.<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===خوشبختی با شمس===
===خوشبختی با شمس===
دوستی از من پرسید که در عکس‌های قدیمی چهره‌ای ناراحت و غمگین داشتم اما در این سالها شاد و بشاش به‌نظر میرسم و از من علت این جریان را پرسید. به او گفتم: چون ۸۳ درصد آرزوهایم برآورده شده است. با تعجب پرسید: چطور به این میزان از آرزوهایت رسیده‌ای ؟ جواب دادم: به مقدار ۸۳ درصد از سطح آرزوهایم کم کردم.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.aparat.com/v/InNaA ‏|عنوان =روش خوشبختی شمس|ناشر = آپارات|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
دوستی از من پرسید که در عکس‌های قدیمی چهره‌ای ناراحت و غمگین داشتم؛ اما در این سال‌ها شاد و بشاش به‌نظر می‌رسم. از من علت این جریان را پرسید. گفتم: چون ۸۳درصد آرزوهایم برآورده شده است. باتعجب پرسید: چطور به این اندازه از آرزوهایت رسیده‌ای؟! گفتم: ۸۳درصد از سطح آرزوهایم کم کردم.<ref name="داستانک‌های شمس"/>
 
===انتقام ناتمام===
سال‌ها بعد وقتی شعرهام مطرح شد رفتم لنگرود تا اون هم‌کلاسیِ دوران دبستان رو پیدا کنم. پرسیدم و فهمیدم که آهن‌فروشی باز کرده. با کتاب شعرم رفتم سمت آهن‌فروشی. اون زمان دیگه شعرهام مطرح شده بود. از بیرون نگاه کردم دیدم که خیلی پیر شده و با مشتری‌ مشغول مشاجره است، احتمالاً هم سر آهن بود. با خودم گفتم که این دوست قدیمی، توی این گیرودار، قضیه رو یادش نمیاد. برگشتم. الان پشیمونم از اینکه نرفتم و ندیدمش. نهایتش این بود که می‌رفتیم و تجدید خاطره‌ می‌شد و شوخی‌ می‌کردیم.<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===رد جایزهٔ شعر فجر===
===رد جایزهٔ شعر فجر<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-32/865344-%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%AC%D8%B1|عنوان= کناره‌گیری از پذیرفتن جایزه شعر فجر}}</ref>===
دفتر شعر من [[آوازهای فرشته بی‌بال]] در سال ۱۳۹۳ توسط ''جشنواره شعر فجر'' نامزد شد که من با نامه‌ای از پذیرفتن آن کناره‌گیری کردم. <ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-32/865344-%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%AC%D8%B1|عنوان =کناره‌گیری از پذیرفتن جایزه شعر فجر|ناشر = دنیای اقتصاد|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
دفتر شعر من [[آوازهای فرشته بی‌بال]] سال۱۳۹۳ از سوی [[جشنواره شعر فجر]] نامزد شد که من با نامه‌ای از پذیرفتن آن کناره‌گیری کردم.
{{گفتاورد تزیینی|با سلام و احترام‌ و با خوشحالی از اینکه شعرم مورد قبول سلایق متفاوت واقع شده‌ و با اظهار تشکر از حسن ظن داوران محترم‌، تقاضا دارم نامم را از شایستگان دریافت جایزه شعر حذف کنند. با سپاس‌، شمس لنگرودی}}
{{گفتاورد تزیینی|با سلام و احترام‌ و با خوش‌حالی از اینکه شعرم قبول سلایق متفاوت واقع شده‌ و با اظهار تشکر از حسن‌ِظن داوران محترم‌، تقاضا دارم نامم را از شایستگان دریافت جایزهٔ شعر حذف کنند. با سپاس‌، شمس لنگرودی}}


==زندگی و تراث==
==زندگی و تراث==
===کودکی و نوجوانی، جوانی، پیری===
===شرح برگ‌برگ زندگی===
محمدتقی جواهری گیلانی معروف به '''محمد شمس لنگرودی''' از شاعران معاصر ایران است که در ۲۶ آبان ماه ۱۳۲۹ در شهرستان لنگرود به دنیا آمد. در خانواده‌ای آرام، کودکی خود را گذراند. پدرش ''آیت الله لنگرودی'' امام جمعه شهر بود. شمس لنگرودی می‌گوید: پدرم به هیچ وجه آدم سنّتی‌ و خشکی نبود و همواره در حال مطالعه بود. موسیقی و ترانه زیر لب زمزمه می‌کرد و دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی می‌دانست؛ اما به‌سبب لباسش پی آنها را نمی‌گرفت. شمس‌لنگرودی در مورد مادرش نیز می‌افزاید که کتاب‌های تاریخ می‌خواند و داستان‌های آن را دنبال می‌کرده است.
پاییر از نیمه گذشته بود که محمدتقی جواهری در خانواده‌ای آرم چشم گشود و ۲۶آبان۱۳۲۹ را زمان و شهرستان لنگرود را مکان تولدش نامیدند. در پدرش ''آیت‌الله لنگرودی'' امام جمعه شهر بود. شمس لنگرودی می‌گوید: پدرم به‌هیچ‌وجه آدم سنّتی‌ و خشکی نبود و همواره مطالعه می‌کرد. موسیقی و ترانه زیرلب زمزمه می‌کرد و دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی را می‌دانست؛ اما به‌سبب لباسش پی آن‌ها را نگرفت. شمس‌ لنگرودی می‌افزاید مادرش نیز کتاب‌های تاریخ می‌خواند و داستان‌های آن را دنبال می‌کرده است. دغدغهٔ اصلی شمس لنگرودی همواره شعر بوده است، بااین‌حال او در زمینهٔ ادبیات و  تاریخ، پژوهش‌های ارزشمندی ارائه داده است. وی همچنین از اعضای [[کانون نویسندگان ایران|کانون نویسندگان]] است.
دغدغهٔ اصلی شمس لنگرودی همواره شعر بوده است، با این حال او در زمینهٔ ادبیات و  تاریخ، پژوهش‌های ارزشمندی ارائه داده است. وی همچنین از اعضای ''کانون نویسندگان'' است.


شمس لنگرودی که در ابتدا و در سالهای نوجوانی‌اش ادبیات را خشک و نتراشیده و با اسامی‌ سخت و ناآشنا می‌دید در همان استان گیلان دیپلم خود را در رشتهٔ ریاضیات دریافت کرد و برای ادامه تحصیل رشتهٔ اقتصاد را انتخاب کرد و در ''مدرسه عالی بازرگانی رشت'' مشغول به تحصیل شد.در سال ۴۶ بود که اولین شعرش را در ''هفته نامه امید'' به چاپ رساند. او پس از قبولی در دانشگاه، میهمان خواهرش شد. خواهر شمس همراه خوانواده‌اش در شهر رشت ساکن بود. وی در این شهر زندگی تازه‌ای را شروع کرد. این سالها برای شاعر جوان فرصت مناسبی بود تا به‌طور جدی به شعر بپردازد. شمس [[رفتار تشنگی]] را که اولین مجموعه شعرش محسوب می شود تحت تأثیر [[احمد شاملو]] و درسال ۵۵ منتشر کرد.
شمس لنگرودی که در ابتدا و در سال‌های نوجوانی‌اش ادبیات را خشک و نتراشیده و با اسامی‌ سخت و ناآشنا می‌دید در همان استان گیلان دیپلم خود را در رشتهٔ ریاضیات دریافت کرد و برای ادامه تحصیل رشتهٔ اقتصاد را انتخاب کرد و در ''مدرسه عالی بازرگانی رشت'' مشغول به تحصیل شد. در سال۱۳۴۶ بود که اولین شعرش را در ''هفته‌نامه امید'' به‌چاپ رساند. او پس از قبولی در دانشگاه، میهمان خواهرش شد. خواهر شمس همراه خانواده‌اش در شهر رشت ساکن بود. وی در این شهر زندگی تازه‌ای را شروع کرد. این سال‌ها برای شاعر جوان فرصت مناسبی بود تا به‌طورجدی به شعر بپردازد. شمس [[رفتار تشنگی]] را که اولین مجموعه شعرش محسوب می‌شود تحت تأثیر [[احمد شاملو]] و در سال۱۳۵۵ منتشر کرد.


[[خاکستر و بانو]] و [[جشن ناپیدا]] از مجموعه اشعاری بود که او را بیش از پیش به مخاطبانش شناساند. در سال ۱۳۶۰ با همراهی ''رضا علامه‌زاده، نسیم خاکسار، بتول عزیزپور، فریدون فریاد، امیرحسن چهل‌تن'' و دیگران، ''جُنگ بیداران'' را منتشر کردند که انتشار نمایشنامه‌ٔ «قانون» در این نشریه منجر به دستگیری و حبس او به اتهام سیاسی شد. یک سال بعد با تلاش پدر و ''آیت‌الله منتظری'' از زندان آزاد شد و سرودن شعر و همکاری با مطبوعات را از سر گرفت. لنگرودی در سال ۶۱ به مدت یک سال در زندان ''اوین'' زندانی بود. تجربهٔ زندان تأثیر عمیقی را بر افکار و جهان بینی این شاعر گذاشت. شمس‌لنگرودی دههٔ هفتاد را در سکوت به سر برد و تقریباً هیچ اثری از خود را منتشر نکرد تا اینکه در سال ۷۹ مجموعه شعر [[نت هایی برای بلبل چوبی]] را منتشر کرد. کم‌کاری دههٔ قبل با پرکاری دههٔ ۸۰ جبران شد.
[[خاکستر و بانو]] و [[جشن ناپیدا]] از مجموعه اشعاری بود که او را بیش از پیش به مخاطبانش شناساند. در سال۱۳۶۰ با همراهیِ ''رضا علامه‌زاده، نسیم خاکسار، بتول عزیزپور، فریدون فریاد، امیرحسن چهل‌تن'' و دیگران، ''جُنگ بیداران'' را منتشر کردند که انتشار نمایشنامه‌ٔ «قانون» در این نشریه منجر به دستگیری و حبس او به اتهام سیاسی شد. یک سال بعد با تلاش پدر و ''آیت‌الله منتظری'' از زندان آزاد شد و سرودن شعر و همکاری با مطبوعات را از سر گرفت. لنگرودی در سال۶۱ به‌مدت یک سال در زندان ''اوین'' زندانی بود. تجربهٔ زندان تأثیر عمیقی را بر افکار و جهان‌بینی این شاعر گذاشت. شمس‌ لنگرودی دههٔ هفتاد را در سکوت به‌سر برد و تقریباً هیچ اثری از خود را منتشر نکرد تااینکه در سال۷۹ مجموعه‌شعر [[نت‌هایی برای بلبل چوبی]] را منتشر کرد. کم‌کاری دههٔ قبل با پرکاری دههٔ۸۰ جبران شد.


[[پنجاه و سه ترانه عاشقانه]]، [[رسم کردن دست های تو]]، [[شب]]، [[نقاب عمومی است]] و [[۲۲ مرثیه در تیر ماه]] از آثار منتشر شده در دههٔ هشتاد وی بوده است. ایشان در خصوص تفاوت فضای شعرش در مجموعه [[پنجاه و سه ترانه عاشقانه]] با اشعار قبلی خود اذعان دارد که در کتاب‌هایی قبلی جهانی بسته، تاریک و غم آلود بر فضای شعر حاکم است و این در حالی است که با اتفاقات  و قرار گرفتن در فضایی جدیدی از زندگی، دگرگونی‌هایی در فضای شعر دیده می شود که به نوعی روشنگریِ خاصی را در خود دارد. علاوه بر مجموعه شعرهایی که از آن ها یاد شد می‌توان به مجموعه‌های [[می‌میرم به جرم آنکه زنده بودم]]، [[لب خوانی قزل آلای من]]، [[ملاح خیابان‌ها]] و [[باغبان جهنم]] اشاره کرد. شمس‌لنگرودی همچنین رمانی به نام [[رژه بر خاک پوک]] نیز نوشته و علاوه بر این رمان، از آثار پژوهشی ایشان می‌توان به [[تاریخی تحلیلی شعر نو]]، [[رباعی محبوب من]]، [[روزی که برف سرخ ببارد]]، [[از جان گذشته به مقصود می رسد]]، مکتب بازگشت بررسی شعر دوره های افشاریه، زندیه، قاجاریه و گردباد شور جنون، تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار ''کلیم کاشانی'' اشاره کرد.
«پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه»، «رسم‌کردن دست‌های تو»، «شب»، «نقاب عمومی است» و [[۲۲ مرثیه در تیرماه]] از آثار منتشر شده در دههٔ هشتاد وی بوده است. ایشان درخصوص تفاوت فضای شعرش در مجموعه «پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه» با اشعار قبلی خود اذعان دارد که در کتاب‌هایی قبلی جهانی بسته، تاریک و غم‌آلود بر فضای شعر حاکم است و این در حالی است که با اتفاقات  و قرارگرفتن در فضایی جدیدی از زندگی، دگرگونی‌هایی در فضای شعر دیده می‌شود که به نوعی روشنگریِ خاصی را در خود دارد. علاوه‌بر مجموعه شعرهایی که از آن‌ها یاد شد می‌توان به مجموعه‌های «می‌میرم به‌جرم آنکه زنده بودم»، «لب خوانی قزل آلای من»، «ملاح خیابان‌ها» و «باغبان جهنم» اشاره کرد. شمس‌ لنگرودی همچنین رمانی به نام «رژه بر خاک پوک» نیز نوشته و علاوه‌بر این رمان، از آثار پژوهشی ایشان می‌توان به [[تاریخی تحلیلی شعر نو]]، «رباعی محبوب من»، «روزی که برف سرخ ببارد»، [[از جان گذشته به مقصود می‌رسد]]، مکتب بازگشت بررسی شعر دوره‌های افشاریه، زندیه، قاجاریه و گردباد شور جنون، تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار ''کلیم کاشانی'' اشاره کرد.


وی در زمینهٔ ''ادبیات کودک'' نیز فعالیت‌هایی داشته  که از جمله آن‌ها می‌توان به [[شبی که مریم گم شد]]، [[رومی و بومی]](روایت تازه از حکایت موش و گربه) اشاره کرد. شمس لنگرودی به بدنه سینما نیز ورود کرد؛ با فیلم های ''فلامینگو شماره ۱۳'' به کارگردانی ''حمیدرضا علیقلیان'' در سال ۸۹ و فیلم احتمال باران اسیدی به کارگردانی بهتاش صناعی‌ها  که از آبان ماه ۹۴ در گروه هنر و تجربه به روی پرده سینماها رفته است. شمس‌لنگرودی در سال ۹۳ نامزد دریافت جایزه در ''جشنواره شعر فجر'' بودند که طی نامه‌ای کناره گیری خود از این جشنواره را اعلام کرد. درخصوص این شاعر، مستندی به کارگردانی ''آرش سنجابی'' به نام ''سخت مثل آب'' ساخته شده است. این شاعر از سال ۱۳۹۵ در درس ''آشنایی با ادبیات کهن ایران و جهان'' مشغول تدریس در ''دانشگاه پارس'' است. <ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://ketabism.ir/shams_langroodi/‏|عنوان =زندگی‌نامه شمس‌لنگرودی|ناشر = کتابیسم|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
وی در زمینهٔ ''ادبیات کودک'' نیز فعالیت‌هایی داشته  نظیر «شبی که مریم گم شد»، «رومی و بومی» (روایت تازه از حکایت موش و گربه) اشاره کرد. شمس لنگرودی به بدنه سینما نیز ورود کرد؛ با فیلم‌های ''فلامینگو شماره ۱۳'' به‌کارگردانی ''حمیدرضا علی‌قلیان'' در سال۸۹ و فیلم احتمال باران اسیدی به‌کارگردانی بهتاش صناعی‌ها  که از آبان۹۴ در گروه هنر و تجربه به روی پرده سینماها رفته است. شمس‌ لنگرودی در سال۹۳ نامزد دریافت جایزه در ''جشنواره شعر فجر'' بودند که طی نامه‌ای کناره گیری خود از این جشنواره را اعلام کرد. درخصوص این شاعر، مستندی به‌کارگردانی ''آرش سنجابی'' به نام ''سخت مثل آب'' ساخته شده است. این شاعر از سال۱۳۹۵ در درس ''آشنایی با ادبیات کهن ایران و جهان'' مشغول تدریس در ''دانشگاه پارس'' است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://ketabism.ir/shams_langroodi/‏|عنوان= زندگی‌نامه شمس‌ لنگرودی}}</ref>


===شخصیت و اندیشه===
===شخصیت و اندیشه===
شمس‌لنگرودی مانند هم‌مسلکان خود، یعنی تمام مبارزان و روشنفکران و نویسندگان با اعتقاد به معجزه‌ای بزرگ به ‌این سوی تاریخ آمد و در انتظار رؤیت آن نشست. انتظار جامعه‌ای تمام و کمال مدرن حداقل خواسته‌ این دست نویسندگان و روشنفکران از مدرنیت و دستاوردهای آن نظیر حقوق بشر، آزادی بیان و عدالت اجتماعی بود. اما انقلاب و جنگ این معجزه را به تأخیر انداخت. هرچند شمس اعتقادش به معجزه کم‌رنگ شده بود اما هنوز ر‌ؤیاهایش را در سر می‌پروراند:
شمس‌ لنگرودی مانند هم‌مسلکان خود، یعنی تمام مبارزان و روشن‌فکران و نویسندگان با اعتقاد به معجزه‌ای بزرگ به ‌این سوی تاریخ آمد و در انتظار رؤیت آن نشست. انتظار جامعه‌ای تمام و کمال مدرن حداقل خواسته‌ این دست نویسندگان و روشن‌فکران از مدرنیت و دستاوردهای آن نظیر حقوق بشر، آزادی بیان و عدالت اجتماعی بود. اما انقلاب و جنگ این معجزه را به‌تأخیر انداخت. هرچند شمس اعتقادش به معجزه کم‌رنگ شده بود؛ اما هنوز ر‌ؤیاهایش را در سر می‌پروراند:
 
