دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران
دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران یکی از قدیمی‌ترین دانشکده‌های دانشگاه تهران است و تاریخ آن به سال ۱۲۹۶ آغاز می‌شود. ساختمان دانشکده در فضایی به مساحت بیش از ۱۸۰۰ متر مربع و بیش از ۱۳۵۰۰ متر مربع بنا ساخته شد که از کلاسهای متعدد و تالار مطالعه و قرائت، کتابخانه، آزمایشگاه‌های گوناگون تشکیل یافته است. تالار فردوسی این دانشکده نیز یکی از مهمترین تالارهای اجتماعات و از مراکز برگزاری مراسم و خطابه‌های مذهبی‌علمی و ادبی دیروز و امروز کشور است.(ص۳) این دانشکده شامل گروههای آموزشی زبان و ادبیات فارسی، تاریخ، فلسفه، فرهنگ و زبانهای باستانی، زبان و ادبیات عربی، باستانشناسی، زبانشناسی و ایرانشناسی است. از آغاز تاسیس دانشکده تاکنون دانشجویان ایرانی و خارجی بسیاری در این مکان تحصیل کرده و از محضر اساتید چه ایرانی چه غیر ایرانی بهره برده و پرورش یافته‌اند و برخی از آنها هم به چهره‌های ماندگاری در حوزهٔ ادبیات و علوم انسانی تبدیل شدهاند. از اساتید برجستهٔ این دانشکده میتوان بهمحمد تقی بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، غلامرضا رشید یاسمی،جلال‌الدین همایی، مجتبی مینوی، مهدی حمیدی شیرازی، عبدالحسین زرین کوب، لطفعلی صورتگر،محمدعلی اسلامی ندوشن، امیربانو کریمی، جعفر شهیدی، مظاهر مصفا، محمدرضا شفیعی کدکنی و قیصر امین‌پور نام برد که هرکدام صاحب آثار ارزشمند علمی و ادبی هستند. موسسهٔ دهخدا و موسسهٔ باستان شناسی از موسسات مهم این دانشکده است. دانشکده ادبیات مجله‌ٔ علمی‌پژوهشی معتبری دارد که بصورت فصلنامه از سال ۱۳۳۲ منتشر می‌شود. کتابخانهٔ این دانشکده نیز قدیمی ترین کتابخانهٔ دانشکده‌ای کشور است که در سال ۱۲۹۷ شروع به کار کرده و مجموعه‌ای غنی و بی‌نظیر از منابع مفید و معتبر را در خود جای داده است. از سال ۱۳۱۱ تاکنون افراد متعددی مدیریت این دانشکده را برعهده داشته‌اند. هم‌اکنون ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی بر عهدهٔ آقای غلامحسین کریمی دوستان است.
تاریخچهٔ‌دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران
قبل از آغاز
تاریخ دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی از سال ۱۲۹۶ یعنی سال تأسیس دارالمعلمین مرکزی آغاز می‌شود و در سال ۱۳۰۷ شمسی که دارالمعلمین عالی به دارالمعلمین مرکزی افزوده شد بر طبق اساسنامه‌ای که در ۲۱آذر۱۳۰۸ به تصویب مجلس شورای ملی رسید دارالمعلمین به دو شعبهٔ ادبی و علمی تقسیم و در ۹ اسفند ۱۳۱۲ به دانشسرای عالی تغییر نام یافت. در هشتم خردادماه سال ۱۳۱۳ که قانون تاسیس دانشگاه به تصویب مجلس شورای ملی رسید، ۶ دانشکده برای تشکیل دانشگاه پیش بینی و در قانون تصریح شد که یکی از آنها دانشکدهٔ ادبیات بود. هنگام تأسیس دو دانشکدهٔ ادبیات و دانشکدهٔ علوم، چون برنامهٔ تحصیلی آنها با دانشسرا مطابقت داشت این دو دانشکده و دانشسرا تا سال ۱۳۲۱ با هم به همکاری خود ادامه دادند و در آن سال دانشکدهٔ ادبیات از دانشکدهٔ علوم جدا شد اما دانشکدهٔ ادبیات و دانشسرا تا سال ۱۳۳۴ با یک سازمان اجرایی و آموزشی اداره می‌شد و از آن تاریخ از یکدیگر جدا و سرانجام در سال ۱۳۳۷ به محوطهٔ اصلی دانشگاه تهران منتقل شد.(تاریخچه دانشکده)
تاسیس دانشکده
رشته‌های تحصیلی در اوایل تاسیس دانشکده
از سال تحصیلی ۱۳۱۲-۱۳۱۱ رشته‌های تحصیلی فلسفه و ادبیات به دو رشتهٔ «ادبیات فارسی» و «فلسفه و علوم تربیتی» تجزیه شد و رشتهٔ «زبان خارجه» نیز به شعب تحصیلات دانشکدهٔ ادبیات اضافه گردید و از سال تحصیلی ۱۳۱۵-۱۳۱۴ رشتهٔ «باستانشناسی» نیز در دانشکدهٔ ادبیات افتتاح شد. پیش از شهریور ۱۳۲۰ دانشکدهٔ ادبیات ۵ رشتهٔ تحصیلی زبان و ادبیات فارسی، فلسفه و علوم تربیتی، تاریخ و جغرافیا، زبان خارجی و باستانشناسی داشت که تعداد دانش‌آموختگان آن تا سال ۱۳۱۹ جمعاً یکصدوچهار نفر و این تعداد در سال تحصیلی ۴۶-۴۵ به چهارهزاروچهارصد نفر رسید. دورهٔ دکتری زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۳۲۲، دورهٔ دکتری فلسفه و جغرافیا در سال ۱۳۳۶ و دورهٔ کارشناسی ارشد رشته‌های علوم اجتماعی، روانشناسی، تاریخ ، جغرافیا، باستانشناسی و هنر در سال تحصیلی ۴۲-۴۱ دایر گردید.(ص۲) در مهرماه سال ۱۳۱۶ دوره دکترای ادبیات در دانشکده ادبیات تأسیس شد. در نظام آموزشی قبل دورهٔ کارشناسی و دکتری پیوسته بودند یعنی پس از دورهٔ کارشناسی آزمون دورهٔ دکتری برگزار می‌شد. بعدها یعنی در سال تحصیلی ۴۴-۴۵ در فاصلهٔ دورهٔ کارشناسی و دکتری دورهٔ کارشناسی ارشد دایر شد. بدین ترتیب دوره‌های کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، زبانشناسی، زبان انگلیسی و زبان فرانسه و در سال ۴۶-۴۷ کارشناسی ارشد زبان آلمانی دایر گردید. البته برخی از این رشته‌ها اینک به صورت دانشکده‌ای مستقل درآمده و از دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی جدا شده است.(ص۳)در شهریور سال ۱۳۳۷ مؤسسه زبانهای خارجی دانشکده ادبیات تأسیس شده و دانشجو پذیرفت و در همان سال دوره فوق لیسانس علوم اجتماعی در دانشکده ادبیات تأسیس شد. در ساعت ۵/۵ بعد از ظهر روز سه شنبه ۱۹ اسفند سال۱۳۳۷ به مناسبت نودمین سال درگذشت شاعر شهیر فارسی و اردو ، میرزا اسدالله غالب از طرف دانشجویان کلاس اردوی دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات مجلسی برپا شد .
هیئت تعلیماتی
هنگام تاسیس دانشگاه هیئت تعلیماتی دانشکده ادبیات از این قرار بود:
استاد بدیع‌الزّمان فروزانفر استاد ادبیات ، اسدالله بیژن دانشیار علوم تربیتی ، خانم امینه پاکروان معلم تاریخ صنایع ظریفه ، سیّد محمّد تدیّن استاد ادبیات عرب ، دکتر علی‌اکبر سیاسی استاد روانشناسی ، دکتر رضا زاده شفق استاد تاریخ و کلیات فلسفه، عبدالحسین شیبانی(وحیدالملک ) استاد تاریخ عمومی ، سیّدمحمدکاظم عصّار استاد کلیات فلسفه قدیم ، امیرسهام الدین غفاری دانشیار جغرافیای انسانی و اقتصادی ، محمّدحسین فاضل تونی استاد عربی و فلسفه قدیم، مسعود کیهان استاد جغرافیا، سعید نفیسی استاد تاریخ ملل شرق و یونان و روم ، دکتر هاز استاد فلسفه جدید، دکتر ژان هیتیه استاد زبان و ادبیات فرانسه ، رشید یاسمی استاد تاریخ ایران بعد از اسلام ، مهدی بیانی دبیر ادبیات فارسی ، عبدالله فریار دبیر زبان انگلیسی ، ابوالفضل صدری معلم ورزش ، لطفعلی صورتگر دبیر ادبیات انگلیسی .
هفت خوان دورهٔ دکتری
مقرراتی که برای دوره دکتری از طرف دکتر عیسی صدیق‌اعلم رئیس دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات و علوم وضع شد از این قرار بود:
برای گرفتن درجه دکتری کسی که لیسانس در زبان و ادبیات فارسی دارد باید دروس ذیل را تحصیل کند:
- یک زبان خارجه غیر از زبانی که برای گرفتن لیسانس آموخته است.
- زبانهای ایران پیش از اسلام و زبانشناسی.
- تاریخ مفصل ایران.
- دوره عالی ادبیات عرب.
- معانی بیان زبان فارسی و سبک شناسی و مقایسه روش های نظم و نثر.
- سنجش ادبیات زبان های مختلف و روش تاریخ ادبیات.
و به اضافه پس از بررسی کامل ، در موضوع معینی رسالهٔ بدیعی بنویسد و نزد هیئت استادان به ثبوت برساند و نیز کسانی حق تحصیل و گرفتن درجه دکتری دارند و داوطلب این رشته قبول می‌شوند که استعداد فطری داشته باشند و استادان توفیق آنها را در پیشرفت کار تصدیق نمایند( روزنامه اطلاعات شماره ۳۲۶۳ مورخ ۲/۷/۱۳۱۶)
شاگردان دورهٔ اول دکتری
از شاگردان دوره اول دکتری دانشکدهٔ ادبیات دکتر ذبیح‌الله صفا ، دکتر خانلری و دکتر معین بودند که دکتر معین زودتر از آقایان دیگر رسالهٔ خود را گذراند و اولین دکتر غیر پزشکی دانشگاه تهران است.
نخستین دانشجویان خارجی
در بهمن سال۱۳۲۶ «میلوش تورتسکی» و «آدلف پاتر» از چکوسلواکی برای تکمیل تحصیلات خود در رشته زبان و ادبیات فارسی و تحصیل درجه دکتری از دانشکده ادبیات به تهران آمدند. این دو نفر در کشور خود به درجه لیسانس و دکتری نائل آمده بودند و فرد اولی دارای تألیفاتی نیز بود.
