آلبر کامو در ایران

آلبر کامو در ابران
نویسنده	محمدرضا پارسیان و فاطمه قادری
ویراستار	اندیشه قدیریان
ناشر	دانشگاه فردوسی مشهد
محل نشر	مشهد
تاریخ نشر	۱۳۹۹
نخستین چاپ	چاپ اول ۱۳۹۹
شابک	۹۷۸۹۶۴۳۸۶۴۳۹۲
تعداد صفحات	۳۲۰
موضوع	نقد و تفسیر
زبان	فارسی
قطع	وزیری
نوع جلد	شومیز

«آلبر کامو در ایران» نوشته محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری می‌باشد که در قالب ۳۲۰ صفحه و در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارت دانشگاه فردوسی مشهد به چاپ رسیده‌ است. اين کتاب علاوه بر کسب عنوان كتاب سال، درسال ۱۴۰۰، در چهاردهمین دوره جشنواره جلال آل احمد در سال ۱۴۰۰ در  بخش نقد ادبی شایسته‌ تقدیر شده است.

*****

آلبر کامو (۱۹۶۰-۱۹۱۳م)، ادیب و اندیشمند فرانسوی، از مهم‌ترین نویسندگان غیرایرانی قرن بیستم میلادی است كه آثارش به زبان فارسی ترجمه شده است. او که در ۴۴ سالگی به دریافت جایزه‌ نوبل ادبی نائل شد، با طرح گسترده‌ آرای فلسفی در آثارش، بیش از آن که یک نویسنده محسوب شود، یک فیلسوف به‌ شمار می‌آید. وی بیش از نویسندگان هم‌روزگار خویش درباره‌ مفهوم «پوچی» سخن گفته و در تفهیم آن به مخاطب، كوششی بلیغ نشان داده است. آنچه فلسفه‌ پوچی کامو را از پوچی عوامانه‌ای که با خودکشی گره خورده است متمایز می‌سازد، نتایجی است که از این تفکّر حاصل می‌شود. ازجمله این دستاوردها، دعوت از مخاطب برای برخورداری از جهان و مغتنم شمردن فرصت زندگی است.  با توجه به نبود کتابی مستقل در ایران، این اثر ‌می‌تواند تا اندازه‌ای خوانندگان را با اصول نظریه‌ پذیرش آشنا و جایگاه کامو را از بُعد زمانی و مکانی در نزد ایرانیان روشن سازد.

خلاصه اثر

آلبر کامو

کتاب مذکور چهار فصل دارد. در فصل اول به معرفی نظریه پذیرش در ادبیات تطبیقی پرداخته و اصطلاحات آن مانند افق انتظار شرح داده شده است.

فصل دوم، از صفحه‌ ۳۲ تا صفحه‌ ۱۳۸، به معرفی آلبر کامو و آثار او اختصاص دارد.

فصل سوم، که عنوان آن تقابل اندیشه‌ها است، را باید به سه بخش تقسیم کرد:

در بخش نخست ترجمه‌های آثار کامو از سوی مترجمان ایرانی معرفی شده‌اند. در بخش دوم نویسندگان پایان‌نامه‌هایی که درباره‌ کامو نوشته شده است را فهرست کرده‌اند و در بخش سوم نیز از اثرگذاری کامو بر نویسندگان و شاعران معاصر ایرانی سخن گفته شده است. آخرین فصل (فصل چهارم) هم به دلایل پذیرش کامو در ایران اختصاص یافته است؛ فصل‌های اول و دوم و بخش‌های اول و دومِ فصل سوم گردآوری است و نه پژوهش. و تنها بخش سومِ فصل سوم و فصل پایانی کتاب ارزش پژوهشی دارند.

علت نگارش اثر از زبان نویسندگان

• پر کردن جای خالی پژوهش درمورد جایگاه این نویسنده در ایران
• علل مقبولیت او براساس نظریه‌ پذیرش از زیرشاخه‌های مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی
• بررسی جایگاه ادبی و اندیشه‌ورزانه‌ این ادیب شهیر در مجامع ادبی، علمی و روشنفکریِ ایران.