:گفتیم «این نبود  
:گفتیم «این نبود  
::در رؤیاهای‌مان این نبود
::در رؤیاهای‌مان این نبود
::ما انتظار شبی
::ما انتظار شبی
:سرشار کومه‌های لطیف را می‌کشیدیم»<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =لنگرودی | نام =شمس | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک| ژورنال = چشمه | مکان = تهران | دوره = | شماره = | سال =۱۳۶۹ | ص=۶۲}}
:سرشار کومه‌های لطیف را می‌کشیدیم»<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک|ژورنال= چشمه|سال= ۱۳۶۹|ص= ۶۲}}</ref>
</ref>
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
همهٔ آنچه او خواسته بود و در انتظارش بود، به یک رؤیای بی‌ارجاع بدل می‌شد. البته این اولین بار نبود زیرا تجربه‌های دیگر مانند شکست مصدق و شکست مشروطه در این اوراق بود که مزید علت شده بود و دیگر جایی برای آرمان شهر خواهی باقی نمی‌گذاشت.
همهٔ آنچه او خواسته بود و در انتظارش بود، به رؤیای بی‌ارجاع بدل می‌شد. البته این اولین بار نبود؛ زیرا تجربه‌های دیگر مانند شکست مصدق و شکست مشروطه در این اوراق بود که مزید علت شده بود و دیگر جایی برای آرمان‌شهرخواهی باقی نمی‌گذاشت.
مدت‌ها بعد اجتماع جهانی شمس‌ را در بر گرفت. او چند سالی را در آمریکا زیست. در جایی که این روند جهانی شدن، بیش از هر کشور دیگری مؤثر و متأثر است.
مدت‌ها بعد اجتماع جهانی شمس‌ را دربرگرفت. او چند سالی را در آمریکا زیست. درجایی‌که این روند جهانی‌شدن، بیش از هر کشور دیگری مؤثر و متأثر است.
:جهان به تصادفی زاده شد
:جهان به تصادفی زاده شد
::به‌تصادفی خواهد مرد<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =لنگرودی | نام =شمس | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =ملاح خیابان‌ها| ژورنال = آهنگ‌دیگر | مکان = تهران | دوره = | شماره = | سال =۱۳۸۶ | ص=۲۱}}</ref>
::به‌تصادفی خواهد مرد<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= ملاح خیابان‌ها|ژورنال= آهنگ‌دیگر|سال =۱۳۸۶|ص= ۲۱}}</ref>
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
بزرگترین آرمان انسانی که همان آزادی است، برای شمس به یک پدیدهٔ متناقض‌نما بدل شد، چون آمریکا کشوری بود که بر اساس آزادی و بر مبنای آن بنا شده بود.
بزرگ‌ترین آرمان انسانی که همان آزادی است، برای شمس به پدیده‌ای متناقض‌نما بدل شد؛ چون آمریکا کشوری بود که براساس آزادی و برمبنای آن بنا شده بود.
<font color=darkgreen>
:ما هم قول می‌دهیم
:ما هم قول می‌دهیم
:پای مجمسمه آزادی
:پای مجمسمه آزادی
خط ۱۳۱: خط ۱۲۵:
::تا رهگذران و توریست‌ها
::تا رهگذران و توریست‌ها
::دسته‌گلی بر آن بگذارند و
::دسته‌گلی بر آن بگذارند و
:::با رضایت خاطر بخندند.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =لنگرودی | نام =شمس | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =باغبان جهنم| ژورنال = آهنگ‌دیگر | مکان = تهران | دوره = | شماره = | سال =۱۳۸۳ | ص=۸۹}}</ref>
:::با رضایت خاطر بخندند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= باغبان جهنم|ژورنال= آهنگ‌دیگر|سال= ۱۳۸۳|ص= ۸۹}}</ref>
</font></span><noinclude>
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
شمس دریافت که جهان را به این سادگی‌ها نمب‌توان درک کرد و یک الگوی واحد نمی‌تواند نسل بشر را به‌سرانجامی مطلوب برساند. در حقیقت جهان در این شعر شمس‌لنگرودی از نگره‌ مدرنیستی خود فاصله گرفته است و نگره پست‌مدرنیستی را تجربه می‌کند. نگره پست‌مدرنیستی همان نگره‌ای است که تأثیر این دو زمانه، شمس را به سمت‌و‌سوی خود سوق داده است. این نگره پست‌مدرنیستی است که شمس را به سخن می‌آورد:
شمس دریافت که جهان را به این سادگی‌ها نمب‌توان درک کرد و الگوی واحدی نمی‌تواند نسل بشر را به‌سرانجامی مطلوب برساند. درحقیقت جهان در این شعر شمس‌ لنگرودی از نگره‌ مدرنیستی خود فاصله گرفته است و نگره پست‌مدرنیستی را تجربه می‌کند. نگره پست‌مدرنیستی همان نگره‌ای است که تأثیر این دو زمانه، شمس را به سمت‌و‌سوی خود سوق داده است. این نگره پست‌مدرنیستی است که شمس را به‌سخن می‌آورد:
:دیر آمدی موسی!
:دیر آمدی موسی!
::دورهٔ اعجازها گذشته
::دورهٔ اعجازها گذشته
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
شمس لنگرودی به این دریافت پست‌مدرنسیم دست پیدا کرده است که تفکری ثابت و کرخت نمی‌تواند همه را به یک منزل برساند.  
شمس لنگرودی به این دریافت پست‌مدرنسیم دست پیدا کرد که تفکری ثابت و کرخت نمی‌تواند همه را به یک منزل برساند.  
اما این نشانه‌هایی از پست‌مدرن شمس در اثر اوست. در رفتار و ظاهر نیز نگره پست‌مدرن قابل مشاهده است. شمس از جمع هم‌مسلکان خود که با هم طی طریق کرده‌اند کمی فاصله‌ نظرگاهی گرفته است و دیگر پایبند تعصبات خشک و یکسو نگرانه نیست. دیگر روشنفکر عزلت گزیده‌ای نیست که تمام جهان را مقابل خود بداند و مدام بیانه صادر کند . او را در تلویزیون می‌بینیم. در جلسات شعر و نقد و حتی در قاب سینما و صحنهٔ تئاتر. وی در میان دانشجویان حضوری پررنگ دارد و به موسیقی پاپ و حتی به موسیقی‌ای که بیش از مردمی بودن، کوچه بازاری محسوب می‌شود، علاقه نشان می دهد. آنچه او را به جلو می‌اندازد نه ایدئولوژی است و نه آرمان، شعر است که او را به حرکت وا می‌دارد.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =عزیزی| نام =پیام | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن| ژورنال = فصل نامه شعر گوهران | مکان = تهران | دوره = | شماره = نوزدهم و بیستم| سال =بهمن ۱۳۸۷ | ص=}}</ref>
اما این نشانه‌هایی از پست‌مدرن شمس در اثر اوست. در رفتار و ظاهر نیز نگره پست‌مدرن قابل مشاهده است. شمس از جمع هم‌مسلکان خود که با هم طی طریق کرده‌اند کمی فاصله‌ نظرگاهی گرفته است و دیگر پایبند تعصبات خشک و یک‌سونگرانه نیست. دیگر روشن‌فکر عزلت‌گزیده‌ای نیست که تمام جهان را مقابل خود بداند و مدام بیانه صادر کند . او را در تلویزیون می‌بینیم. در جلسات شعر و نقد و حتی در قاب سینما و صحنهٔ تئاتر. وی در میان دانشجویان حضوری پررنگ دارد و به موسیقی پاپ و حتی به موسیقی‌ای که بیش از مردمی‌بودن، کوچه‌بازاری محسوب می‌شود، علاقه نشان می‌دهد. آنچه او را به جلو می‌اندازد نه ایدئولوژی است و نه آرمان، شعر است که او را به حرکت وامی‌دارد.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن|ژورنال= فصل‌نامه شعر گوهران|شماره= ۱۹و۲۰|سال= بهمن۱۳۸۷|ص=}}</ref>


===زمینهٔ فعالیت===
===زمینهٔ فعالیت===
شعر، داستان‌، تحقیق و پژوهش، قصه‌نویسی کودک، بازیگری سینما و تئاتر
شعر، داستان‌، تحقیق و پژوهش، قصه‌نویسی کودک، بازیگری سینما و تئاتر


===تفسیر خود از آثارش===
===تفسیر خود از آثارش<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.isna.ir/news/97082713254/%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF|عنوان= آنچه در بزرگ‌داشت شمس لنگرودی گفته شد}}</ref>===
شمس‌لنگرودی دربارهٔ آثارش میگوید<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.isna.ir/news/97082713254/%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF|عنوان =آن‌چه در بزرگداشت شمس لنگرودی گفته شد|ناشر = ایسنا|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
{{گفتاورد تزیینی|هرچه نوشتم و هرچه شعر سرودم برای دل خودم بود و به‌همین‌دلیل شعرهایم برای مردم اثرگذار و الهام‌بخش است.}}
{{گفتاورد تزیینی|هرچه نوشتم و هرچه شعر سرودم برای دل خودم بود و به همین دلیل شعرهایم برای مردم اثرگذار و الهام‌بخش است.}}
لنگرودی همچنین کتاب [[تاریخ تحلیلی شعر نو]] را پاسخی به نادانسته‌های خود می‌داند و می‌گوید: یکی از خوشبختی‌های من در زندگی این است که هر کاری کرده‌ام برای خودم کرده‌ام.
لنگرودی همچنین کتاب [[تاریخ تحلیلی شعر نو]] اش را پاسخی به نادانسته‌های خود می‌داند و می‌گوید: یکی از خوشبختی‌های من در زندگی این است که هر کاری کرده‌ام برای خودم کرده‌ام.


===شعرهای او دربارهٔ دیگران===
===تقدیم به [[بیژن نجدی]]===
====به [[بیژن نجدی]]====
<font color=darkorange>
:شامگاه زمستانی
:شامگاه زمستانی
:شاخه‌ها
:شاخه‌ها
:::در باران.
:::در باران
:::نارنج‌های فراموش-
:::نارنج‌های فراموش
::خورشیدهای ظریف مه‌زده در تاریکی
::خورشیدهای ظریف مه‌زده در تاریکی
:::ترسیده و پنهان می‌درخشند.
:::ترسیده و پنهان می‌درخشند
:::باد می‌وزد
:::باد می‌وزد
:شاخه‌های شکسته بر ایوان می‌ریزد.
:شاخه‌های شکسته بر ایوان می‌ریزد
:::لابه‌لای صنوبرها
:::لابه‌لای صنوبرها
:::صورتت را می‌بینم
:::صورتت را می‌بینم
:که تمام می‌شود.
:که تمام می‌شود
====به خسرو شکیبایی====
</font></span><noinclude>
===به‌یاد خسرو شکیبایی===
<font color=darkblue>
:مرا به حال خودم بگذارید  
:مرا به حال خودم بگذارید  
:::سنگ‌ها  
:::سنگ‌ها  
:::خسرو مرده است  
:::خسرو مرده است  
:::و شما بی‌قرارید  
:::و شما بی‌قرارید  
:::نامش روی كدام شما حک شود.    
:::نامش روی کدام شما حک شود   
:می‌خواهم  
:می‌خواهم  
:::در تاریكی سینما بنشینم  
:::در تاریکی سینما بنشینم  
:::و رؤیاهایم را ببینم  
:::و رؤیاهایم را ببینم  
:::رؤیاهایی كه فقط  
:::رؤیاهایی که فقط  
:::در تاریكخانه‌های شما ظاهر می‌شوند.
:::در تاریک‌خانه‌های شما ظاهر می‌شوند  
:مرا به حال خودم بگذارید  
:مرا به حال خودم بگذارید  
::صف‌ها، باجه‌ها!  
::صف‌ها، باجه‌ها!  
خط ۱۸۰: خط ۱۷۶:
:برای باجه‌ٔ سینما تنگ می‌شود  
:برای باجه‌ٔ سینما تنگ می‌شود  
:::تنها او  
:::تنها او  
:::به پشت سرش نگاه می‌كند و پیش می‌رود.
:::به پشت سرش نگاه می‌کند و پیش می‌رود  
:مرا به حال خودم بگذارید  
:مرا به حال خودم بگذارید  
:تا صدای قطار را بشنوم  
:تا صدای قطار را بشنوم  
::كه چهره‌ٔ او را دور می‌كند.
::که چهره‌ٔ او را دور می‌کند
 
 
:آه خسرو مردگان!  
:آه خسرو مردگان!  
::با چشم بسته چطور بازی می‌كنی
::با چشم بسته چطور بازی می‌کنی
::در فیلمنامه‌ای كه نشانت ندادند  
::در فیلمنامه‌ای که نشانت ندادند  
:در جمع مردگان تماشاچی  
:در جمع مردگان تماشاچی  
::كه از دلتنگی بسیار  
::که از دلتنگی بسیار  
:::آه می‌كشند.  
:::آه می‌کشند.  
:بازی مكن
:بازی مکن
:فرقی میان تماشاگر و بازیگر مردگان نیست.
:فرقی میان تماشاگر و بازیگر مردگان نیست  
:بازی مكن
:بازی مکن
::خیمه‌شب‌بازی‌ها فقط برای ادامه‌ٔ زندگی بود
::خیمه‌شب‌بازی‌ها فقط برای ادامه‌ٔ زندگی بود
</font></span><noinclude>


===مخالفت سیاسی===
===مخالفت سیاسی===
شمس لنگرودی پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ با شعری زیر عنوان ''۲۲ مرثیه در تیرماه'' جدی‌ترین اعتراض سیاسی را پس از زندان سال۶۱ انجام داد. به گفته خودش در این شعر قصد ندارد تا اعتراضی از قبیل سعادت و رستگاری را برای بشر به ارمغان بیاورد و شعرش تنها در اعتراض به‌عنوان یک شهروند است که حق دارد اعتراض کند و کشته نشود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.aparat.com/v/InNaA|عنوان =اعتراض سال ۸۸|ناشر =آپارات|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
جدی‌ترین اعتراض سیاسی‌ِ شمس لنگرودی پس از زندان سال۶۱، شعر ''[[۲۲ مرثیه در تیرماه]]'' است که بعد از حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال۸۸ سرود. به‌گفته خودش در این شعر قصد ندارد، سعادت و رستگاری را برای بشر به‌ارمغان آورد و شعرش صرفاً اعتراض شهروندی است که حق دارد اعتراض کند و کشته نشود.<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===تجربهٔ زندان اوین===
===تجربهٔ زندان اوین===
شمس لنگرودی در مصاحبه‌اش با ''جمشید برزگر'' در بی‌بی‌سی فارسی بزرگترین دستاوردش را از زندان(اوین) در سال ۶۱ را این گونه شرح می دهد:
شمس لنگرودی در مصاحبه‌اش با ''جمشید برزگر'' در بی‌بی‌سی فارسی بزرگ‌ترین دستاوردش را از زندان (اوین) در سال۶۱ را این گونه شرح می‌دهد:
{{گفتاورد تزیینی|من متوجه شدم داستان به این سادگی‌ها نیست که من فکر می‌کردم. نه سیاست و نه زندگی. زندان درک من را از زندگی عوض کرد.}}
{{گفتاورد تزیینی|من متوجه شدم داستان به این سادگی‌ها نیست که من فکر می‌کردم. نه سیاست و نه زندگی. زندان درک من را از زندگی عوض کرد.}}
دفتر شعر ''قصیده لبخند چاک چاک'' این دوران سخت زندانی بودن شاعر را بازتاب می‌دهد و به قول خود شمس نوعی نگاه کردن به زندگی از داخل زندان است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA|عنوان =تجربهٔ زندان اوین|ناشر = آپارات|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
دفتر شعر ''قصیده لبخند چاک چاک'' این دوران سخت زندانی بودن شاعر را بازتاب می‌دهد و به‌قول خود شمس نوعی نگاه‌کردن به زندگی از داخل زندان است.<ref name="داستانک‌های شمس"/>


===نام‌های دسته‌جمعی===
===نام‌های دسته‌جمعی===
در ۱۸ آبان ۱۳۹۷ و بعد از دور دوم تحریمهای آمریکا علیه ایران، شماری از هنرمندان، کنشگران، فعالان فرهنگی و روزنامه‌نگاران ایرانی با امضای نامه‌ای سرگشاده و راه‌اندازی کارزاری علیه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، از «مردم جهان» خواستند در برابر تحریم‌ها با آنها هم‌صدا شوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.radiofarda.com/a/iran-artists-writers-musicians-against-sanctions-farhadi-campaign/29591559.html|عنوان =کارزار شخصیت‌های ایرانی علیه تحریم‌ها: «در برابر تحریم با ما هم‌صدا شوید»|ناشر = رادیو فردا|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
۱۸آبان۱۳۹۷ و بعد از دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، شماری از هنرمندان، کنشگران، فعالان فرهنگی و روزنامه‌نگاران ایرانی با امضای نامه‌ای سرگشاده و راه‌اندازی کارزاری علیه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا از «مردم جهان» خواستند در برابر تحریم‌ها با آن‌ها هم‌صدا شوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.radiofarda.com/a/iran-artists-writers-musicians-against-sanctions-farhadi-campaign/29591559.html|عنوان= کارزار شخصیت‌های ایرانی علیه تحریم‌ها: در برابر تحریم با ما هم‌صدا شوید}}</ref>


