بدیع‌الزمان فروزانفر

بدیع‌الزمان فروزانفر استاد زبان و ادبیات فارسی، منتقد و پژوهشگر ادبی، مصحح، شاعر، و سیاست‌ورز معاصر است.

بدیع‌الزمان فروزانفر
بدیع‌الزمان فروزانفر
زادروز	۱۴ شهریور ۱۲۷۶ ه‍.خ بُشرویه
درگذشت	۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ (۷۳سالگی) تهران
آرامگاه	باغ طوطی (صحن شاه عبدالعظیم)
ملیت	الگو:پرچم
نام‌های دیگر	محمدحسین بُشرویه‌ای
نقش‌های برجسته	استاد برجستهٔ زبان و ادبیات فارسی
لقب	شیخ عبدالجلیل ضیاء
مذهب	اسلام شیعه
والدین	آقا شیخ علی بُشرویه‌ای

داستانک

تشبیه به فروزانفر

نصرالله فلسفی می‌گفت: اول بار، که عیسی صدیق‌اعلم، وزیر فرهنگ شد، با سعید نفیسی و بدیع‌الزمان فروزانفر و عباس اقبال برای تبریک‌گویی به منزلش رفتیم. پاییز بود و هوا کمی سرد و فروزانفر پالتو داشت. موقع خداحافظی، صدیق‌اعلم به احترام مقام علمی فروزانفر پالتوی او را برداشت تا بر او بپوشاند. فروزانفر، که از وزرای پیش از صدیق چنین ادبی ندیده بود، از پوشیدن پالتو اِبا و خود را کج و دور می‌کرد و می‌کوشید که پالتو را از صدیق بگیرد و شخصا بر تن کند. صدیق برای آرام کردنِ فروزانفر گفت: اشکالی ندارد، بگذارید بر شما بپوشانم. این‌کار از آدابِ جدید است و وظیفۀ میزبان. من هم وقتی به آمریکا رفته بودم، به دیدن فورد متمول رفتم. او، با وجود تفاوت سن و مقام خود، پالتوی مرا گرفت و من پوشیدم. پس از خروج از خانۀ صدیق، فروزانفر گفت: رفقا دیدید که صدیق چه بدجنسی‌ای کرد. پرسیدیم: مگر چه کرد؟ گفت: مرا به خودش تشبیه کرد و خودش را به فورد. (آینده، ۱۳۶۲:‌ ص۴۳۳)

آثار و منبع‌شناسی

37 عنوان کتاب (اعم از تألیف، تصحیح و ترجمه) 106 عنوان مقاله و اشارات (این مقاله ها در کتاب مقاله های فروزانفر و کتاب از خاطر و خط استاد گردآوری و چاپ شده است). 107 عنوان شعر که در دیوان فروزانفر چاپ 1382 گردآوری و چاپ شده است. 41 عنوان رساله فوق لیسانس و دکتری با راهنمایی استاد تألیف شده است. (تالیف، تصحیح، ترجمه) 1296ش 1) [صرف و نحو عربی] خطی. موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، 104 ص. (به شماره 8804) 1299 2) [شعر و شاعری]. خطی. موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، 84 ص. (ضمن یادداشت ها) 1306 3)منتخبات شاهنامه، تهران، 72ص، سربی، جیبی. 12-1308 4) سخن و سخنوران (شرح حال و منتخب اشعار شعرای خراسان و ماوراء النهر از ابتدای قرن سوم تا اواخر قرن ششم). تهران، شرکت سهامی طبع کتاب، 2 جلد، ح+ 390+7+4+427ص.

           چاپ 4 [دو جلد در یک جلد، تهران، خوارزمی، 1369، 713ص.

1313 5) آیات منتخبه از کلام الله مجید، مخصوص سال های پنجم و ششم دبستان ها. تهران، شرت مطبوعات و شرکت محدود طبع کتاب (مصوب شورای عالی فرهنگ)، چاپ اول، 1313.

               چاپ 5، 1328.

1315 6) رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی. تهران، چاپخانه مجلس، 192ص.

              چاپ 4، تهران، انتشارات زوار، 1361، س+236ص. این اثر به ترکی ترجمه و چاپ شده است

1317 7) مباحثی از تاریخ ادبیات ایران، از سامانیان تا سلجوقیان، تهران، سلسله انتشارات دانشکده معقول و منقول، 179ص.

              چاپ دوم، از طاهریان تا سلجوقیان. به کوشش عنایت الله مجیدی، تهران، دهخدا، 1354، 27+ 412ص.
              چاپ سوم، با عنوان تاریخ ادبیات ایران بعد از اسلام تا پایان تیموریان، تهران، انتشارت سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، 1383، 636ص.
                8) تاریخ ادبیات ایران بعد از اسلام تا دوره مغول (تقریر کلاسی، 1316)، چاپ نشده است.

1318-19 9) واژه های نو فرهنگستان. [تألیف و تصویب فروزانفر و اعضاء فرهنگستان ایران]. تهران، 7 شماره. 1319 10) فرهنگ تازی به پارسی. جلد اول [الف-د]. تهران، فرهنگستان ایران، 366ص. 1321 11) خلاصه مثنوی، به انتخاب و انضمام تعلیقات و حواشی. [تهران] وزارت فرهنگ، یج+ 2+ 301ص.

              چاپ دوم، تهران، دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران، [بی تاریخ].