درباره نویسندگان

محمدرضا فارسیان، نویسنده اثر

محمدرضا فارسیان

آقای محمدرضا فارسیان عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و مدیر مسئول و عضو هیئت تحریریه در دوفصلنامه پژوهش‌های ادب و زبان فرانسه و مدیر مسئول در دوفصلنامه پژوهش‌های زبان و ترجمه فرانسه و دارای ۷ مقاله کنفرانسی و ۳۵ مقاله ژورنالی در مجلات داخل کشور هستند. طی ۱۲ سال با ۳ پژوهشگر مختلف همکاری مستقیم علمی داشته‌اند که بیشترین همکاری وی با رضا پیش قدم در انتشار یک مقاله علمی بوده است. مقالات منتشر شده ایشان بیشتر در موضوعات ترجمه، ادبیات تطبیقی، زبان فرانسه و آموزش زبان بوده است.

فاطمه قادری

دکتر فاطمه قادری نویسنده دوم این اثر در زمان پژوهش و تألیف کتاب «آلبر کامو در ایران» در رشته مطالعات ترجمه، در مقطع دکتری دانشگاه فردوسی مشهد در حال تحصیل بودند.

جوایز و افتخارات

• اثر برگزیده سی‌و‌نهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی، سال ۱۴۰۰
• اثر شایسته تقدیر در بخش نقد ادبی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد، سال ۱۴۰۰

 حواشی پیرامون اثر

طرح ادعای سرقت ادبی

عیسی امن‌خانی، استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه گلستان، مدعی است که کتاب «آلبر کامو در ایران» عیناً بخش‌هایی از کتاب او را رونویسی کرده است؛ بی‌آنکه نامی از منبع ذکر کرده باشد. امن‌خانی یادداشت مفصلی درباره این ادعا نوشته و آن را در فضای مجازی در کانال «گاهنامه ادبی»، که کانالی شناخته شده برای معرفی سرقت‌ها و کپی‌برداری‌های علمی و ادبی است، منتشر کرده است. این استاد دانشگاه مدعی است که کتاب «آلبر کامو در ایران» بخشی از کتاب «اگزیستانسیالیسم و ادبیات معاصر ایران» را کپی کرده که توسط انتشارات علمی در سال ۹۲ منتشر شده است؛ بخشی که مهم‌ترین و نقطه ثقل کتاب فارسیان و قادری محسوب می‌شود.

لوح تقدیر اثر برگزیده سی‌و‌نهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی

پاسخ دبیر خانه جلال به حواشی

دبیرخانه جایزه ادبی جلال آل‌احمد طی یادداشتی رسمی به این ادعا پاسخ داد:

ضمن تشکر از حساسیت اهالی ادبیات و رسانه در مورد جایزه ادبی جلال آل‌احمد که نشان‌دهنده‌ اهمیت این جایزه است و پیرو مباحثی که اخیراً در مورد تقدیر از کتاب «آلبر کامو در ایران»، نوشته‌ محمدرضا فارسیان و فاطمه قادری، در چهاردهمین دوره مطرح شده است، نکاتی را به استحضار می‌رساند: از ابتدای طرح موضوع، دبیرخانه هم خود به بررسی ادعاهای مطرح‌ شده پرداخت و هم موضوع را با نویسندگان کتاب در میان گذاشت. کتاب «آلبر کامو در ایران» سال ۱۳۹۹ در یک نشر دانشگاهی معتبر (انتشارات دانشگاه فردوسی) منتشر شده و در طول یک سالی هم که از انتشارش گذشته، هیچ ادعایی در مورد آن مطرح نشده بود.

