همپای صاعقه

همپای صاعقه
نویسنده	حسین بهزاد و گل‌علی بابایی
ناشر	سوره مهر
محل نشر	تهران; مکان ناشر فارسی: تهران
تاریخ نشر	آذر۱۳۷۹
شابک	‎۹۷۸-۹۶۴-۶۰۰-۷۱۴-۷
تعداد صفحات	۹۰۹
موضوع	دفاع مقدس
زبان	فارسی
نوع رسانه	کتاب
ضربت متقابل زمین‌های مسلح	ضربت متقابل زمین‌های مسلح

همپای صاعقه اثری مشترک از گل‌علی بابایی و حسین بهزاد در ادبیات دفاع مقدّس است که کارنامهٔ عملیّاتی لشکر۲۷ محمّد رسول‌الله(ص) از دی‌ماه۱۳۶۰ تا تیر۱۳۶۱ را تشریح می‌کند و ششمین جشنواره بهترین کتاب دفاع مقدس در رشته پژوهش آن را برگزیده است.

* * * * *

«همپای صاعقه»، شرح مستند مراحل آغازین تأسیس تیپ نظامی محمد رسول‌الله(ص) است و به بیان نقش این تیپ در دو عملیات بزرگ فتح‌المبین، بیت‌المقدس و لبنان می‌پردازد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه و نشر صاعقه، آن را به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه و منتشر کرده است.^[۲] «همپای صاعقه»، ثمرهٔ مشترکِ بهزاد و ‌باباییْ طی چهار سال کوشش دوش‌به‌دوش، نخستین کتاب از مجموعهٔ پژوهشی‌تاریخی این دو نویسنده است که با عنوان اصلیِ «حماسهٔ ۲۷» به بازشناسی دوران فرماندهی [حاج] احمد متوسلیان اختصاص دارد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه این کتاب را اولین اثر از مجموعهٔ گردان‌نویسی لشکر۲۷ محمد رسول‌الله(ص) می‌دانند که در آن جزئیات شکل‌گیری این لشکر به‌همراه نقش فرماندهانی چون احمد متوسلیان به‌تفصیل نوشته شده است.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
پس از تقریظ [آیت‌الله] خامنه‌ای، بابایی بنابر توصیه وی، بخش‌های زندگی هریک از فرماندهان این لشکر را به‌صورت سرگذشت‌نامه منتشر کرد. این آثار به‌صورت کتاب‌های «بیست‌وهفت در بیست‌وهفت» به‌چاپ رسید و تاکنون زندگی محمدابراهیم همت، احمد متوسلیان و عباس کریمی به دست خوانندگان رسیده است.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
۱۶مهر۱۳۹۰ «توانا» خبرنگار خبرگزاری فارس، ‌به‌نقل از حسین همدانی که آن زمان فرماندهٔ سپاه محمد رسول‌الله(ص) بود، نوشت:

جلد دوم از کتاب «همپای صاعقه» با عنوان «ضربت متقابل» منتشر و روانه بازار شد و جلد سوم این اثر در مرحلهٔ گردآوری است تا در سال۱۳۹۱، منتشر شود.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

محسن وزوانی
رتبهٔ سوم کنکور ریاضی‌‌فیزیک

برای آنان‌که کتاب را نخوانده‌اند

برشی از کتاب: بگومگوی متوسلیان و وزوایی پیش از آزادسازی خرمشهر

متوسلیان: چه نیرویی از دشمن اینجاست؟
وزوایی: نیروی احتیاط او که به استعداد یک تیپ است، در اینجا مستقر شده است.

آن تیپ ۳۳ است که یک تیپ مخصوص نیروی عراق است و هر گردان دویست نفر است.

نه حاجی! الان نمی‌شود روی این رقم حساب کرد. شما از کجا می‌دانید هر گردان آن تیپ، دویست نفر نیرو لحاظ کرده... نیروی عمده‌ای از عراق درمقابل محور ما قرار دارد.

هیچ نیروی عمده‌ای در اینجا نیست عزیز من!

شما روی چه اطمینانی می‌گویید نیست؟!

برای‌اینکه تمام نیروی دشمن در اینجا یعنی شرق و شمال‌شرقی خرمشهر به‌کا برده شده، هفده گردان!

نه... می‌پرسم روی چه اطمینانی نیروی عمده در اینجا نیست؟

برای‌اینکه دشمن هیچ‌وقت روی شیوهٔ یورش ما فکر نمی‌کرد... . چرا دشمن این ۳ زرهی خودش را الان به اینجا در شمال شلمچه آورده، در جنوب به‌کار نبرد؟!