در ۵ اردیبهشت ماه سال ۱۳۲۸ «مردیت اوونس» دانشجوی انگلیسی و در شهریورماه همان سال «سیدرضاعلی» دانشجوی پاکستانی که تحصیلات خود را در دانشکده ادبیات انجام داده بودند به کشور خود بازگشتند و برای بازگشت آنها مراسمی در دانشگاه انجام شد.
درآذر ماه سال ۱۳۳۴ اولین دانشجوی خارجی مهمان دانشگاه به گرفتن درجه دکتری در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی نائل شد و او حسینعلی محفوظ دانشجوی عراقی بود.
در سال ۱۳۳۵ «عبدالله جاوید» دانشجوی افغانی مهمان دانشگاه و استاد دانشگاه کابل که برای بار دوم در تاریخ ۱۵ دیماه سال۱۳۳۴ برای تکمیل تحصیل خود در رشته زبان و ادبیات فارسی به تهران آمده بود رساله دکترای خود را در موضوع «سخن‌سرایان افغانستان از آغاز قرن ۱۲ تا نیمه قرن ۱۴ هجری » گذرانید و او سومین دانشجوی خارجی و اولین دانشجوی فارسی زبان خارج از ایران بود که در رشته زبان وادبیات فارسی از دانشگاه تهران به گرفتن درجه دکتری نائل آمد. دانشجوی مزبور یکبار دیگر نیز در سال ۱۳۲۵ برای تحصیل بعنوان مهمان دانشگاه به ایران آمده بود و در آن هنگام علاوه بر گرفتن درجه لیسانس در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات ، در رشته علوم سیاسی نیز از دانشکده حقوق و علوم سیاسی به درجه لیسانس نائل شد.
در روز چهارشنبه مورخ ۲/۳/۱۳۳۵ دکتر « سدارنگانی » دانشجوی هندی مهمان دانشگاه پس از گذراندن رساله «مختصری در تاریخ شعر فارسی در ایران و هندوستان» به گرفتن عنوان دکتری دانشکده ادبیات توفیق یافت . در همان روز «امین عبدالمجید بدوی» دانشجوی مصری مهمان دانشگاه رساله دکتری خود را در موضوع «بحث درباره قابوس نامه» گذرانید و عنوان دکتری دانشکده ادبیات به وی داده شد. وبرای اولین بار یک محقق مصری تحصیلات عالی خود را در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به پایان رسانید و موفق به گرفتن عنوان دکترا گردید.
و باز در همین روز «سید امیر حسن عابدی» دانشجوی هندی مهمان دانشگاه رساله خود را در موضوع «آثار کلیم کاشانی» گذرانید و عنوان دکتری دانشکده ادبیات به وی داده شد.
در روز دوشنبه ۱۱ تیرماه سال۱۳۳۸ « محمد مرسلین » دانشجوی هندی رساله خود را تحت عنوان « شرح حال و آثار طالب آملی » گذرانیده دکتر دانشکده ادبیات شناخته شد.
نخستین استادان خارجی
در تاریخ ۱۷/۸/۱۳۲۹ بنا به پیشنهاد دانشکده ادبیات صلاحیت «کن هان راجا» برای تدریس زبان سانسکریت در دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی در جلسه ۴۰۴ شورای دانشگاه مطرح و تصویب شد.
در سال ۱۳۲۹ با تقاضای «پروفسور ژرژ رِدار» مستشرق سوئیسی دایر به اینکه به خرج دانشگاه مانند یک محصل به ایران آمده مطالعات خود را درباره زبان و ادبیات فارسی تعقیب نماید از طرف شورای دانشگاه موافقت بعمل آمد.
ژرژ ردار استاد دانشکدهٔ ادبیات نیوشاتل که در تاریخ ۶/۷/۱۳۳۰ برای تکمیل مطالعه در لهجه‌های فارسی به دعوت دانشگاه به تهران آمده بود روز ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ برای بازگشت به میهن خود، سوئیس تهران را ترک کرد و به این مناسبت در روز جمعه ۳۱/۲/۱۳۳۱ مجلس ضیافت شامی در باشگاه دانشگاه ترتیب داده شد. در آذر ماه سال ۱۳۳۱ به موجب تصویب شورای دانشگاه مقرر شد که از معلومات «میلنر» در آزمایشگاه تعلیمات بصری دانشکدهٔ ادبیات و دانشسرای عالی و از اطلاعات خانم «ماری ویرجینیا گیور» رئیس کتابخانه دانشسرای عالی شهر نیوجرسی در دانشکده ادبیات استفاده شود.
در روز شنبه مورخ ۲۵ بهمن ماه سال۱۳۳۴ کلاس هنر های دراماتیک در دانشکده تدسیس گشت . استاد کلاس پروفسور « دیویدسن » آمریکایی بود و نیز دکتر «بلچر» استاد درام و هنرپیشگی در دانشگاه ویرجینیای غربی طبق برنامه فولبرایت به ایران دعوت شده ، مدت دو سال در این رشته با دانشگاه تهران همکاری داشت . پیش از آن در مهرماه سال۱۳۳۵ کلاس تئاتر در دانشکده باز شده و معلم آن پروفسور «جورج کوئین بی » بود.
در آذر سال ۱۳۳۳ صلاحیت تدریس «شوکت علی سبزواری» استاد زبان اردو در دانشگاه داکا که از طرف دولت پاکستان برای تدریس زبان اردو در دانشگاه تهران معرفی شده بود به تصویب دانشگاه رسید.
در مهر ماه سال ۱۳۳۵ بنا به دعوت دانشگاه تهران پروفسور ایندوشکر استاد زبان سانسکریت ( جی پور ) هندوستان برای تدریس زبان سانسکریت و هندشناسی در دانشکده ادبیات به تهران آمد .
استادان خارجی که از ابتدای تأسیس دانشکده ادبیات در آن تدریس کرده اند عبارتند از: «کرفتر» استاد باستانشناسی ، دکتر «ژان هیتیه» که تا خرداد سال۱۳۱۶ در دانشسرای عالی تدریس می کرد و از اول شهریور ۱۳۱۶ خدمت او پایان یافت و «یونی فاسیو» بجای او استخدام شد و این هر دو زبان فرانسوی تدریس می کردند و «توماس گیبسن» آمریکایی که معلّم تربیت بدنی بود.
پروفسور «ویلهم هاز» از دانشمندان یهودی آلمان که پس از بیرون آمدن از آن کشور به مدت یکسال در ایران بود و فلسفه جدید و فلسفه تاریخ تدریس می کرد. خانم «الیوت» همسر مرحوم دکتر صورتگر استاد زبان انگلیسی و «دامی نیگ راسی» و خانم «کارن بوکارت» و «کارل» و «هالند» و «رولس ونسکی» و «پولت کولینا» و خانم «روندا کرست» و «الی فریزر» از گروه صلح آمریکا و دکتر «لئون ویلکرسن» و دکتر «آلبرت شوئنبرگ» از فولبرایت و «کارنیگتون» معلمین رشته انگلیسی وخانم «ژان شیبانی» و خانم «ماری لوئیز تعلیمی» و «سانتا کروس» و «بولارژان» معلمین زبان فرانسه که این آخری نماینده انجمن فرهنگی ایران و فرانسه بود و نیز «بوآسر» و «بودن» و «رولن» که اینها هم معلمین زبان فرانسه بودند. دکتر «کورت ویگاند» معلم زبان آلمانی مأمور از طرف دولت آلمان غربی و خانم «زیگرید صفا» همسر دکتر صفا و دکتر «هلموت آدلر» و «شلی» که آنها نیز معلمین زبان آلمانی بودند.
کرسی‌های رشتهٔ ادبیات فارسی
در دیماه سال ۱۳۳۰ بر طبق پیشنهاد دانشکده ادبیات ، شورای دانشگاه برای رشته ادبیات فارسی کرسی های ذیل را تصویب و به افراد تفویض شد:
- تاریخ ادبیات فارسی به ذبیح‌الله صفا
- زبان فارسی شامل پنج کرسی عبارت از:
- فنون ادبی فارسی و عربی به جلال‌الدین همایی
- سبک شناسی به حسن خطیبی
- تحقیق در متون فارسی به دکتر محمد معین
- تاریخ زبان فارسی به دکتر پرویز خانلری
- دستور زبان فارسی به عبدالعظیم گرگانی
- کرسی تاریخ تصوف
- تاریخ ادیان و مذاهب به علی‌اصغر حکمت
- تاریخ ادبیات عرب به احمد بهمنیار
- زبان عربی به «محمد فیّاض»
- مبانی تعلیمات متوسطه به اسدالله بیژن (تمیم‌گیری و تصویب در سال ۱۳۳۲)
در خرداد سال ۱۳۴۱ چهار کرسی : تاریخ علوم ، تاریخ فلسفه باستان ، روانشناسی کودک و روانشناسی آزمایشی به کرسی های دانشکده ادبیات افزوده شد .
تعاملات دانشکده با کشورهای خارجی
در دیماه سال ۱۳۳۱ تدریس تاریخ ایران و ادبیات فارسی در دانشگاه سن ژوزف بیروت آغاز شد و به دعوت دانشگاه بیروت دکتر پرویز ناتل خانلری مأموریت یافت مدت دو ماه و نیم در آن دانشگاه به تدریس بپردازد .
در اسفند سال ۱۳۳۱ به پیشنهاد دولت پاکستان شورای دانشگاه موافقت کرد که در دانشکده ادبیات کرسی زبان اردو تأسیس شود و دولت پاکستان قبول کرد که مخارج تأسیس کرسی مزبور را بپردازد.
در تاریخ ۲۳ تیر ماه همان سال شورای دانشکده ادبیات در صد و سی و دومین جلسه خود ارزش درجه فوق لیسانس صادره در رشته زبان فارسی دانشگاه سِند را معادل لیسانس رشته ادبیات فارسی تشخیص داد و تصویب کرد که دارندگان درجه مزبور می توانند پس از موافقت هیأت نظارت دکتری وارد دوره دکترای ادبیات شوند.
در آذر ماه سال۱۳۳۲ دوره دروس زبان و فرهنگ ایران برای دانشجویان خارجی آغاز شد و تاکنون دانشجویان بسیاری از کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان (هر چند فارسی زبان هستند) انگلستان، فرانسه، اردن، سوریه، لبنان، یوگوسلاوی، اسپانیا، مصر، ژاپن، اوکراین، چین، کره، آمریکا و چند کشور دیگر از این دوره فارغ‌التحصیل شدهاند.
در اسفند سال ۱۳۳۲ شورای دانشگاه تصویب کرد که دانشجویان خارجی با تصویب شورای دانشکده ادبیات و با رعایت مقررات اداری ، برای تکمیل زبان و ادبیات فارسی و تاریخ و جغرافیا و فرهنگ ایران و باستانشناسی می توانند بطور مستمع آزاد در دانشکده ادبیات به تحصیل اشتغال ورزند.
