ویکی‌ادبیات:قطع دسترسی

مدیران ویکی‌ادبیات می‌توانند به‌دلایل مختلفی دسترسی کاربران را (اعم از کاربران دارای شناسهٔ کاربری یا کاربران ناشناس که نشانی IP آن‌ها در کنار ویرایش‌هایشان ثبت می‌شود) برای ویرایش ویکی‌ادبیات محدود کنند. به‌طورکلی هر کاربری که عمداً در ویکی‌ادبیات خراب‌کاری کند؛ مثلاً حذف نابجای اطلاعات مفید مقالات یا نوشتن مطالب نامربوط در آن‌ها به شخص یا گروهی توهین یا حملهٔ شخصی کند، مستقل از لفظ استفاده‌شده، ایجاد سوء‌تفاهم کند؛ مثلاً با تغییر آرا یا امضاها یا استفاده از امضای دیگران یا به هر ترتیب دیگری باعث اخلال در روند پیشبرد دانشنامه شود، امکان بسته‌شدن دارد. در تمامی این نمونه‌ها قطع دسترسی با هدف حفاظت از ویکی‌ادبیات انجام می‌شود، نه برای تنبیه فرد خاطی.

کاربری که قطع دسترسی شده‌ است می‌تواند صفحات ویکی‌ادبیات را مشاهده کند؛ ولی امکان ویرایش در صفحات ویکی‌ادبیات را (در اکثر بخش‌ها) ندارد به‌جز صفحهٔ بحث خود کاربر.

گاهی که احتمال برود کاربر به‌طور ناخواسته یکی از کارهای بالا را انجام داده‌ است، ابتدا به وی تذکر داده می‌شود. در صورت تکرار، چنانچه ثابت شود که کاربر به‌عمد اقدام به این کار می‌کند، دسترسی وی برای مدتی بسته می‌شود. سپس با هر بار تکرارِ، مدت محرومیت بیشتر می‌شود. کاربرانی که از شناسه‌ها یا IPهای مختلف استفاده می‌کنند؛ ولی مشخص است که شخص واحدی هستند، یک کاربر محسوب می‌شوند.

مدیران ویکی‌ادبیات مجازند کاربری را ببندند یا باز کنند. درصورتی‌که احساس می‌کنید به‌اشتباه بسته شده‌اید، با یکی از مدیران سیستم تماس بگیرید. در چنین وضعیتی، از اینکه دسترسی شما به‌طور موقت قطع شده است، ناراحت نشوید؛ بلکه سعی کنید بفهمید مشکل از چیست و پس از بازشدن مجدد حق دسترسی‌تان، آن کار را تکرار نکنید.

تعریف

بستن کاربر یا قطع دسترسی اصطلاحی فنی‌ است و به‌معنی جلوگیری از ویرایش صفحات توسط یک نشانی آی‌پی یا بازه‌ای از آی‌پی‌ها یا یک حساب کاربری (شخص) است. هدف اصلی از این کار، حفظ ویکی‌ادبیات و ویرایش‌کنندگان آن از صدمات احتمالی است. مدیران پیش از دخالت باید از جزئیات کاری که انجام می‌دهند مطلع باشند؛ به‌عبارت‌دیگر، قطع دسترسی مسئلهٔ مهمی است و مدیران باید از قطع دسترسی‌هایی که جنبهٔ پیشگیرانه ندارد دوری کنند.

وقتی دسترسیِ کاربری بسته می‌شود‍ آن کاربر قادر به ویرایش صفحات یا انتقال آن‌ها به صفحهٔ دیگر نخواهد بود. این وضعیت تا زمانی که قطع دسترسی آن کاربر خاتمه یابد ادامه خواهد یافت. اگر دسترسی مدیری در ویکی‌ادبیات قطع شود، علاوه‌بر محرومیت‌های فوق، وی قادر به برقراری یا پایان‌دادن به حفاظت از صفحات نیز نخواهد بود و نمی‌تواند صفحات را حذف یا احیا کند. گاهی دیوان‌سالاران نیز همین وضع صدق می‌کند. باوجوداین مدیران و دیوان‌سالاران حتی در زمان قطع دسترسی هم می‌توانند به سایر اختیارات خود دسترسی داشته باشند. مدیرها در این مواقع هنوز قادرند که دسترسیِ کاربران دیگر را قطع کنند؛ دیوان‌سالارها نیز در چنین مواقعی هنوز قادرند که کاربری را مدیر کنند.