امضاکنندگان این نامه سرگشاده که کارزاری با همین نام، «همصدایی در برابر تحریم‌ها»، را نیز راهبری می‌کنند در جایی از نامه خود که به دو زبان انگلیسی و فارسی منتشر شده می‌گویند: «سیاست‌گزاران دیر یا زود می‌روند، اما فجایع حاصل از عملکرد غلط آن‌ها جهانی را می‌سازد که ما و شما و فرزندان‌مان در طول تاریخِ پیشِ رو، دست به گریبانِ کابوسِ آن خواهیم بود.» نخستین امضاکنندگان این نامه سرگشاده که خطاب به هنرمندان، روشنفکران، اندیشمندان و مردم جهان نوشته شده‌است عبارتند از: رخشان بنی‌اعتماد (فیلمساز)، اصغر فرهادی (فیلمساز)، بهمن فرمان‌آرا(فیلمساز)، کیانوش عیاری (فیلمساز)، حسین علیزاده (موسیقیدان)، کیهان کلهر (موسیقیدان)، مجتبا میرتهماسب (فیلمساز)، [[لیلی گلستان]](نویسنده و مترجم)، پری صابری (نویسنده و کارگردان تئاتر)، فریده غیرت (وکیل)، بهمن کشاورز (وکیل)، سیف‌الله صمدیان (عکاس، فیلمساز)، خسرو سینایی (فیلمساز)، فرح اصولی (نقاش)، داوود موسایی (ناشر)، لیلی ارشد (فعال مدنی)، شمس لنگرودی (شاعر)، فرهاد توحیدی (فیلمنامه‌نویس)،نغمه ثمینی (فیلمنامه‌نویس)، فیروزه صابر (فعال مدنی)، سهراب مهدوی (مترجم)، مژگان جمشیدی (روزنامه‌نگار)، مینا اکبری (روزنامه‌نگار)، علی بوستان (موسیقیدان)، صبا علیزاده (موسیقیدان)، پوریا عالمی (نویسنده و روزنامه‌نگار)، مریم زندی (عکاس)، ابراهیم حقیقی (طراح گرافیک)، امیر اثباتی (طراح)، سمیرا علیخان‌زاده (نقاش)، مرضیه وفامهر (بازیگر)
امضاکنندگان این نامه سرگشاده که کارزاری با همین نام، «هم‌صدایی در برابر تحریم‌ها»، را نیز راهبری می‌کنند، در جایی از نامه خود که به دو زبان انگلیسی و فارسی منتشر شده می‌گویند: «سیاست‌گزاران دیر یا زود می‌روند؛ اما فجایع حاصل از عملکرد غلط آن‌ها جهانی را می‌سازد که ما و شما و فرزندان‌مان در طول تاریخِ پیشِ‌رو، دست به گریبانِ کابوسِ آن خواهیم بود.» نخستین امضاکنندگان این نامهٔ سرگشاده که خطاب به هنرمندان، روشن‌فکران، اندیشمندان و مردم جهان نوشته شده‌است عبارت‌اند از: رخشان بنی‌اعتماد(فیلم‌ساز)، اصغر فرهادی(فیلمساز)، بهمن فرمان‌آرا(فیلمساز)، کیانوش عیاری (فیلم‌ساز)، حسین علیزاده(موسیقی‌دان)، کیهان کلهر(موسیقی‌دان)، مجتبی میرتهماسب(فیلمساز)، [[لیلی گلستان]](نویسنده و مترجم)، پری صابری(نویسنده و کارگردان تئاتر)، فریده غیرت(وکیل)، بهمن کشاورز(وکیل)، سیف‌الله صمدیان(عکاس، فیلمساز)، خسرو سینایی(فیلمساز)، فرح اصولی(نقاش)، داوود موسایی(ناشر)، لیلی ارشد(فعال مدنی)، شمس لنگرودی (شاعر)، فرهاد توحیدی (فیلمنامه‌نویس)، نغمه ثمینی(فیلم‌نامه‌نویس)، فیروزه صابر (فعال مدنی)، سهراب مهدوی (مترجم)، مژگان جمشیدی(روزنامه‌نگار)، مینا اکبری(روزنامه‌نگار)، علی بوستان (موسیقیدان)، صبا علیزاده (موسیقی‌دان)، پوریا عالمی(نویسنده و روزنامه‌نگار)، مریم زندی(عکاس)، ابراهیم حقیقی(طراح)، امیر اثباتی(طراح)، سمیرا علیخان‌زاده(نقاش) و مرضیه وفامهر(بازیگر)


===ناشرانی که با او کار کرده‌اند===
===ناشرانی که با او کار کرده‌اند===
* نگاه
نگاه، چشمه، افق، مرکز، سالی، آهنگ دیگر، پیک دبیران و نیماژ
* چشمه
 
* افق
===علت شهرت===
* مرکز
تصویرپردازی ([[ایماژیسم]])، طنز و نقیضه‌پردازی و همچنین انتشار کتاب دوجلدی [[تاریخ تحلیلی شعر نو]] که موجب دعوت شدن شاعر به دانشگاه‌های آمریکا و اروپا پیرامون توضیح و بحث دربارهٔ این اثر می‌شود.
* سالی
 
* آهنگ دیگر
==آثار و کتاب‌شناسی==
* پیک دبیران
===کارنامه‌ای پرمایه و متنوع===
* نیماژ
====شعر و مجموعه شعر====
* «رفتار تشنگی» نشر نگاه
* «در مهتابی دنیا» نشر چشمه
* «خاکستر و بانو» نشر چشمه
* «جشن ناپیدا» نشر چشمه
* «قصیده لبخند چاک‌چاک» نشر مرکز
* «نت‌هایی برای بلبل چوبی» نشر سالی
* «پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه» نشر آهنگ دیگر
* «باغبان جهنم» نشر آهنگ دیگر
* «ملاح خیابان‌ها» نشر آهنگ دیگر
* «توفانی پنهان‌شده در نسیم» (گزیده شعرها با مقدمه و انتخاب بهاءالدین مرشدی) (نشر چشمه)
* «مجموعه‌اشعار شمس ‌لنگرودی» انتشارات نگاه
* «هیچ‌کس از فردایش با من سخن نگفت» (گزیده شعرها با انتخاب و مقدمهٔ آزاده کاظمی)
* [[۲۲ مرثیه در تیرماه]] (شامل اشعاری مرتبط با رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸)
* «مرا ببخش خیابان بلندم» (گزیده شعرها با انتخاب غلام‌رضا بروسان)
* «لب خوانی‌های قزل‌آلای من» انتشارات آهنگ دیگر
* «رسم‌کردن دست‌های تو» نشر آهنگ دیگر
* [[می‌میرم به‌جرم آنکه هنوز زنده بودم]] نشر چشمه
* «چوپانی سایه‌ها» (گزیده شعرها با انتخاب کریم رجب‌زاده)
* «شب نقاب عمومی است» نشر نگاه
* «آوازهای فرشته بی‌بال» (مجموعه‌اشعار نشر نگاه)
* «تعادل روز بر انگشتم» (مجموعه‌شعر نشر نگاه)
* «حکایت دریاست زندگی» (گزینهٔ اشعار نشر نیماژ)


====رمان‌ها====
* [[رژه بر خاک پوک]]، نشر مرکز
* [[آن‌ها که به خانه من آمدند]]، نشر افق
* ''شکست خوردگان را چه کسی دوست دارد'' چاپ نشده<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان= رمانی که به دست مخاطبش نرسیده}}</ref>


===علت شهرت===
====تحقیق====
تصویرپردازی(ایماژیسم)، طنز و نقیضه‌پردازی و همچنین انتشار کتاب دوجلدی [[تاریخ تحلیلی شعر نو]] که موجب دعوت شدن شاعر به دانشگاه‌های آمریکا و اروپا پیرامون توضیح و بحث در مورد این اثر می‌شود.
* [[تاریخ تحلیلی شعر نو]] در ۴ جلد، نشر مرکز
* «گردباد شور جنون» تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار ''کلیم کاشانی''، نشر چشمه
* «مکتب بازگشت» بررسی شعر دوره‌های افشاریه، زندیه و قاجاریه، نشر مرکز۱۳۷۵
* [[از جان گذشته به مقصود می‌رسد]] (زندگی [[نیما یوشیج]])، فرهنگ ایلیا رشت۱۳۹۰
* «رباعی محبوب من» نشر مرکز ۱۳۸۸
* [[روزی که برف سرخ ببارد]] نشر مرکز۱۳۸۹
 
[[پرونده:panj.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''پوستر سینمایی پنج‌تاپنج همراه رضا کیانیان'''</center>]]
[[پرونده:ehtemal.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''پوستر فیلم احتمال باران اسیدی'''</center>]]
====قصهٔ کودکان====
* [[شبی که مریم گم شد]] (تصویرگر: سارا ایروانی، نشر پیک دبیران۱۳۷۸)
* [[رومی و بومی]]، روایت تازه از حکایت موش و گربه (تصویرگر: نیلوفر مهراد، نشر چشمه۱۳۹۰)
* [[داستان چرخ]] نشر شهر قلم
 
====بازیگری در سینما====
شمس لنگرودی در سال۱۳۸۹ با پیشنهاد ''رسول یونان'' در فیلم ''فلامینگو شماره۱۳'' در نقش یک شاعر بازی می‌کند. او که تجربهٔ کلاس‌های تئاتر را در سال۱۳۵۶ دارد، در این فیلم سینمایی قدم به عرصه‌ٔ سینما می‌گذارد و در آن نیز خوش می‌درخشد. او در عرصه‌ٔ هنر به موسیقی نیز علاقه‌مند بوده و زمانی گیتار می‌نواخته؛ اما به‌سبب شکستن دستش در یک تصادف آن را رها می‌کند. در سال‌های اخیر لنگرودی بیشتر به حوزه‌ٔ سینما پرداخته است و چنانچه خود اذعان می‌دارد چشم‌انداز سینما را وسیع‌ و آن را به زندگی نزدیک‌تر می‌بیند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان= لنگرودی در سینما }}</ref>
* دوباره زندگی (۱۳۹۶)
* رفتن (۱۳۹۵)
* احتمال باران اسیدی (۱۳۹۳)
* پنج تا پنج (۱۳۹۲)
* فلامینگو شماره۱۳ (۱۳۸۹)


====کتب‌های دردست انتشار====
شمس‌ لنگرودی همچنان به نوشتن زندگی‌نامه‌اش مشغول‌ است که قبلاً عنوان «آنچه من از زندگی دانستم» را برای آن درنظر گرفته بود؛ ولی به‌قول خودش احتمالاً نامش «دامن بلقیس» شود. از سویی دیگر این شاعر دو سالی است که باحوصله مشغول نوشتن یک‌سری گزین‌گویه بوده است که حدود ۲۰۰ جمله شده و اکنون مشغول ویراستاری آن‌هاست. درعین‌حال به تدوین مجموعه‌ٔ دیگری از شعرهایش هم مشغول است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.khabaronline.ir/news/165118/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%82%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D8%B3%D8%AA‏|عنوان= دامن بلقیس}}</ref>


==آثار و منبع‌شناسی==
===سبک و لحن و ویژگی آثار===
===سبک و لحن و ویژگی آثار===
در شعر شمس می‌توان دو مرحلهٔ متمايز تشخيص داد که نگاه او به پديده‌ها و ازجمله مرگ، در آن دو از یکدیگر متمایز است. مرحلهٔ اول شامل دفترهای [[رفتار تشنگی]](۱۳۵۵) و [[در مهتابی دنیا]](۱۳۶۳) است که شعر او زبانی اعتراضی دارد و ''خون''، ''فقر''، ''مرگ'' و ''جنايت'' در آن پررنگ است. از [[خاکستر و بانو]](۱۳۶۵) به بعد، مرحلهٔ دوم شعر شمس شکل می‌گیرد که در آن، با فروکش کردن التهابات سياسی و اجتماعی، شاعر بيشتر در خود فرو می‌رود، به ''عشق'' پناه می‌آورد و به‌سمت ذهن‌گرایی و سورئالیسم گرایش پیدا می‌کند. درعين حال به لحاظ برجستگی توصيف عناصر طبيعی شعر او صبغه‌ای ايماژيستی می‌یابد.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =عزیزی| نام =پیام | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن| ژورنال = فصل نامه شعر گوهران | مکان = تهران | دوره = | شماره = نوزدهم و بیستم| سال =بهمن ۱۳۸۷ | ص=۱۴۶}}</ref>
در شعر شمس می‌توان دو مرحلهٔ متمایز تشخیص داد که نگاه او به پدیده‌های مثل مرگ، در آن دو از یکدیگر متمایز است:
* مرحلهٔ اول شامل دفترهای [[رفتار تشنگی]] (۱۳۵۵) و [[در مهتابی دنیا]] (۱۳۶۳) است که شعر او زبانی اعتراضی دارد و ''خون''، ''فقر''، ''مرگ'' و ''جنایت'' در آن پررنگ است. از [[خاکستر و بانو]](۱۳۶۵) به‌بعد.<ref name= ''لحن''>{{یادکرد ژورنال|عنوان= شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن|ژورنال= فصل‌نامه شعر گوهران|شماره= ۱۹و۲۰| سال= بهمن۱۳۸۷|ص= ۱۴۶}}</ref>
* مرحلهٔ دوم شعر شمس شکل می‌گیرد که در آن، با فروکش‌کردن التهابات سیاسی و اجتماعی، شاعر بیشتر در خود فرو می‌رود، به ''عشق'' پناه می‌آورد و به‌سمت ذهن‌گرایی و سورئالیسم گرایش پیدا می‌کند. درعین‌حال به‌لحاظ برجستگی توصیف عناصر طبیعی شعر او صبغه‌ای ایماژیستی می‌یابد.<ref name= ''لحن''/>


در اين دوره، شمس بادگرديسی شعر شعارگرا، مبارزه‌جويانه و آرمان خواهانه‌اش به خلق بدعت‌های تصويری درشعر پست‌مدرنيستی، به لحاظ انديشگانی نيز از جزم گرايی فاصله می‌گيرد و تلاش می‌کند از دريچه‌ای نو به پديده‌های جهان بنگرد. ازاين رو، مضمون شعرش، با فاصله گرفتن از موقعيت، انسانی‌تر می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =شریفی| نام =فیض| نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =شعر زمان ما(شمس‌لنگرودی)| ژورنال = نگاه | مکان = تهران | دوره = | شماره =| سال =۱۳۹۲ | ص=۶۵تا۷۹}}</ref>. از این‌رو، می‌بینیم، که شعرهای شمس در دوران پختگی شعری او از صنعت برگذشته و بیشتر متکی به محتوا و در زمرهٔ اشعار انسانی است و راز ترجمه‌پذیری شعرهای او نیز وجه انسانی آنهاست.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =حق‌شناس| نام =علی‌محمد| نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =لنگرود در او می‌زید| ژورنال = فصل نامه شعر گوهران | مکان = تهران | دوره = | شماره = نوزده و بیست | سال =۱۳۸۷ | ص=۱۷۶تا۱۸۰}}</ref>. عنصر طنز هم در شعر شمس غالباً در همين دوره پديدار می‌شود که او تلاش می‌کند تا به پديده‌های جهان، به موضوعات انسانی و مقوله‌های فلسفی، به ويژه به پديده‌های ناخوشايند و تراژيک همچون ''مرگ''، از منظری نو نظر کند و پديده‌ها را از نگاه خود بازتعريف کند.
در این دوره، شمس بادگردیسی شعر شعارگرا، مبارزه‌جویانه و آرمان‌خواهانه‌اش به خلق بدعت‌های تصویری درشعر پست‌مدرنیستی، به‌لحاظ اندیشگانی نیز از جزم‌گرایی فاصله می‌گیرد و تلاش می‌کند از دریچه‌ای نو به پدیده‌های جهان بنگرد. ازاین‌رو، مضمون شعرش، با فاصله‌گرفتن از موقعیت، انسانی‌تر می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= شعر زمان ما (شمس‌ لنگرودی)|ژورنال= نگاه|سال= ۱۳۹۲|ص= ۶۵تا۷۹}}</ref>. ازاین‌رو، می‌بینیم که شعرهای شمس در دوران پختگی شعری او از صنعت برگذشته و بیشتر متکی به محتوا و در زمرهٔ اشعار انسانی است و راز ترجمه‌پذیری شعرهای او نیز وجه انسانی آن‌هاست.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= لنگرود در او می‌زید|ژورنال= فصل‌نامه شعر گوهران|شماره= ۱۹و۲۰|سال= بهمن۱۳۸۷|ص= ۱۷۶تا۱۸۰}}</ref> عنصر طنز هم در شعر شمس غالباً در همین دوره پدیدار می‌شود که او تلاش می‌کند تا به پدیده‌های جهان، به موضوعات انسانی و مقوله‌های فلسفی، به‌ویژه به پدیده‌های ناخوشایند و تراژیک همچون ''مرگ''، از منظری نو نظر کند و پدیده‌ها را از نگاه خود بازتعریف کند.