در تابستان سال ۱۳۳۵ کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه لبنان در بیروت افتتاح شد و مرحوم بدیع‌الزّمان فروزانفر و مرحوم دکتر جلال همائی که برای شرکت در مراسم افتتاح آن به بیروت عزیمت کرده بودند دانشگاه تهران را به بهترین وجهی معرفی نمودند.
روز ۲۶ تیرماه سال ۱۳۳۸ پروفسور « هیرالال چوبرا » استاد قسمت تاریخ و فرهنگ اسلامی دانشگاه کلکته که در سال ۱۳۳۷ به دعوت دانشگاه تهران به ایران آمده بود از رساله خود که به زبان فارسی درباره فلسفه « بهاگواوگیتا » یکی از متون مقدس هند نوشته بود دفاع کرد و به دریافت درجه دکتری از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران نائل گردید.
در ساعت ۵/۹ صبح ۲۵ بهمن ماه سال۱۳۳۸ سمینار « ظهور اولین اجتماعات کشاورزی ماقبل تاریخ در ایران و آسیای غربی » به ریاست دکتر سیاسی و دکتر « رابرت بریدوود » پروفسور باستانشناسی و مردم شناسی دنیای قدیم ماقبل تاریخ دانشگاه شیکاگو در ایران تشکیل شد و تا ۵ اسفند دایر بود . در شهریور سال ۱۳۴۰ با کمک « بنیاد گورگیان » کرسی مستقلی برای مطالعات ایرانی ( زبان و ادبیات فارسی ، تاریخ ایران ، زبانها و ادبیات پیش از اسلام ) در دانشگاه کلمبیا تأسیس گردید و از دکتر یارشاطر دعوت شد که برای تصدّی این کرسی به آمریکا عزیمت نماید .
ساختمان دانشکده
ساختمان جدید دانشکده ادبیات در محوطه ای به مساحت ۱۷۵۰۰ متر مربع ساخته شده و مساحت کل زیر بنای آن ۱۳۵۰۰ متر مربع است . حجم کل ساختمان بالغ بر۶۷۰۰۰ متر مکعب و مجهز به کلاسهای کوچک و بزرگ و کتابخانه و تالارهای پژوهش و مطالعه و آزمایشگاه زبان ، جغرافیا و روانشناسی است . آمفی تئاتر دانشکده که از لحاظ آکوستیک نخستین بار در کشور ما شکل خاصی به آن داده شد ، گنجایش ۷۵۰ صندلی و ۱۵۰ جای ایستاده دارد. هزینه کل ساختمان این دانشکده ۰۰۰/۰۰۰/۱۱۵ ریال بوده است که حدود ۶۸ میلیون ریال آن را سازمان برنامه پرداخته است و باقی از بودجه دانشگاه تأمین شده است . این ساختمان از بتن مسلح و با سقف های مضاعف و بوسیله شرکت سنتاب ساخته شده است. ذکر این نکته ضروری است که طبقه چهارم دانشکده در سالهای پس از انقلاب اسلامی به ساختمان قدیمی اضافه شده است .
در مراسم گشایش ساختمان، شورای دانشکده تالار دانشکده را بنام فردوسی شاعر بزرگ و شهیر ملّی ایران نام نهاد. در خرداد سال ۱۳۳۷ مرکز مطالعات تمدن و فرهنگ ایران و خاور میانه بر طبق اساسنامه مصوب پانصد و پنجاه و سومین جلسه شورای دانشگاه بوجود آمد . نام این مرکز بعداً به « مرکز مطالعه و تحقیق در تمدن و فرهنگ ایران و خاور میانه » تغییر کرد. مقصود از تأسیس این مرکز معرفی تمدن و فرهنگ ایران و تدریس زبان فارسی به خارجیان مقیم ایران بود . کلاسهای مرکز در سه دوره سه ماهه تشکیل می شد و ساعات درس برای هر کلاس دو ساعت در هفته بود و کلیه دروس به زبان انگلیسی تدریس می شد . . . پاره ای از دانشگاه های خارجی واحد های درسی این مرکز را پذیرفته بودند.
واحدهای آموزشی و تحقیقاتی
گروههای آموزشی
در هشتم مردادماه سال ۱۳۴۲ شورای دانشکده در یک جلسه فوق‌العاده ۹ گروه آموزشی برای دانشکدهٔ ادبیات تعیین کرد از این قرار:
گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی
گروه آموزشی زبانشناسی همگانی و زبانهای باستانی
گروه آموزشی باستانشناسی و هنر
گروه آموزشی فلسفه
گروه آموزشی روانشناسی
گروه آموزشی علوم اجتماعی
گروه آموزشی جغرافیا
گروه آموزشی تاریخ
گروه آموزشی زبانهای خارجه
گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب(در سال تحصیلی ۱۳۴۹-۱۳۴۸ رسماً دایر شد و به کار خود ادامه داد.)
با گذشت زمان و اعمال تغییراتی گروههای آموزشی دانشکده به صورت زیر درآمد:
زبانشناسی
گروه زبانشناسی همگانی فعالیت خود را از سال ۱۳۴۳ تحت عنوان گروه زبانشناسی همگانی و فرهنگ‌های باستانی شروع کرد و از آغاز سال تحصیلی ۷۱-۱۳۷۰ گروه زبانشناسی همگانی از گروه فرهنگ و زبانهای باستانی جدا شد. این گروه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی زبانشناسی دانشجو می‌پذیرد. اعضای هیئت علمی ۶ نفره این گروه را ۴ استاد و ۲ استادیار تشکیل می‌دهند.
دانشجویان این رشته به مطالعه علمی زبان انسان و توصیف قالب‌ها و قواعد حاکم بر آن می‌پردازند. در این رشته زبان از جنبه‌های ساختاری، اجتماعی، فرهنگی، ادبی و آموزشی، روانشناختی، زیستی و دیگر زمینه‌های مرتبط مورد بررسی قرار می‌گیرد. دانش آموختگان این رشته می‌توانند در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی و دیگر سازمانها در زمینه‌های زیر خدمت کنند:
آموزشی: موزش دروس مرتبط با زبانشناسی در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، زبانهای خارجی، علوم انسانی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی و پزشکی و همچنین آموزش زبان فارسی به خارجیان (روانشناسی زبان در امر تدریس و فراگیری زبانهای خارجی و زبان مادری، آسیب شناسی زبان، گفتاردرمانی نتیجه تحقیقات زبانشناسی و روانشناسی زبان می‌باشد.)
پژوهشی: همکاری در تحقیقات مربوط به فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگ نویسی، بررسی گویشها، ترجمه، ویرایش و تحقیقات در زمینه تدوین کتب درسی فارسی در مقاطع مختلف تحصیلی.
مشاوره‌ای: مشاوره در امور تربیتی، توانبخشی، کامپیوتر و مهندسی ارتباطات، سوادآموزی و تدوین مواد آموزشی و حفظ میراث فرهنگی
این گروه همچنین کتابخانه تخصصی کوچکی با حدود ۵۰۰ جلد کتاب دراختیار دارد.
زبان و ادبیات فارسی
گروه زبان و ادبیات فارسی از قدیمی ترین گروههای آموزشی دانشگاه تهران است که از سال ۱۳۱۳ هجری شمسی در این دانشگاه دانشجویان زبده ای را تربیت کرده است. سابقۀ فعالیت این گروه آموزشی به پیش از این زمان نیز می‌رسد، یعنی هنگامی که دارالمعلمین مرکزی (بعدها دانشسرای عالی) در سال ۱۲۹۶ هجری تأسیس شد. با این توضیح این گروه قدیمی ترین گروه آموزشی در ایران است که به آموزش زبان و ادبیات فارسی به دانشجویان اشتغال دارد. تا سال ۱۳۳۷ هجری شمسی این گروه در دانشسرای عالی فعالیت می‌کرد و پس از این تاریخ به محوطۀ اصلی و فعلی دانشگاه منتقل شد.
در شهریورماه سال ۱۳۲۱ هجری نخستین فارغ التحصیل دکتری دانشگاه تهران و اولین دکتر ادبیات فارسی، دکتر محمد معین، از این گروه فارغ التحصیل شد که بعدها در سمت استادی کرسی «تحقیق در متون ادبی» در همین گروه به فعالیت پرداخت.
استادان بزرگ و بی بدیلی قبل و بعد از او در این گروه به تدریس پرداخته‌اند. نام برخی استادان و معرفی بسیار مختصری از آنان در ذیل می‌آید:
- محمدتقی ملک الشعراء بهار، شاعر بزرگ دوران مشروطه که برای درس سبک شناسی جزوۀ معروفی نگاشت که تا کنون از آن استفاده می‌شود و آثار کهن بسیاری را تصحیح کرد.
- بدیع الزمان فروزانفر (محمدحسین بشرویه‌ای)، از بزرگترین ادیبان معاصر که شاگردان بسیاری را تربیت کرد و آثار و نوشته‌های او دربارۀ تاریخ ادبیات فارسی و نیز ادبیات عرفانی به ویژه آثار مولانا هنوز محل مراجعه است.
- ابراهیم پورداوود، اوستاشناس و نخستین مترجم فارسی اوستا و استاد فرهنگ ایران باستان و زبان اوستایی
- سعید نفیسی، نویسندۀ بزرگ معاصر ایران که آثار متعدد باارزشی از او به جا مانده است.
- صادق رضازادۀ شفق، از فعالان مشروطه و فارغ التحصیل دکتری فلسفه از دانشگاه برلین که تاریخ ادبیات ایران از آغاز تا اسلام را در این گروه تدریس می‌کرد.
- محمدتقی مدرس رضوی، مصحح آثار سنایی و دیوان انوری
- عبدالعظیم قریب گرکانی، مدرس دستور زبان فارسی و برخی متون کهن از جمله کلیله و دمنه
- غلامرضا رشید یاسمی، مصحح و شاعر و متن شناس
- جلال الدین همایی، حکیم و علامۀ معاصر که التفهیم ابوریحان بیرونی را تصحیح کرده است.