قطع دسترسی نباید تنبیهی باشد

قطع دسترسی نباید برای اهداف زیر به‌کار رود:

1. در تلافی کار کاربر؛
2. برای بی‌اعتبار کردن کاربران دیگر؛
3. برای تنبیه کاربر؛
4. وقتی که رفتار چندان مشکل‌دار، سر نزده باشد.

قطع دسترسی باید پیشگیرانه باشد

قطع دسترسی باید در زمینه‌های زیر به‌کار رود:

1. جلوگیری از صدمات پی‌درپی و اخلال در ویکی‌ادبیات؛
2. جلوگیری از حضور و ادامهٔ رفتار اخلالگرانه؛
3. تشویق به مشارکت همسو با قوانین و کاربران دیگر.

قطع دسترسی کاربران براساس احتمال تکرار استوار است؛ مثلاً اگر کاربری قبلاً مرتکب اشتباهی شده و قطع دسترسی او عادلانه است، درست نیست که او را الان ببندید مخصوصاً اگر اشتباه را تکرار نکرده باشد.

چه هنگام می‌توان دسترسی کاربری را بست

آنچه در ادامه می‌آید رایج‌ترین دلایل قطع دسترسی است.

به‌عنوان یک قاعدهٔ کلی، وقتی شک دارید، قطع دسترسی نکنید؛ به‌جای آن با دیگر مدیران در این خصوص مشورت کنید.

مدیران هنگام برخورد با کاربران جدید باید مراقب باشند. کاربران جدید معمولاً با سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌ادبیات آشنایی ندارند و مشارکت‌هایشان ممکن است در ابتدا اخلالگرانه باشد. برخورد قاطع با کاربران جدید ممکن است باعث دلسردی آن‌ها شود. ببینید: لطفاً با چماق به استقبال تازه‌واردها نروید.

محافظت

قطع دسترسی ممکن است برای محافظت از حقوق، اموال یا امنیت بنیاد ویکی‌ادبیات، کاربرانش یا عموم انجام شود. قطع دسترسی برای محافظت در زمینه‌های زیر ممکن است ضروری باشد:

• اقدام به حمله‌های شخصی؛
• تهدید شخصی و قانونی کاربران ویکی‌ادبیات (حتی در خارج از ویکی‌ادبیات)؛
• اقداماتی که به امنیت کودکان مربوط است، برطبق این؛
• افشای اطلاعات خصوصی دیگر کاربران (بدون توجه به درستی یا نادرستی اطلاعات)؛
• نقض حق تکثیر مداوم و دستبرد فکری؛
• ارسال‌های مداوم مطالب بدون مرجع، با مرجع ضعیف یا نادرست یا اطلاعات توهین‌آمیز بالقوه دربارهٔ افراد زنده
• حساب‌هایی که به‌خطرافتاده، ظاهر می‌شوند.

درصورتی‌که قطع دسترسی در برخورد به افشای اطلاعات کاربران یا در موضوعاتی که کاربران را درمعرض خطر قرار می‌دهد، باشد موضوع را به ویکی‌ادبیات:هیئت داوری اطلاع دهید و برای پاک‌کردن دائمی اطلاعات افشاشده از شخصی که دسترسی پنهانگری دارد بخواهید که اقدام به حذف آن کند.