يکی از وجوه فاجعه، که در شعر شمس همواره درکانون توجه است، '''مرگ و نيستی''' است. اساساً شمس شاعری مرگ‌انگار است و در شعر او، بيش از تولد و زايش، حادثهٔ مرگ وقوع می‌يابد. در جای‌جای دفاتر او، يکي از وجوه فاجعه، که به ويژه در آثار شعری شمس در دفاتر نخستين او و در فاصلهٔ سال‌های ۵۵ تا ۶۹ برجستگی دارد، مرگ و نیستی است. در اين دوره، در شعر او سخن از ''مرگ ستاره''، ''عنکبوت''، ''بره''، ''گله''، ''چوپان''، ''کودک'' و... و پيشامدهای مرگ آميزی چون ''زمين لرزه'' و ''سيل'' پربسامد است و او از طيفی از استعاره‌ها برای بيان احساسات خود دربارهٔ مرگ کمک می‌گيرد. او شاعری مرگ‌آگاه است و بيم و نگرانی از مرگ در اشعارش موج می‌زند.
یکی از وجوه فاجعه که در شعر شمس همواره در کانون توجه است '''مرگ و نیستی''' است. اساساً شمس شاعری مرگ‌انگار است و در شعر او بیش از تولد و زایش، حادثهٔ مرگ وقوع می‌یابد. در جای‌جای دفاتر او، یکی از وجوه فاجعه، که به‌ویژه در آثار شعری شمس در دفاتر نخستین او و در فاصلهٔ سال‌های ۵۵تا۶۹ برجستگی دارد، مرگ و نیستی است. در این دوره، در شعر او سخن از ''مرگ ستاره''، ''عنکبوت''، ''بره''، ''گله''، ''چوپان''، ''کودک'' و... و پیشامدهای مرگ‌آمیزی چون ''زمین‌لرزه'' و ''سیل'' پربسامد است و او از طیفی از استعاره‌ها برای بیان احساسات خود دربارهٔ مرگ کمک می‌گیرد. او شاعری مرگ‌آگاه است و بیم و نگرانی از مرگ در اشعارش موج می‌زند.
::::ای روز
<font color=darkcyan>
:ای روز
:می‌دانم می‌رسی
:می‌دانم می‌رسی
:نمی‌دانم که تو را خواهم دید
:نمی‌دانم که تو را خواهم دید{{سخ}}
<center>* * * * *</center>
:::باد می‌وزد
::::باد می‌وزد
:::میوه نمی‌داند
:::میوه نمی‌داند
:زمتن افتادن او امروز است
:زمتن افتادن او امروز است
 
</font></span><noinclude>
نگاه شمس به مرگ معمولاً تاريک است و بيم و دغدغهٔ نيستی و نابودگی را بابرجسته‌سازی تعابير تاريک از جهان مردگان بازتاب می‌دهد. عباراتی نظیر: ''انسان چه زود پیر می‌شود''/ ''انسان در نیمه‌راه جهان به دنیا می‌آید''...
نگاه شمس به مرگ معمولاً تاریک است و بیم و دغدغهٔ نیستی و نابودی را بابرجسته‌سازی تعابیر تاریک از جهان مردگان بازتاب می‌دهد. عباراتی نظیر:  
<font color=darkgreen>
<center>''انسان چه زود پیر می‌شود'' ♦ ♦ ♦ ''انسان در نیمه‌راه جهان به‌دنیا می‌آید''...</center>
</font></span><noinclude>


====نمودهای طنز مرگ در شعر شمس لنگرودی====
====نمودهای طنز مرگ در شعر شمس لنگرودی====
شعر شمس‌لنگرودی در سه دوره مشخص، متأثر از زیبایی‌شناسی متفاوتی است. متن اشعارش از ساختار سیاسی–اجتماعی به رویکردهای دیگری گسترش یافته است. درواقع با کم رنگ شدن جهان آرمانی شاعر و فاصله گرفتن از نگاه کلی‌گرایانه و زبانِ تلخ، شناخت و تجربه های ذهنی و عینی شاعر از نظر محتوایی و زبانی در رویکردهای سه گانة عشق، هستی شناختی و طنز قرار می گیرد.
شعر شمس‌ لنگرودی در سه دوره مشخص، متأثر از زیبایی‌شناسی متفاوتی است. متن اشعارش از ساختار سیاسی‌اجتماعی به رویکردهای دیگری گسترش یافته است. درواقع با کم رنگ شدن جهان آرمانی شاعر و فاصله‌گرفتن از نگاه کلی‌گرایانه و زبانِ تلخ، شناخت و تجربه‌های ذهنی و عینی شاعر از نظر محتوایی و زبانی در رویکردهای سه‌گانهٔ عشق، هستی شناختی و طنز قرار می‌گیرد.


رویکردهای جدید در شعر شمس‌لنگرودی منجر به سهل و ساده گرفتن جهان و پذیرش آن با همهٔ خوبی ها و بدی هایش، شاعر را از نگرش و بینش گذشته‌اش تا حد زیادی دور نموده و نسبت به باورها و معیارهای پیشین به بازنگری رسانده است. درواقع می‌توان سرودهای او را در مراحل سه گانه شعر رمانتیکی، اجتماعی-سیاسی، سمبولیستی و سوررئالیستی مورد بررسی قرار داد. به‌طور کلی، می‌توان شعرِ شمس‌لنگرودی را به صورت زیر مشخص نمود:
رویکردهای جدید در شعر شمس‌ لنگرودی منجر به سهل و ساده‌گرفتن جهان و پذیرش آن با همهٔ خوبی‌ها و بدی‌هایش، شاعر را از نگرش و بینش گذشته‌اش تا حد زیادی دور کرده و نسبت به باورها و معیارهای پیشین به بازنگری رسانده است. درواقع می‌توان سرودهای او را در مراحل سه‌گانه شعر رمانتیکی، اجتماعی‌سیاسی، سمبولیستی و سوررئالیستی مورد بررسی قرار داد. به‌طورکلی، می‌توان شعرِ شمس‌ لنگرودی را به‌صورت زیر مشخص نمود:


دههٔ۵۰ که تحت تاثیر زبان و نگاه [[احمد شاملو]] و متأثر از زیبایی‌شناسیِ شعریِ شاملو است. تلفیقی از نگاه تغزلی و سیاسی–اجتماعی شاعر را در بر دارد.
دههٔ۵۰ که تحت تأثیر زبان و نگاه [[احمد شاملو]] و متأثر از زیبایی‌شناسیِ شعریِ شاملوست. تلفیقی از نگاه تغزلی و سیاسی‌اجتماعی شاعر را در بر دارد.


دههٔ۶۰ با رها شدن از نگاه شاملویی و با تأمل بر شعر شاعران جهان از جمله ''فدریکو گارسیا لورکا'' و ''ناظم حکمت'' با مضامین سیاسی–اجتماعی و فلسفی با لحن خطابی و اعتراضی.
دههٔ۶۰ با رهاشدن از نگاه شاملویی و با تأمل بر شعر شاعران جهان همچون ''فدریکو گارسیا لورکا'' و ''ناظم حکمت'' با مضامین سیاسی‌اجتماعی و فلسفی با لحن خطابی و اعتراضی.


دههٔ۷۰ که در واقع مرحلهٔ گذار شاعر به دوره‌های بعدی می‌باشد و البته آغاز دگرگونی‌های فکری و زیبایی شناختی شاعر، به بازبینی مفاهیم و ارزش‌های زندگی رسیده است.
دههٔ۷۰ که درواقع مرحلهٔ گذار شاعر به دوره‌های بعدی است و البته آغاز دگرگونی‌های فکری و زیبایی‌شناختی شاعر، به بازبینی مفاهیم و ارزش‌های زندگی رسیده است.


و از دههٔ ۸۰ تاکنون رویکرد سه‌گانهٔ عشق، هستی‌شناختی و لایه‌های طنز جایگزین رویکرد سیاسی-اجتماعی شاعر می‌شود. البته تمامی نگاهِ تازهِ شاعر، همچنان با مسئله اجتماعی در لایه‌های شعر پیوند دارد. در این دوره لحن عاشقانه چه به‌صورت فردی و شخصی و چه به‌صورت جمعی و انسانی گسترده‌تر است. اشعاری که فردیت در آن نمود بیشتری دارد و تجربه‌های درونی شاعر را آشکار می‌کند. زبان شعری این دوره ساده‌تر و روشن‌تر از پیش شده است و شاهد کوتاه شدن شعر و روآوردن به ایجاز در شعر لنگرودی می‌باشیم.
و از دههٔ۸۰ تاکنون رویکرد سه‌گانهٔ عشق، هستی‌شناختی و لایه‌های طنز جایگزین رویکرد سیاسی‌اجتماعی شاعر می‌شود. البته تمامی نگاهِ تازهِ شاعر، همچنان با مسئله اجتماعی در لایه‌های شعر پیوند دارد. در این دوره لحن عاشقانه چه به‌صورت فردی و شخصی و چه به‌صورت جمعی و انسانی گسترده‌تر است. اشعاری که فردیت در آن نمود بیشتری دارد و تجربه‌های درونی شاعر را آشکار می‌کند. زبان شعری این دوره ساده‌تر و روشن‌تر از پیش شده است و شاهد کوتاه‌شدن شعر و روآوردن به ایجاز در شعر لنگرودی هستیم. شاعر در این دوره سعی دارد احساس و اندیشهٔ عمیق هستی‌شناختی نوین خود را با وجوه مختلف رمانسِ مدرن، روایت کند و در لایه‌های شعر، گاه از طنزی نهفته برای بیان مفاهیم بهره می‌برد.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌ لنگرودی|ژورنال= زبان‌وادبیات فارسی|سال= اسفند۱۳۹۲|ص=}}</ref>
شاعر در این دوره سعی دارد احساس و اندیشهٔ عمیق هستی‌شناختی نوین خود را با وجوه مختلف رمانسِ مدرن، روایت کند و در لایه‌های شعر، گاه از طنزی نهفته برای بیان مفاهیم بهره می برد. <ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =شعبانی | نام =سکینه | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌لنگرودی | ژورنال = | مکان = دانشکده ادبیات تهران | دوره = | شماره = | سال =اسفند ۱۳۹۲| ص=}}
</ref>


شمس بر قطعيت و همه گيربودن مرگ تأکيد مي کند. نه فقط شعر، بلکه همهٔ اقسام هنر، را می‌توان تلاش انسان برای مرگ فراموشی و جاودانگی دانست، ولی هيچ‌ يک از کوشش‌های انسانی نمی‌تواند انسان را از مرگ ايمنی بخشد. ازاين رو، شمس مرگ را همچون يک واقعيت عينی در تقابل با جهان انتزاعی شعر قرار می‌دهد. او قطعيت مرگ را درمقابل کوشش‌های انسان برای خلق زيبايی برجسته می‌کند. در نگاه شمس، همهٔ کنش‌های انسانی دربرابر قطعيت مرگ احمقانه جلوه می‌کند. زندگی حتی به شاعران، که همهٔ عمر او را ستايش کرده‌اند، وفا نمي کند.
شمس بر قطعیت و همه گیربودن مرگ تأکید می‌کند. نه فقط شعر، بلکه همهٔ اقسام هنر، را می‌توان تلاش انسان برای مرگ فراموشی و جاودانگی دانست، ولی هیچ‌‌یک از کوشش‌های انسانی نمی‌تواند انسان را از مرگ ایمنی بخشد. ازاین‌رو، شمس مرگ را همچون واقعیتی عینی در تقابل با جهان انتزاعی شعر قرار می‌دهد. او قطعیت مرگ را درمقابل کوشش‌های انسان برای خلق زیبایی برجسته می‌کند. در نگاه شمس، همهٔ کنش‌های انسانی دربرابر قطعیت مرگ احمقانه جلوه می‌کند. زندگی حتی به شاعران که همهٔ عمر او را ستایش کرده‌اند، وفا نمی‌کند.


طنز قابليت آن را دارد که حتی در پديده‌ای با ماهيت ذاتاً تراژيک همچون مرگ وارد شود. طنز مرگ حاصل دست‌اندازی در مرگ است و هدف آن ايجاد وقفهٔ آنی در گزارش فاجعه است.
طنز قابلیت آن را دارد که حتی در پدیده‌ای با ماهیت ذاتاً تراژیک همچون مرگ وارد شود. طنز مرگ حاصل دست‌اندازی در مرگ است و هدف آن ایجاد وقفهٔ آنی در گزارش فاجعه است.


شمس‌لنگرودی شاعری مرگ‌انديش است که با اشراف بر قابليت‌های طنز توانسته است در رويکرد هستی‌شناختی خود از طنز در طرح انگاره‌های خود دربارهٔ مرگ کمک بگيرد. طنز مرگ در شعر شمس به طورکلی متضمن اعتراض به قطعيت و جبرآميزی مرگ، و تأکيد بر طعمه‌انگاری و لاشوارگی انسان پس از مرگ است، مقاصد انبساطی را دنبال نمی‌کند، تلخ و گزنده و هجومی است و مبتنی بر گزاره‌های نقيضی و درصدد نفی، انکار و مخالفت است.
شمس‌ لنگرودی شاعری مرگ‌اندیش است که با اشراف بر قابلیت‌های طنز توانسته است در رویکرد هستی‌شناختی خود از طنز در طرح انگاره‌های خود دربارهٔ مرگ کمک بگیرد. طنز مرگ در شعر شمس به‌طورکلی متضمن اعتراض به قطعیت و جبرآمیزی مرگ و تأکید بر طعمه‌انگاری و لاشوارگی انسان پس از مرگ است، مقاصد انبساطی را دنبال نمی‌کند، تلخ و گزنده و هجومی است و مبتنی بر گزاره‌های نقیضی و درصدد نفی، انکار و مخالفت است.


شمس در طرح انگاره‌های مرگ از شگردهای متنوع طنزآفرينی استفاده می‌کند. درميان اين شگردها، طنز تضاد و تناقض، که عمدتاً حاصل توجه شاعر به تناقض ميان زيبايی‌ها و دلبستگی‌های زندگی و قطعيت مرگ است، و طنز تحقير و پرخاش، که غالباً نشانهٔ برافروختگی عاطفی شاعر از ميرايی و فناپذيری انسان است و هدف تحقير انسان را دنبال می‌کند، بيشتر در کانون توجه شاعر هستند.
شمس در طرح انگاره‌های مرگ از شگردهای متنوع طنزآفرينی استفاده می‌کند. درميان اين شگردها، طنز تضاد و تناقض، که عمدتاً حاصل توجه شاعر به تناقض ميان زيبايی‌ها و دلبستگی‌های زندگی و قطعيت مرگ است و طنز تحقير و پرخاش، که غالباً نشانهٔ برافروختگی عاطفی شاعر از ميرايی و فناپذيری انسان است و هدف تحقير انسان را دنبال می‌کند، بيشتر در کانون توجه شاعرند.


