مریم حسینی

مریم حسینی
پژوهشگر نمونهٔ دانشگاه الزهراء طی سال‌های۱۳۸۰تا۱۳۹۳
زادروز	۲فروردین۱۳۴۱
کتاب‌ها	پير پرده نشين، تصحيح كتاب حديقه الحقيقه و شريعه الطريقه سنايي غزنوي، نخستين زنان صوفی، ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، سنایی،تصحیح و ترجمه کتاب کشف الاسرار روزبهان بقلی شیرازی، کتابشناسی مطالعات اسطورهای، مکتب های ادبی، تصحیح مقامات حسن بلغاری، گلگشتی در شعر و اندیشه سنایی
مدرک تحصیلی	دکترای زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه	دانشگاه تهران
استاد	محمدرضا شفیعی کدکنی، جعفر شهیدی و جلال‌الدین کزازی
جوایز پژوهشگر نمونه دانشگاه الزهراء، جایزه تشویقی کتاب سال ۱۳۸۳، جایزه پژوهشگر برتر در مراسم هفته کتاب، جایزه پروین اعتصامی

مریم حسینی نویسنده، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و برخی دیگر از دانشگاه‌های کشور است.

* * * * *

بعد از انقلاب فرهنگی در اولین کنکور سراسری پذیرفته شد. از سال ۱۳۶۲ که به عنوان دانشجوی کارشناسی زبان و ادبیات فارسی به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران پا گذاشت، تا سال ۱۳۷۶ که از رسالهٔ دکتری‌اش دفاع کرد، شاگرد شفیعی کدکنی بود. پایان‌نامهٔ دکتری‌اش با نمرهٔ ۲۰ از طرف هیئت داوران پذیرفته شده و نیز جایزهٔ تشویقی کتاب سال ۱۳۸۳ را دریافت کرده است. «حسینی» سمت‌ها و فعالیت‌های گوناگونی را تجربه کرده است؛ هم ویراستار بوده و سردبیر بوده هم داور و دبیر علمی و ... و در بسیاری از نشست‌ها و همایش‌های ادبی داخل و تعدادی از کنفرانس‌های خارج از ایران حضور داشته است. آثار و تألیفات متعددی دارد. تاکنون ۱۰ کتاب در زمینه‌های تصحیح، ترجمه و پژوهش منتشر کرده. موضوع بیشتر کتاب هایش ادبیات عرفانی است. همچنین تعداد بیشماری مقاله در باب مسائل مربوط به ادبیات کهن و معاصر. این نویسنده و پژوهشگر در کتاب‌ها و مقالات و هم در نشست‌ها و نقدها از مسائل و دغدغه‌های زنان غافل نبوده است؛ چه زن کلاسیک چه زن معاصر. مریم حسینی ۱۳ سال متوالی پژوهشگر نمونه دانشگاه الزهرا بوده و چند جایزهٔ ادبی را نیز ازآن خود کرده است. وی هم‌اکنون به تدریس نقد ادبی و ادبیات معاصر در دانشگاه مشغول است.

داستانک

'

بزرگان عرفان دفترها شستند و آثار خود را مدفون کردند تا «من» نماند،
برای ما که همواره دوستدار احوال و آثار عرفا بوده‌ایم
و از مکتب ایشان درس آموخته‌ایم،
«من گفتن» حرام است
که «من» شیطان است
و هرچه است، اوست.

مخالف حجاب بود!

سراسر نوجوانی‌اش با کتاب و ادبیات گذشت. تنها مشکلی که در آن دوران داشت داشتن حجاب در دبیرستان بود؛ چراکه مدیر دبیرستان موافق حجاب نبود.

انقلاب فرهنگی مانعش نشد

دوران جنگ و انقلاب فرهنگی مانع ادامهٔ تحصیلش شد. با این حال لحظه‌ای از مطالعه دور نبود. تصمیم گرفت متون درسی علوم تجربی و ادبیات را هم بخواند. لذا توانست علاوه بر دیپلم ریاضی فیزیک، دیپلم رشته های علوم تجربی و انسانی را هم دریافت کند. علاوه بر آن شرکت در کلاس‌های امدادگری و کمک به مجروحان جنگی بیمارستان‌ها، کلاس تیراندازی و کلاس‌های اسلام‌شناسی که در محل دانشکدهٔ الهیات برگزار می‌شد جزء برنامهٔ کاری‌اش بود.

ورقه امتحان

ترم اول دورهٔ لیسانس، بعد از امتحان درس شاهنامه، وقتی استاد ورقه‌ام را خواند گفت: «فلانی تو حتماً یکی از اساتید این دانشگاه خواهی شد.» آن دوران، این جمله خیلی شگفت‌زده‌‌ام کرد.