اخلال

دسترسی کاربر هنگامی که در روند عادی ویکی‌ادبیات و کار دیگر ویرایشگران اخلال ایجاد کند یا نزاکت را رعایت نکند قطع خواهد شد. قطع دسترسی برای جلوگیری از اخلال در چنین مواقعی، ضروری است:

• خراب‌کاری؛
• بی‌نزاکتی؛
• آزار و اذیت؛
• درج هرزنامه؛
• جنگ‌های ویرایشی مخصوصاً هنگامی که قانون سه برگردان نقض می‌شود؛
• نقض سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌ادبیات، مخصوصاً نقض زاپاس؛

فقط اخلالگر

بعضی از حساب‌های کاربری به‌عنوان حساب‌های خراب‌کار تشخیص داده می‌شوند و دسترسی آن‌ها بدون اخطار و معمولاْ بی‌پایان قطع می‌شود:

• حساب‌هایی که فقط برای کار خاصی ایجاد شده‌ است؛ مثل خراب‌کاری؛
• حساب‌های کاربری دسته‌جمعی، مثل وقتی که گذرواژهٔ حسابی به‌صورت عمومی و برای عموم پخش شود؛
• نام‌های کاربری نامناسب؛
• ربات‌هایی که اقدام به انجام عملی غیر از وظایف محول‌شده به ایشان بکنند.

پراکسی‌های گمنام و باز

قبل از اینکه اقدام به قطع دسترسی این پراکسی‌ها شود، باید دقیقاً از اینکه نشانی‌های آی‌پی مدنظر مربوط به یک پراکسی گمنام باز هستند یا خیر، اطمینان حاصل کرد. هنگام قطع دسترسی، باید پیام مناسب در صفحات کاربری مربوط به آی‌پی‌های این پراکسی‌ها وارد شود. بسته به اینکه دسترسی به‌طورکامل بسته می‌شود یا فقط دسترسی بدون نام (بدون ورود به سیستم با حساب کاربری) از این آی‌پی‌ها مسدود می‌شود، متن پیام نیز متفاوت خواهد بود.

اجرای سیاست طرد

تحریم در ویکی‌ادبیات، اقدامی رسمی برای جلوگیری از ویرایش کاربر(ان) در یک یا چند مقاله‌ است. قطع دسترسی عملی فنی برای اجرای این سیاست است.

گریز از قطع دسترسی

مدیران می‌توانند مدت قطع دسترسی کاربری که با نقض ویکی‌ادبیات:زاپاس قطع دسترسی را دور زده‌ است افزایش دهند و حساب زاپاس را نیز قطع دسترسی کنند.

برای ساختن دانشنامه اینجا نیست

وقتی کاربر برای ساختن دانشنامه اینجا نیست.

چه زمانی نباید از قطع دسترسی استفاده کرد

تقاضای شخصی برای بسته‌شدن

گاهی کاربران به‌دلایلی مثلاً رفتن به مرخصی تقاضای بسته‌شدن خود را می‌کنند که با چنین درخواست‌هایی معمولاً مخالفت می‌شوند.

اختلاف‌نظر

مدیران نباید در زمانی که با کاربر دیگری بر سر محتوای مقاله‌ها اختلاف‌نظر دارد، آن کاربر را ببندند؛ به‌جای این کار، آن‌ها باید این اختلاف‌نظر را گزارش کنند تا سایر مدیران به آن رسیدگی کنند.

استثنای این نمونه، زمانی است که کاربری در مقاله‌ای که متعلق به فرد زنده‌ای است، مطالبی فتنه‌آمیز، بدون منبع یا با منبع ضعیف، اضافه کند. گاهی مدیران مجبورند در این‌ گونه مقاله‌ها این سیاست را نادیده بگیرند و اقدام به محافظت صفحه و بستن کاربر کنند.

بستن برای آرامش

بستن کوتاه‌مدت کاربری که در مباحثه‌ای عصبانی شده صرفاً جهت آرام کردن او نباید صورت بگیرد؛ چراکه موجب بدترشدن اوضاع می‌شود. هرچند کاربری عصبانی را که درحال اخلالگری است، می‌توان برای اجتناب از اخلالگری‌های بعدی بست.

توضیح قطع دسترسی

قطع دسترسی مسئلهٔ مهمی است. اجتماع ویکی‌ادبیات انتظار دارد که بستن‌ها فقط با دلایل روشن و برپایهٔ دلایل بررسی‌شده و با رعایت عدالت انجام شوند و در صورت درخواست تمام دلایل و قرائن قطع دسترسی برای دیگر ویرایشگران یا مدیران بررسی آن ممکن باشد.