برای اینکه می‌خواهد ما به جادهٔ آسفالت شملچه‌بصره نرسیم.

بله؟!

می‌خواهد ما به جاده نرسیم.

درست است! دشمن این را می‌داند که ما از اینجا می‌خواهیم به جاده آسفالت شلمچه‌بصره برسیم؛ نه از اینجا

دوتاست. یکی جاده حسینیه است که از ایستگاه حسینیه می‌رود به‌سمت پاسگاه زید عراق، یکی‌هم این جاده است.

در مورد جاده حسینیه، دشمن این‌قدر می‌داند که اگر ما بخواهیم به آن برسیم، باید بعد از رسیدن به جاده آسفالت اهوازخرمشهر رو به این سمت بچرخیم.

بله، یعنی می‌رویم به طرف غرب

ولی برنامه این طور نیست. ما از اینجا یعنی گرم‌دشت می‌رویم جلو و بعد میل به چپ می‌کنیم و می‌رویم به آن پایین، به طرف چاده مرزی شلمچه‌بصره

من که نمی‌گویم به آن پایین نمی‌رویم؛ ولی دارم می‌گویم این موضع توپخانه دشمن در غرب جاده آسفالت اهوازخرمشهر دست‌نخورده مانده. علاوه‌براین، دشمن در خود خرمشهر نیرو اضافه کرده.

در اینجا [خرمشهر اشغالی] فقط یک تیپ، آن‌هم تیپ ۳۳ نیروی مخصوص عراق است که سه گردان آن، مأمور به تخریب سه قسمت از شهر است.

حالا من استدلال شما را نمی‌پذیرم؛ ولی عملی که شما می‌گویید انجام می‌دهم؛ اما بدان که این کار اشتباه است. بااین‌حال، ما عمل می‌کنیم. اما این را بدان، حضرت امام می‌گوید: «تهور با شجاعت فرق داره.» این عمل که شما می‌گویید، شجاعت نیست، تهور است. بازهم می‌گویم که اشتباه است؛ اما چون شما می‌گویید انجام می‌دهم.»

مگر ما نمی‌دانیم اشتباه است...؟!خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

این کتاب مستندنویسی جنگ است.

گل‌علی بابایی یکی از دو نویسندهٔ همپای صاعقه، کتاب را چنین معرفی می‌کند:

در سال ۱۳۷۵ تصمیم گرفتیم به‌مناسبت بزرگداشت ۳۵هزار شهید استان تهران، مراسم یادبودی برگزار کنیم؛ بنابراین، کمیته‌های تحقیق و بررسی را در بخش‌های مختلف نظامی تهران مانند لشکر۲۷ محمد رسول‌الله(ص) برای به‌دست‌آوردن اطلاعات دربارهٔ شهدا مستقر کردیم. پس از برگزاری این مراسم یادبود در سال ۱۳۷۶ و در دانشگاه تهران، با مشاوره فرماندهان لشکر۲۷ و همکاری شهید سعید جان بزرگی، به تدوین آلبوم تصویری این لشکر پرداختیم که متأسفانه این پروژه به‌دلیل دسترسی‌نداشتن به تمامِ عکس‌های لشکر۲۷ متوقف شد. پس از آن، نگارش کارنامه عملیاتی این لشکر را مدنظر قرار دادیم و با همکاری حسین بهزاد، اقدام به گردآوری و تدوین این کتاب کردیم.

محتوای «همپای صاعقه» طبق پیش‌بینی ما دربرگیرنده تاریخچه تشکیل تیپ محمد رسول‌الله(ص) تا پایان جنگ تحمیلی می‌شد که باتوجه‌به جمع‌آوری اسناد و حجم زیاد اطلاعات، این کتاب دربرگيرنده ۷ ماه آغاز فعالیت این تیپ، یعنی از دی‌ ۱۳۶۰تا ت‍ی‍ر۱۳۶۱ شد. خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
کتاب این گونه فهرست شده است:

فصل اول: جنگ در سال نخست
فصل دوم: نبرد محمد رسول‌الله (ص)
فصل سوم: تیپ ۲۷
فصل چهارم: شناسایی
فصل پنجم: نبرد فتح
فصل ششم: از دشت عباس تا سایت‌ها
فصل هفتم: برقازه
فصل هشتم: پیش از توفان
فصل نهم: آغاز نبرد الی بیت‌المقدس
فصل دهم: مصاف در دژهای مرزی
فصل یازدهم: به‌سوی خرمشهر
فصل دوازدهم: پایان راه؛ پیکار در شلمچه و خین
فصل سیزدهم: سپاه محمّد (ص) می‌آید
فصل آخر: نقش‌آفرینان، اسناد و عکس‌ها