برندهٔ جایزه پروین اعتصامی برای تألیف کتاب «مکتب‌های ادبی جهان»

برنده جایزهٔ تشویقی کتاب سال در سال ۱۳۸۳

زندگی و تراث

سال‌شمار زندگی

• ۱۳۴۱ تولد در کرمانشاه
• ۱۳۶۲ ورود به دانشگاه
• ۱۳۶۷ دفاع از پایان‌نامهٔ دکتری و اتمام تحصیلات
• ۱۳۸۰ انتشار کتاب پير پرده نشين در شرح احوال و آثار جنيد بغدادي
• ۱۳۸۲ انتشار کتاب تصحيح كتاب حديقه الحقيقه و شريعه الطريقه سنايي غزنوي
• ۱۳۸۳ دریافت جایزهٔ تشویقی کتاب سال ۱۳۸۳ برای «تصحیح كتاب حديقه الحقيقه و شريعه الطريقه سنايي غزنوي»
• ۱۳۸۵ انتشار کتاب نخستين زنان صوفي،به همراه ترجمه كتاب ذكر النسوه المتعبدات سلمي
• ۱۳۸۸ انتشار کتاب ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی
• ۱۳۹۲ انتشار کتاب سنایی
  دریافت جایزه پژوهشگر برتر در مراسم هفته کتاب،
• ۱۳۹۳ انتشار کتاب تصحیح و ترجمه کتاب کشف الاسرار روزبهان بقلی شیرازی
• ۱۳۹۵ انتشار کتاب کتابشناسی مطالعات اسطورهای با همکاری «رقیه وهابی دریاکناری» و «زهرا عامری».
• ۱۳۹۶ انتشار کتاب مکتب های ادبی جهان
• ۱۳۹۸ انتشار کتاب تصحیح مقامات حسن بلغاری
• ۱۳۹۷ انتشار کتاب گلگشتی در شعر و اندیشه سنایی
  دریافت جایزه پروین اعتصامی برای تالیف کتاب مکتب های اد

کودکی و نوجوانی، جوانی، پیری

ادبیات هنر است و هنر زیبایی است.
هرگاه دریچهٔ هنر زیبا را به سوی انسان بگشایید،
همه تماشایی خواهند شد.
کافی است زیبایی‌های هنر و ادبیات به بیان درآید.
آن دنیایی که هنر و ادبیات برای انسان می‌خواهد،
آنگاه همهٔ انسان‌ها جذب خواهند شد.

درست با نوشدن طبیعت، آن‌هم دومین روز بهار۱۳۴۱، صدای سیده‌مریم حسینی عضو جدید خانواده‌‌ای مذهبی و دوستدار شعر و هنر به‌گوش رسید که ساکن کرمانشاه بودند. پدرش شعر می‌گوید، برادرِ دندان‌پزشکش اشعار زیادی در حافظهٔ خود دارد و برادر دیگرش هم پس از بازگشت از جنگ و دفاع مقدس، خاطرات آن دوران را در کتابی به نام «غروب کردستان» منتشر می‌کند. بیشتر دوران تحصیلش را به جهت مأموریت اداری پدر، در شهر کرمانشاه گذرانده و از دبیرستان وابسته به دانشگاه رازی کرمانشاه، که در آن زمان از بهترین مدارس شهر بود و بسیاری از اساتید برجستهٔ امروز از جمله جلال‌الدین کزازی در آن جا تدریس می‌کردند، در رشتهٔ ریاضی با معدل ۱۹/۶۷ فارغ‌التحصیل شده است. آقای سعید رحمتی دبیر ادبیاتش و یکی از مشوقین اصلی او در نویسندگی بود. در این دوران با مطالعهٔ کتاب‌هایی که دبیرانشان در اختیار آن‌ها می‌گذاشتند با آثار «مرتضی مطهری»، «علی شریعتی»، جلال آل‌احمد، نیما یوشیج، و محمدرضا شفیعی کدکنی آشنا می‌شود و بسیاری از رمان‌های ایران و جهان را نیز می‌خواند. سال آخر دبیرستان ازدواج کرد. مراسم ازدواجش در مسجد شفای تهران بدون هرگونه تشریفاتی برگزار شد. همسرش فوق لیسانس حقوق است. دو فرزند دارد. پسرش پزشک و دخترش دانش‌آموختهٔ زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران است. پس از انقلاب فرهنگی در اولین کنکور سراسری دانشگاه‌ها در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران پذیرفته شد و تا خرداد۱۳۷۶ که از رسالهٔ دکتری خود دفاع کرد در همان دانشگاه ماند. در این دوران از حضور اساتیدی چون جعفر شهیدی، برات زنجانی، امیربانو کریمی و همچنین از کلاس های جذاب و پربار استاد شفیعی کدکنی بهره برد. ایشان با قریحهٔ ذاتی معلمی و دانش پهناور خود دانشجویان را به سمت و سوی ادب عرفانی هدایت می‌کرد. رسالهٔ دکتری‌اش با عنوان «تصحیح حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة» حکیم سنایی غزنوی پیشنهاد این استاد بود. این رساله با نمره ۲۰ از طرف هیئت داوران پس از ۴ ساعت بحث و مناظره پذیرفته شد و با معدل ۱۸ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد.

شخصیت و اندیشه

علایق استاد

فرصت تماشای تلوزیون را ندارد ولی فیلم‌های سینمایی خوب را از دست نمی‌دهد. تئاتر را دوست دارد و از ورزش کردن لذت می‌برد. به خطاطی و نقاشی، خصوصا نقاشی دورهٔ رنسانس ایتالیا علاقه‌مند است اما بهترین سرگرمی‌اش خواندن رمان و شعر است.

زن نمونه

از نگاه «مریم حسینی» زن نمونه انسانی است که به بودن خود باور دارد. دربارهٔ زندگی می‌اندیشد و در پی پاسخ به این پرسش‌هاست. زنی که می‌تواند با توجه به نقش‌ها و رسالت‌هایی که دارد، وجوه انسانی زن بودن خود را تعریف کند. هم‌اکنون دختران جوان ایران نیمی از جمعیت فعال و پرتوان جامعهٔ آینده را تشکیل می‌دهند. با توجه به آمار قبول شدگان کنکور سراسری جامعه علمی آینده ما را حتما بانوان خواهند ساخت.