آگاه‌سازی کاربر قطع دسترسی‌شده

مدیران حتماً باید دلیل روشن و مشخصی برای قطع دسترسی بیاورند. در دلیل قطع دسترسی باید تا جایی که ممکن است از به‌کاربردن اصطلاحات فنی که ممکن است کاربر متوجه آن نشود دوری کرد. مدیران باید پس از قطع دسترسی، با پیامی حاوی ذکر دلایل شفاف و درک‌شدنی در صفحهٔ بحث کاربر، او را آگاه کنند؛ مگراینکه دلیل خوبی برای انجام‌ندادن این کار داشته باشند. معمولاً ساده‌تر است که این کار زمانی که دسترسی کاربر قطع می‌شود انجام شود، تا مدت‌ها پس از آن.

وقتی که درحال اعمال قطع دسترسی هستید در صفحهٔ قطع دسترسی فرمی از پیش آماده‌شده قرار دارد که دلایل مختلف و رایج قطع دسترسی در آن آمده‌ است. دلایل و نکات دیگر نیز به بخش توضیحات قطع دسترسی می‌توان افزود. بنابراین کاربران می‌توانند از قطع دسترسی و دلایل آن با استفاده از الگوهای مختلف مطلع شود؛ ببینید: .

نکات حائز اهمیت دیگر

اگر برای یک قطع دسترسی دلایل یا اطلاعاتی بود که لازم است مدیر بررسی‌کنندهٔ دیگری آن‌ها را بداند، مدیر قطع‌کنندهٔ دسترسی‌، موظف است که آن اطلاعات را در توضیح قطع دسترسی قرار دهد. مثلاً:

• هنگامی که اطلاعات و شواهدی دارید که ممکن است واضح نباشد یا به هر شکلی به آن موضوع مربوط باشد؛
• اگر اجماعی برای بازشدن یک کاربر باشد و با مدیر قطع‌کنندهٔ دسترسی برای بازکردن هماهنگ نشده باشد؛
• موقعیت خاصی برای رفع قطع دسترسی ایجاد شود.

شواهد محرمانه

اگر نیاز باشد کاربری برپایهٔ شواهدی بسته شود که همهٔ مدیران نباید از آن مطلع شوند، باید این موضوع را به هیئت داوری یا کاربری با دسترسی پنهانگری یا بازرسان کاربر اطلاع داد. این گروه از کاربران توانایی انجام اقداماتی را دارند که در سطح اجتماع ویکی‌ادبیات مشهود نیست و اقدامات آن‌ها به‌شدت کنترل می‌شود. اجتماع ویکی‌ادبیات اقدام شخصی مدیران را در مواقعی که شواهد امکان مرور دوباره ندارد، نمی‌پذیرد.

استثنا در این بخش مدیرانی هستند که دسترسی پنهانگری یا بازرسی‌ کاربر را نیز دارند. چنین مدیرانی می‌توانند اقدام به قطع دسترسی‌هایی کنند که شواهد و دلایلش نباید در سطح اجتماع ویکی‌ادبیات پخش شود، این مدیران ممکن است شواهدی داشته باشند که با استفاده از ابزار بازرسان کاربر یا پنهانگری امکان مرور دارد. همهٔ قطع دسترسی‌هایی که این گونه انجام می‌شود باید هیئت داوری بررسی کند.

خاتمه‌دادن به قطع دسترسی

مدیران نباید قطع دسترسی انجام‌شده توسط مدیری دیگر را بدون مشورت قبلی با آن مدیر خاتمه دهند. امکان دارد که دلیل اعمال قطع دسترسی کاملاً واضح بیان نشده باشد و به‌علاوه مشورت با آن مدیر به حکم ادب و عقل سلیم ضروری است. اگر مدیری که قطع دسترسی را انجام داده دردسترس نیست یا مدیران نمی‌توانند دربارٔ قطع دسترسی به‌توافق برسند، بحث در تابلوی اعلانات مدیران توصیه می‌شود.