از بررسی شواهد طنز مرگ در شعر شمس آشکار می‌شود که او در اين رويکرد نگاهی تقليلی به انسان دارد و از طنز مرگ برای مفهوم‌زدايی از هستی و مظاهر زندگی، تأکيد بر جبر، برجسته‌سازی طبيعت و فرايندهای طبيعی در آغاز و فرجام انسان، تأکيد بر فرديت و تنهايی انسان، تحقير انسان، شیءانگاری انسان و گاه ارائهٔ تصويری حيوانی از او و هجوم به انگاره‌هايی که درصدد کرامت بخشی به انسان هستند استفاده مي کند.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =صفایی| نام =علی | نام خانوادگی۲ =علیزاده‌جوبنی | نام۲ =علی‌ | عنوان =طنز مرگ و نمود‌هایی از آن در شعر شمس لنگرودی| ژورنال = زبان و ادبیات فارسی| مکان = تهران | دوره = | شماره =۸۳ | سال = | ص=۱۵۱تا۱۶۸}}
از بررسی شواهد طنز مرگ در شعر شمس آشکار می‌شود که او در اين رويکرد نگاهی تقليلی به انسان دارد و از طنز مرگ برای مفهوم‌زدايی از هستی و مظاهر زندگی، تأکيد بر جبر، برجسته‌سازی طبيعت و فرايندهای طبيعی در آغاز و فرجام انسان، تأکيد بر فرديت و تنهايی انسان، تحقير انسان، شیءانگاری انسان و گاه ارائهٔ تصويری حيوانی از او و هجوم به انگاره‌هايی که درصدد کرامت‌بخشی به انسان هستند استفاده می‌کند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= طنز مرگ و نمود‌هایی از آن در شعر شمس لنگرودی|ژورنال= زبان‌وادبیات فارسی|شماره= ۸۳|ص= ۱۵۱تا۱۶۸}}</ref>
</ref>


===کارنامه و فهرست آثار===
* [[رفتار تشنگی]] نشر نگاه
* [[در مهتابی دنیا]] نشر چشمه
* [[خاکستر و بانو]] نشر چشمه
* [[جشن ناپیدا]] نشر چشمه
* [[قصیده لبخند چاک چاک]] نشر مرکز
* [[نت‌هایی برای بلبل چوبی]] نشر سالی
* [[پنجاه و سه ترانه عاشقانه]] نشر آهنگ دیگر
* [[باغبان جهنم]] نشر آهنگ دیگر
* [[ملاح خیابان‌ها]] نشر آهنگ دیگر
* [[توفانی پنهان شده در نسیم]] (گزیده شعرها با مقدمه و انتخاب بهاءالدین مرشدی) (نشر چشمه)
* [[مجموعه اشعار شمس ‌لنگرودی]] انتشارات نگاه
* [[هیچ کس از فردایش با من سخن نگفت]] (گزیده شعرها با انتخاب و مقدمه آزاده کاظمی)
* [[۲۲ مرثیه در تیر ماه]] (شامل اشعاری مرتبط با رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸)
* [[مرا ببخش خیابان بلندم]] (گزیده شعرها با انتخاب غلامرضا بروسان)
* [[لب خوانی‌های قزل آلای من]] انتشارات آهنگ دیگر
* [[رسم کردن دست‌های تو]] نشر آهنگ دیگر
* [[می میرم به جرم آن که هنوز زنده بودم]] نشر چشمه
* [[چوپانی سایه‌ها]] (گزیده شعرها با انتخاب کریم رجب زاده)
* [[شب نقاب عمومی است]] نشر نگاه
* [[آوازهای فرشته بی‌بال]] (مجموعه اشعار نشر نگاه)
* [[تعادل روز بر انگشتم]] (مجموعه شعر نشر نگاه)
* [[حکایت دریاست زندگی]] (گزینهٔ اشعار نشر نیماژ)
====رمان‌ها====
* [[رژه بر خاک پوک]] نشر مرکز
* [[آن‌ها که به خانه من آمدند]] نشر افق
* ''شکست خوردگان را چه کسی دوست دارد'' چاپ نشده<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان =آثار- رمان چاپ نشده|ناشر = ساربوک|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>


====تحقیق====
===بررسی تاریخ تحلیلی شعر نو===
* [[تاریخ تحلیلی شعر نو]] در ۴ جلد، نشر مرکز
====فهرست کتاب====
* [[گردباد شور جنون]] تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار ''کلیم کاشانی''، نشر چشمه
{{Navbox
* [[مکتب بازگشت]] بررسی شعر دوره‌های افشاریه، زندیه، قاجاریه، نشر مرکز ۱۳۷۵
| navbar = plain
* [[از جان گذشته به مقصود می‌رسد]] (زندگی نیمایوشیج)، فرهنگ ایلیا رشت ۱۳۹۰
| name  = &nbsp;
* [[رباعی محبوب من]] نشر مرکز ۱۳۸۸
| state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}}
* [[روزی که برف سرخ ببارد]] نشر مرکز ۱۳۸۹
| bodyclass = hlist
====قصهٔ کودکان====
| title = {{#if:{{{Interim Government cabinet 1 vertical|}}}||}}
* [[شبی که مریم گم شد]] (تصویرگر: سارا ایروانی، نشر پیک دبیران ۱۳۷۸)
| border = {{#if:{{{removeborder|}}}|none}}
* [[رومی و بومی]] (روایت تازه از حکایت موش و گربه) (تصویرگر: نیلوفر مهراد، نشر چشمه ۱۳۹۰)
| list1 = {{Navbox|child
* [[داستان چرخ]] نشر شهر قلم
| title = فهرست کتاب
[[پرونده:panj.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''شمس در پوستر سینمایی پنج تا پنج همراه رضا کیانیان'''</center>]]
| state = {{{state|expanded}}}
[[پرونده:ehtemal.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''شمس در پوستر سینمایی احتمال باران اسیدی'''</center>]]
| group1 =۱
 
| list1 = زمینه‌ها و مقدمات تحول اجتماعی‌اختصاصی و پیدایش شعر نو
====بازیگری در سینما====
| group2 =۲
شمس لنگرودی در سال ۱۳۸۹ با پیشنهاد ''رسول یونان'' در فیلم ''فلامینگو شماره ۱۳'' در نقش یک شاعر بازی می‌کند. او که تجربه‌ی کلاس‌های تئاتر را در سال ۱۳۵۶ دارد، در این فیلم سینمایی قدم به عرصه‌ٔ سینما می‌گذارد و در آن نیز خوش می‌درخشد. او در عرصه‌ٔ هنر به موسیقی نیز علاقه‌مند بوده و زمانی گیتار می‌نواخته اما به سبب شکستن دستش در یک تصادف آن را رها می‌کند. در سال‌های اخیر لنگرودی بیشتر به حوزه‌ٔ سینما پرداخته است و چنانچه خود اذعان می‌دارد چشم‌انداز سینما را وسیع‌ و آن را به زندگی نزدیک‌تر می‌بیند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان =لنگرودی در سینما|ناشر = ساربوک|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
| list2 = به‌قدرت‌رسیدن رضاخان و پایان‌یافتن یک دوره از شعر نو
 
| group3 =۳
*دوباره زندگی (۱۳۹۶)
| list3 = جنگ جهانی نیمهٔ دوم، سقوط رضاشاه، آزادی و شکوفایی شعر نو
*رفتن (۱۳۹۵)
| group4 =۴
*احتمال باران اسیدی (۱۳۹۳)
| list4 = کودتا، تثبیت حکومت پهلوی، خودیابی نوپردازان و تحول شعر نو
*پنج تا پنج (۱۳۹۲)
| group5 =۵
*فلامینگو شماره ۱۳ (۱۳۸۹)
| list5 = گسترش شهرنشینی، انقلاب سفید، تعارض مدرنیسم و سنت، موج نو و شعر چریکی
 
| group6 =۶
====کتب‌های دردست انتشار====
| list6 = گسترش مدرنیسم در زندگی سنتی، رفاه نسبی اقتصادی، تشدید دوگانگی فرهنگی، بحران سیاسی، انقلاب
شمس‌لنگرودی همچنان به نوشتن زندگی‌نامه‌اش مشغول‌ است که قبلا عنوان «آن‌چه من از زندگی دانستم» را برای آن درنظر گرفته بود؛ ولی به‌قول خودش احتمالاً نامش «دامن بلقیس» شود. از سویی دیگر این شاعر دو سالی است که باحوصله مشغول نوشتن یک‌سری گزین‌گویه بوده است که حدود ۲۰۰ جمله شده و اکنون مشغول ویراستاری آن‌ها است. در عین حال به تدوین مجموعه‌ٔ دیگری از شعرهایش هم مشغول است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.khabaronline.ir/news/165118/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%82%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D8%B3%D8%AA‏|عنوان =دامن بلقیس|ناشر = خبر آنلاین|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}</ref>
}}
 
| below =این کتاب با شرح مختصری از چگونگی و نتیجه ورود مجموعه‌ای از پدیده‌های اروپایی به ایران آغاز می‌شود. نویسنده در این مجموعه به شرح حال کسانی که در آغاز نوخواهی و نوپردازی دست به‌قلم برده و برای ترویج و تثبیت [[شعر نو]] تلاش کرده‌اند به‌همراه نمونه‌ای از شعر آنان، اشاره کرده است. این اثر در شش بخش با این عناوین سامان یافته است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://vista.ir/book/253343/////|عنوان= تاریخ تحلیلی شعر نو؛ بانک اطلاعات کتاب ایران}}</ref>
 
}}
===منبع‌شناسی (منابعی که دربارهٔ آثار فرد نوشته شده است)===
* ''سخت مثل آب''، فیلم مستندی نود دقیقه‌ای دربارهٔ زندگی و شعر شمس لنگرودی به کارگردانی ''آرش سنجابی'' و تهیه‌کنندگی ''سعید ارهالی''
* ''بازتاب زندگی ناتمام''، مجموعه مصاحبه ها به کوشش: ''مژگان معقولی''
* ''تاریخ شفاهی'' زندگی‌نامهٔ شمس لنگرودی از سری کتاب‌های تاریخ شفاهی ایران زیر نظر محمد هاشم اکبریانی، مصاحبه‌کننده: کیوان باژن، نشر ثالث ۱۳۸۷
*  ''در ستایش زندگی'' (ویژه‌نامه شمس لنگرودی)، به کوشش: محسن آریاپاد
* ''عاشقانه های شمس لنگرودی''، به کوشش: فیض شریفی، نشر هیرمند


===بررسی چند اثر===
====ایرج پارسی‌پور====
پارسی‌نژاد همچون محمود بشیری و مریم صادقی بر این باور است که قضاوت مؤلف درخصوص نخستین‌ شاعر نوپرداز مبنای درستی ندارد و دچار سردرگمی است:
{{گفتاورد تزیینی|در این سال‌ها که نشر کتاب‌هایی که متضمن مجموعه‌مقاله‌ها یا نوشته‌ها، آثار و اسناد گذشتگان باشد رواج بسیار گرفته و خریداران بسیار یافته، کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو که مؤلف آن را «تاریخ جامعه‌شناختی [[شعر نو]] در ایران» خوانده است یکی از محصولات جدید صنعت کتاب‌سازی است...{{سخ}}
مؤلف به ۳۰ سال مقاله‌های [[مجلهٔ سخن]] دربارهٔ شعر نو و نوشته‌های بزرگانی چون [[پرویز ناتل خانلری|خانلری]] و نیز آثار [[عبدالحسین زرین‌کوب|زرین‌کوب]] و [[غلام‌حسین یوسفی|یوسفی]] که نظر و سلیقه‌شان دربارهٔ شعر نو و شاعران نوپرداز موافق نبود، ارجاعی نداده؛ اما نوشته‌های بی‌مایه و جنجالی روزنامه‌نویسان را به‌کار گرفته است.<ref name= "ایران‌شناسی">{{یادکرد ژورنال|عنوان= از ادعا تا واقعیت، نقد کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو، ایرج پارسی‌نژاد|ژورنال= ایران‌شناسی|شماره= ۴۲}}</ref>}}


====حافظ موسوی====
حق اين کتاب آن‌طور که بايد ادا نشده است. در هر جای دنيا مؤلف چنين کتابی، آن‌هم به‌عنوان اولين‌ کتاب و شايد هنوز هم تنها کتاب در اين زمينه می‌توانست کرسیِ معتبر دانشگاهی را در عالی‌ترين سطح تصاحب کند. می‌توانست در سايهٔ‌ حق‌ تأليف و امتيازهای جانبی آن بقيهٔ عمر را بياسايد.  چنين نشد؛ اما چه باک، چون همين يک کتاب، حتی اگر شمس هيچ کار ديگری نکرده بود و نکند برای ماندگاری نام او در تاريخ ادبيات ايران کفايت می‌کند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= حافظ موسوی و تاریخ تحلیلی|ژورنال= روزنامه شرق|تاریخ انتشار= ۱۸تیر۱۳۸۶}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://shamselangeroodi.blogfa.com/post/77////|عنوان= سایت شمس لنگرودی}}</ref>




==نوا، نما، نگاه==
==منابعی که به شمس می‌پردازد==
===خواندنی و شنیداری و تصویری و قطعاتی از کارهای وی (بدون محدودیت و براساس جذابیت نمونه‌های شنیداری و تصویری انتخاب شود)===
* ''سخت مثل آب''، فیلم مستندی نوددقیقه‌ای دربارهٔ زندگی و شعر شمس لنگرودی به‌کارگردانی ''آرش سنجابی'' و تهیه‌کنندگیِ ''سعید ارهالی''
* ''بازتاب زندگی ناتمام''، مجموعه مصاحبه‌ها به‌کوشش: ''مژگان معقولی''
* ''تاریخ شفاهی'' زندگی‌نامهٔ شمس لنگرودی از سری کتاب‌های تاریخ شفاهی ایران زیرنظر محمدهاشم اکبریانی، مصاحبه‌کننده: کیوان باژن، نشر ثالث ۱۳۸۷
* ''در ستایش زندگی'' (ویژه‌نامه شمس لنگرودی)، به‌کوشش: محسن آریاپاد
* ''عاشقانه‌های شمس لنگرودی''، به‌کوشش: فیض شریفی، نشر هیرمند




خط ۳۴۱: خط ۳۶۳:


== منابع ==
== منابع ==
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =شعبانی | نام =سکینه | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌لنگرودی | ژورنال =  | مکان = دانشکده ادبیات تهران | دوره = | شماره = | سال =اسفند ۱۳۹۲| ص=}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= شعبانی|نام= سکینه|عنوان= بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌ لنگرودی|ژورنال=  |مکان= دانشکده ادبیات تهران|شماره= |سال= اسفند ۱۳۹۲|ص=}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =لنگرودی | نام =شمس | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک| ژورنال = چشمه | مکان = تهران | دوره = | شماره = | سال =۱۳۶۹ | ص=۶۲}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= لنگرودی|نام= شمس|عنوان= قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک|ژورنال= چشمه|مکان= تهران|شماره= |سال= ۱۳۶۹|ص= ۶۲}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =لنگرودی | نام =شمس | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =ملاح خیابان‌ها| ژورنال = آهنگ‌دیگر | مکان = تهران | دوره = | شماره = | سال =۱۳۸۶ | ص=۲۱}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= لنگرودی|نام= شمس|عنوان= ملاح خیابان‌ها|ژورنال= آهنگ‌دیگر|مکان= تهران|شماره= |سال =۱۳۸۶|ص= ۲۱}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =لنگرودی | نام =شمس | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =باغبان جهنم| ژورنال = آهنگ‌دیگر | مکان = تهران | دوره = | شماره = | سال =۱۳۸۳ | ص=۸۹}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= لنگرودی|نام= شمس|عنوان= باغبان جهنم|ژورنال= آهنگ‌دیگر|مکان= تهران|شماره= |سال= ۱۳۸۳|ص= ۸۹}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =عزیزی| نام =پیام | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن| ژورنال = فصل نامه شعر گوهران | مکان = تهران | دوره = | شماره = نوزدهم و بیستم| سال =بهمن ۱۳۸۷ | ص=}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= عزیزی|نام= پیام|عنوان= شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن|ژورنال= فصل نامه شعر گوهران|مکان= تهران|شماره= ۱۹و۲۰| سال= بهمن ۱۳۸۷|ص=}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =حق‌شناس| نام =علی‌محمد| نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =لنگرود در او می‌زید| ژورنال = فصل نامه شعر گوهران | مکان = تهران | دوره = | شماره = نوزده و بیست | سال =۱۳۸۷ | ص=۱۷۶تا۱۸۰}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= حق‌شناس|نام= علی‌محمد|عنوان= لنگرود در او می‌زید|ژورنال= فصل‌نامه شعر گوهران|مکان= تهران|شماره= ۱۹و۲۰| سال =۱۳۸۷|ص= ۱۷۶تا۱۸۰}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =صفایی| نام =علی | نام خانوادگی۲ =علیزاده‌جوبنی | نام۲ =علی‌ | عنوان =طنز مرگ و نمود‌هایی از آن در شعر شمس لنگرودی| ژورنال = زبان و ادبیات فارسی| مکان = تهران | دوره = | شماره =۸۳ | سال = | ص=۱۵۱تا۱۶۸}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= صفایی|نام= علی|نام خانوادگی۲= علیزاده‌ جوبنی|نام۲= علی‌|عنوان= طنز مرگ و نمود‌هایی از آن در شعر شمس لنگرودی|ژورنال= زبان و ادبیات فارسی|مکان= تهران|شماره= ۸۳|سال= |ص= ۱۵۱تا۱۶۸}}
* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =شریفی| نام =فیض| نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان =شعر زمان ما(شمس‌لنگرودی)| ژورنال = نگاه | مکان = تهران | دوره = | شماره =| سال =۱۳۹۲ | ص=۶۵تا۷۹}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی= شریفی|نام= فیض|عنوان= شعر زمان ما(شمس‌ لنگرودی)|ژورنال= نگاه|مکان= تهران|شماره=|سال= ۱۳۹۲|ص= ۶۵تا۷۹}}
* {{یادکرد ژورنال|عنوان= از ادعا تا واقعیت، نقد کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو، ایرج پارسی‌نژاد|ژورنال= ایران‌شناسی|پیوند= پرتال جامع علوم انسانی|شماره= ۴۲|تاریخ انتشار= سال یازدهم، تابستان۱۳۷۸}}
* {{یادکرد ژورنال|عنوان= حافظ موسوی و تاریخ تحلیلی|ژورنال= روزنامه شرق|تاریخ انتشار= دوشنبه۱۸تیر۱۳۸۶}}