'

مثل هیچ‌کس نیست

اگرچه به مطالعهٔ زندگی انسان‌های موفق علاقه‌مند است اما تنها الگو داشتن را برای موفقیت کافی نمی داند. چراکه هیچکس مثل هیچکس نیست؛ هر انسانی باید خودش باشد. موفق کسی است که به خود راستینش دست پیدا کند. آنگاه او الگوی خود را در درون خود یافته است.

گلایه‌مند از شیوه‌های کهن

اساتید عموماً از روش ها و شیوه‌های کهن تدریس استفاده می‌کنند و از حرف‌ها و گرایش‌های نو بهره نمی‌جویند. در حالی که جهان امروز با مطالعهٔ همه‌جانبهٔ زبان و ادبیات، به عنوان یکی از مهمترین علوم بشری به آن می‌نگرد. متأسفانه ما هنوز در دانشگاه‌ها به معنی کردن شعر یا متن می‌پردازیم. با این حال تلاش‌هایی که خارج از دانشگاه‌ها برای نوگرایی تفکر ادبی صورت گرفته است مایهٔ‌ خوشحالی است.

قهر و بیگانه با کتاب

ایرانی‌ها با کتاب قهر و بیگانه‌اند اما اینطور نیست که چون مردم کتاب نمی‌خوانند ادبیات نمی‌تواند در روند مسائل جامعه موثر باشد. قشر روشنفکر حتما از ادبیات تاثیر خواهند گرفت اما به دلیل قهر مردم با کتاب حتما ادبیات نمی‌تواند تاثیرش را بر همه سطوح اجتماع بگذارد و این مسئله خلأ بزرگی را ایجاد می‌کند.

جذابترین‌های ادبیات

«حلاج»، «عین القضات» و «سهروردی»، سه چهرهٔ عرفان و ادب ایران برایش چهره‌های اسطوره‌ای و بی‌مانندی هستند. همچنین خردگرایی «فردوسی» و درون‌گرایی «مولانا» را جالب توجه می‌داند.

'

شاعرِ خوب

امروز در آستانهٔ دوره‌ای هستیم که دیگر جنسیت شاعر و زن و مرد بودن او اهمیت ندارد. مهم این است که شعر خوب چیست و از کیست. شاعر برجستهٔ ‌امروز کسی است که هنری را قدر می‌نهد که در زمینهٔ آن اندیشه و تفکر و فلسفه وجود داشته باشد. شاعر بزرگ امروز فیلسوفی است که جهان را تازه می‌خواهد و برای ایجاد آن از طریق هنر خود کوشش می‌کند.

آیندهٔ زنان شاعر

در انتظار روزی هستم که زنان ما بتوانند دروازه‌های تفکر جهانی را به روی خود بگشایند و زنان شاعرمان نمونه بهترین انسان هایمان باشند. آن هایی که برای ایجاد آرمان‌شهر‌ها تلاش می‌کنند. آن‌هایی که قدر هنر را می‌دانند و بیهوده گوهر لعل درّ دری را به پای ناکسان نمی‌ریزند. آن‌ها که همواره از هنر پیشینیان یاد می‌کنند تا باشد که خود پیشگامان راهی نوین باشند.

تاثیر جوایز ادبی و همایش‌ها در حضور زنان در ادبیات

اجتماع و گردهمایی نویسندگان در همایش‌ها بهانه‌ای است برای‌ اینکه نویسندگان نوشته‌های یکدیگر را بخوانند و بشنوند و با فضای فکری هم آشنا شوند. همین آشنایی موجب زایش های فکری و نوشتاری می‌شود. جوایز ادبی با هر موضوعی که برگزار شوند موجب تشویق و دلگرمی نویسنده است. چون می‌بیند که تلاش‌هایش را دیده و از او قدردانی کرده‌اند.

گزیده‌ای از دو مقاله

”	در طول دو رمان «جزیره سرگردانی» و «ساربان سرگردان» بارها فرهنگ سنتی مردسالار و پدرسالار زیرسؤال می‌رود و نویسنده تلاش می‌کند تا دید زنان و مردان سنتی را دربارهٔ فرهنگ سنتی که در آن می‌زیید تغییر دهد. این تلاش عموماً در گفت‌وگوهای رمان ممکن‌پذیر می‌شود و قهرمانان اصلی داستان یعنی هستی، مراد و سلیم، در میان گپ‌وگفت خود این موضوع را مطرح می‌کنند. گاهی نیز این تلاش به‌شکل روایتی در داستان پیش می‌رود.	“

”	مجموعه‌های شعر شفیعی کدکنی با یادکرد بزرگان اندیشه و سخن آراسته است. شاعر همواره دغدغهٔ انسان‌بودن و ستایش انسان‌های والا را در سر دارد. چهره‌های محبوب وی محدود به شاعران و ادیبان دیروز و امروز نیست. شفیعی از فردوسی، ناصرخسرو، منوچهری، خیام و حافظ چهره‌های برجستهٔ شعر و ادب ایران کهن سخن می‌گوید و از میان شاعران معاصر از دهخدا و اخوان ثالث یاد می‌کند.	“

در باب نقد

نقد منتقدان

نقد کتاب سه شیوهٔ مختلف دارد:

• نخست انتشار نقد کتاب در نشریات، دوم نقد کتاب در مجامع عمومی با حضور نویسنده و سوم نقد دانشگاهی.
  متأسفانه نقد بین ما ایرانیان بیشتر تابعی از شیوهٔ نخست است؛ سلسله تعارف‌هایی میان نویسنده و نقاد. این یعنی معرفی وجه قوت کتاب و نپرداختن به ضعف‌ها و کاستی‌ها. و البته گاهی نیز کاملاً عکس این رخ می‌دهد و فقط نواقص اثر بیان می‌شود. درحالی‌که اگر قرار باشد اثری را به‌نقد گذاریم نباید نگاه صرفاً تقلیل‌گرایانه یا تمجیدگرایانه به آن انداخت.