اگر قطع دسترسی ناشی از اشتباهی واضح بوده‌ است و نه قضاوتی نادرست، مثل وقتی که نام حساب کاربری که باید بسته شود اشتباه نوشته شده و منجر به بسته‌شدن حساب دیگری بشود، و مدیری که قطع دسترسی را انجام داده دردسترس نباشد، لازم نیست که ابتدا با او مشورت کرد. در غیر این صورت باید با مدیر مربوط، مشورت انجام شود.

خاتمه به قطع دسترسی در چنین اقداماتی تقریباً هرگز پذیرفته‌شده نیست:

• در اعمالی که مصداق جنگ قدرت‌ها باشد؛
• بازکردن خود اگر توسط مدیری دیگر بسته شده‌اید؛
• تسهیل عمدی ویرایش توسط پروکسی‌های باز و حساب‌هایی که برای سوءاستفاده باز شده‌اند؛
• باز کردن در مواقعی که بستن طبق تصمیم مستقیم و شفاف کمیته حکمیت یا نظارت باشد و در بین اعضای فعال فعلی این کمیته اجماع شفاف و واضحی دربارهٔ این بازکردن نباشد.

هرکدام از این اقدامات می‌تواند سبب مجازات مدیر به‌دلیل سوءاستفاده از ابزار مدیریتی (احتمالاً شامل بازپس‌گیری اختیارات مدیریتی) حتی در اولین مرتبهٔ انجام این تخلف شود.

تغییر گزینه‌های قطع دسترسی

مدیران می‌توانند در مواقع ضروری دسترسی یک کاربر را موقتاً باز کنند تا دوباره و با گزینه‌های دیگری دسترسی وی را قطع کنند؛ مثلاً وقتی که بستن یک حساب کاربری باعث قطع دسترسی تعداد زیادی از کاربرانی که به سیستم وارد نشده‌اند نیز می‌شود یا زمانی که کاربری که دسترسی‌اش قطع شده، از امکان ارسال رایانامه به کاربران سوءاستفاده می‌کند.

قطع دسترسی موقتی

برخی انواع قطع دسترسی، در پاسخ به موقعیتی موقت صورت می‌گیرد و بعد از برطرف شدن این وضعیت، باید خاتمه داده شود:

• قطع دسترسی نشانی IP متعلق به پروکسی باز، زمانی که آن پروکسی بسته شده باشد؛
• قطع دسترسی رباتهایی که دچار اشکال شده‌اند، زمانی که اشکالشان رفع شود و دوباره اجازه ویرایش دارند.
• قطع دسترسی به‌دلیل تهدیدهای قانونی، زمانی که آن تهدیدها دیگر مطرح نباشند.

قطع دسترسی بی‌پایان

قطع دسترسی «بی‌پایان» به‌معنی آن است که زمانی برای پایان قطع دسترسی مشخص نشده‌ است؛ این لزوماً به‌معنی ابدی‌بودن قطع دسترسی نیست.

گاهی قطع دسترسی بی‌پایان موقت است، مثلاً مدیری یک کاربر اخلالگر را «بی‌پایان» قطع دسترسی می‌کند و به این شکل فرصتی ایجاد می‌کند تا با مدیران دربارهٔ مدت دقیق یک قطع دسترسی طولانی‌مدت مشورت کند. در این مواقع، قطع دسترسی بعداً به یک بستن مدت‌دار (مثلاً ۳ماهه) تغییر خواهد یافت. بهتر است مدیران در چنین مواقعی، حین بستن کاربر به‌صورت بی‌پایان، در توضیح بستن اشاره‌ای به موقتی‌بودن آن قطع دسترسی بکنند.

گاهی قطع دسترسی بی‌پایان با این هدف انجام می‌شود که همیشگی باشد. مثلاً مدیری یک کاربر را به‌دلیل اینکه نام کاربری‌اش نامناسب است بی‌پایان قطع دسترسی می‌کند؛ اما حتی در این حالت هم قطع دسترسی، امکان تجدیدنظر دارد؛ مثلاً اگر کاربر نام کاربری‌اش را تغییر بدهد به شکلی که مغایر سیاست‌ها نباشد، ممکن است حساب او باز بشود.

