از معنا تا صورت
کتاب «از معنا تا صورت» در دو جلد به قلم مهدی محبتی نگاشته شده است و انتشارات سخن آن را در سال 1389به چاپ رسانده است. این کتاب ، در سال 1388 برندهٔ جایزهٔ ادبی جلال آل احمد و برگزیده کتاب سال۱۳۹۰ شده است .
سرنوشته (چکیده)
«از معنا تا صورت» کتابی است که «طبقه‌بندی و تحلیل ریشه‌ها، زمینه‌ها، نظریه‌ها، جریان‌ها، رویکردها، اندیشه‌ها و آثار مهم نقد ادبی در ایران و ادبیات فارسی» را به خوانندگان ارائه می‌نماید.
کتاب «از معنا تا صورت»در حقیقت تلاشی برای بنا گذاشتن، ساختن و به اثبات رساندن یک نظریه ادبی بومی و ایرانی می‌باشد؛ زیرا دکتر «مهدی محبتی»به شدت به این مساله اعتقاد دارد که نمی‌توان بدون تکیه بر مبانی نظری، آثار ادبی را آن هم در بالاترین سطح ممکن خود، ساخت و خلق کرد. برای سنت ادبی و ادبیات سنتی ایران‌زمین که در هر شرایطی و از هر منظری برخی از مهم‌ترین اثرهای ادبی را در دل خود پرورانده است و همواره با آثار ضعیف و ناسالم مبارزه کرده و در زمان تکوین و پیدایش آنها، از قرار گرفتنشان در زمره آثار والا ممانعت به عمل آورده است، چطور مقدور بوده که ببالد و قوی شود و بسط پیدا کند، اگر به زیربنای نظری، نقد و تئوری متکی نبود؟
اگر بهترین آثار ادبی ما بر اساس سنت ها و دیدگاه های قوی و هماهنگ بنا شده‌اند، این مبانی نظری و معیارهای انتقادی کجا هستند و چگونه پایه گذاری شدند؟ آیا می‌توان با این اجماع رایج و عامیانه موافق بود که فرهنگ و ادبیات ایران هرگز از نقد و نظریه نظام مند ادبی بهره ای نبرده است؟
مهدی محبتی نویسنده و پژوهشگر و استاد دانشگاه است. وکارشناسي رشته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد 1367-1363(شاگرد اول دانشگاه)، كارشناسي ارشد رشته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد 1370-1367(شاگرد اول دانشگاه)، دكتري رشته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران ، (1374 -1370) است. محبتی دانشیارزبان وادبیات فارسی دانشگاه زنجان می باشد.
خلاصه اثر
کتاب «از معناتا صورت» در دو جلد مجزا و مستقل تالیف شده است ابتدا در «مقدمه »به معرفی کلی اثر و مولف یعنی ویژگیهای بیرونی کتاب و سپس ارائه توصيف کلی از اثر ،عنوان موضوع و محتوای کتاب، فهرست عناوین اصلی، طرح پرسش های بنیادین و نهایتا به نقد و ارزیابی کتاب در قسمت نتیجه گیری پرداخته شده است.
بخش «نتیجه گیری» درحقیقت بخش اصلی و عمده ی این نقد و بررسی را تشکیل می دهد و اثر مورد نقد را ذیل عناوین عقلانیت و شهود، گرایش شخصی و عاطفی نویسنده به فرهنگ و تمدن اسلامی، واقع گرایانه ترین فصل کتاب، صراحت و تیز بینی، بازی های زبانی و ... مورد نقد و واکاوی قرار می دهد و در پایان طرح کلی اثر، ایده و نقد شخصی نویسنده ی اثر بررسی می شود.
در کل كتاب «از معنا تا صورت» به طبقه‌بندي و تحليل ريشه‌ها، زمينه‌ها، نظريه‌ها، جريان‌ها، رويكردها، انديشه‌ها و آثار مهم نقد ادبي در ايران و ادبيات فارسي اختصاص دارد و نگارنده به پرسش‌هايي در زمينه‌هاي مختلف نقد ادبي پاسخ مي‌دهد: اين كه ايران و ادبيات فارسي پس از اسلام را چگونه بايد ديد تا روشي متناسب براي تحليل آن برگزيد؟ معيار ايراني بودن چيست؟ شعر و فكر و شرع و نحوه ارتباط آنها با يك‌ديگر در ايران و ادب فارسي را چگونه بايد تبيين كرد تا هم واقعيت‌هاي تاريخي، اجتماعي در ايران از ياد نرود و هم واقعيت‌هاي فرهنگي كم‌رنگ نشود؟ همچنين زمينه‌هاي پيدايش نقد ادبي در ايران و نقد و نظريه ادبي در ايران و ادبيات كلاسيك فارسي بررسي مفصل شده است.
درباره نویسنده
مهدی محبتی (متولد ۱۳۴۴) نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی در حوزه ی نقد ادبی و عرفان‌و استاد تمام دانشگاه زنجان و دارنده ی نشان عالی یونسکو می‌باشد.
مهدی محبتی کارشناسي رشته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد 1367-1363(شاگرد اول دانشگاه) ، كارشناسي ارشد رشته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد 1370-1367(شاگرد اول دانشگاه)، دكتري رشته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران ، (1374 -1370) است.
دیگر آثار نویسنده عبارتند از:
سیمرغ در جستجوی قاف (سیر تحول عقلانیت در ادب فارسی)، سخن، ۱۳۷۹
صدای رویش خیال (نگاهی تازه به افکار و اشعار اقبال لاهوری)، زهد، ۱۳۷۹
بهار در بهار (فشرده، مقدمه و تعلیقات بر سبک‌شناسی بهار)، روزگار، ۱۳۸۱
پهلوان در بن‌بست (درباره هنر قصه در شاهنامه)، سخن، ۱۳۸۱
ترجمه اللمع فی التصوف، تألیف ابونصر سراج طوسی (ترجمه از عربی)، اساطیر، ۱۳۸۲
قصه و قصه‌گویی در اسلام، نشر چشمه، ۱۳۸۶
کارنامه مولوی‌پژوهی در ایران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ۱۳۸۷
از معنا تا صورت (دوجلدی)، سخن، ۱۳۸۸
پیمانه‌های بی‌پایان، جلد ۱و۲، هرمس، ۱۳۸۹
شناخت‌نامه زبان و ادبیات فارسی، سخن، ۱۳۸۹
نقد ادبی در ادبیات کلاسیک فارسی، سخن، ۱۳۹۲
قرن‌های بی‌زمان (درآمدی تحلیلی – معرفت‌شناختی بر منطق الطیر عطار)،هرمس،1400
در جدال با خویشتن (نگاهی دیگر به احوال و اقوال شمس تبریزی)، پارسه، 1399
پهلوان در بن بست (متن کامل رستم و سهراب و رستم و اسفندیار با نگاهی تازه به فردوسی و عناصر)، سخن، 1381
بدیع نو (هنر ساخت و آرایش سخن)، سخن، 1388