پیشنهادی برای مسئولان فرهنگ

به منظور ترویج فرهنگ نقد در جامعه، کتاب‌ها با حضور نویسندگان آن‌ها در مجامع عمومی و دانشگاه‌ها معرفی و نقد شوند. نسبت به برگزاری مراسم معرفی و نقد کتاب‌های تازه‌تالیف یا معرفی و نقد کتاب‌هایی که در جشنواره‌های کتاب به عنوان آثار برگزیده انتخاب می‌شوند اهتمام ورزند. خانه کتاب منتقدان حرفه‌ای جذب کند و اینگونه کتاب‌ها را به بوته نقد کشد. پیش از همه باید زمینه پرورش و تربیت نقادان فراهم شود. در این راستا باید تعریف دقیقی از نقد، انواع و اهداف آن ارائه شود. ناقدان باید بدانند که نقد آنها حرکتی در جهت بالا بردن ارزش‌های آثار است نه تحقیر آثار و صاحبان آنها. منتقدان باید هنگام نقد جانب ادب را حفظ کنند. نباید از الفاظ نامناسب و سخیف استفاده کنند همانطور که نباید از الفاظ تمجیدآمیز در حد افراط استفاده کرد.

زمینهٔ فعالیت

جلسهٔ نقد و بررسی «ترجمه‌های داستا‌های زنان نویسندهٔ ترک در ایران

Y سردبیر فصلنامه نقد کتاب ادبیات و هنر از ۱۳۹۷تاکنون
Y رئیس انجمن نقد ادبی ایران از سال ۱۳۹۴تا۱۳۹۷
Y عضو هیئت مدیره انجمن نقد ادبی ایران از سال۱۳۹۰تا۱۳۹۷
Y عضو انجمن ترویج استادان زبان فارسی و انجمن استادان زبان فارسی
Y عضو قطب علمی تحقیق در متون عرفانی و حکمی دانشگاه اصفهان
Y سردبیر نشریه ادبیات عرفانی از سال۱۳۹۰تا۱۳۹۲
Y عضو هیئت تحریریه نشریات علمی پژوهشی: نقد ادبی، ادبیات عرفانی، نقد و نظریه ادبی، جامعه شناسی هنر و ادبیات، متن پژوهی، روایت شناسی.
Y سردبیر نشریه ادبیات عرفانی علمی‌پژوهشی دانشگاه الزهراء ۱۳۸۸تا۱۳۹۱
Y عضو هيئت تحریریه مجله علمی‌پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهراء
Y عضو هيئت تحریریه مجله علمی‌پژوهشی نقد ادبی
Y عضو هیئت تحریریه نشریه جامعه شناسی هنر و ادبیات علمی‌پژوهشی نشریه دانشگاه تهران
Y عضو هیئت تحریریه نشریه متن پژوهی دانشگاه علامه طباطبایی
Y عضویت در هیئت ممیزه دانشگاه الزهراء ۱۳۸۹-۱۳۸۷
Y عضویت در کرسی های نظریه پردازی زبان و ادب فارسی
Y داوری صدها مقاله ادبی برای نشریات مختلف
Y داور کتاب سال، کتاب فصل، جایزه پروین اعتصامی، جایزه جلال آل احمد. سالهای متمادی
Y عضو هیئت علمی و داوری جشن نامه فارابی
Y عضو هیئت علمی جایزه کتاب سال
Y عضو هیئت امنای بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان
Y عضو هیئت علمی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان
Y داوری پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه های تربیت مدرس، علامه طباطبایی، تربیت معلم و الزهراء
Y دبیرعلمی همایش کارنامه صد سال شعر زنان فارسی سرا، تهران: دانشگاه الزهراء
Y دبیر علمی همایش بین المللی حکیم سنایی، تهران، دانشگاه الزهراء و کوشش برای انتشار چکیده مقالات و مقالات همایش، انتشار ویژه نامه حکیم سنایی دی ماه ۱۳۸۷
Y دبیر علمی همایش بررسی نقش و جایگاه زنان شاعر و نویسنده در ادبیات ترکیه
Y ویراستاری و چاپ چکیده مقاله های همایش شعر زنان
Y ویراستار مجله علمی‌پژوهشی دانشگاه الزهراء
Y ویراستاری ویژه نامه های ادبیات شماره ۴۸ و ۴۹ بهار ۸۳ و شماره ۵۶ و ۵۷ بهار ۸۵ و شماره ۶۶ پاییز ویژه نامه تاریخ ۸۶ و شماره ۶۳و ۶۴ ویژه نامه زبان شناسی شماره ۶۸ و ۶۹ و شماره ۷۳ و شماره ۷۴ بهار، پاییز و زمستان ۸۷.
Y دبیر علمی همایش زنان شاعر و نویسنده ترکیه ۱۳ و ۱۴ اسفند دانشگاه الزهرا

از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)