و فهرست منابع و مآخذ

فهرست شخصیت‌هایی مطرح در همپای صاعقه

«همپای صاعقه» به سرگذشت اشخاص می‌پردازد که در سمت‌های مهم فرماندهی و مسئول عملیاتی طی جنگ ایران و عراق ایفای نقش کردند؛ ازاین‌رو این کتاب امروزه مرجعی برای چگونگی نقش‌آفرینی و فعالیت‌های این افراد است.
شخصیت‌های همپای صاعقه همگی یا کشته شده‌اند یا در شمار ۴ نفر ربوده‌شدهٔ ایرانی در لبنان‌اند:

احمد متوسلیان، فرمانده لشکر۲۷ محمد رسول‌الله
محسن وزوایی، فرمانده گردان حبیب بن مظاهر از تیپ محمد رسول‌الله
علی صیاد شیرازی، از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران
محمدابراهیم همت، از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران
محمد بروجردی، از فرماندهان سپاه پاسداران ایران
حسن باقری، قائم‌مقام فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران ایران
علیرضا موحد دانش، از فرماندهان سپاه پاسداران ایران
عباس کریمی، از فرماندهان سپاه پاسداران ایران
حسین قجه‌ای، از فرماندهان لشکر۲۷ محمد رسول‌الله
محمود شهبازی، جانشین فرمانده لشکر۲۷ محمد رسول‌الله
تقی رستگار مقدم، مسئول آموزش و تاکتیک لشکر۲۷ محمد رسول‌الله
سیدمحسن موسوی، کاردار سفارت ایران در لبنان
کاظم اخوان، خبرنگار و عکاس خبرگزاری ایرنا
هوشنگ عطاریان، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش ایران

دلیل شهرت

وجه تمایز همپای صاعقه با آثار مشابه

«همپای صاعقه» دو مشخصهٔ ویژه دارد:

اول‌آنكه نام دو شهید هنوز در سیاههٔ همکاران این اثر باقی است: شهید سعید جان‌بزرگی كه عكس‌ها و خدمات لابراتواری كتاب را دردست داشت و شهید سعید سلیمانی كه مدیریت طرح و نظارت پروژه را برعهده او بود.

دوم‌اینکه در روند تألیف این کتاب، تحقیقات گسترده و متمرکزی انجام گرفت که گردآوری، دسته‌بندی، ضبط و برگزیدن نوشتاری از ۵۳۰۰ دقیقه نوار صوتی و مکالمات بی‌سیم و نشست‌ها و گپ‌وگفت رده‌های گوناگون عملیاتی، نمونه‌هایی از آن بود.

«همپای صاعقه» با سایر مستندنگاری‌های مشابه، یک تفاوت بارز نیز دارد: اینکه روایت قصهٔ جنگ از زبان شهیدان و رزمندگان‌ است، نه از زبان نویسندگان. خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

برای آنان‌که کتاب را خوانده‌اند

کتابی میان مردم

«

خانمی می‌گفت که همپای صاعقه را ظرف ۵۰ ساعت خوانده است و دیگری می‌گفت دلش نمی‌آید تمامش کند و هر شب ۵۰ صفحه جلو می‌رود. در بندر گناوه معلمی بود که همپای صاعقه و ضربت متقابل را برای تمام دانش‌آموزان تهیّه کرده بود و در هر جلسه چند صفحه از این کتاب را می‌خواندند.^[۳]

»

بهزاد سکته کرد!

«همپای صاعقه» در شمار کتاب‌های نظامی قوی برای افرادی است که با مطالعات استراتژیک و مسائل نظامی سروکار دارند. حساسیت این کار تاحدی برای حسین بهزاد شدید بود که پس از نوشتن چند فصل، از شدت فشار کار سکته کرد و فصل‌های آخر این کتاب را گل‌علی بابایی نوشت.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

خلاصهٔ مفصل‌تر کتاب در حد دو بند

داستان انتشار کتاب (اوّلین بار در کجا و چگونه بوده است)

سبک کتاب

پیشینهٔ کتاب

چینش و ساختار کتاب

محققان در پیشگفتار، کل محتوا را در پنچ محور خلاصه کرده‌اند:

نگاهی گذرا به حوادث و اتفاقات ایران در یک سال اول جنگ تحمیلی
تغییر استراتژی دفاعی قوای انقلاب و اتخاذ تاکتیک‌ها و تجدید سازمان رزم مدافعان میهن اسلامی در پایان سال نخست جنگ تحمیلی
عملیات کوهستانی تیپ محمد رسول‌الله(ص) در کردستان
چگونگی تشکیل تیپ۲۷ محمد رسول‌الله(ص) در بهمن۱۳۶۰
بازنگری تفصیلی عملکرد تیپ ۲۷ از ابتدای تأسیس، شرکت در عملیات بزرگ فتح‌المبین و پیکار پیروزمند الی بیت‌المقدس تا اعزام قوای محمد رسول‌الله(ص) به سوریه و بازگشت آن به تهران در تابستان سال۱۳۶۱.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

اظهارنظرها

تجلیل‌نامهٔ [آیت‌الله] خامنه‌ای

«

[آیت‌الله] خامنه‌ای، حاشیه‌ٔ کوتاهی در تجلیل «همپای صاعقه» هدیه کرده است:

بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم
این یک کتابِ منبعِ بسیار غنی و ارزشمند است که از آن می‌توان ده‌ها کتاب و فیلم‌نامه و زندگینامه استخراج کرد. لحظات و حالات ثبت‌شده در سراسر این کتاب، همان ظرافت‌های حیرت‌انگیزی است که از مجموع آن، تابلوی پرشکوه و باعظمت عملیاتی چون فتح‌المبین و بیت‌المقدس پدید آمده و برترین‌های هنر جهاد و ایثار و شجاعت و ابتکار را در مجموعه‌ٔ نمایشگاه بی‌نظیر هنرهای انقلاب اسلامی نشان می‌دهد... .
در روز و شب‌هایی از آبان و آذر۸۶، صفحه‌به‌صفحه و سطر‌به‌سطر مطالعه و نیوشیده شد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

»

همچنین در قسمتی از رونوشت [حجت‌الاسلام] هاشمی رفسنجانی بر این کتاب آمده است:

« لشکر همیشه‌حاضر و شهیدپرور ۲۷ محمد رسول‌الله این موقعیت ممتاز خود را مرهون جانبازی‌ها و مجاهدت‌های کم‌نظیری است که در طول دفاع مقدس با شرکت مؤثر در بیش از بیست عملیات آفندی به‌دست آورده است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه »

قدر علم‌دارهای فرهنگی را بدانیم

این پیام سعید قاسمی است که او را در شمار چهره‌های فرهنگی می‌شناسند:

نویسنده زیاد داریم؛ بازگوکنندهٔ نکات ریز نهفته در دوران دفاع مقدس، کم و گل‌علی بابایی در این مسیر موفق بود. گرچه خلق آثار ادبی دفاع مقدس همواره با تبلیغات منفی همراه است، خوشبختانه آثار خوبی به‌همت نویسندگانی مانند گل‌علی بابایی در این زمینه نگاشته می‌شود. گلعلی شهدا را بزرگ نمی‌کند؛ بلکه با پرداختن به آن‌ها خود را بزرگ می‌‌کند.^[۴]

آرزو می‌کنم گلی‌علی شهید شود!

یوسفعلی میرشکاک، «همپای صاعقه» را نخستین اثر کلاسیک ادبیات دفاع مقدس می‌داند:

اگر در جنگ تحمیلی عده‌ای حضور داشتند و درو نشدند، حکمتش این بود که بمانند تا گواه باشند؛ زیرا شهید بدون شاهد معنا ندارد.

گل‌علی بابایی را به‌واسطه حسین بهزاد شناختم، گاهی به‌دلیل زحمـت‌هایی که این دو نویسنده ادبیات پایداری کشیده‌اند دچار اعجاب و حیرت می‌شوم. همهٔ آثار گل‌علی بابایی درخور تقدیر است؛ اما چاپ نخست کتاب «همپای صاعقه» را نخستین اثر کلاسیک ادبیات جنگ تحمیلی می‌دانم. درضمن خاطرات خودتان را هم بنویسید. در دورانی که عده‌ای اصلاً جبهه را ندیده بودند و بااین‌حال از جنگ نوشتند و پولش را گرفتند و رفتند، دوستانی مانند شما باید خاطرات خود را بنویسند.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