- مجتبی مینوی، کتابشناس و دانشمند بزرگ و منتقد ادبی
- پرویز ناتل خانلری، وزیر فرهنگ و دستوردان و عروضی
- ذبیح الله صفا، مؤلف تاریخ ادبیات ایران
- محمد امین ریاحی، وزیر فرهنگ و مصحح
- مهدی حمیدی شیرازی، شاعر بزرگ معاصر
- لطفعلی صورتگر، مدرس زبان انگلیسی و نقد ادبی
- خلیل خطیب رهبر، متن شناس و مدرس متون ادبی
- عبدالحسین زرین کوب، منتقد ادبی و دارای آثار متنوع
- محمدعلی اسلامی ندوشن، نویسندۀ معاصر
- امیربانو کریمی، مدرس متون ادبی
- مظفر بختیار، مدرس متون ادبی و متن شناس
- جعفر شهیدی، مترجم نهج البلاغه به فارسی و فرهنگ نویس در لغتنامه دهخدا
- مظاهر مصفا، شاعر و مدرس متون مختلف
- محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر و مصحح و دارای آثار مختلف در ادبیات عرفانی
- قیصر امین پور، شاعر معاصر
فلسفه
گروه فلسفه دانشگاه تهران از جهت توجه به دو سنت دیرپای فلسفی هویتی متمایز دارد: فلسفه اسلامی و تاریخ فلسفه غرب. این گروه شاخه‌ای از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران است که نخستین بار فعالیت خود را همزمان با تأسیس دانشگاه تهران تحت عنوان دانشکده ادبیات، فلسفه و علوم تربیتی آغاز کرد. هسته اولیه این دانشکده در سال ۱۳۰۷ به عنوان بخشی از دانشسرای عالی تربیت معلم شکل گرفت و در سال ۱۳۱۳ تحت عنوان یادشده همزمان با تأسیس دانشگاه تهران، در این نهاد نوپا ادغام شد. تا پیش از سال ۱۳۴۳ سه حوزه فلسفه، روانشناسی و علوم تربیتی در قالب یک گروه آموزشی فعالیت می‌کرد، ولی در آن سال دو حوزه روانشناسی و علوم تربیتی جدا شده و گروه فلسفه فعالیت مستقل خود را آغاز کرد. این گروه قدیمی‌ترین و مشهورترین گروه آموزشی-پژوهشی فلسفه در میان مراکز آموزشی-پژوهشی ایران است. از اواسط دهه چهل شمسی این گروه به مرکزی پیشرو در مطالعات فلسفی ایران بدل گشت. در طول سالیان گذشته چهره‌های فلسفی برجسته‌ای به عنوان اعضای این گروه خدمت کرده‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌شود: سید کاظم عصار (محقق شیعی برجسته)، ویلیام هاز (استاد فلسفه جدید)، یحیی فلسفی (مترجم پیشرو آثار فلسفه غرب در ایران)، رضا داوری اردکانی (محقق فلسفه قاره‌ای و روشنفکر عرصه عمومی)، عبدالکریم سروش (محقق فلسفه علم و روشنفکر عرصه عمومی)، کریم مجتهدی و احمد فردید. مهمترین نقطه قوت گروه توجه وسیع به تاریخ فلسفه است. این گروه به آموزش طیف وسیعی از درس‌هایی با موضوع تاریخ فلسفه غرب، فلسفه اسلامی و فلسفه قاره‌ای معاصر متعهد است. این تعهد به آموزش تاریخ فلسفه غرب به طور خاص در چهار قلمرو منعکس شده است: فلسفه یونان و روم، فلسفه قرون وسطی، فلسفه عصر جدید پیش از کانت و فلسفه قرن نوزدهم آلمان. در فلسفه کلاسیک، عطف نظر ویژه‌ای به افلاطون و ارسطو وجود دارد. مطالعه ایدالیسم آلمانی نقطه قوت دیگر این گروه است. سومین نقطه قوت این گروه فلسفه اسلامی است که با پشتیبانی و همکاری حوزه‌های علمیه صورت می‌گیرد. در هر سه حوزه فوق‌الذکر تمرکز ویژه برای متافیزیک است. در فلسفه معاصر قاره‌ای، درونمایه‌های اصلی پدیدارشناسی و هرمنوتیک است.
برنامه دوره دکترا: برنامه دوره دکترای گروه فلسفه دانشگاه تهران، از بالاترین اعتبار در میان برنامه‌های دکترای فلسفه در ایران برخوردار است. این برنامه در قالب سه شاخه عرضه می‌شود:
۱- فلسفه یونان و قرون وسطی
۲- فلسفه عصر جدید
۳- فلسفه معاصر
در برنامه هر سه شاخه، سه درس متمرکز بر فلسفه اسلامی گنجانده شده است. تمام دانشجویان دکترا باید پیش از شروع رساله، امتحان جامع را با موفقیت پشت سر بگذارند. انتظار میرود که تا پایان ترم چهارم تحصیلی پیشنهاد رساله دکترا تصویب شود. به طور خاص در شاخه فلسفه یونان و قرون وسطی، از موضوعاتی با نسبت فلسفه یونان متأخر و فلسفه اسلامی، دریافت فلسفه یونانی در سنت فلسفه اسلامی و تأثیر سنت فلسفه مشاء اسلامی بر فلسفه قرون وسطی استقبال می‌شود. به طور متعارف مدت زمانی دوره دکترا بین چهار تا پنج سال است.
باستانشناسی
رشتۀ باستان شناسی یکی از نخستین رشته‌های دانشگاه تهران است که یکسال پس از تأسیس این دانشگاه و در سال ۱۳۱۴ با عنوان «رشتۀ آثار باستان» به تصویب شورای دانشگاه رسید. طول مدت تحصیل در این رشته، سه سال بود و اساتیدی چون امینه پاکروان، سعید نفیسی، رشید یاسمی و فردریک کرفتر آلمانی که در آن زمان دستیار کاوش‌های تخت جمشید بود، به تدریس دروس مربوطه اشتغال داشتند. نخستین دانش آموختۀ رشته باستان شناسی در دانشگاه تهران، فریدون توللی، شاعر بنام معاصر بود که در سال ۱۳۲۰ از پایان نامۀ تحصیلی خویش دفاع نمود. همچنان تا سال ۱۳۲۹ طول مدت تحصیل در رشتۀ باستان شناسی سه سال بود و دانشجویان موظف به ۲۵ عنوان درسی با موضوعات تاریخ، باستان شناسی، زبان شناسی و دروس عمومی بودند. از سال ۱۳۴۳ رشتۀ باستان شناسی در قالب گروه آموزشی مستقل در دانشکده ادبیات فعالیت خویش را پی گرفت و دکتر عیسی بهنام به عنوان نخستین مدیر گروه باستان شناسی، تصدی هدایت اساتید و محصلین باستان شناسی را عهده دار شد. در سال ۱۳۴۴ نظامی آموزشی دانشگاه تهران از صورت سالانه به شکل نیمسالی یا ترمی تغییر یافت و طی سالهای ۱۳۴۵ و ۱۳۴۶ دروس اختصاصی، پایه و اختیاری رشته باستان شناسی به ۱۰۰ واحد درسی افزایش یافت.
پس از دکتر بهنام، دکتر عزت الله نگهبان که خود از دانش آموختگان قدیمی رشتۀ باستان شناسی دانشگاه تهران بود، مدیریت گروه را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۵۵ در این سمت باقی ماند. دکتر نگهبان که همزمان با مدیریت گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، در مقام معاونت فنی اداره کل باستان شناسی نیز انجام وظیفه می‌کرد، نقش مهمی در آموزش دانشجویان و آشنایی ایشان با عرصۀ فعالیتهای میدانی ایفا نمود. از آن جمله میتوان به انجام کاوش‌های مشترک دانشگاه تهران و اداره کل باستان شناسی در تپه مارلیک و دشت قزوین اشاره کرد که دانشجویان در اثنای حضور در هیأت‌های باستان شناسی با اصول علمی و عملی کاوش آشنا می‌شدند. دکتر نگهبان در سال ۱۳۳۸ موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران را تأسیس نمود و نسبت به ایجاد مقطع کارشناسی ارشد باستان شناسی همت ورزید. در سال ۱۳۴۹ با ایجاد تغییراتی عمده در دروس مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد باستان شناسی، دروس عملی نیز در برنامۀ درسی گنجانده شد که مطابق آن دانشجویان موظف می‌شدند به مدت یک ترم تحصیلی به یادگیری روشهای علمی و عملی تحقیقات باستان شناسی مشغول شوند. این واحدهای درسی به گونه‌ای تنظیم شده بود که دانشجویان از مرحلۀ تقاضا و اخذ مجوز کاوش و نحوۀ برنامه ریزی مالی و مدیریت یک هیأت باستان شناسی تا توصیف و تحلیل آثار مکشوقه توانایی لازم را کسب کنند. همچنین دکتر نگهبان، به منظور آشنایی هرچه بیشتر دانشجویان باستان شناسی با اصول کار میدانی و رویکردهای نوین، به گسترش روابط بین المللی گروه باستان شناسی با اساتید و نهادهای آموزشی خارج از ایران مشغول شد و بستر فعالیت و ادامۀ تحصیل عده‌ای از دانشجویان دانشگاه تهران را در دانشگاه‌های خارجی فراهم ساخت. از جمله دانشجویانی که برای ادامۀ تحصیل به خارج اعزام شدند میتوان مسعود آذرنوش، هایده اقبال، حمید خطیب شهیدی، جلال الدین رفیع فر، سید منصور سیدسجادی، محمدصالح صالحی، حسن طلایی مغانجوقی، عباس علیزاده و حکمت الله ملاصالحی را نام برد که اغلب ایشان سکان هدایت نهادهای پژوهشی و آموزشی باستان شناسی را در سالهای پس از انقلاب بدست گرفتند. در کنار دکتر نگهبان، شماری از نخبگان علمی و فرهنگی کشور نیز در فاصلۀ سالهای ۱۳۴۰ تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در گروه باستان شناسی دانشگاه تهران مشغول تدریس بودند که از آن جمله میتوان به مهدی محقق، احسان نراقی، علینقی وزیری، مهدی بیانی، ابراهیم پورداود، بهرام فره وشی، ملکزاده بیانی، محسن مقدم، پرویز ورجاوند ناصری، سیمین دانشور، منوچهر ستوده، عباس زمانی، غلامعلی شاملو، هند صادق کوروس، یوسف مجیدزاده و صادق ملک شهمیرزادی اشاره کرد. پس از تعطیلی دانشگاه‌ها در جریان انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹، اساتید باستان شناسی علی اکبر کارگر سرفراز، غلامرضا معصومی، عبدالله قره گزلو ثانی و فخری دانشپور پرور به اصلاح و بازنگری برنامه‌های درسی گروه باستان شناسی دانشگاه تهران پرداختند و برنامۀ درسی جدید نهایتاً در تاریخ ۰۶/۰۲/۱۳۶۵ جهت اجرا به وزارت فرهنگ و آموزش عالی ابلاغ گردید. در این برنامه طول دوران تحصیل در رشتۀ باستان شناسی چهار سال و نظام آموزشی آن به صورت ترمی-واحدی پیش بینی شده بود. این برنامه که همچنان توسط گروههای باستان شناسی دانشگاه‌های سراسر کشور اجرا می‌شود، حاوی دروسی است که در طول هفت ترم ارائه می‌گردد و ترم آخر به واحدهای عملی کاوش و بررسی اختصاص یافته است. برنامۀ دورۀ دکتری باستان شناسی در تاریخ ۳۰/۰۷/۱۳۷۴ تصویب شد و به فراخور نیاز آموزشی گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، گروهی از فارغ التحصیلان دانشگاه‌های خارج از کشور در این گروه جذب شده و به تدریس دروس تخصصی مشغول شدند. سرفصل‌های درسی دورۀ دکتری باستان شناسی از همان ابتدا در قالب سه گرایش تخصصی باستان شناسی پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی تنظیم گردید و دانشجویان جهت اخذ دانشنامۀ دکتری موظف به ارائه و دفاع از رسالۀ خویش می‌باشند. در مقطع کارشناسی ارشد باستان شناسی نیز همانند برنامۀ مصوب مقطع دکتری، سه گرایش پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی پیش بینی شده است. برنامۀ درسی مقاطع سه گانۀ باستان شناسی هم اکنون مراحل پایانی بازنگری را طی می‌کند و درس‌هایی با رویکرد میان رشته‌ای به برنامۀ پیشین افزوده شده است.