شاپور جورکش

کتاب «ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی» تالیف «مریم حسینی» که از سهم بزرگان ادبی ما در شکل‌گیری این ستم و این مرگ‌آفرینی سخن می‌گوید به من این جرأت را می‌دهد که آن را کلامی تازه بر فرهنگ فارسی بدانم . شاید ویژگی این اثر در این باشد که دادخواهی هموارهٔ زنان را در پرتو حرکت‌های اجتماعی امروز آنان معنایی تازه می‌دهد؛ در تقابل با پیش انگاشته‌های مردمحور ادبیات سنتی را بارزتر می‌کند و ما را با این پرسش رو‌به‌رومی کند که ادبیات سنتی ما جز با تکیه بر باورهای ایستا که محروم داشتن زنان از مقام‌های اجتماعی و مصادره قلم به دست نرینگان را تثبیت می‌کرد با چه پشتوانه‌ای بیت‌های زن‌ستیزانه را بر اذهان نسل‌های آینده حک کرده‌اند. این اثر دست‌کم دو سوم از یادداشت‌های مرا که شامل زن‌ستیزی در عرفان بود استفاده‌ناپذیر کرد.

موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران

فروغ فرخزاد

راهی که فروغ پیش پای شاعران زن ایران گذاشت هنوز پویاست. قوام و استحکام شعر وی از موجبات پیشرفت شعر زنان بود. شعر فروغ از جنس دیگری است. شعری در قالبی تازه با نگرشی نو و فضایی مدرن. زن شعر فروغ زنی است که رنج‌های تاریخی را بر گردن دارد. او اسیر دیوار‌های سنت است و با عصیان بر علیه نظام مردسالاری حاکم تولدی دیگر می یابد. شعر فروغ پایه‌های سنتی شعر را در هم می شکند و در فرمی نو نگرشی تازه به هستی می‌دهد. اشعا ر دورهٔ نخست فروغ اشعاری فمنیستی است البته توانایی سرشار او در سخنوری از تندی آن می‌كاهد. و در تولدی دیگر فروغ پایه‌های اصیل شعر نوین ایران را بنیاد می‌نهد. شاعری كه به دیگران آموخت كه تنها آنچه می‌خواهند بگویند مهم نیست. چگونه گفتن مهم است. فروغ زنی است كه در برابر تمامی محدودیت‌ها مقاومت می‌كند و با سركشی علیه هر آنچه در نظام سنتی مانع حضور زن است زندگی دشواری را تجربه می‌كند. تنهایی، تهمت، ترس و سردی‌ كه سرانجام با ایمان به فصل سرد پایان می‌یابد. حسینی شعر فروغ را شعری مدرن و سمبولیک توصیف كرد و گفت: شعرهای ابتدایی و شعاری و مردمی دوره مشروطه، با فروغ و شعر وی تبدیل به بهترین نمونه‌های شعر امروز ایران و جهان می‌شود. هنر مفهوم می‌یابد. اگر در دوره مشروطه سخن گفتن از زنان و رنج‌های ایشان و ستم رفته بر ایشان است، در شعر فروغ زنی كامل پیدا می‌شود كه از جهان و هستی و زندگی تفسیری تازه دارد.

سیمین بهبهانی

در این راه سیمین با غزل‌های نو می‌درخشد. سیمین بعدها کولی‌واره‌ها را سرود و از زن تعبیر و تفسیری تازه به دست داد. در کولی‌واره‌ها سیمین از احساسات و روح زنان سخن می‌گوید. کولی از طرف دیگر نماد شجاعت و جسارت زن ایرانی است. سیمین با آوردن کولی در عرصهٔ شعر امروز ایران، زنی دز شعر پارسی می‌آفریند که فعال است و با جسارت و شجاعت می‌تواند فریاد بزند، جار بزند و حقوق تضییع شده خود را مطالبه کند. این زن، این زن کولی می‌تواند نمونه باشد.نونه زن ایرانی که در آستانهٔ هزاره‌ای نو می‌ایستد و تازگی و تجدد را در اعماق ریشه های فرهنگی جست‌و‌جو می‌کند. کولی سرشار از زندگی است. با قدم های او دشت بیدار می‌شود و با زلال نگاهش شاهد سرشاری برکه هستیم.در هر رگ او شادی و هیجان و شور جاری است.

پروین اعتصامی

پروین شاعری است که شعر از کلامش می‌جوشد. زنی که سخنش رشک مردان شاعر بود و به همین سبب در مظان تهمت قرار گرفت. زنی که از کودکی شاعر بود. از پانزده سالگی اشعارش را در مجلهٔ عالم نسوان منتشر می‌کرد و تا بیست سال پس از آن فرصت گفتن داشت.زنی که با داشتن ایده و آرای روشنفکرانه از پیشروان نهضت آزادی نسوان ایران بود.زنی که بیش از هر شاعر دیگری مادر بود. زنی که مادر نشد اما بسیاری از کاراکترهای شعری‌اش طعم خوش مادر شدن را چشیدند.

جمال میرصادقی

در مراسم بزرگداشت جمال میرصادقی

میرصادقی از برجسته‌ترین نویسندگان و منتقدان ادبیات داستانی ایران است که نامش بر تارک ادبیات نوین ایران ثبت شده. از دل اجتماع برآمده و داستان طبقات مختلف مردم را نگاشته. نویسنده‌ای است از مردم که برای مردم نوشت و می‌نویسد. مکتب داستان‌نویسی ایشان مکتب تهران است و موضوعات متنوعی در نگارش وی وجود دارد.