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
* {{یادکرد وب|نام‌خانوادگی =  |نام = |عنوان = گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌لنگرودی در بی‌بی‌سی فارسی|ناشر = آپارات| نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA |تاریخ = | تاریخ بازبینی = |}}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.aparat.com/v/InNaA|عنوان= گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌ لنگرودی در بی‌بی‌سی فارسی|ناشر= آپارات|تاریخ انتشار= | تاریخ بازبینی= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =https://ketabism.ir/shams_langroodi/‏|عنوان =زندگی‌نامه شمس‌لنگرودی|ناشر = کتابیسم|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://ketabism.ir/shams_langroodi/‏|عنوان= زندگی‌نامه شمس‌ لنگرودی|ناشر= کتابیسم|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =http://www.irna.ir/gilan/fa/News/83103211‏|عنوان =شاعری شبیه شعرش|ناشر = ایرنا|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://www.irna.ir/gilan/fa/News/83103211‏|عنوان= شاعری شبیه شعرش|ناشر= ایرنا|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-32/865344-%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%AC%D8%B1|عنوان =کناره‌گیری از پذیرفتن جایزه شعر فجر|ناشر = دنیای اقتصاد|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-32/865344-%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%81%D8%AC%D8%B1|عنوان= کناره‌گیری از پذیرفتن جایزه شعر فجر|ناشر= دنیای اقتصاد|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =https://www.isna.ir/news/97082713254/%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF|عنوان =آن‌چه در بزرگداشت شمس لنگرودی گفته شد|ناشر = ایسنا|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.isna.ir/news/97082713254/%D8%A2%D9%86-%DA%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF|عنوان =آنچه در بزرگداشت شمس لنگرودی گفته شد|ناشر= ایسنا|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =https://www.khabaronline.ir/news/165118/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%82%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D8%B3%D8%AA‏|عنوان =دامن بلقیس|ناشر = خبر آنلاین|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.khabaronline.ir/news/165118/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%82%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D8%B3%D8%AA‏|عنوان= دامن بلقیس|ناشر= خبرآن‌لاین|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =https://www.radiofarda.com/a/iran-artists-writers-musicians-against-sanctions-farhadi-campaign/29591559.html|عنوان =کارزار شخصیت‌های ایرانی علیه تحریم‌ها: «در برابر تحریم با ما هم‌صدا شوید»|ناشر = رادیو فردا|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.radiofarda.com/a/iran-artists-writers-musicians-against-sanctions-farhadi-campaign/29591559.html|عنوان= کارزار شخصیت‌های ایرانی علیه تحریم‌ها: در برابر تحریم با ما هم‌صدا شوید|ناشر= رادیو فردا|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان =آثار- رمان چاپ نشده|ناشر = ساربوک|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان= رمانی که به دست مخاطبانش نرسید|ناشر= ساربوک|تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید= }}
* {{یادکرد وب|نشانی =http://sarbook.com/author/95/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%B3-%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C|عنوان =لنگرودی در سینما|ناشر = ساربوک|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://vista.ir/book/253343/////|عنوان= تاریخ تحلیلی شعر نو؛ بانک اطلاعات کتاب ایران|ناشر= سایت ویستا}}
* {{یادکرد وب|نشانی = https://www.aparat.com/v/InNaA|عنوان =تجربهٔ زندان اوین|ناشر = آپارات|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://shamselangeroodi.blogfa.com/post/77////|عنوان= سایت شمس لنگرودی|ناشر= |تاریخ انتشار= |تاریخ بازدید=}}
* {{یادکرد وب|نشانی =https://www.aparat.com/v/InNaA|عنوان =اعتراض سال ۸۸|ناشر =آپارات|تاریخ بازدید = |تاریخ = }}

نسخهٔ ‏۲۶ آبان ۱۳۹۸، ساعت ۱۵:۴۳

محمد شمس لنگرودی

شاعری شبیه شعرش[۱]
نام اصلی محمدتقی جواهری گیلانی
زمینهٔ کاری شعر، نویسندگی، پژوهش،
بازیگری و تدریس
زادروز ۲۶آبان۱۳۲۹
لنگرود (محلۀ آسید عبدالله)
پدر و مادر آیت‌الله جعفر شمس لنگرودی
رویدادهای مهم یک سال زندانی اوین سال۶۱
لقب شمس‌ لنگرودی
پیشه شاعر، نویسنده و مدریس
سال‌های نویسندگی ۱۳۵۰تاکنون
سبک نوشتاری ایماژیسم و پست‌مدرنیسم
کتاب‌ها خاکستر و بانو، قصیده لبخند چاک چاک، شب نقاب عمومی است
تاریخ تحلیلی شعر نو، رژه بر خاک پوک و...
تخلص شمس‌ لنگرودی
همسر(ها) فرزانه داوری
فرزندان الیانا
مدرک تحصیلی کارشناسی رشتهٔ اقتصاد
دانشگاه مدرسهٔ عالی بازرگانی رشت
دلیل سرشناسی کوتاه‌نویسی و طنز
اثرپذیرفته از احمد شاملو، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد
امه‌سزر، فدریکا گارسیا لورکا و...
امضا پرونده:Emza shams.png


شمس در جوانی
شمس لنگرودی همراه باگوهر خیراندیش:صحنه تئاتر
شمس لنگرودی در قاب سینما

محمدتقی جواهری گیلانی یا محمدتقی شمس لنگرودی مشهور به شمس‌ لنگرودی شاعر، پژوهشگر، بازیگر، نویسنده و مورّخ است.

* * * * *

شمس‌ لنگرودی، با چند شعر سنتی کارش را آغاز کرد؛ اما برای ورود به جهان شعر، سبک سنتی را رها کرد و به شعر نو، روی آورد. شعرش از آغاز به‌جهت فضای ملتهب سیاسی‌اجتماعی جامعه و نگاه آرمان‌خواهانه و ایده‌ئال‌گرایانه با زبان اعتراضی و لحنِ جدی همراه بود. شعر لنگرودی شعر روایت‌ستیز بود و کشمکش انسانِ مدرن برای تغییر جهان شناخته می‌شد؛ اما به‌تدریج با تغییر فضای اجتماعی و تأملات جدید، دگرگونی چشمگیر و محسوسی یافت و تحولی روبه‌انسجام در مضمون و محتوا، فرم، لحن و زبان شعری او رخ داد. درنتیجه اندیشهٔ شعریش که حول مسائل سیاسی‌اجتماعی می‌چرخید و عاطفه جمعی او را دربرداشت با ذهنیت تغزلیِ تازه‌ای روبه‌رو شد.

با تغییر جهان و ورود اندیشه‌های تازه، ضرورت تغییر نگرش در شعر معاصر ایجاد شد. درواقع جهان از نگره مدرنیستیِ خود فاصله گرفت و نگرهٔ پست‌مدرنیستی را تجربه کرد؛ لذا ماهیت شعر از وجه و کارکرد سیاسی‌اجتماعی به بازگویی تجربه‌های فردی شاعر رسید و نگاه اجتماعی به‌گونه‌ای دیگر در سروده‌هایش وارد شد. این بازنگری و گذر از روایت‌های کلان و زبانِ خطابی، شعر شمس را به‌سمت جزیی‌نگری و لحنِ طنزگونه سوق داد. تحول شعر او نشان‌دهندهٔ بخشی از تحولات شعر فارسی از دههٔ ۵۰تا۷۰ است.

چرخش فکری و زیباشناختی شمس لنگرودی، جهان‌نگری متفاوتی را در شعر به‌نمایش گذاشت. به‌واسطهٔ تغییر و با نگاهی به مجموعهٔ اشعارش می‌توان دو فضا و دو لحن متفاوت را دید:خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

  1. فضایی تاریک، پرالتهاب و بی‌قرار با لحنِ تلخ، جدی و ابهام‌آلود که بیشتر نگاه سیاسی‌اجتماعی شاعر را نشان می‌دهد و روایت آرمان‌خواهانهٔ اعتراضی او از اجتماع را دربردارد.
  2. فضایی روشن با آرامشی نسبی و لحن صمیمی‌تر و شفاف‌تر که بیشتر با نگاه عاشقانه، هستی شناسانهٔ جدید و طنز همراه است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه


داستانک

کودکی پست‌مدرن

پدرم شعر می‌نوشت و من می‌خواستم به‌تقلید او شعر بگویم. چون می‌دیدم که مردم چقدر برای ایشان اهمیت قائل‌اند. کلاس سوم یا چهارم دبستان بودم که یکی از دوستان‌ به تهران آمد. آن زمان هرکسی نمی‌توانست به تهران برود. من اولین شعرم را به‌صورت نامه برای این دوست نوشتم و به تهران فرستادم. شعر خنده‌دار و مزخرفی بود؛ از مجموعه اتفاقاتی که در نبودش در لنگرود افتاده بود. چون فارسی زیاد بلد نبودم فارسی و گیلکی را یک خط در میان نوشتم. آن زمان نمی‌دانستم که این شعرم ملمّع است؛ ولی به‌صورت اتفاقی اولین شعرم ملمّع بود و ظاهراً الان پست‌مدرن‌ها این کار کودکی مرا می‌کنند.[۲]

چرا شعر نگم؟!

معلمی داشتیم که به‌ تاریخ خیلی علاقه داشت. آن زمان هم تمام درسا رو یک معلم می‌گفت؛ ولی تا به درس تاریخ می‌رسیدیم هیجانی می‌شد. طوری از نادرشاه روایت می‌کرد که انگار خودش اونجا بوده و صحنه رو دیده. توی کلاس ما دو تا برادر بودن یکیشون شعر می‌گفت. این استاد ما هم تا می‌دید این بچه شعر می‌خوانه با همون آهنگی که تاریخ رو روایت می‌کرد می‌گفت: به‌به عجب شعر زیبایی. من با خودم گفتم بابا! اینکه پدرش پاسبانه شعر می‌گه من چرا شعر نگم؟! تازه پدرمم شاعره. یه روز نشستم و با کلی فکرکردن شعری گفتم. رفتیم توی کلاس نشستیم و گفتم آقا اجازه؟ منم شعر گفتم می‌خوام بخونم. هنوز سطر اول شعرم رو نخونده بودم باز با همان لحن خاص خودش گفت: برو بشین سر جات! هرکس از راه می‌رسه شعر می‌گه برا من. من جا خوردم و با خودم گفتم خوب من که هنوز شعرم رو نخوندم. بعد اون بچه که شعر می‌گفت نگاهی به‌ من انداخت که معنیش این بود که دیدی هرکسی نمی‌تونه شعر بگه و شاعر بشه. این اولین اتفاق شاعرانه زندگیم بود که به‌خوبی یادم میاد. وقتی رفتم و سر جایم روی نیمکت نشستم به خودم قول دادم که اون‌قدر شعر بگم که روزی شاعر بشم و با کتاب شعرم به دیدنش بروم و بگم: دیدی بالاخره شاعر شدم.[۲]

حافظ و سعدی به دردم نمی‌خورد

کلاس هفتم بود که عاشق شدم. سخت عاشق شدم. هر روز خودم را تروتمیز می‌کردم و می‌رفتم سمت خونهٔ آن دختر. هرگز متوجه نشد. از این عشق‌های نوجوانی بود. من به دنبال اسمش در کتاب‌های شعر پدرم گشتم. حافظ را باز کردم و اسم معشوقه‌ام را در دیوانش جست‌وجو کردم. هیچ شعری نیافتم. پیش خودم گفتم، حافظ که می‌گن این بود؟ این چه شعریه آخه! چرااسم کسی که دوستش دارم در آن نیست؟ در اشعار سعدی هم گشتم، چیزی پیدا نکردم. گشتم و گشتم تا دیدم به‌طرز عجیبی فیض کاشانی اسم معشوقه‌ام را در شعرش آورده است. گفتم آهان! الان شاعر محبوبم را پیدا کردم، این شاعر خوبیه![۲]

فریدون مگه می‌تونه اسم شاعر باشه؟

اولین باری که به‌صورت جدی و خارج از عوالم کودکانه به شعر فکر کردم پانزده‌ساله ‌بودم و در حیاط مدرسه مشغول گذراندن مراحل ثبت‌نام سال جدید. روزنامهٔ دیواریِ مدرسه‌مان توجه‌ام را جلب کرد. این نوشته، موزون و مقفی بود و حس شاعرانه هم داشت. اسمش کارون بود. تعجب کردم که کارون مگر می‌تواند در شعر بیاید و حتی اسم آن باشد؟ پس مِی، خرقه، پیر، ابرویِ یار و بقیه کجا هستند؟ نام شاعر هم فریدون بود، تعجبم بیشتر شد. تابه‌حال شاعری از این دست نام‌ها به‌ گوشم نخورده بود. مضمون شعر هم برایم جالب بود. دربارهٔ چیز‌هایی بود که من می‌توانسم ببینم و بشنوم. خوشم آمد. دو سه بار خواندم تا متوجه شدم این شعر است. این اولین جرقهٔ علاقهٔ شدید من به شعر بود. آن شعر اسمش کارونبود از فریدون تولَّلی.[۲]

خودکشی به‌سبک هدایت با نادپور

روزی دایی‌ به خانهٔ ما آمد و به من گفت: به پدرت بگو که یک کتاب جدید شعر به اسم انگور چاپ شده است. توصیه ‌می‌کنم آن را بخواند. من به پدرم گفتم و ایشان هم خریدن کتاب را به‌عهده خودم گذاشت تا تجربه کسب کنم. شعر انگور از نادرپور بود. با این کتاب شعر، من به‌طور جدی شیفته‌ٔ شعر شدم. شب و روز نادرپور می‌خواندم. بی‌وقفه می‌خواندم. و مادرم نگران شده بود که مبادا مثل صادق هدایت خودکشی کنم. من از آن پس شروع کردم به‌شیوه‌ نادرپور شعر گفتن.[۲]

مجله‌ای که شعر مرا چاپ کُندم آرزوست!

من هرچه شعر می‌گفتم جایی چاپش نمی‌کردند. روزی یکی از دوستانم که مثل من شعرهای بدی می‌نوشت گفت: چه نشسته‌ای که مجله‌ای در تهران هر شعری برایش بنویسی چاپ می‌کند. منم خوش‌حال شدم و شعری سرودم و دادم به پدرم که با خط خودش، آن را زیبا بنویسد و بفرستیم برای این نشریه. وقتی شعر را فرستادیم، دیدیم بله! شعرم چاپ شد. بهمن۱۳۴۶، مجلهٔ امید ایران. اسم شعرم حلقه‌ امید بود. یک چهارپاره‌ای مثل شعرِ نادرپور. در آن زمان ۵یا۶ شماره بیشتر به لنگرود نمی‌آمد و من همه آن‌ها را خریدم و زدم زیر بغل و در شهر چرخیدم. از این اتفاق یک درس بزرگ گرفتم که نصیحت پدرم هم بود و با لحنی صمیمی می‌گفت: پسرم! سعی کن کاری کنی که شعر تو رو با خودش ببره، نه تو اون رو.[۲]

خوشبختی با شمس

دوستی از من پرسید که در عکس‌های قدیمی چهره‌ای ناراحت و غمگین داشتم؛ اما در این سال‌ها شاد و بشاش به‌نظر می‌رسم. از من علت این جریان را پرسید. گفتم: چون ۸۳درصد آرزوهایم برآورده شده است. باتعجب پرسید: چطور به این اندازه از آرزوهایت رسیده‌ای؟! گفتم: ۸۳درصد از سطح آرزوهایم کم کردم.[۲]

انتقام ناتمام

سال‌ها بعد وقتی شعرهام مطرح شد رفتم لنگرود تا اون هم‌کلاسیِ دوران دبستان رو پیدا کنم. پرسیدم و فهمیدم که آهن‌فروشی باز کرده. با کتاب شعرم رفتم سمت آهن‌فروشی. اون زمان دیگه شعرهام مطرح شده بود. از بیرون نگاه کردم دیدم که خیلی پیر شده و با مشتری‌ مشغول مشاجره است، احتمالاً هم سر آهن بود. با خودم گفتم که این دوست قدیمی، توی این گیرودار، قضیه رو یادش نمیاد. برگشتم. الان پشیمونم از اینکه نرفتم و ندیدمش. نهایتش این بود که می‌رفتیم و تجدید خاطره‌ می‌شد و شوخی‌ می‌کردیم.[۲]

رد جایزهٔ شعر فجر[۳]

دفتر شعر من آوازهای فرشته بی‌بال سال۱۳۹۳ از سوی جشنواره شعر فجر نامزد شد که من با نامه‌ای از پذیرفتن آن کناره‌گیری کردم.

زندگی و تراث

شرح برگ‌برگ زندگی

پاییر از نیمه گذشته بود که محمدتقی جواهری در خانواده‌ای آرم چشم گشود و ۲۶آبان۱۳۲۹ را زمان و شهرستان لنگرود را مکان تولدش نامیدند. در پدرش آیت‌الله لنگرودی امام جمعه شهر بود. شمس لنگرودی می‌گوید: پدرم به‌هیچ‌وجه آدم سنّتی‌ و خشکی نبود و همواره مطالعه می‌کرد. موسیقی و ترانه زیرلب زمزمه می‌کرد و دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی را می‌دانست؛ اما به‌سبب لباسش پی آن‌ها را نگرفت. شمس‌ لنگرودی می‌افزاید مادرش نیز کتاب‌های تاریخ می‌خواند و داستان‌های آن را دنبال می‌کرده است. دغدغهٔ اصلی شمس لنگرودی همواره شعر بوده است، بااین‌حال او در زمینهٔ ادبیات و تاریخ، پژوهش‌های ارزشمندی ارائه داده است. وی همچنین از اعضای کانون نویسندگان است.

شمس لنگرودی که در ابتدا و در سال‌های نوجوانی‌اش ادبیات را خشک و نتراشیده و با اسامی‌ سخت و ناآشنا می‌دید در همان استان گیلان دیپلم خود را در رشتهٔ ریاضیات دریافت کرد و برای ادامه تحصیل رشتهٔ اقتصاد را انتخاب کرد و در مدرسه عالی بازرگانی رشت مشغول به تحصیل شد. در سال۱۳۴۶ بود که اولین شعرش را در هفته‌نامه امید به‌چاپ رساند. او پس از قبولی در دانشگاه، میهمان خواهرش شد. خواهر شمس همراه خانواده‌اش در شهر رشت ساکن بود. وی در این شهر زندگی تازه‌ای را شروع کرد. این سال‌ها برای شاعر جوان فرصت مناسبی بود تا به‌طورجدی به شعر بپردازد. شمس رفتار تشنگی را که اولین مجموعه شعرش محسوب می‌شود تحت تأثیر احمد شاملو و در سال۱۳۵۵ منتشر کرد.