تاریخ
با توجّه به اینکه رشته تاریخ از جمله نخستین رشته‌های تحصیلی در دارالمعلمین مرکزی و سپس عالی بود و پس از تأسیس دانشگاه تهران نیز رشته «تاریخ و جغرافیا» از اصلی‌ترین رشته‌های تحصیلی در دانشکده ادبیات به شمار آمد، میتوان گفت که سابقه فعّالیت رشته آموزشی تاریخ در نظام دانشگاهی ایران به نزدیک به صد سال می‌رسد.
تاریخ طولانی فعّالیت گروه تاریخ در نظام دانشگاهی ایران را به کوتاهی و در دو دوره‌ی اصلی میتوان بررسی کرد:
- دوره‌ی یکم: از آغاز تا تأسیس گروه آموزشی تاریخ
در دوره نخست، الگوی آموزشی در دانشگاه تهران برگرفته از اصول آموزش عالی فرانسه بود و از این رو "تاریخ و جغرافیا یک رشته واحد محسوب می‌شد و دروس ارائه شده ترکیبی از مواد درسی تاریخ و جغرافیا بود. این دوره‌ی آموزشی از سال ۱۲۹۸ تا ۱۳۴۲ ادامه داشت.
نسل اول استادان تاریخ در این دوره از برجسته‌ترین دانشمندان ایران به شمار می‌رفتند. استادانی چون عباس اقبال آشتیانی، غلامرضا رشیدیاسمی، عبدالحسین‌خان شیبانی (وحیدالملک)، سعید نفیسی و نصرالله فلسفی از جمله این دانشمندان بودند.
- دوره‌ی دوم: دوران فعّالیت به صورت گروه تاریخ
شاید بتوان گفت که مهمترین تغییر در شکل نظام آموزش عالی ایران در سال تحصیلی ۴۳-۱۳۴۲ صورت گرفت. در این سال دانشگاه تهران در صدد برآمد تا شیوه و برنامه درسی دانشکده‌ها را از صورت پراکنده درسی خارج و درس‌ها و مواد آموزشی مشابه را در یک جا جمع کند.. دستاورد این تصمیم، ایجاد گروههای آموزشی در دانشگاه و از جمله در دانشکده ادبیات بود. در پی این دگرگونی، گروه مستقل آموزشی تاریخ تأسیس گردید و نظام آموزشی آن همانند امروز، بر اساس گذراندن واحدهای درسی تغییر یافت.
کتابخانهٔ گروه تاریخ
خوشبختانه دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران دارای بزرگترین کتابخانه‌های دانشگاهی است. در دانشکده ادبیات نیز یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین کتابخانه‌های دانشگاهی کشور وجود دارد که قدمت آن حتی از کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه نیز بسیار بیشتر است. هسته اولیه کتابخانه گروه تاریخ متشکل از کتابهایی است که روزگاری به کتابخانه موقوفی خاندان فرمانفرماییان تعلق داشت. توضیح اینکه خاندان فرمانفرماییان که دکتر حافظ فرمانفرماییان عضوی از همین خانواده و از استادان پیشین گروه تاریخ بود، بخشی از کتابخانه خویش را به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران وقف کرد. در سالهای اخیر، مجموعه کتابهای وقفی به مخزن کتابخانه دانشکده منتقل شد و پس از چند سال قفسه‌های آن برای تأسیس هسته اولیه کتابخانه گروه تاریخ مورد استفاده قرار گرفت. این کتابخانه حاصل فعّالیت صمیمانه و بدون چشمداشت تعدادی از استادان گروه تاریخ است که طی دوره کوتاهی که از زمان تأسیس آن می‌گذرد، به یک کتابخانه تخصصی برای پژوهشهای تاریخی تبدیل شده است. این کتابخانه نیز به پاس خدمات علمی استاد دکتر احسان اشراقی به نام ایشان نامگذاری شده است. در تابستان سال ۱۳۸۷ با اجازه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، کلاس ۳۲۷ از محل بخش عمده هیأت امنای آثار مرحوم سید محمد علی جمالزاده و کمک حضرت آیت الله شهرستانی نماینده محترم حضرت آیت الله العظمی سیستانی و یاری کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و بخشش آقای دکتر موری موتو کازئو (استاد دانشگاه توکیو) بازسازی و تجهیز و به پاس خدمات علمی پیشکسوتان گروه تاریخ به نام «تالار استاد عباس اقبال آشتیانی (تحقیقات تاریخ اسلام و ایران)» نامگذاری شد.
از سال ۱۳۸۱ به بعد، گروه تاریخ در صدد برآمد تا خلاء آموزشی در دیگر عرصه‌های مهم پژوهشهای تاریخی را تا حدی برطرف کند. به همین منظور با تلاشی جدّی پیشنهاد تأسیس سه رشته دیگر کارشناسی ارشد را به دانشگاه ارائه کرد. سه گرایش جدید عبارتند از: مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مطالعات خلیج فارس و گرایش نسخه‌های خطی و اسناد و مدارک تاریخی. دو گرایش نخست از سال ۱۳۸۵ تصویب شدند و دانشجویانی برای این دو گرایش پذیرفته شدند. گرایش سوم یعنی نسخه‌های. خطی و اسناد تاریخی در آبان ماه ۱۳۸۶ به تأیید و وزارت علوم رسید و تصویب شد، بنابراین با ایجاد این سه گرایش جدید، گروه تاریخ در مقطع کارشناسی ارشد در شش گرایش دانشجو می‌پذیرد. در مقطع دکتری نیز پس از سال ۱۳۷۸، به پیشنهاد گروه تاریخ دو گرایش جدید شامل گرایش تحصیلی تاریخ اسلام و تاریخ ایران باستان تأسیس شدند.
- امکانات:
گروه تاریخ دانشگاه تهران به منظور سهولت تحقیق دانشجویان محققان از سراسر کشور اقدام به تهیه بانک‌های اطلاعاتی نموده است. این بانک‌های اطاعاتی عبارتند از:
- بانک اطلاعات روز شمار تفصیلی تاریخ قاجاریه شامل ۲۸ هزار رکورد
- بانک اطلاعات روز شمار مشروطیت شامل ۱۷ هزار رکورد
- بانک اطلاعات تاریخ اسلام شامل ۵۲ هزار رکورد
- بانک اطلاعات کتاب شناسی شامل ۲۹ هزار جلد کتاب چاپی و خطی{سخ}}
کلیه این بانک‌ها بر کامپیوترهای گروه تاریخ نصب شده و مورد استفاده دانشجویان قرار دارد.
زبان و ادبیات عرب
ایرانیان از دیرباز با زبان عربی آشنا بوده‌اند، لکن پس از ورود شریعت مبین اسلام به ایران و استقبال مردم از آن، زبان و ادب عربی در ایران گسترش یافت چرا که مردم برای دریافت معارف و شعائر دینی و انجام اعمال دین جدید و خواندن کتاب مقدس قرآن به زبان عربی روی آوردند. علاوه بر عامل دین، قواعد دستوری استوار، سهولت و روانی در بیان، سهولت یادگیری آن، داشتن واژگان و مترادفات فراوان و توانایی زبان عربی در بیان انواع معانی و مفاهیم و نیز قدرت آن در ارائه انواع الفاظ مناسب معادل برای مفاهیمی که از زبانهای دیگر وارد می‌شوند و دلایل فراوان ادبی و زبانشناختی دیگر موجب گسترش بیشتر و نفوذ واژه‌ها و ترکیبات عربی در زبان فارسی گردید و ایرانیان با توجه فراوان و اشتیاق شدید آن را فرا گرفتند و در زمینه‌های مختلف آن تحقیق و تألیف کردند، لذا آثار بزرگ دستوری و ادبی عربی از ایرانیان به یادگار مانده است.
زبان و ادبیات عربی از بدو تأسیس این دانشکده تا سال ۱۳۴۸ زیر نظر گروه زبان و ادبیات فارسی قرار داشته و در مؤسسه زبانهای خارجی دانشکده ادبیات تدریس می‌شد که در این مدت یک دوره در مقطع کاردانی هم دانشجو پذیرفت. نظر به اهمیت خاصی که آشنایی با این زبان در آموزش زبان و ادبیات فارسی بویژه در دوره‌های عالی داراست و با عنایت به نقش بسزای زبان عربی در فهم و تعمیق ادب فارسی، گروه زبان عربی از گروه آموزشی زبانهای خارجی مجزا شد و به عنوان رشته زبان و ادبیات عربی شروع به کار کرد و در آبان ماه سال ۱۳۴۸ با توجه به احتیاج کشور به مترجمان و محققان زبان و ادبیات عربی، این رشته به عنوان گروه آموزشی مستقل شناخته شد. دوره کارشناسی ارشد این رشته از سال ۱۳۴۸ دایر شد. این گروه هم اکنون در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد در دو گرایش ادبیات عربی و مترجمی عربی و دکترای تخصصی، گرایش زبان و ادبیات عرب دانشجو می‌پذیرد و دارای ۱۵ عضو هیئت علمی شامل ۴ استاد، ۷ دانشیار، ۴ استادیار است.
معرفی رشته:
زبان عربی در واقع کلید فهم فرهنگ قرآنی و اسلامی و بهترین وسیله ارتباط میان کشورهای اسلامی به شمار می رود و با توجه به نیاز کشور به محقق و مترجم زبان عربی در سطوح مختلف و نیز احتیاج به تحقیق و تتبع در معارف اسلامی ضرورت وجود این رشته نمایان می شود. دانش آموختگان این گروه قادرند نیاز ادارات مختلف از قبیل وزارت امور خارجه ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، کتابخانه های عمومی ، سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی کشور ، رسانه های گروهی و غیره را از لحاظ زبان عربی و مترجمی و تحقیقات برآورده سازند. همچنین دانشجویان پس از فراغت از تحصیل می توانند به عنوان دبیر در مدارس راهنمایی و دبیرستان مشغول تدریس شوند.