دربارهٔ «میرصادقی» از دو جنبه می شود صحبت کرد؛ ابتدا از نقد داستان که از مهم‌ترین جنبه های ایشان است. کتاب‌هایی مانند «عناصر داستان»، «ادبیات داستانی»، «داستان‌های خیالی» و... سالیان سال راهنمای علاقه‌مندان به داستان‌نویسی بوده‌اند و می توان از آن‌ها به عنوان مرجع ادبیات داستانی یاد کرد. وجه دوم میرصادقی، وجه نویسندگی ایشان است. از سال ۱۳۳۷ تا به امروز ۶۰ سال است که کتاب‌های میرصادقی چاپ می‌شود و آثار او هنوز خواننده دارد.

محمدرضا شفیعی کدکنی

«شفیعی کدکنی» چون چراغی است که بر سر راه اهالی ادبیات درخشیده. کافی است استاد موضوعی را در کتاب یا مقاله‌هایشان مطرح کنند تا بعد ازآن دیگر اساتید و علاقه‌مندان دست به کار شده و آن را دنبال کنند. تنها نام ایشان روی جلد کتاب یا پای مقاله‌ای کفایت می‌کند تا همگی بدانیم با ناگفته‌ها و مطالب تازه‌ای روبه‌رو هستیم. علاوه بر این‌ها اخلاق خوش و تواضع مثال زدنی‌ ایشان باعث شده که علاوه بر ادیبی شاخص با انسانی جوانمرد و برخوردار از ویژگی‌های انسانی رو‌به‌رو باشیم

وقتی زنان دست به قلم می‌گیرند

تا پیش از سیمین دانشور آنچه دربارهٔ‌ زنان نوشته شده از زبان مردان است. اما «دانشور» فضای متفاوتی را که مردان داستان‌نویس تا پیش از این از زن ارائه داده بودند دگرگون کرد. از خلق زریِ سووشون تا هستیِ جزیرهٔ‌ سرگردانی ۲۰ سال طول کشید اما زنی مثل هستی و زری تا پیش از این در ادبیات وجود نداشت. دانشور در جزیرهٔ سرگردانی نمایندگان چند طیف زن را در رمانش خلق کرده و به دغدغه‌های آن‌ها می‌پردازد در حالی که تا پیش از این در رمان‌ها نمی‌توانستیم تعریفی از زن به معنای واقعی‌اش در ادبیات ارائه دهیم و زن عموما در آثار چوبک و هدایت زنی اثیری یا لکاته بود. اما از زمان سیمین دانشور و در آثار نویسندگانی مانند فریبا وفی و بلقیس سلیمانی با سیمای دیگری از زن ایرانی مواجه می‌شویم.

'

زن معاصر، زن کلاسیک

با توجه به سن و سال نویسندگان و دغدغه‌های ذهنی و شخصی آنها آثار متفاوتی در ادبیات معاصر خلق می‌شود مثلا رمان پاییز فصل آخر سال است به زندگی چند دختر دانشجوی شاغل پرداخته. روابط و خواسته‌ها و آرزوهای نسل زن ۳۰ ساله و دغدغه‌های این قشر مورد توجه قرار گرفته. یا رمان چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم مجموعه آثار داستانی یک زن خانه‌دار است که دغدغه‌های مادر و همسر بودن را میبینیم. اگر بخواهیم در خصوص چهرهٔ زن در آثار امروز و دیروز صحبت کنیم باید بگوییم جست‌و‌جوی هویت دغدغهٔ نویسندگان زن در دههٔ اخیر است.

زن ایده‌آل

اگر بخواهیم از زنان ایده‌آل ایرانی در ادبیات نام ببریم با تعداد کمی رو به‌رو هستیم. با اینکه من تقربیا آثار نویسندگان زن ایرانی را خوانده‌ام نمی‌توانم قاطعانه از شخصیت‌های متعدد داستانی نام ببرم که توصیفی همه جانبه از زن ایرانی دارند و یا می‌توانند الگو باشند. فقط می‌توانم از شخصیت «هستی»، «زری» و قهرمان «دل فولاد» منیرو روانی‌پور به عنوان زنانی نام ببرم که می توانند الگوی زنان ایرانی باشند. در آثار سال‌های اخیر و دهه ۹۰ تعداد زنانی که در تصمیم‌گیری‌هایشان قاطع‌اند و می‌توانند تصمیم‌گیری‌های درستی را در بزنگاه‌های زندگی داشته ‌باشند کم است مثلا قهرمان داستان بازی آخر بانو نوشته بلقیس سلیمانی هم نمونه چنین زنی است. در حالی که کارکرد اصلی ادبیات معرفی چنین چهره‌هایی به جامعه است. نویسندگان ما باید بتوانند شخصیت‌هایی را بیافرینند که نمونه‌های واقعی و ایده‌آلی از زن امروز ایرانی باشند تا بتوانند الگوهای خوبی برای زنان ما باشند.