قطع دسترسی بی‌پایان لزوماً به‌معنی طرد کاربر توسط مدیران نیست، طرد کاربران فقط به‌شکلی که در توضیحات تحریم آمده، انجام می‌شود. کاربران طردشده معمولاً برای همیشه قطع دسترسی می‌شوند.

آموزش و هشدار

همهٔ ما زمانی تازه‌کار بودیم و از بیشتر ما اشتباه‌هایی سر زده است. به‌همین‌دلیل باید در برخورد با تازه‌کارها بردبار بود. قبل از اعمال بستن دسترسی، بهتر است تلاش کرد که کاربر را با سیاست‌های ویکی‌ادبیات آشنا کرد و دربارهٔ رفتارهای اشتباهش به وی هشدار داد.

البته هشدار پیش‌نیاز بستن کاربر نیست، مخصوصاً وقتی که برای نگه‌داری ویکی‌ادبیات است؛ اما مدیران عموماً باید مطمئن شوند که کاربر با سیاست‌ها آشناست و به آنان مجال کافی دهند تا رفتار خود را با سیاست سازکار کنند. بستن کاربرانی که پیش‌تر با سیاست‌ها آشنا شده‌اند و مجال کافی داشته‌اند نیازی به هشدار دیگری ندارند.

اجرای قطع دسترسی

در این قسمت به نکات مهم هنگام بستن دسترسی کاربر در ویکی‌ادبیات پرداخته می‌شود.

مدت زمان بستن دسترسی

هدف از بستن دسترسی جلوگیری است، نه مجازات. مدت زمان قطع دسترسی باید متناسب با این احتمال باشد که کاربر رفتار نامناسب خود را تکرار کند. قطع دسترسی‌های طولانی‌تر برای کاربری که وقفه مکرر ایجاد می‌کند برای کاهش بار مدیریتی است. مدیران باید این دو نکته را درنظر بگیرند:

• شدت رفتار کاربر،
• آیا کاربر پیش‌تر این رفتار را به‌کار گرفته است؟!

هرچند مدت بستن کاربر بسته به خطا متفاوت است، الگوهایی بازی برای آن طراحی شده:

• معمولاً برای رفتار اخلالگرانه ۲۴ ساعت و در صورت تکرار خطا این مدت بیشتر می‌شود،
• حساب‌هایی را که فقط برای خراب‌کاری استفاده می‌شوند می‌توان بدون هیچ هشداری به‌صورت بی‌پایان بست.
• معمولاً قطع دسترسی‌های برای محافظت از ویکی‌ادبیات تا زمانی که به حفاظت نیاز باشد انجام می‌شوند و در بیشتر مواقع، بی‌پایان.

تفاوت بین قطع دسترسی و تحریم

تفاوت اصلی تحریم و قطع دسترسی آن است که تحریم تصمیمی اجتماعی برای سلب حق ویرایش است و بستن یک روش فنی برای اعمال چنین تحریمی.

نرم‌افزار مدیاویکی امکان اینکه جلوی ویرایش را به‌طور انتخابی بگیرد ندارد. کاربرانی که از ویرایش در برخی صفحه‌ها یا موضوع‌ها تحریم شده‌اند باید فوراً از این صفحه‌های و موضوع‌ها پرهیز کنند. در غیر این صورت، از بستن به‌عنوان روشی برای اعمال تحریم استفاده خواهد شد. چنین بستنی امکان ویرایش در دیگر صفحه‌ها را هم از کاربر می‌گیرد؛ اما به این معنی نیست که آن‌ها از ویرایش در کل سایت تحریم شده‌اند و چنین کاربرانی عضوی از اجتماع ویکی‌ادبیات می‌مانند.

کاربری که از کل ویکی تحریم شده، به‌طور کامل از پروژه بیرون انداخته شده‌ است. در مدت تحریم، چنین کاربری عضوی از اجتماع ویکی‌ادبیات دانسته نمی‌شود و این بر روی واکنشی که دربارهٔ وی نشان داده می‌شود اثر می‌گذارد.