با عنایت به این نیازها دروس رشته تدوین شده است که اهم آنها عبارتند از:
- علوم ادبی و دستوری
- دروس تاریخی(تاریخ ادبیات عرب)
- دروسی که در مکالمه به دانشجو کمک می کند
- دروسی در زمینه ترجمه و فنون و روشهای آن
- دروسی در متن شناسی برای تسلط به متون علمی عربی
- درسهای زبانشناسی و نقد ادبی
- دروس مربوط به خواندن و درک مطلب انواع متون سخت ادبی قدیم و معاصر
- دروسی برای آشنایی با شعر و انواع اوزان آن
- و برخی واحدهای دیگر
فرهنگ و زبانهای باستانی
سابقه گروه فرهنگ و زبانهای باستانی در دانشگاه تهران به سال ۱۳۴۳ هجری شمسی می‌رسد. در آن زمان، دو گروه زباشناسی همگانی و زبانهای باستانی ایران یک گروه واحد بودند. مؤسس گروه دکتر محمد مقدم است. از سال ۱۳۷۰ هجری شمسی این دو گروه از هم جدا شدهاند. گروه فرهنگ و زبانهای باستانی ایران اکنون متشکل از ۴ عضو (۲ استاد و ۲ استادیار) است و به روال گذشته در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می‌پذیرد.
فعالیتهای علمی گروه:
عمده فعالیت های گروه بر آموزش و تربیت دانشجویان در زبان های ایرانی میانه و باستان متمرکز است. مهمترینِ این زبان ها در گروه زبان فارسی میانه و پهلوی است که تدریس آن چند دهه سابقه دارد و استادان بزرگی مانند صادق کیا، یحیی ماهیار نوابی، احمد تفضلی و ژاله آموزگار، به واسطة بیش از نیم قرن آموزش و پژوهش در آن میراث قابل توجهی به جا گذاشته اند. متون فارسی میانه و پهلوی اشکانی مانوی نیز، که بخش قابل توجهی از درس ها را شامل می شود، در ذیل همین موضوع قرار می گیرند. در کنار این باید از دیگر زبان ایرانی میانه، یعنی سغدی، یاد کرد که به واسطه مساعی استاد بدرالزمان قریب پایه محکمی پیدا کرده و استادان جوانتر هم می کوشند که آن راه را ادامه دهند. دیگر زبان های ایرانی، مانند ختنی و بلخی، در گروه تا حدی نوپا هستند، ولی در برنامه های جدید درسی گنجانده شده اند. گروه همچنین امیدوار است که با تربیت یا جذب متخصصان جدید در زبان هایی مانند خوارزمی و آرامی دامنه دروس خود را توسعه دهد.
علاوه بر این زبان ها، زبان های ایرانی باستان، یعنی اوستایی و فارسی باستان، نیز از گذشته جزء درس های اصلی بوده اند و زبان سنسکریت هم، به عنوان کمک مهمی در یادگیری زبان های ایرانی باستان، معمولاً در دوره دکتری و گاهی در دوره کارشناسی ارشد تدریس می شود.
مطالعه دین های ایران پیش از اسلام، مخصوصاً دین های زردشتی و مانوی، بخصوص به واسطه «فیلولوژی» و آموختن شیوه های فهم و تفسیر متون اوستایی و پهلوی، دیگر فعالیت گروه است، و چون به واسطة پیوندهای فرهنگی، از مطالعه در ادیان هندی (مخصوصاً ویدایی) و ادیان دوره یونانی مآبی (مخصوصاً گنوسی) نیز در فهم ادیان ایرانی بسیار راهگشاست، پایان نامه ها و رساله های گروه این موضوعات را هم شامل می شود.
مباحث مربوط به تاریخ زبان فارسی و دستور تاریخی زبان فارسی و شناخت و بررسی گویش های ایرانی از دیگر مباحث مورد مطالعه در گروه و پایان نامه ها و رساله های دانشجویان است که در عین حال پیوند دهنده رشته زبان های باستانی ایران با رشته های زبان و ادبیات فارسی و زبانشناسی است. موضوعاتی مانند واجشناسی تاریخی زبان فارسی و تحولات صرفی و نحوی و واژگانی زبان فارسی در طول ادوار مختلف آن در ذیل این بخش از مطالعات گروه قرار می گیرد.
دانش آموختگان این رشته در مراکز آموزشی و پژوهشی به تدریس زبان های ایرانی میانه و ایرانی باستان یا پژوهش در زمینه مذاهب و فلسفه ایرانی می پردازند. خواندن و تجزیه و تحلیل کتیبه ها و اسناد نویافته از کارهای متعلق به دانش آموختگان این گروه آموزشی است و این زمینه فعالیت آنها در مراکز پژوهشی، مانند سازمان میراث فرهنگی، فراهم می کند.
ایرانشناسی
ریئس بخش این بخش دکتر احمدرضا قائم مقامی است. شروع ارائهٔ این رشته از نیمسال اول سال تحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ بوده و طول دوران تحصیل آن ۵ ترم است.
اهداف و موضوع رشته:
سرزمین ایران به جهت جذابیت‌های تاریخی و فرهنگی و ادبی همواره موضوع مطالعه برای دانشجویان و ایرانشناسان سراسرجهان بوده است. از عهد باستان و گزارش های هرودوت گرفته تا سفرنامه های سیاحان و جهانگردان دوران اسلامی همگی نشانه تلاش ها و پژوهش‌هایی است که در این راستا صورت گرفته است. موضوع ایران شناسی عبارت از مطالعه در زمینه ابعاد گوناگون تاریخ و فرهنگ و زبان و ادب ایران زمین از دوره باستان تا امروز است.
گروه ایران شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران دو گرایش ایران باستان و ایران معاصر را در رشته ایران شناسی ارائه می کند. در گرایش ایران معاصر دروس تاریخ، ادبیات و هنر معاصر ایران تدریس می شود. در گرایش ایران باستان دروس زبانهای ایرانی باستان و میانه نظیر فارسی باستان، اوستا، پهلوی و تاریخ و فرهنگ ایران باستان تدریس خواهد شد.
شرایط تحصیل:
۱-آشنایی با زبان فارسی ( ارائه گواهی از یکی از مؤسسات معتبر آموزش زبان فارسی الزامی است).
۲-آشنایی قبلی با تاریخ، زبان عربی و مبانی زبان شناسی سودمند خواهد بود.
موسسات و پژوهشکدده‌ها
مؤسسه باستان شناسی
در آغاز سال تحصیلی ۱۳۳۸ مؤسسه باستانشناسی با هدف به انجام رساندن پژوهشهای باستانی در جهت شناساندن فرهنگ و تمدن ایران و ارتقاء سطح علمی در دانشکده ادبیات تأسیس شد و به استناد ماده سوم اساسنامه آن که در پانصد و هفتادو یکمین جلسه شورای دانشگاه به تصویب رسید ، و بنا به پیشنهاد دانشکده ادبیات دکتر محمد صادق کیا استاد زبان و ادبیات پهلوی دانشکده ادبیات ، محسن مقدم استاد دانشکده هنرهای زیبا، دکتر علی نقی وزیری استاد زیباشناسی و تاریخ عمومی هنر دانشکده ادبیات ، تیمسار فرج الله آق اولی رئیس انجمن آثار ملی ایران ، دکتر عزت الله نگهبان دانشیار باستانشناسی ماقبل تاریخ دانشکده ادبیات ، ابراهیم پورداود استاد خطوط و زبانهای باستانی دانشکده ادبیات ، عیسی بهنام دانشیار باستانشناسی ایران در دوران اشکانی و ساسانی و صادق صمیمی مدیر کل اداره باستانشناسی به سمت اعضای شورای مؤسسه مزبور منصوب شدند و دکتر نگهبان سمت مدیریت مؤسسه را یافت. از سال ۱۳۴۸ کاروانسرای صفوی محمد آباد قزوین، پس از مدتهای لازم به عنوان پایگاه پژوهشهای میدانی و کاوش‌های مؤسسة باستان شناسی در دشت قزوین برگزیده شد. این مؤسسه از بدو تأسیس به حفاری‌های مهم و بررسی دقیق باستان شناسی با همکاری سازمانها پرداخته است. گزارش آنها را میتوان در مجله تخصصی مارلیک و کند و کاو که پیش از انقلاب اسلامی از سوی مؤسسه چاپ شده است، دید. حوزه فعالیت این مؤسسه به سه بخش، پیش از تاریخ، بخش تاریخی و دوره اسلامی و هر بخش خود به قسمتهای فرعی دیگر تقسیم شده است. این مؤسسه نیز کتابخانه ای مهم و مستقل دارد که شامل مجموعه‌ای از کتابهای وقفی مرحوم دکتر محمود فشار و کتابهای تخصصی باستان شناسی است. کتابخانه مرحوم دکتر صالحی نیز به این مجموعه افزوده شده است. برگزاری سلسله سخنرانی‌های علمی و انتشار مقالات تحقیقاتی و طرح ارتباط با مراکز تحقیقاتی دیگر کشورها را از جمله فعالیتهای این مؤسسه میتوان برشمرد. در حال حاضر جناب آقای دکتر مصطفی ده پهلوان ریاست این مؤسسه را برعهده دارند.
موسسهٔ دهخدا
در سال ۱۳۳۵ چاپ لغت‌نامهٔ دهخدا با تصویب مجلس شورای ملی، به دانشگاه واگذار شد و سازمان لغتنامه دهخدا به وجود آمد و سپس دانشگاه تهران تنظیم و طبع و فروش و توزیع و ادارهٔ سازمان لغتنامه را با بودجهٔ آن به دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی واگذار کرد. این سازمان فعالیت علمی خود را با جدیت آغاز کرده و موفق به نشراین فرهنگ عظیم شد.
آزمایشگاه روانشناسی
در تاریخ ۱۴دی۱۳۱۶ آزمایشگاه روانشناسی دانشکده ادبیات آغاز بکار کرد و دکتر علی‌اکبرخان سیاسی در تالار اجتماعات درباره آن سخنرانی کرد و مطالب خود را بوسیله اسباب‌هائی که رسیده بود توضیح داد و روشن ساخت.( روزنامه اطلاعات شماره ۳۳۶۰ مورخ ۱۵/۱۰/۱۳۱۶)
تغییر نام دانشکده
در تاریخ ۱۳/۹/۱۳۴۳ بنا به پیشنهاد دانشکده و تصویب شورای مدیران گروههای آموزشی و شورای دانشکده، نام دانشکدهٔ ادبیات به «دانشکده ادبیات و علوم انسانی» تغییر یافت. و این موضوع در ششصدوهفتادودومین جلسه شورای دانشگاه به تصویب رسید.
نشریهٔ دانشکده
دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی مجله‌ای بسیار معتبر داشته که از مهرماه سال ۱۳۳۲ هر سه ماه یکبار به صورت فصلنامهٔٔ علمی‌پژوهشی منتشر می‌شده است. اولین شمارهٔ این نشریه به تاریخ مهرماه ۱۳۲۲ به زیور طبع آراسته شد. این نشریه به صورت فصلنامه، عهدهدار چاپ مقالاتی در زمینه گرایشهای مختلف علوم انسانی شد و آخرین شماره آن در شماره بهار و تابستان 1389 چاپ شد. با توجه به قدمت و ارزش علمی که نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی داشت با تصمیم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به هفت مجله علمی – پژوهشی ارتقاء یافت شامل: ادب عربی، ادب فارسی ، پژوهشهای ایرانشناسی، پژوهشهای زبانی، پژوهشهای علوم تاریخی، نقد ادبی، مطالعات باستان شناسی و فلسفه. در این مجله که از اعتبار علمی و ادبی خاص در تاریخ انتشارات دانشگاه تهران برخوردار است، معروفترین و برجسته‌ترین شخصیت‌های دانشگاهی کشور به ارائه و عرضهٔ تحقیقات و تتبعات خود می‌پردازند. این مجله یکی از مأخذ و مراجع مسلم آخرین تتبعات است. هیأت نویسندگان مجله اساتید و دانشیاران دانشکده ادبیات و سایر مراکز آموزش عالی کشور هستند.