'

از عرفان می‌گوید

« عرفان را می توان به سه ساحت تقسیم کرد؛ عرفان نظری، عرفان عملی و تجربه‌های عرفانی که جنس آن با دو ساحت اول متفاوت است. درعرفان نظری با مبادی فکری و فلسفی عرفا رو‌به‌رو هستیم. در عرفان عملی با طریق سلوک عرفا. در تجربهٔ عرفانی خود عارف محل مشاهده است. واژه «تجربه»‌ در اینجا معنای «حضور» می‌دهد. تجربهٔ عرفانی یعنی عارف خود در آن صحنه حاضر و شاهد و واسط امور عرفانی است. این تجربه مطالعه و مشاهدهٔ بی‌واسطهٔ خداوند، فرشتگان و امور غیبی محسوب می‌شود. این تجربه‌ها ویژگی های مشترک دارند و درکی از واقعیت مطلق به انسان می‌دهند. عارف در آن صحنه حضور، از مکان و زمانی که در آن هست خارج می‌شود و مکانی ازلی و ابدی را تجربه می‌کند. او به یک اتحاد در هستی می‌رسد و در نتیجه سعادت و آرامش و خوشی‌ای برای او حاصل می شود. در این صحنهٔ قدسی معمولا ارتباط به سه صورت اتفاق می افتد. وقتی در صحنه‌ای شخصی به تجربه نائل می‌شود، گاهی «من» و «او» حضور دارد. دراینجا غیبت به چشم می‌خورد. وقتی «من» و «تو» در میان باشد، حضور هست ولی یگانگی نیست. در تجربهٔ عرفانی «من» هست و «من». یعنی این تجربه در حقیقت تجربهٔ عرفانی است. یعنی آنچه بعدها از آن به عنوان وحدت وجود یاد می‌شود. صحنه‌ای که وقتی عارف در آن حاضر می‌شود جز خود و خدا و یکی شدن خود و خدا چیز دیگری نمی‌یابد.در مرحلهٔ عالی که امر قدسی اتفاق می افتد او و خداوند و هستی و طبیعت یکی میشوند و این سرخوشی ناشی از وحدت اجزای جهان است که عارف را به سرخوشی می‌رساند. »

برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است

• کنفرانس بین المللی بزرگداشت گوگول در اوکراین کیف، مهر ۱۳۸۸
• کنفرانس بین المللی WOCMES در بارسلونا تابستان ۱۳۸۹
• سمینار در دو دانشگاه ناپل و بولونیا دی ماه ۱۳۹۰
• کنفرانس بین المللی WOCMES در آنکارا تابستان ۱۳۹۳

کارنامه و فهرست آثار

کتاب‌ها

'

'

1. پير پرده نشين در شرح احوال و آثار جنيد بغدادي انتشارات دانشگاه الزهراء ۱۳۸۰
2. تصحيح كتاب حديقه الحقيقه و شريعه الطريقه سنايي غزنوي انتشارات نشر دانشگاهي ۱۳۸۲( اين اثر كتاب تشويقي کتاب سال ۱۳۸۳ در رشته ادبيات است.)
3. نخستين زنان صوفي،به همراه ترجمه كتاب ذكر النسوه المتعبدات سلمي، نشر علم ۱۳۸۵
4. ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، نشر چشمه، پاییز ۱۳۸۸
5. سنایی، نشر خانه کتاب، ۱۳۹۲
6. تصحیح و ترجمه کتاب کشف الاسرار روزبهان بقلی شیرازی، انتشارات سخن، ۱۳۹۳
7. کتابشناسی مطالعات اسطورهای ۱۳۹۵، با همکاری رقیه وهابی دریاکناری و زهرا عامری.چاپ دانشگاه شهید بهشتی.
8. مکتب های ادبی جهان،۱۳۹۶، انتشارات فاطمی.
9. تصحیح مقامات حسن بلغاری، ۱۳۹۸، انتشارات موقوفات افشار.
10. گلگشتی در شعر و اندیشه سنایی،۱۳۹۷، انتشارات سمت، زیر چاپ.

تعدادی از مقالات

1. بر زورقي از عاج و بلور در آسمان حرير گون شعر فروغ، نافه 1382 سال سوم شماره 8
2. انسان گرايي در شعر شفیعی کدکنی، نافه، شماره 23،اسفند 1383
3. نقد فمنيستي آثار سيمين دانشور، نافه مهر 1385
4. نقد ساختاری دستور زبان عشق قیصر امین‌پور، نامه پارسی، سال چهاردهم، شماره اول و دوم بهار و تابستان 1388
5. جلوه های رمانتیسم در شعر حمیدی شیرازی، مریم حسینی،نویسنده دوم: الهام کفاش پنجه شاهی، مجله علوم انسانی دانشگاه الزهراء، شماره 73 پاییز 87
6. بررسی تطبیقی زنده به گور هدایت با یادداشت های یک دیوانه گوگول، نشریه ادبیات تطبیقی، سال اول شماره دوم بهار 89
7. نقد فمنیستی اثر نویافته ای از پروین اعتصامی، پژوهش زنان فصلنامه فرهنگ و هنر دوره 2 شماره 1 پاییز 1389 1
8. بررسی عناصر سوررئالیستی در داستان ملکوت بهرام صادقی، نویسنده اول: مریم حسینی، همکار:مسروره مختاری، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی ارومیه، سال دوم شماره 7 پاییز و زمستان 1391
9. مقایسه تطبیقی مفهوم هویت اجتماعی در آثار ناتالیا گینزبورگ و فریبا وفی،فصلنامه ادبیات تطبیقی جیرفت سال هشتم شماره 32.زمستان 93. نویسنده اول: عفت منیری.
10. نقد ساخت‌گرایی تکوینی رمان همسایه‌ها اثر احمد محمود. همکار دوم آرزو شهبازی مطالعات داستانی
11. مقایسه تطبیقی روایت در رمان چراغها را من خاموش می کنم و دفترچه ممنوع بر اساس آرای ژنت، نویسنده اول: رقیه وهابی، فصلنامه پژوهش های تطبیقی زبان و ادبیات ملل، سال اول شماره 2 زمستان 94
12. جدال زنان عیار در برابر اسطوره مغول در آثار بهرام بیضایی، زن در فرهنگ و هنر، زمستان 94. نویسنده اول: رقیه وهابی دریاکناری
13. تحلیل نشانه شناسی اجتماعی آژانس شیشه ای، زبان پژوهی، بهار 95، شماره 18. نویسنده مسئول. نویسنده دوم دکتر ساسانی
14. انواع بازسازی و بازآفرینی بیضایی از داستانهای کهن دانشگاه تربیت معلم.پذیرش مقاله. مریم حسینی و رقیه وهابی دریاکناری.
15. تصویر ایزدبانوان در آثار بهرام بیضایی، زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 8 شماره 3 پاییز 1395. مریم حسینی و رقیه وهابی دریاکناری.
16. ...