1327 12) اشعار مثنوی متضمن آیات قرآنی به اشارت یا تضمین. [شامل 621 مورد] 131ص، چاپ نشده است. 1328 13)دیوان اشرف غزنوی ملقب به اشرف. تصحیح محمد تقی مدرس رضوی [با اصلاحات دهخدا و فروزانفر] تهران، دانشگاه تهران، ش 73، عب+ 384 ص. 9-1328 14) دستور زبان فارسی [دستور پنج استاد، برای مدارس]. تهران، ناشر: علی اکبر علمی، 2 جلد. 150+135ص. [تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان]. 1330 15) فیه ما فیه. از گفتار مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی. تهران، دانشگاه تهران، ش 105، یج+ 385ص.

           چاپ 2، تهران، امیرکبیر، 1348.

38- 1333 16) معارف. (مجموعه مواعظ و سخنان سلطان العلماء بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاء ولد). [تهران] وزارت فرهنگ- اداره کل انطباعات، ما + 501+ یج+ 416ص. چهار جلد در دو جلد.

            چاپ افست. تهران، طهوری، 1352.

1333 17) مآخذ قصص تمثیلات مثنوی. [تهران]. دانشگاه تهران (ش 214)، د+ 265 ص.

               چاپ2، تهران، امیرکبیر، 1347.

1334 18) زنده بیدار (حی بن یقظان). اثر ابن طفیل، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ش8 – مجموعه آثار فلسفی، 184ص.

              چاپ 3، 1351 [مشتمل بر ترجمه متن زنده بیدار، ترجمه قصه حی بن یقظان ابن سینا، ترجمه قصه غربة الغربیة سهروردی].
               19) احادیث مثنوی. تهران، دانشگاه تهران، (ش 283)، یب+ 274 ص.
              چاپ 3، امیرکبیر، 1361.

1335 20) فارسی (قرائت فارسی و دستور زبان). برای سال اول دبیرستان ها. تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان. تهران، اقبال.

               21) قرائت فارسی و دستور زبان. برای سال سوم دبیرستان ها. تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان، تهران، اقبال، 200ص.

1336 22) قرائت فارسی و تاریخ ادبیات. برای سال چهارم دبیرستان ها. تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان، تهران، اقبال، 212 ص.

 48- 1336  23)کلیات شمس یا دیوان کبیر. از گفتار جلال الدین محمد مشهور به مولوی. تهران، دانشگاه تهران، ده جلد [تصحیح فروزانفر با مشارکت امیرحسین یزدگردی و حسین کریمان].
             چاپ 4، تهران، امیرکبیر، 1367.

1339 24)معارف، مجموعه مواعظ و کلمات سید برهان الدین محقق ترمذی. به همره تفسیر سوره محمد و فتح. تهران، وزارت فرهنگ، اداره کل نگارش، کو+ 235 ص.

               چاپ دوم. تهران، سروش، 1377.

40-1339 25)شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری. تهران، انجمن آثار ملی (ش 41)، هشت+ 540+134 ص.

             چاپ افست، تهران، دهخدا، 1353.
            26)استنساخ مقالات شمس تبریزی. خطی. موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، در دو جلد. (به شماره 8798).

1343 27) ترجمه کامل قرآن مجید. چاپ نشده است. 1345 28)ترجمه رساله قشریه. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ش 263 مجموعه متون فارسی، ش 33، 84+ 838 ص.

              چاپ 2، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1361.

8- 1346 29) شرح مثنوی شریف. تهران، دانشگاه تهران (ش 1146)، گنجینه تحقیقات ایرانی، ش 3، 3 جلد، [مشتمل بر شرح ابیات از 1 تا 3012]

             چاپ سوم، زوار، 1367.

1347 30) مناقب اوحدالدین حامدبن ابی الفخر کرمانی. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ش 302- مجموعه متون فارسی- ش 38، 316 ص. 1349 31) مصباح الارواح. اثر شمس الدین محمد بردسیری کرمانی. با مقدمه ایرج افشار. [تهران]. دانشگاه تهران، ش 1286 – گنجینه متون ایرانی – ش 70، 124 ص. 1351 32)مجموعه مقالات و اشعار استاد بدیع الزمان فروزانفر. با مقدمه عبدالحسین زرین کوب، به کوشش عنایت الله مجیدی، تهران، دهخدا، جلد اول، بیست و پنج+ 476 ص.

             چاپ دوم، با عنوان مقاله های فروزانفر  با افزودن 28 مقاله جدید، به کوشش عنایت الله مجیدی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382، 602 ص.

1368 33)بدیع الزمان فروزانفر- مجموعه اشعار. با مقدمه شفیعی کدکنی. به کوشش عنایت الله مجیدی. تهران، طهوری، 188 ص. 1374 34)فرهنگ فروزانفر، شامل اصطلاحات عرفانی، کلام، طب، نجوم، فقه، موسیقی. تدوین مریم السادات رنجبر. تهران، نشر پرسش، 702 ص. 1383 35)دیوان فروزانفر. به کوشش عنایت الله مجیدی. با مقدمه دکتر شفیعی کدکنی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382، 366 ص. 1384 36) از خاطر و خط استاد (تقریرات کلاسی). به کوشش عنایت الله مجیدی. با گفتاری از دکتر حسینعلی هروی، جلد اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1383، 452 ص.