تغییرات اساسی
تغییرات بسیار اساسی‌ای در دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی ایجاد شده است که از آن جمله میتوان به جدا شدن رشته‌های علوم اجتماعی ، زبانهای خارجه ، روانشناسی و جغرافیا از بدنه دانشکده و تشکیل دانشکده‌های مستقل در میان دانشکده‌های دانشگاه تهران اشاره کرد به گونه‌ای که دانشکدهٔ علوم اجتماعی در سال ۱۳۵۰، دانشکدهٔ زبانهای خارجه در سال ۱۳۶۷، دانشکدهٔ روانشناسی در سال ۱۳۷۷ و دانشکدهٔ جغرافیا در سال رسماً به دانشکده‌های مستقلی تبدیل شدند.
کتابخانهٔ دانشکده
کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران قدیمی ترین کتابخانه دانشکده‌ای کشور است که در سال ۱۲۹۷ شمسی به عنوان "کتابخانه دارالمعلمین مرکزی" آغاز به کار کرد. در سال ۱۳۰۷ با تاسیس دارالمعلمین عالی، کتابخانه نیز تغییر نام یافت و از سال ۱۳۱۲ شمسی با عنوان "کتابخانه دانش سرای عالی" به کار خود ادامه داد. در ۱۳۱۳ دانشگاه تهران تاسیس شد و به خاطر مطابقت مواد تحصیلی با دانش سرای عالی، در همان مکان به فعالیت خود ادامه داد و کتابخانه هم با عنوان "کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم و دانش سرای عالی" فعالیت می‌کرد. با جدا شدن دانشکده علوم در سال ۱۳۲۱،" کتابخانه دانشکده ادبیات و دانش سرای عالی" تا سال ۱۳۳۴ خدمات ارائه می‌داد. در این سال دانشکده ادبیات از دانش سرای عالی جدا و در سال ۱۳۳۷ به محل کنونی در پردیس مرکزی دانشگاه منتقل شد. "کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی" از سال ۱۳۳۷ به ریاست عزت اله نگهبان به فعالیت خود ادامه داد. از زمان تاسیس کتابخانه، فرهنگ دوستان و فرهیختگان بسیاری مسوولیت یا کتابداری کتابخانه را بر عهده داشته و با حمایت، هم فکری و همکاری دانشمندان و دانش دوستان، در پیشبرد اهداف علمی و پژوهشی کتابخانه کوشیده‌اند. بانو پروین اعتصامی، شاعر معاصر ایران، در سال ۱۳۱۵ برای مدتی کتابدار کتابخانه بوده است.
روسای کتابخانه از آغاز تا کنون
- هاشم خان (حسین) شمس داوری
- امیر مظفرالدین خان فرخ
- علی اکبر مجیدی فیاض
- آوانس حق نظریان
- عزت الله نگهبان
- سید حسین نصر
- عباس زریاب خوئی
- نوش آفرین انصاری
- آذرهوشنگ باختری
- بهرام جمال پور
- سید حسن سادات ناصری
- مظفر بختیار
- رضا سرلک
- احمد کریمی حکاک
- احمد رضایی
- ابراهیم دیباجی
- سید امیر محمود انوار
- غلامعباس رضایی هفتادر
- عصمت الملوک حکیمی
- محمود شکیب
- محمد حسن فوادیان
- احمد احمدی
- علیرضا حاجیان نژاد
- امید مجد
- علی اصغر باباسالار
- حمید کرمی پور
- جواد بشری
- علیرضا امامی
مجموعه‌ای غنی و بی‌نظیر
در طول زمان با خرید منابع مفید و معتبر از داخل و خارج کشور، جلب اهدا، وقف و مبادله منابع، کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، امروز امانت دار مجموعه‌ای غنی و بی نظیر از منابع است که تلاش می‌کند به بهترین روش در اختیار کاربران قرار دهد.
این کتابخانه جهت پشتیبانی برنامه پژوهشی و آموزشی رشته‌های مصوب دانشکده به گردآوری منابع می‌پردازد. در طول زمان، به تدریج برخی از رشته‌ها و موسسات دانشکده، استقلال یافت، حذف یا منتقل شد یا تغییر کرد؛ به این ترتیب در حال حاضر کتابخانه برای رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، زبان و ادبیات عربی، باستان شناسی، تاریخ، فلسفه، زبانهای باستانی و زبان شناسی مجموعه سازی می‌کند. کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی در حال حاضر (۱۳۹۸) بیش از ۱۹۰۰۰۰ جلد کتاب قابل بازیابی دارد. ۱۲۰۰ عنوان نشریه فارسی، ۳۰۰ عنوان نشریه عربی و ۱۱۰۰ عنوان نشریه لاتین در کتابخانه موجود است. ۱۶۰۰ عنوان پایان نامه دکتری، ۴۴۶۰ عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد و ۳۰ عنوان پایان نامه کارشناسی، ۳۰۰ نقشه، ۲۰۰ جزوه، ۲۰۰ قطعه عکس و ۴۰۰ لوح فشرده از دیگر منابع کتابخانه می‌باشد.
برخی مجموعه‌های مهم خریداری شده، اهدایی یا وقفی کتابخانه:
- مجموعه ۲۲۴۲ جلدی محمد قزوینی در سال ۱۳۲۹
- مجموعه ۱۵۰۰ جلدی احمد بهمنیار و مجموعه ۱۰۴ جلدی تقی خواجوی در سال ۱۳۳۲
- مجموعه ۲۲۵۰ جلدی عباس اقبال در سال ۱۳۳۴
- مجموعه خاندان فرمانفرمایان با ۶۵۰۰ کتاب و مجله در سال ۱۳۳۸
- مجموعه ۳۰۰۰ جلدی حمید و فاطمه سیاح در سال ۱۳۳۹
- کتابخانه علی اصغر حکمت با ۵۲۰۰ جلد در سال ۱۳۴۰
- مبادله ۱۰۰۰ جلد نسخه‌های تکراری فارسی فلسفه، ادبیات و شرق شناسی با همین تعداد کتب انگلیسی فلسفه، الهیات، ادبیات و ادیان بخش شرق شناسی Widener library دانشگاه هاروارد در سال ۱۳۴۰
- مجموعه ۱۲۰۰ جلدی میرزا عبد الله سبوحی واعظ در ۱۳۴۱
- ۱۳۴۲ کتابهای جواد تارا شامل ۱۸۰۰ جلد چاپ سنگی قدیمی در زمینه علوم قدیمه
- کتابخانه امام جمعه کرمان با ۱۰۰۰ جلد کتاب و کتابخانه سید حسن تقی زاده با ۲۷۰۰ جلد در سال ۱۳۴۳
- قسمتی از کتابخانه انو لیتمن (شرق شناس) شامل کتب و رسائل کمیاب و نفیس شرق شناسی
- مجموعه مسعود انصاری و مجموعه اهدایی دولت فرانسه در سال ۱۳۴۵
- مجموعه ۱۰۰۰ جلدی آذرهوشنگ باختری در سال ۱۳۴۷
- بخشی از کتابخانه انولیتمان ( E. Litman ) که در برگیرنده کتاب و رساله‌های کم یاب شرق شناسی است، یک دوره کم یاب از تاریخ طبری چاپ لیدن، اوقاف گیب و کتابهای خطی، چاپ سنگی و سربی، موادی بود که با خرید، اهدا و وقف، وارد مجموعه کتابخانه شد و به همین منوال، با گذشت زمان کتابخانه مراحل تکامل را پشت سر گذاشت.
- در گزارشها و اسناد دهه ۵۰ کتابخانه، به اهدای آثار از طرف انتشارات بریل هلند، دانشگاه تهران، بنیاد فرهنگ ایران، انجمن آثار ملی، سازمان مرکزی تعاون کشور اشاره شده است.
- کتابخانه مهدی روشن ضمیر با بیش از ۵۷۰ جلد کتاب در سال ۱۳۷۶
- کتابخانه محمد قاضی با حدود ۱۳۰۰ جلد کتاب در سال ۱۳۸۲
- کتابخانه سیف الدین نجم آبادی شامل حدود ۱۰۰۰ جلد کتاب و بیش از ده هزار جلد کتاب از بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس در سال ۱۳۸۸
- بخشی از کتابخانه خسرو فرشیدورد در سال ۱۳۸۹
- کتابخانه مهدی درخشان با بیش از ۸۰۰ جلد کتاب در سال ۱۳۹۰
- کتابخانه عزیزالله جوینی با حدود ۱۳۰۰ عنوان در سال ۱۳۹۵
- کتابخانه فیروز حریرچی شامل ۲۱۰۰ جلد کتاب و تعدادی مجله در سال ۱۳۹۶
- سری دوم کتابهای سیف الدین نجم آبادی شامل حدود ۳۷۰ جلد در سال ۱۳۹۷
- تعداد ۲۲۰۰ جلد کتاب از مجموعه منوچهر بزرگمهر موجود در گروه فلسفه در سال ۱۳۹۸
ساختمان و بخشهای کتابخانه
مخازن کتابخانه به صورت قفسه بسته (عدم دسترسی مستقیم کاربران) اداره می‌شود. کتاب‌ها بر اساس رده بندی دیویی در قفسه‌ها قرار دارد. استادان در صورت نیاز و دانشجویان تحصیلات تکمیلی به صورت محدود می‌توانند به مخزن مراجعه نمایند.طبقه هم کف: اتاق رئیس کتابخانه، تالار نشریات، مخزن کتب نفیس، خدمات فنی (فراهم آوری و سازماندهی)، اطلاع رسانی، مخزن کتب اهدایی
تالار نشریات: نشریات روزآمد در تالار به صورت قفسه باز و نشریات آرشیوی در مخزن نشریات به صورت قفسه بسته اداره می‌شود. در حال حاضر بخش مجلات، شش روزنامه فارسی: ایران، همشهری، شرق، جام جم، اطلاعات، یک روزنامه عربی (کیهان العربی) و دو روزنامه انگلیسی "Tehran times" و"Kayhan international" را مشترک است. این روزنامه‌ها برای مطالعه در سالن نشریات قرار دارد و آرشیو نمی‌شود.