بررسی اجمالی این کتاب هم نشان می‌دهد نویسندگان در تمام موارد استفاده از منابع مختلف، در پاورقی صفحات به منبع اصلی با قید شماره‌ای صفحه ارجاع داده‌اند و در کتابنامه پایانی هم فهرست تمام منابع آمده است. این روشی است که در سایر کتاب‌های پژوهشی، از جمله کتاب مورد ادعا، هم رایج است که از منابع و مراجع متعدد استفاده کرده‌اند. بنابراین در حد بررسی‌های دبیرخانه، در این کتاب امانت‌داری علمی و اخلاق پژوهش رعایت شده است. ضمناً بر خلاف ادعاهای مطرح‌شده، نه پیش از برگزاری اختتامیه‌ جایزه جلال آل‌احمد و نه پس از آن، تاکنون هیچ تماسی با دبیرخانه جایزه گرفته نشده و فقط در شبکه‌های اجتماعی و به دنبالش در برخی خبرگزاری‌ها این مطالب مطرح شده است. در حالی که برای بررسی چنین ادعای بزرگی باید نظر اساتید و کارشناسان را با مقایسه و بررسی هم‌زمان هر دو متن جویا شد.

در پاسخ به ادعاهای مطرح‌شده توسط آقای عیسی امن‌خانی، نویسنده کتاب مواردی را مطرح کرده است:

کتاب آلبر کامو در ایران مجموعاً دارای ۳۲۰ صفحه و چهار فصل مختلف است که هر فصل، بخش‌ها و زیر بخش‌های خود را داراست. «بخش‌های قابل توجه» آقای امن‌خانی چنانچه خود نیز اقرار کرده‌است، از صفحه ۲۵۴ تا صفحه ۲۶۸ یعنی مجموعاً ۱۴ صفحه از مجموع ۳۲۰ صفحه کتاب است!

پاسخ به ادعای نویسنده مبنی بر رونویسی: در سطر هشتم خبرِ منتشر شده در خبرگزاری تسنیم چنین آمده‌است:

عیسی امن‌خانی مدعی است که کتاب آلبر کامو در ایران عیناً بخش‌هایی از کتاب او را رونویسی کرده‌ است؛ بی‌آنکه نامی از منبع ذکر کرده‌باشد. این ادعا کاملاً «دروغ» و برساخته آقای امن‌خانی است. کافی است خواننده‌ جست‌جوگر نسخه‌ای از کتاب‌های مورد بحث را تهیه کرده و تطبیق دهد، آقای امن‌خانی اما خود در بخش پایانی مطلب صریحاً اقرار می‌کند که نویسندگان اثر اصول پژوهشی را رعایت کرده‌اند؛ آنجا که می‌گوید: «نویسندگان امانت‌دار آلبر کامو در ایران البته همواره به کتاب اگزیستانسیالیسم و ادبیات معاصر ایران ارجاع می‌دهند.»

پوستر جشنواره جلال. ۱۸ بهمن ۱۴۰۰

در زمینه‌ مثال‌های این ۱۴ صفحه از مجموع ۳۲۰ صفحه، آقای امن‌خانی ادعا کرده‌است‌ که نویسندگان همان نمونه‌ها را در کتاب خویش آورده‌اند» آن‌گاه دو مثال از مصطفی رحیمی و اخوان‌ثالث آورده‌اند تا به خواننده اینگونه القا کنند که راقمان این سطور نامی از ایشان نیاورده‌اند! این نیز ادعایی کذب است. کافیست به صفحه‌ی ۲۵۶ کتاب آلبر کامو در ایران مراجعه کنید و پاراگراف دوم از بالا را بخوانید و آن‌گاه رفرنس را مشاهده نمایید. به روشنی خواهید دید که نویسندگان با نقل‌قول از جناب آقای امن‌خانی، مستقیماً اشاره کرده‌اند که شعر یاده شده توسط ایشان معرفی شده‌ است نه توسط نویسندگان کتاب. آخرین ادعای آقای امن‌خانی که نویسندگان این سطور را به تعجب واداشت به عبارت زیر است:

این ۱۴ صفحه «مهم‌ترین بخش و نقطه‌ی ثقل کتاب» می‌باشد!!! خوانندگان آشنا با ادبیات تطبیقی و مکتب پذیرش نیک می‌دانند که مبحث «تأثیر و تأثر» یکی از مباحث فرانسوی ادبیات تطبیقی می‌باشد که در جای خود بسیار حائز اهمیت است؛ اما در نظریه پذیرش یک فرع محسوب می‌شود. لذا حذف این ۱۴ صفحه هیچ‌گونه خللی به اصل کتاب وارد نمی‌کند؛ چنان‌که در سایر آثار نیز مباحث فرعی وجود دارند تا به فهم بهتر مبحث اصلی کمک کنند. لذا به صراحت اعلام می‌داریم که مباحث اصلی نظریه‌ پذیرش در بخش‌های دیگر آمده‌ است و در صورت درخواست آقای امن‌خانی، مباحث منتسب به ایشان در چاپ آتی از کتاب آلبر کامو در ایران حذف خواهد شد.

در آخر نویسنده کتاب، آمادگی خود را برای دریافت هرگونه نقطه‌نظر سازنده اعلام می‌دارند. اما از خوانندگان خواسته است از خود بپرسند که قصد آقای امن‌خانی از ایجاد هیاهو و افترا بستن آن‌ هم در این زمان به‌خصوص چیست؟ در ضمن نویسنده حق مراجعه به مراجع قانونی را برای خود محفوظ دانستنه است.

پاسخ داور چهاردهمین دوره جایزه جلال

اثر برگزیده سی‌و‌نهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی

محمدرضا سنگری، از داوران بخش نقد چهاردهمین دوره جایزه جلال، در این باره می‌گوید:

کاری که نویسندگان کتاب «آلبر کامو در ایران» انجام داده‌اند، کار خطایی نیست. گرچه می‌توان ایراداتی به آن وارد کرد، اما باید گفت که نویسندگان به هر حال به کار آقای امن‌خانی ارجاع داده‌‌اند. وقتی نویسنده‌ای به منبعی که استفاده کرده، ارجاع داده باشد، دیگر نمی‌توان مدعی شد که او سرقت کرده است. نویسندگان «آلبر کامو در ایران» در پاورقی به منابع مورد استفاده، ارجاع داده‌ان. با توجه به این مسائل به نظر می‌رسد که نویسندگان این کتاب تا حد زیادی امانت را رعایت کرده‌اند. 

برشی از متن کتاب

«در میان پژوهش‌های صورت گرفته درباره‌ آلبر کامو، همواره جای پژوهشی در مورد جایگاه این نویسنده در ایران مقبولیت او بر اساس نظریه پذیرش، از زیرشاخه‌های مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی، خالی بوده است. رویکرد ویژه‌ پژوهشگران ایرانی به کامو و نیز علاقه‌ شخصی نگارندگان کتاب حاضر به این نویسنده‌ بلندآوازه، بهانه‌ خلق اثری بدیع و مستقل گردید تا به‌موجب آن، جایگاه ادبی و اندیشه‌ورزانه این ادیب شهیر در مجامع ادبی، علمی و روشن‌فکری ایران بررسی شود.»

مشخصات کتاب‌شناختی

کتاب «آلبر کامو در ایران» اثر «محمد رضا فارسیان» و «فاطمه قادری» در قطع رقعی و با جلد شومیز در قالب ۳۲۰ صفحه و در سال ۱۳۹۹ با تیراژ ۲۰۰ نسخه در انتشارات دانشگاه فردسی مشهد به چاپ رسیده است. ویراستار ادبی این کتاب دکتر «اندیشه قدیریان» می‌باشد.

نوا، نما، نگاه

«دکتر فارسیان عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد گروه زبان فرانسه». دانشگاه فردوسی مشهد. ۱بهمن۱۳۹۹. دریافت ۱۷آذر۱۴۰۳.

منابع و مآخذ

فارسیان، محمدرضا؛ قادری، فاطمه (۱۳۹۹). «خوانش ابداعی آلبر کامو در ایران» .پژوهش ادبیات معاصر ایران، دوره ۲۵، شماره ۱.