خاکستر و بانو و جشن ناپیدا از مجموعه اشعاری بود که او را بیش از پیش به مخاطبانش شناساند. در سال۱۳۶۰ با همراهیِ رضا علامه‌زاده، نسیم خاکسار، بتول عزیزپور، فریدون فریاد، امیرحسن چهل‌تن و دیگران، جُنگ بیداران را منتشر کردند که انتشار نمایشنامه‌ٔ «قانون» در این نشریه منجر به دستگیری و حبس او به اتهام سیاسی شد. یک سال بعد با تلاش پدر و آیت‌الله منتظری از زندان آزاد شد و سرودن شعر و همکاری با مطبوعات را از سر گرفت. لنگرودی در سال۶۱ به‌مدت یک سال در زندان اوین زندانی بود. تجربهٔ زندان تأثیر عمیقی را بر افکار و جهان‌بینی این شاعر گذاشت. شمس‌ لنگرودی دههٔ هفتاد را در سکوت به‌سر برد و تقریباً هیچ اثری از خود را منتشر نکرد تااینکه در سال۷۹ مجموعه‌شعر نت‌هایی برای بلبل چوبی را منتشر کرد. کم‌کاری دههٔ قبل با پرکاری دههٔ۸۰ جبران شد.

«پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه»، «رسم‌کردن دست‌های تو»، «شب»، «نقاب عمومی است» و ۲۲ مرثیه در تیرماه از آثار منتشر شده در دههٔ هشتاد وی بوده است. ایشان درخصوص تفاوت فضای شعرش در مجموعه «پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه» با اشعار قبلی خود اذعان دارد که در کتاب‌هایی قبلی جهانی بسته، تاریک و غم‌آلود بر فضای شعر حاکم است و این در حالی است که با اتفاقات و قرارگرفتن در فضایی جدیدی از زندگی، دگرگونی‌هایی در فضای شعر دیده می‌شود که به نوعی روشنگریِ خاصی را در خود دارد. علاوه‌بر مجموعه شعرهایی که از آن‌ها یاد شد می‌توان به مجموعه‌های «می‌میرم به‌جرم آنکه زنده بودم»، «لب خوانی قزل آلای من»، «ملاح خیابان‌ها» و «باغبان جهنم» اشاره کرد. شمس‌ لنگرودی همچنین رمانی به نام «رژه بر خاک پوک» نیز نوشته و علاوه‌بر این رمان، از آثار پژوهشی ایشان می‌توان به تاریخی تحلیلی شعر نو، «رباعی محبوب من»، «روزی که برف سرخ ببارد»، از جان گذشته به مقصود می‌رسد، مکتب بازگشت بررسی شعر دوره‌های افشاریه، زندیه، قاجاریه و گردباد شور جنون، تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار کلیم کاشانی اشاره کرد.

وی در زمینهٔ ادبیات کودک نیز فعالیت‌هایی داشته نظیر «شبی که مریم گم شد»، «رومی و بومی» (روایت تازه از حکایت موش و گربه) اشاره کرد. شمس لنگرودی به بدنه سینما نیز ورود کرد؛ با فیلم‌های فلامینگو شماره ۱۳ به‌کارگردانی حمیدرضا علی‌قلیان در سال۸۹ و فیلم احتمال باران اسیدی به‌کارگردانی بهتاش صناعی‌ها که از آبان۹۴ در گروه هنر و تجربه به روی پرده سینماها رفته است. شمس‌ لنگرودی در سال۹۳ نامزد دریافت جایزه در جشنواره شعر فجر بودند که طی نامه‌ای کناره گیری خود از این جشنواره را اعلام کرد. درخصوص این شاعر، مستندی به‌کارگردانی آرش سنجابی به نام سخت مثل آب ساخته شده است. این شاعر از سال۱۳۹۵ در درس آشنایی با ادبیات کهن ایران و جهان مشغول تدریس در دانشگاه پارس است.[۴]

شخصیت و اندیشه

شمس‌ لنگرودی مانند هم‌مسلکان خود، یعنی تمام مبارزان و روشن‌فکران و نویسندگان با اعتقاد به معجزه‌ای بزرگ به ‌این سوی تاریخ آمد و در انتظار رؤیت آن نشست. انتظار جامعه‌ای تمام و کمال مدرن حداقل خواسته‌ این دست نویسندگان و روشن‌فکران از مدرنیت و دستاوردهای آن نظیر حقوق بشر، آزادی بیان و عدالت اجتماعی بود. اما انقلاب و جنگ این معجزه را به‌تأخیر انداخت. هرچند شمس اعتقادش به معجزه کم‌رنگ شده بود؛ اما هنوز ر‌ؤیاهایش را در سر می‌پروراند:

گفتیم «این نبود
در رؤیاهای‌مان این نبود
ما انتظار شبی
سرشار کومه‌های لطیف را می‌کشیدیم»[۵]
* * * * *

همهٔ آنچه او خواسته بود و در انتظارش بود، به رؤیای بی‌ارجاع بدل می‌شد. البته این اولین بار نبود؛ زیرا تجربه‌های دیگر مانند شکست مصدق و شکست مشروطه در این اوراق بود که مزید علت شده بود و دیگر جایی برای آرمان‌شهرخواهی باقی نمی‌گذاشت. مدت‌ها بعد اجتماع جهانی شمس‌ را دربرگرفت. او چند سالی را در آمریکا زیست. درجایی‌که این روند جهانی‌شدن، بیش از هر کشور دیگری مؤثر و متأثر است.

جهان به تصادفی زاده شد
به‌تصادفی خواهد مرد[۶]
* * * * *

بزرگ‌ترین آرمان انسانی که همان آزادی است، برای شمس به پدیده‌ای متناقض‌نما بدل شد؛ چون آمریکا کشوری بود که براساس آزادی و برمبنای آن بنا شده بود.

ما هم قول می‌دهیم
پای مجمسمه آزادی
گورهای ظریفی برای شما بسازیم
تا رهگذران و توریست‌ها
دسته‌گلی بر آن بگذارند و
با رضایت خاطر بخندند.[۷]

* * * * *

شمس دریافت که جهان را به این سادگی‌ها نمب‌توان درک کرد و الگوی واحدی نمی‌تواند نسل بشر را به‌سرانجامی مطلوب برساند. درحقیقت جهان در این شعر شمس‌ لنگرودی از نگره‌ مدرنیستی خود فاصله گرفته است و نگره پست‌مدرنیستی را تجربه می‌کند. نگره پست‌مدرنیستی همان نگره‌ای است که تأثیر این دو زمانه، شمس را به سمت‌و‌سوی خود سوق داده است. این نگره پست‌مدرنیستی است که شمس را به‌سخن می‌آورد:

دیر آمدی موسی!
دورهٔ اعجازها گذشته
* * * * *

شمس لنگرودی به این دریافت پست‌مدرنسیم دست پیدا کرد که تفکری ثابت و کرخت نمی‌تواند همه را به یک منزل برساند. اما این نشانه‌هایی از پست‌مدرن شمس در اثر اوست. در رفتار و ظاهر نیز نگره پست‌مدرن قابل مشاهده است. شمس از جمع هم‌مسلکان خود که با هم طی طریق کرده‌اند کمی فاصله‌ نظرگاهی گرفته است و دیگر پایبند تعصبات خشک و یک‌سونگرانه نیست. دیگر روشن‌فکر عزلت‌گزیده‌ای نیست که تمام جهان را مقابل خود بداند و مدام بیانه صادر کند . او را در تلویزیون می‌بینیم. در جلسات شعر و نقد و حتی در قاب سینما و صحنهٔ تئاتر. وی در میان دانشجویان حضوری پررنگ دارد و به موسیقی پاپ و حتی به موسیقی‌ای که بیش از مردمی‌بودن، کوچه‌بازاری محسوب می‌شود، علاقه نشان می‌دهد. آنچه او را به جلو می‌اندازد نه ایدئولوژی است و نه آرمان، شعر است که او را به حرکت وامی‌دارد.[۸]

زمینهٔ فعالیت

شعر، داستان‌، تحقیق و پژوهش، قصه‌نویسی کودک، بازیگری سینما و تئاتر

تفسیر خود از آثارش[۹]

لنگرودی همچنین کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو را پاسخی به نادانسته‌های خود می‌داند و می‌گوید: یکی از خوشبختی‌های من در زندگی این است که هر کاری کرده‌ام برای خودم کرده‌ام.

تقدیم به بیژن نجدی

شامگاه زمستانی
شاخه‌ها
در باران
نارنج‌های فراموش
خورشیدهای ظریف مه‌زده در تاریکی
ترسیده و پنهان می‌درخشند
باد می‌وزد
شاخه‌های شکسته بر ایوان می‌ریزد
لابه‌لای صنوبرها
صورتت را می‌بینم
که تمام می‌شود

به‌یاد خسرو شکیبایی

مرا به حال خودم بگذارید
سنگ‌ها
خسرو مرده است
و شما بی‌قرارید
نامش روی کدام شما حک شود
می‌خواهم
در تاریکی سینما بنشینم
و رؤیاهایم را ببینم
رؤیاهایی که فقط
در تاریک‌خانه‌های شما ظاهر می‌شوند
مرا به حال خودم بگذارید
صف‌ها، باجه‌ها!
همه‌تان به خانه‌ٔ خود می‌روید
تنها اوست
در صف ناآشنایانی بی‌بازگشت ایستاده است
و دلش
برای باجه‌ٔ سینما تنگ می‌شود
تنها او
به پشت سرش نگاه می‌کند و پیش می‌رود
مرا به حال خودم بگذارید
تا صدای قطار را بشنوم
که چهره‌ٔ او را دور می‌کند
آه خسرو مردگان!
با چشم بسته چطور بازی می‌کنی
در فیلمنامه‌ای که نشانت ندادند
در جمع مردگان تماشاچی
که از دلتنگی بسیار
آه می‌کشند.
بازی مکن
فرقی میان تماشاگر و بازیگر مردگان نیست
بازی مکن
خیمه‌شب‌بازی‌ها فقط برای ادامه‌ٔ زندگی بود

مخالفت سیاسی

جدی‌ترین اعتراض سیاسی‌ِ شمس لنگرودی پس از زندان سال۶۱، شعر ۲۲ مرثیه در تیرماه است که بعد از حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال۸۸ سرود. به‌گفته خودش در این شعر قصد ندارد، سعادت و رستگاری را برای بشر به‌ارمغان آورد و شعرش صرفاً اعتراض شهروندی است که حق دارد اعتراض کند و کشته نشود.[۲]

تجربهٔ زندان اوین

شمس لنگرودی در مصاحبه‌اش با جمشید برزگر در بی‌بی‌سی فارسی بزرگ‌ترین دستاوردش را از زندان (اوین) در سال۶۱ را این گونه شرح می‌دهد:

دفتر شعر قصیده لبخند چاک چاک این دوران سخت زندانی بودن شاعر را بازتاب می‌دهد و به‌قول خود شمس نوعی نگاه‌کردن به زندگی از داخل زندان است.[۲]

نام‌های دسته‌جمعی

۱۸آبان۱۳۹۷ و بعد از دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، شماری از هنرمندان، کنشگران، فعالان فرهنگی و روزنامه‌نگاران ایرانی با امضای نامه‌ای سرگشاده و راه‌اندازی کارزاری علیه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا از «مردم جهان» خواستند در برابر تحریم‌ها با آن‌ها هم‌صدا شوند.[۱۰]

امضاکنندگان این نامه سرگشاده که کارزاری با همین نام، «هم‌صدایی در برابر تحریم‌ها»، را نیز راهبری می‌کنند، در جایی از نامه خود که به دو زبان انگلیسی و فارسی منتشر شده می‌گویند: «سیاست‌گزاران دیر یا زود می‌روند؛ اما فجایع حاصل از عملکرد غلط آن‌ها جهانی را می‌سازد که ما و شما و فرزندان‌مان در طول تاریخِ پیشِ‌رو، دست به گریبانِ کابوسِ آن خواهیم بود.» نخستین امضاکنندگان این نامهٔ سرگشاده که خطاب به هنرمندان، روشن‌فکران، اندیشمندان و مردم جهان نوشته شده‌است عبارت‌اند از: رخشان بنی‌اعتماد(فیلم‌ساز)، اصغر فرهادی(فیلمساز)، بهمن فرمان‌آرا(فیلمساز)، کیانوش عیاری (فیلم‌ساز)، حسین علیزاده(موسیقی‌دان)، کیهان کلهر(موسیقی‌دان)، مجتبی میرتهماسب(فیلمساز)، لیلی گلستان(نویسنده و مترجم)، پری صابری(نویسنده و کارگردان تئاتر)، فریده غیرت(وکیل)، بهمن کشاورز(وکیل)، سیف‌الله صمدیان(عکاس، فیلمساز)، خسرو سینایی(فیلمساز)، فرح اصولی(نقاش)، داوود موسایی(ناشر)، لیلی ارشد(فعال مدنی)، شمس لنگرودی (شاعر)، فرهاد توحیدی (فیلمنامه‌نویس)، نغمه ثمینی(فیلم‌نامه‌نویس)، فیروزه صابر (فعال مدنی)، سهراب مهدوی (مترجم)، مژگان جمشیدی(روزنامه‌نگار)، مینا اکبری(روزنامه‌نگار)، علی بوستان (موسیقیدان)، صبا علیزاده (موسیقی‌دان)، پوریا عالمی(نویسنده و روزنامه‌نگار)، مریم زندی(عکاس)، ابراهیم حقیقی(طراح)، امیر اثباتی(طراح)، سمیرا علیخان‌زاده(نقاش) و مرضیه وفامهر(بازیگر)

ناشرانی که با او کار کرده‌اند

نگاه، چشمه، افق، مرکز، سالی، آهنگ دیگر، پیک دبیران و نیماژ

علت شهرت

تصویرپردازی (ایماژیسم)، طنز و نقیضه‌پردازی و همچنین انتشار کتاب دوجلدی تاریخ تحلیلی شعر نو که موجب دعوت شدن شاعر به دانشگاه‌های آمریکا و اروپا پیرامون توضیح و بحث دربارهٔ این اثر می‌شود.

آثار و کتاب‌شناسی

کارنامه‌ای پرمایه و متنوع

شعر و مجموعه شعر

  • «رفتار تشنگی» نشر نگاه
  • «در مهتابی دنیا» نشر چشمه
  • «خاکستر و بانو» نشر چشمه
  • «جشن ناپیدا» نشر چشمه
  • «قصیده لبخند چاک‌چاک» نشر مرکز
  • «نت‌هایی برای بلبل چوبی» نشر سالی
  • «پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه» نشر آهنگ دیگر
  • «باغبان جهنم» نشر آهنگ دیگر
  • «ملاح خیابان‌ها» نشر آهنگ دیگر
  • «توفانی پنهان‌شده در نسیم» (گزیده شعرها با مقدمه و انتخاب بهاءالدین مرشدی) (نشر چشمه)
  • «مجموعه‌اشعار شمس ‌لنگرودی» انتشارات نگاه
  • «هیچ‌کس از فردایش با من سخن نگفت» (گزیده شعرها با انتخاب و مقدمهٔ آزاده کاظمی)
  • ۲۲ مرثیه در تیرماه (شامل اشعاری مرتبط با رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸)
  • «مرا ببخش خیابان بلندم» (گزیده شعرها با انتخاب غلام‌رضا بروسان)
  • «لب خوانی‌های قزل‌آلای من» انتشارات آهنگ دیگر
  • «رسم‌کردن دست‌های تو» نشر آهنگ دیگر
  • می‌میرم به‌جرم آنکه هنوز زنده بودم نشر چشمه
  • «چوپانی سایه‌ها» (گزیده شعرها با انتخاب کریم رجب‌زاده)
  • «شب نقاب عمومی است» نشر نگاه
  • «آوازهای فرشته بی‌بال» (مجموعه‌اشعار نشر نگاه)
  • «تعادل روز بر انگشتم» (مجموعه‌شعر نشر نگاه)
  • «حکایت دریاست زندگی» (گزینهٔ اشعار نشر نیماژ)

رمان‌ها

تحقیق

پوستر سینمایی پنج‌تاپنج همراه رضا کیانیان
پوستر فیلم احتمال باران اسیدی

قصهٔ کودکان

بازیگری در سینما

شمس لنگرودی در سال۱۳۸۹ با پیشنهاد رسول یونان در فیلم فلامینگو شماره۱۳ در نقش یک شاعر بازی می‌کند. او که تجربهٔ کلاس‌های تئاتر را در سال۱۳۵۶ دارد، در این فیلم سینمایی قدم به عرصه‌ٔ سینما می‌گذارد و در آن نیز خوش می‌درخشد. او در عرصه‌ٔ هنر به موسیقی نیز علاقه‌مند بوده و زمانی گیتار می‌نواخته؛ اما به‌سبب شکستن دستش در یک تصادف آن را رها می‌کند. در سال‌های اخیر لنگرودی بیشتر به حوزه‌ٔ سینما پرداخته است و چنانچه خود اذعان می‌دارد چشم‌انداز سینما را وسیع‌ و آن را به زندگی نزدیک‌تر می‌بیند.[۱۲]