از زبان گل‌علی بابایی

همپای صاعقه سیر تاریخیِ ۷ماه از دوران هشت‌سالهٔ جنگ است که وقایعِ دی‎۱۳۶۰ تا تیر‎ ۱۳۶۱را بازگو می‌کند. روند شکل‌گیری تیپ ‎ ۲۷محمد رسول‌الله و نقش این تیپ در دو عملیات بزرگ فتح‌المبین و بیت‌المقدس، موضوعی است که «همپای صاعقه» به آن می‌پردازد. تاریخچهٔ خواندنیِ این لشکر را آدم‌های بزرگی که در آن حضور داشتند، بنا گذاشتند. دوست نداشتم فراموش شوند. حاج‌احمد در مریوان بوده و محمدابراهیم همت در پاوه و شهید شهبازی در همدان. بعدها این سه نفر در مکانی به نام پادگان دوکوهه جمع شدند و یگانی رزمی سازماندند که در اولین عملیات، یعنی فتح‌المبین آن طور غوغا کرد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

صداقت، ضامن اثرگذاری است!

«

گل‌علی بابایی در نشست بررسی «همپای صاعقه»، دربارهٔ میزان اثرگذاری اثر چنین گفت:

اگر کتابی حتی با استفاده از الفاظ خشک نظامی نوشته شود؛ اما در آن صداقت باشد، در ذهن نسل جوان اثرگذار خواهد بود.

و در پاسخ به دلیل حجم زیاد کتاب، توضیح داد که وظیفهٔ محقق، تحقیق و نگارش كتاب مرجع است و زمانی كه هدف او تدوین یک كتاب تاریخی است، بايد تمام جزئیات حادثهٔ مدنظر، در كتاب آورده شود.

»

ایستاده بر غبار

همپای صاعقه اساس اقتباس فیلم‌ سینماییِ «ایستاده بر غبار» است. این فیلم ۲۴فروردین۱۳۹۵ در دانشگاه شهیدبهشتی تهران اکران شد. شب اکران، خانواده [شهید] حسین همدانی که ۴ سال بعد، درست در همان روزِ مصاحبه‌ با خبرگزاری فارس، یعنی ۱۶مهر۱۳۹۴، در جبهه و نبردی دیگر، جان خود را از دست داد، حاضر بودند.
حبیب‌اله والی‌‌نژاد که در نقش تهیه‌کننده، «ایستاده در غبار» را لمس کرده، چنین نقلی از این اثر دارد:

برای این فیلم که ساخت آن چهار سال زمان گرفت، همگی تلاش کردیم تا اول خودمان، حاج‌احمد متوسلیان را بشناسیم و خود را مثل او کنیم؛ بعد بگوییم که آیا می‌شود مانند حاج‌احمد متوسلیان شد یا نه؟!^[۵]

درخواست فیلم مستند

بابایی «همپای صاعقه» را در مرداد۱۳۸۷ طی دومین نشست «یک کتاب، یک نویسنده» برای حاضران این نشست در فرهنگ‌سرای پایداری معرفی می‌کند و خبر از ساخت مستندی براساس این كتاب می‌دهد:

به درخواست گروه سازندهٔ فیلم مستند «سیرهٔ عملی امام روح‌الله»، این كتاب برای ساخت فیلمی با موضوع هشت سال دفاع‌مقدس در اختیار آن‌ها قرار گرفته است.»خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

مستند صوتی و تصویریِ خبرساز

خردادماه ۱۳۹۱ هم‌زمان با سالروز فتح خرمشهر و در آستانه روز مقاومت و پایداری، «همپای صاعقه» به‌صورت مستندی صوتی معرفی شد. در این مستند نویسندگان و صاحب‌نظران در ادبیات پایداری به گپ‌وگفت پرداختند و گزیده‌ای از اثر نیز بازخوانی شده است.^[۷]
گل‌علی بابایی به‌تنهایی نیز در رسانه‌ای دیگر و طی برنامه‌‌ای تصویری، اثر را مبسوط برای مخاطبان رسانه و خوانندگان کتاب، معرفی کرده است.^[۸]

جمله‌های ماندگار کتاب

مراسم تجلیل همپای صاعقه
در جمع دلیران دیروز و رفیقان امروز

جوایز کتاب

«همپای صاعقه» در بهمن۱۳۸۰ که یک سال‌واندی بعد از چاپ اولش، اثر برگزیده ششمین جشنواره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در رشته پژوهش شده است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

منبع‌شناسی (پایان‌نامه و مقاله نوشته شده دربارهٔ کتاب)