جوایز و افتخارات

Yپژوهشگر نمونه دانشگاه الزهراء به طور متوالي در سال هاي ۱۳۹۳ تا ۱۳۸۰
Yدریافت جایزه تشویقی کتاب سال به مناسبت تصحیح کتاب حدیقه الحقیقه ۱۳۸۳
Yدریافت جایزه پژوهشگر برتر در مراسم هفته کتاب، آذر ۱۳۹۲
Yدریافت جایزه پروین اعتصامی برای تالیف کتاب مکتب های ادبی جهان، تیرماه ۱۳۹۷

بررسی چند اثر

نخستین زنان صوفی

این اثر ترجمهٔ کتاب «ذکر النسوة المتعبدات الصوفیات» نوشتهٔ یکی از صوفیان و متخصصان تصوف و آشنا به معارف اسلامی در قرن چهارم و پنجم هجری، «ابوعبدالرحمن محمد سلمی» است که «مریم حسینی» آن را از عربی به فارسی ترجمه و همراه با متن عربی در یک جلد منتشر کرده است. در این اثر گزارش، شرح حال، زندگی، اندیشه‌ها، گفتار، رفتار و حالات هشتادودو نفر از زنان پارسای تاریخ اسلام از اقصا نقاط سرزمین‌های اسلامی به خصوص ایران در باب مسائل عرفانی مانند عشق به خدا و عبادت او و زهد و ترک دنیا و ... جمع و بیان شده است. این کتاب با بیان شرح حال «رابعه عدویه» آغاز شده و با کسانی چون «لبابه متعبده»، «شعوانه» و «فاطمه نیشابوری» ادامه یافته و با «عایشه» دختر «حمد طویل مروزی» به پایان رسیده است.

مکتب‌های ادبی جهان

کتابی است که نویسنده در آن تلاش کرده است تا دیدگاه تازه‌ای از جنبش های ادبی را پیش روی خوانندگان قرار دهد. تاکید این کتاب بر دوران جدید ادبیات، فلسفه و هنر است؛ دورانی که موجب آفرینش های ادبی تازه شده است. در ابتدای هر فصل جنبش یا مکتب ادبی معرفی و دربارهٔ ویژگی های کلی آن بحث می‌شود. سپس مقدماتی در بررسی زمینه‌های علمی، فلسفی و اجتماعی شکل‌گیری مکتب می‌آید و در ادامه با اشاره به انواع هنرهای رایج آن دوره نمونه‌هایی از نقاشی و نقاشان بنام معرفی می‌شوند. بخش‌های بعد به معرفی چهره های شاخص، ویژگی های مهم آثار ادبی و آوردن نمونه هایی از ادبیات جهان اختصاص دارند. مزیت این کتاب آن است که زمینه های مشترک مکتب‌های هنری و ادبی را بررسی می‌کند همچنین به زمینه‌های اجتماعی سیاسی یا علمی هر دوره و تاثیر متقابل آن بر ادبیات و هنرها می‌پردازد.

ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی

نویسنده در این اثر زن گریزی، زن ستیزی و زن‌ستایی را مورد بررسی قرار می‌دهد و با آوردن مثال‌هایی از «نظامی» و «فردوسی» و «عطار» تلاش می‌کند از جلوه‌های مثبت ادبیات سنتی در مورد زنان دفاع کند. او شاهد مثال‌های کافی از احترام این بزرگان نسبت به زن می‌آورد و بیت‌های منفی شاهنامه در مورد زنان را با استدلالی درخور موجه می‌سازد. در این کتاب تلاش شده از چهرهٔ زن در ادبیات حماسی، منظومه های عاشقانه، ادبیات عرفانی و تعلیمی و همچنین روایت‌های عامیانه کدورت‌زدایی شود؛ بی‌آنکه کتاب، شمایلی از مرد ستیزی و فمنیسم افراطی در ذهن بگذارد.

ناشرانی که با او کار کرده‌اند

• نشر علم
• دانشگاه الزهرا
• فاطمی
• نشر دانشگاهی
• چشمه
• خانهٔ کتاب
• سخن
• شهید بهشتی
• موقوفات افشار
• سمت

تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها

• کتاب «ریشه‌های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی» چهار بار توسط «انتشارت چشمه» تجدید چاپ شده است.
  چاپ اول ۱۳۸۸، ۱۵۰۰ نسخه
  چاپ دوم ۱۳۹۳، ۷۰۰ نسخه
  چاپ سوم ۱۳۹۵، ۳۰۰ نسخه
  چاپ چهارم ۱۳۹۶، ۵۰۰ نسخه