  • دوباره زندگی (۱۳۹۶)
  • رفتن (۱۳۹۵)
  • احتمال باران اسیدی (۱۳۹۳)
  • پنج تا پنج (۱۳۹۲)
  • فلامینگو شماره۱۳ (۱۳۸۹)

کتب‌های دردست انتشار

شمس‌ لنگرودی همچنان به نوشتن زندگی‌نامه‌اش مشغول‌ است که قبلاً عنوان «آنچه من از زندگی دانستم» را برای آن درنظر گرفته بود؛ ولی به‌قول خودش احتمالاً نامش «دامن بلقیس» شود. از سویی دیگر این شاعر دو سالی است که باحوصله مشغول نوشتن یک‌سری گزین‌گویه بوده است که حدود ۲۰۰ جمله شده و اکنون مشغول ویراستاری آن‌هاست. درعین‌حال به تدوین مجموعه‌ٔ دیگری از شعرهایش هم مشغول است.[۱۳]

سبک و لحن و ویژگی آثار

در شعر شمس می‌توان دو مرحلهٔ متمایز تشخیص داد که نگاه او به پدیده‌های مثل مرگ، در آن دو از یکدیگر متمایز است:

  • مرحلهٔ اول شامل دفترهای رفتار تشنگی (۱۳۵۵) و در مهتابی دنیا (۱۳۶۳) است که شعر او زبانی اعتراضی دارد و خون، فقر، مرگ و جنایت در آن پررنگ است. از خاکستر و بانو(۱۳۶۵) به‌بعد.[۱۴]
  • مرحلهٔ دوم شعر شمس شکل می‌گیرد که در آن، با فروکش‌کردن التهابات سیاسی و اجتماعی، شاعر بیشتر در خود فرو می‌رود، به عشق پناه می‌آورد و به‌سمت ذهن‌گرایی و سورئالیسم گرایش پیدا می‌کند. درعین‌حال به‌لحاظ برجستگی توصیف عناصر طبیعی شعر او صبغه‌ای ایماژیستی می‌یابد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

در این دوره، شمس بادگردیسی شعر شعارگرا، مبارزه‌جویانه و آرمان‌خواهانه‌اش به خلق بدعت‌های تصویری درشعر پست‌مدرنیستی، به‌لحاظ اندیشگانی نیز از جزم‌گرایی فاصله می‌گیرد و تلاش می‌کند از دریچه‌ای نو به پدیده‌های جهان بنگرد. ازاین‌رو، مضمون شعرش، با فاصله‌گرفتن از موقعیت، انسانی‌تر می‌شود.[۱۵]. ازاین‌رو، می‌بینیم که شعرهای شمس در دوران پختگی شعری او از صنعت برگذشته و بیشتر متکی به محتوا و در زمرهٔ اشعار انسانی است و راز ترجمه‌پذیری شعرهای او نیز وجه انسانی آن‌هاست.[۱۶] عنصر طنز هم در شعر شمس غالباً در همین دوره پدیدار می‌شود که او تلاش می‌کند تا به پدیده‌های جهان، به موضوعات انسانی و مقوله‌های فلسفی، به‌ویژه به پدیده‌های ناخوشایند و تراژیک همچون مرگ، از منظری نو نظر کند و پدیده‌ها را از نگاه خود بازتعریف کند.

یکی از وجوه فاجعه که در شعر شمس همواره در کانون توجه است مرگ و نیستی است. اساساً شمس شاعری مرگ‌انگار است و در شعر او بیش از تولد و زایش، حادثهٔ مرگ وقوع می‌یابد. در جای‌جای دفاتر او، یکی از وجوه فاجعه، که به‌ویژه در آثار شعری شمس در دفاتر نخستین او و در فاصلهٔ سال‌های ۵۵تا۶۹ برجستگی دارد، مرگ و نیستی است. در این دوره، در شعر او سخن از مرگ ستاره، عنکبوت، بره، گله، چوپان، کودک و... و پیشامدهای مرگ‌آمیزی چون زمین‌لرزه و سیل پربسامد است و او از طیفی از استعاره‌ها برای بیان احساسات خود دربارهٔ مرگ کمک می‌گیرد. او شاعری مرگ‌آگاه است و بیم و نگرانی از مرگ در اشعارش موج می‌زند.

ای روز
می‌دانم می‌رسی
نمی‌دانم که تو را خواهم دید
باد می‌وزد
میوه نمی‌داند
زمتن افتادن او امروز است

نگاه شمس به مرگ معمولاً تاریک است و بیم و دغدغهٔ نیستی و نابودی را بابرجسته‌سازی تعابیر تاریک از جهان مردگان بازتاب می‌دهد. عباراتی نظیر:

انسان چه زود پیر می‌شود ♦ ♦ ♦ انسان در نیمه‌راه جهان به‌دنیا می‌آید...

نمودهای طنز مرگ در شعر شمس لنگرودی

شعر شمس‌ لنگرودی در سه دوره مشخص، متأثر از زیبایی‌شناسی متفاوتی است. متن اشعارش از ساختار سیاسی‌اجتماعی به رویکردهای دیگری گسترش یافته است. درواقع با کم رنگ شدن جهان آرمانی شاعر و فاصله‌گرفتن از نگاه کلی‌گرایانه و زبانِ تلخ، شناخت و تجربه‌های ذهنی و عینی شاعر از نظر محتوایی و زبانی در رویکردهای سه‌گانهٔ عشق، هستی شناختی و طنز قرار می‌گیرد.

رویکردهای جدید در شعر شمس‌ لنگرودی منجر به سهل و ساده‌گرفتن جهان و پذیرش آن با همهٔ خوبی‌ها و بدی‌هایش، شاعر را از نگرش و بینش گذشته‌اش تا حد زیادی دور کرده و نسبت به باورها و معیارهای پیشین به بازنگری رسانده است. درواقع می‌توان سرودهای او را در مراحل سه‌گانه شعر رمانتیکی، اجتماعی‌سیاسی، سمبولیستی و سوررئالیستی مورد بررسی قرار داد. به‌طورکلی، می‌توان شعرِ شمس‌ لنگرودی را به‌صورت زیر مشخص نمود:

دههٔ۵۰ که تحت تأثیر زبان و نگاه احمد شاملو و متأثر از زیبایی‌شناسیِ شعریِ شاملوست. تلفیقی از نگاه تغزلی و سیاسی‌اجتماعی شاعر را در بر دارد.

دههٔ۶۰ با رهاشدن از نگاه شاملویی و با تأمل بر شعر شاعران جهان همچون فدریکو گارسیا لورکا و ناظم حکمت با مضامین سیاسی‌اجتماعی و فلسفی با لحن خطابی و اعتراضی.

دههٔ۷۰ که درواقع مرحلهٔ گذار شاعر به دوره‌های بعدی است و البته آغاز دگرگونی‌های فکری و زیبایی‌شناختی شاعر، به بازبینی مفاهیم و ارزش‌های زندگی رسیده است.

و از دههٔ۸۰ تاکنون رویکرد سه‌گانهٔ عشق، هستی‌شناختی و لایه‌های طنز جایگزین رویکرد سیاسی‌اجتماعی شاعر می‌شود. البته تمامی نگاهِ تازهِ شاعر، همچنان با مسئله اجتماعی در لایه‌های شعر پیوند دارد. در این دوره لحن عاشقانه چه به‌صورت فردی و شخصی و چه به‌صورت جمعی و انسانی گسترده‌تر است. اشعاری که فردیت در آن نمود بیشتری دارد و تجربه‌های درونی شاعر را آشکار می‌کند. زبان شعری این دوره ساده‌تر و روشن‌تر از پیش شده است و شاهد کوتاه‌شدن شعر و روآوردن به ایجاز در شعر لنگرودی هستیم. شاعر در این دوره سعی دارد احساس و اندیشهٔ عمیق هستی‌شناختی نوین خود را با وجوه مختلف رمانسِ مدرن، روایت کند و در لایه‌های شعر، گاه از طنزی نهفته برای بیان مفاهیم بهره می‌برد.[۱۷]

شمس بر قطعیت و همه گیربودن مرگ تأکید می‌کند. نه فقط شعر، بلکه همهٔ اقسام هنر، را می‌توان تلاش انسان برای مرگ فراموشی و جاودانگی دانست، ولی هیچ‌‌یک از کوشش‌های انسانی نمی‌تواند انسان را از مرگ ایمنی بخشد. ازاین‌رو، شمس مرگ را همچون واقعیتی عینی در تقابل با جهان انتزاعی شعر قرار می‌دهد. او قطعیت مرگ را درمقابل کوشش‌های انسان برای خلق زیبایی برجسته می‌کند. در نگاه شمس، همهٔ کنش‌های انسانی دربرابر قطعیت مرگ احمقانه جلوه می‌کند. زندگی حتی به شاعران که همهٔ عمر او را ستایش کرده‌اند، وفا نمی‌کند.

طنز قابلیت آن را دارد که حتی در پدیده‌ای با ماهیت ذاتاً تراژیک همچون مرگ وارد شود. طنز مرگ حاصل دست‌اندازی در مرگ است و هدف آن ایجاد وقفهٔ آنی در گزارش فاجعه است.

شمس‌ لنگرودی شاعری مرگ‌اندیش است که با اشراف بر قابلیت‌های طنز توانسته است در رویکرد هستی‌شناختی خود از طنز در طرح انگاره‌های خود دربارهٔ مرگ کمک بگیرد. طنز مرگ در شعر شمس به‌طورکلی متضمن اعتراض به قطعیت و جبرآمیزی مرگ و تأکید بر طعمه‌انگاری و لاشوارگی انسان پس از مرگ است، مقاصد انبساطی را دنبال نمی‌کند، تلخ و گزنده و هجومی است و مبتنی بر گزاره‌های نقیضی و درصدد نفی، انکار و مخالفت است.

شمس در طرح انگاره‌های مرگ از شگردهای متنوع طنزآفرينی استفاده می‌کند. درميان اين شگردها، طنز تضاد و تناقض، که عمدتاً حاصل توجه شاعر به تناقض ميان زيبايی‌ها و دلبستگی‌های زندگی و قطعيت مرگ است و طنز تحقير و پرخاش، که غالباً نشانهٔ برافروختگی عاطفی شاعر از ميرايی و فناپذيری انسان است و هدف تحقير انسان را دنبال می‌کند، بيشتر در کانون توجه شاعرند.

از بررسی شواهد طنز مرگ در شعر شمس آشکار می‌شود که او در اين رويکرد نگاهی تقليلی به انسان دارد و از طنز مرگ برای مفهوم‌زدايی از هستی و مظاهر زندگی، تأکيد بر جبر، برجسته‌سازی طبيعت و فرايندهای طبيعی در آغاز و فرجام انسان، تأکيد بر فرديت و تنهايی انسان، تحقير انسان، شیءانگاری انسان و گاه ارائهٔ تصويری حيوانی از او و هجوم به انگاره‌هايی که درصدد کرامت‌بخشی به انسان هستند استفاده می‌کند.[۱۸]


بررسی تاریخ تحلیلی شعر نو

فهرست کتاب

ایرج پارسی‌پور

پارسی‌نژاد همچون محمود بشیری و مریم صادقی بر این باور است که قضاوت مؤلف درخصوص نخستین‌ شاعر نوپرداز مبنای درستی ندارد و دچار سردرگمی است:

حافظ موسوی

حق اين کتاب آن‌طور که بايد ادا نشده است. در هر جای دنيا مؤلف چنين کتابی، آن‌هم به‌عنوان اولين‌ کتاب و شايد هنوز هم تنها کتاب در اين زمينه می‌توانست کرسیِ معتبر دانشگاهی را در عالی‌ترين سطح تصاحب کند. می‌توانست در سايهٔ‌ حق‌ تأليف و امتيازهای جانبی آن بقيهٔ عمر را بياسايد. چنين نشد؛ اما چه باک، چون همين يک کتاب، حتی اگر شمس هيچ کار ديگری نکرده بود و نکند برای ماندگاری نام او در تاريخ ادبيات ايران کفايت می‌کند.[۲۱][۲۲]


منابعی که به شمس می‌پردازد

  • سخت مثل آب، فیلم مستندی نوددقیقه‌ای دربارهٔ زندگی و شعر شمس لنگرودی به‌کارگردانی آرش سنجابی و تهیه‌کنندگیِ سعید ارهالی
  • بازتاب زندگی ناتمام، مجموعه مصاحبه‌ها به‌کوشش: مژگان معقولی
  • تاریخ شفاهی زندگی‌نامهٔ شمس لنگرودی از سری کتاب‌های تاریخ شفاهی ایران زیرنظر محمدهاشم اکبریانی، مصاحبه‌کننده: کیوان باژن، نشر ثالث ۱۳۸۷
  • در ستایش زندگی (ویژه‌نامه شمس لنگرودی)، به‌کوشش: محسن آریاپاد
  • عاشقانه‌های شمس لنگرودی، به‌کوشش: فیض شریفی، نشر هیرمند


پانویس

  1. ↑ «شاعری شبیه شعرش». 
  2. ↑ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ «گفت‌و‌گو جمشید برزگر با شمس‌ لنگرودی». 
  3. ↑ «کناره‌گیری از پذیرفتن جایزه شعر فجر». 
  4. ↑ «زندگی‌نامه شمس‌ لنگرودی». 
  5. ↑ «قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک». چشمه، ۱۳۶۹، ۶۲. 
  6. ↑ «ملاح خیابان‌ها». آهنگ‌دیگر، ۱۳۸۶، ۲۱. 
  7. ↑ «باغبان جهنم». آهنگ‌دیگر، ۱۳۸۳، ۸۹. 
  8. ↑ «شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن». فصل‌نامه شعر گوهران، ش. ۱۹و۲۰ (بهمن۱۳۸۷). 
  9. ↑ «آنچه در بزرگ‌داشت شمس لنگرودی گفته شد». 
  10. ↑ «کارزار شخصیت‌های ایرانی علیه تحریم‌ها: در برابر تحریم با ما هم‌صدا شوید». 
  11. ↑ «رمانی که به دست مخاطبش نرسیده». 
  12. ↑ «لنگرودی در سینما». 
  13. ↑ «دامن بلقیس». 
  14. ↑ «شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن». فصل‌نامه شعر گوهران، ش. ۱۹و۲۰ (بهمن۱۳۸۷): ۱۴۶. 
  15. ↑ «شعر زمان ما (شمس‌ لنگرودی)». نگاه، ۱۳۹۲، ۶۵تا۷۹. 
  16. ↑ «لنگرود در او می‌زید». فصل‌نامه شعر گوهران، ش. ۱۹و۲۰ (بهمن۱۳۸۷): ۱۷۶تا۱۸۰. 
  17. ↑ «بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌ لنگرودی». زبان‌وادبیات فارسی، اسفند۱۳۹۲. 
  18. ↑ «طنز مرگ و نمود‌هایی از آن در شعر شمس لنگرودی». زبان‌وادبیات فارسی، ش. ۸۳، ۱۵۱تا۱۶۸. 
  19. ↑ «تاریخ تحلیلی شعر نو؛ بانک اطلاعات کتاب ایران». 
  20. ↑ «از ادعا تا واقعیت، نقد کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو، ایرج پارسی‌نژاد». ایران‌شناسی، ش. ۴۲. 
  21. ↑ «حافظ موسوی و تاریخ تحلیلی». روزنامه شرق، ۱۸تیر۱۳۸۶. 
  22. ↑ «سایت شمس لنگرودی». 

منابع

  • شعبانی، سکینه. بررسی رویکرد عاشقانه، هستی‌شناسانه با لایه‌های طنز در اشعار شمس‌ لنگرودی. دانشکده ادبیات تهران، اسفند ۱۳۹۲. 
  • لنگرودی، شمس. «قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک». چشمه (تهران)، ۱۳۶۹، ۶۲. 
  • لنگرودی، شمس. «ملاح خیابان‌ها». آهنگ‌دیگر (تهران)، ۱۳۸۶، ۲۱. 
  • لنگرودی، شمس. «باغبان جهنم». آهنگ‌دیگر (تهران)، ۱۳۸۳، ۸۹. 
  • عزیزی، پیام. «شاعری با پلک‌زدن‌های پست‌مدرن». فصل نامه شعر گوهران (تهران)، ش. ۱۹و۲۰ (بهمن ۱۳۸۷). 
  • حق‌شناس، علی‌محمد. «لنگرود در او می‌زید». فصل‌نامه شعر گوهران (تهران)، ش. ۱۹و۲۰ (۱۳۸۷): ۱۷۶تا۱۸۰. 
  • صفایی، علی و علی‌ علیزاده‌ جوبنی. «طنز مرگ و نمود‌هایی از آن در شعر شمس لنگرودی». زبان و ادبیات فارسی (تهران)، ش. ۸۳، ۱۵۱تا۱۶۸. 
  • شریفی، فیض. «شعر زمان ما(شمس‌ لنگرودی)». نگاه (تهران)، ۱۳۹۲، ۶۵تا۷۹. 
  • [پرتال جامع علوم انسانی «از ادعا تا واقعیت، نقد کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو، ایرج پارسی‌نژاد»]. ایران‌شناسی، ش. ۴۲ (سال یازدهم، تابستان۱۳۷۸). 
  • «حافظ موسوی و تاریخ تحلیلی». روزنامه شرق، دوشنبه۱۸تیر۱۳۸۶. 

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://wikiadabiat.net/index.php?title=شمس_لنگرودی&oldid=38486»