مخزن نفیس: کتابهای چاپ سنگی، چاپ سربی اولیه، نسخه‌های عکسی، اطلس‌ها، بریده‌های روزنامه‌های قدیمی، سالنامه‌های نفیس، کتابهای ایران شناسی و تصویری و خاص در این بخش نگهداری می‌شود.
خدمات فنی (فراهم آوری و سازماندهی): از فعالیتهای تخصصی کتابخانه شامل مجموعه سازی و فهرست نویسی است که امور مربوط به تهیه کتاب‌ها از طریق خرید، اهدا یا مبادله، امور مالی و ورود اطلاعات آنها در نرم افزار و آماده سازی برای قرار گرفتن در قفسه را شامل می‌شود.
طبقه دوم: تالار پژوهش: کتابهای مرجع، پایان نامه‌ها یک مجموعه گزیده از بهترین کتب مرجع عمومی و تخصصی و منابع پراستفاده دانشجویان در این بخش نگهداری می‌شود و به صورت قفسه باز، قابل استفاده است.شرایط دریافت پایان نامه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری: یک نسخه صحافی شده چاپی دو رو از پایان نامه (جلد گالینگور ساده با رنگ زرشکی برای پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و سرمه‌ای برای پایان نامه‌های دکتری) حاوی چکیده فارسی همراه با کلید واژه حتی برای پایان نامه‌هایی که ترجمه یک اثر هستند قبل از متن اصلی، چکیده انگلیسی و صفحه عنوان به انگلیسی در انتهای متن اصلی، اسکن صورتجلسه پایان نامه و تعهدنامه اصالت اثر به همراه یک CD شامل شش (۶) فایل: فایل ۱۵ صفحه اول پایان نامه در فرمت word،pdfو zip از فایل ورد به تنهایی و همچنین فایل کامل پایان نامه در فرمت word,pdfو zip از فایل ورد. فایل‌ها باید دقیقاً به ترتیب و مطابق با نسخه چاپی باشد و تمامی مواردی که گفته شد رعایت گردد.
طبقه سوم: تالار شهید ترکاشوند: سالن مطالعه، بخش امانت: این تالار به وسعت حدود ۴۰۰ متر، برای مطالعه کاربران پیش بینی شده است. کاربران می‌توانند با استفاده از رایانه‌های موجود، منابع مورد نظر خود را جستجو کنند و سفارش دهند.
امکانات دانشکده
سایت کامپیوتر
این مکان با بهره مندی از ۵۰ دستگاه کامپیوتر محل ارائه خدمات شبکه ای و کامپیوتری به دانشجویان دانشکده است . این بخش با بهره مندی از تخصص دو نفر از کارشناسان فرابری داده ها از مهمترین واحدهای پشتیبانی دانشکده بشمار میرود . کارشناسان این بخش با تحت پوشش قرار دادن تجهیزات و خدمات کامپیوتری بخشهای مختلف اداری ، آموزشی و پژوهشی دانشکده ، مسئولیت نگهداری ، پشتیبانی و مدیریت نرم افزارها و سخت افزارهای موجود در دانشکده را نیز برعهده دارند.
تالارها
تالار فردوسی
تالار فردوسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی بزرگترین و مجهّزترین تالار دانشگاه تهران است که از بدو تأسیس اواخر دهۀ ۱۳۳۰ تاکنون شاهد برگزاری بسیاری از همایش های علمی داخلی و بین المللی، آئین های گشایش سال تحصیلی و فعالیت های فرهنگی و هنری دانشگاه بوده است. این تالار که در مرکز ساختمان شمارۀ ۱ دانشکده ادبیات و علوم انسانی در پردیس مرکزی دانشگاه واقع شده دارای حدود ۷۵۰ نفر ظرفیت در دو طبقه است و با وسایل مدرن سمعی و بصری همچون دوربین های فیلمبرداری با کیفیت مطلوب، ویدئو پروژکتور، پردۀ نمایش موتوردار، سیستم صوتیArray و غیره تجهیز شده است. تالار از وضعیت آکوستیک و سیستم تهویۀ نسبتاً مطلوبی برخوردار است. همچنین یک دستگاه پیانوی YAMAHA در تالار وجود دارد که از دهۀ ۱۳۵۰ تاکنون در برگزاری مراسم های مختلف از آن استفاده شده است.
تالاردکتر سید جعفر شهیدی(تالار شورا)
این تالار در طبقۀ همکف دانشکده واقع شده و با ظرفیتی حدود ۹۰ نفر از زیرمجموعه های دفتر ریاست محسوب می شود. جلسات شورای عمومی و همچنین نشست های آموزشی و پژوهشی، اداری و دیدارهای رسمی ریاست دانشکده و اعضای هیأت رئیسۀ آن با گروه های میهمان داخلی و خارجی عموماً در آن برگزار می شود.
تالار کمال
تالار کمال دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با ظرفیت ۸۰ نفر محل برگزاری جلسات سخنرانی های تخصصی گروه های آموزشی، جلسات دفاع پایان نامه های دانشجویی، نمایش فیلم، مراسم های یادبود و تقدیر و اجرای سخنرانی های محدودی است که عموماً با همت تشکّل های علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دانشجویی برگزار می شوند. این تالار دارای تجهیزاتی مانند ویدئوپروژکتور، پردۀ نمایش، دروبین های فیلمبرداری و امکانات صوتی لازم می باشد .
تالار دکتر باستانی پاریزی
تالار استاد باستانی پاریزی با ظرفیت ۱۲۰ نفر در طبقۀ دوم دانشکده واقع شده و با توجه به امکانات صوتی و تصویری و سبک کلاسی ای که برخوردار است از آن به عنوان محل برگزاری کلاس های درس، سخنرانی ها و گردهمایی های علمی و تالار جانبی همایش های بزرگی که در تالار فردوسی برگزار می شوند استفاده می شود.
آزمایشگاه زبان
آزمایشگاه زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی با هدف آموزش دروس شفاهی دانشجویان طراحی و تجهیز گردیده است . این لابراتوار با بهره مندی از دستگاه کنترل مرکزی ، دک های ضبط و پخش دانشجویی ، کابین های دانشجویی ، ویدئو ، تلویزیون ، کامپیوتر ، ضبط صوت و DVD امکان بهره برداری هرچه بهتر را برای دانشجویان فراهم آورده است . از دیگر مزایای سیستم های مذکور میتوان به قابلیت تست زنی ، امکان استفاده از نرم افزار و مترجم سخنگو نام برد .
آزمایشگاه زبانشناسی
این مکان واقع در طبقه سوم دانشکده با بهره مندی از امکانات فوق تخصصی ، محل برگزاری کلاسهای تخصصی گروه زبانشناسی همگانی است . از امکانات موجود در این لابراتوار میتوان به نرم افزار پیکره متنی زبان فارسی معاصر و نرم افزار دادگان گفتاری زبان فارسی ( فارس دات ) اشاره کرد
آزمایشگاه و کارگاه گروه تاریخ
این آزمایشگاه با وسعت ۸۰ متر و تجهیزاتی چون:۱ دستگاه کامپیوتر، ۱ دستگاه پروژکتور، ۱ دستگاه ویدئو وی اچ اس، ۱ دستگاه دیودی، ۱ دستگاه دی وی دی ضبط و پخش، ۱ دستگاه آمپلی‌فایر و میکروفون سر خود سیار، ۱ دستگاه آمپلی‌فایر، ۱۳ میکروفون ثابت و سیار، ۱ دستگاه اورهد، ۲ دستگاه تلویزیون.
کارگاه پژوهش نیز با وسعت ۳۰ مترمربع و تجهیزاتی چون:
۱ دستگاه کامپیوتر، ۱ دستگاه پروژکتور، ۱ دستگاه دی وی دی، ۱ دستگاه آمپلی فایر، ۲۰ میکروفون ثابت، ۲ دستگاه تلویزیون.
وهمچنین در جهت گسترش کتابخانه گروه تاریخ، اتاق ۳۲۷ به عنوان یک کلاس چند منظور در نظر گرفته شده است. که بخش اعظم آن تکمیل شده است و با عنایت خداوند متعالی سیستم‌های الکترونیکی آن که شامل:۱ دستگاه کامپیوتر، ۱ دستگاه پروژکتور، ۱ دستگاه ویدئو وی اچ اس، ۱ دستگاه دی وی دی، ۱ دستگاه دی وی دی ضبط و پخش، ۱ دستگاه آمپلی فایر، ۱۳ میکروفون ثابت و سیار، ۱ دستگاه اورهد، ۲ دستگاه تلویزیون.
افراد
مدیریت دانشکده
- رئیس دانشکده: دکتر غلامحسن کریمی دوستان، استاد گروه زبانشناسی
- معاون اجرایی: دکتر محمد افشین‌وفایی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
حوزه معاونت اداری و مالی مهمترین بازوی اجرایی دانشکده بشمار میرود که با رسیدگی و هماهنگی بین درامدها و هزینه‌های موجود سعی در بهتر اداره کردن دانشکده و تأمین نیازهای واحدهای مختلف دانشکده را برعهده دارد. در واقع رسیدگی به کلیه امور و مکاتبات و درخواستهای مالی دانشکده با این بخش می‌باشد و با نگاهی کلی‌تر اداره کلیه واحدها و مشاوره به ریاست دانشکده در حوزه مالی و اداری بر عهده این واحد می‌باشد. از زیر مجموعه‌های اصلی این معاونت میتوان به دفتر معاونت روابط عمومی دبیرخانه امور عمومی اشاره کرد. این بخش با ایجاد هماهنگی مستمربین بخشهای مختلف از حیث مالی و اداری و تأمین نیازهای واحدها در این دو حوزه دانشکده را اداره می‌نماید. از وظایف این واحد مهم میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
نظارت و رسیدگی به کلیه امور مالی دانشکده اعم از امور دانشجویان، اعضای هیأت علمی و کارکنان رسیدگی به اسناد مالی حسابداری و تائیید نهایی نظارت بر توسعه فضای دانشکده با تخصیص بودجه و پیگیری مواد مربوط به آن تأمین نیروی انسانی مورد نیاز واحدهای دانشکده نظارت بر اجرای آئین نامه‌ها و بخشنامه‌های اداری و تخصیص بودجه به این امور در صورت لزوم نظارت و کمک به ارتقا کارکنان رسیدگی به امور عمرانی و تعمیرات در دانشکده و تخصیص بودجه در چهارچوب ضوابط و آئین نامه‌ها
امور دانشجویی و فرهنگی
حوزه معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشکده با ایجاد هماهنگی و برقراری ارتباط و همکاری مستمر با زیرمجموعه‌های گوناگون معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه از قبیل اداره کل امور دانشجویی، اداره کل امور فرهنگی و فوق برنامه، اداره کل تربیت بدنی، اداره کل امور خوابگاه‌ها، مرکز بهداشت و مرکز مشاوره دانشگاه تلاش می‌کند دانشجویان را در بهره مندی از امکانات موجود در این عرصه یاری نماید. لذا دانشجویان می‌توانند با مراجعه به معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشکده از خدمات متنوعی که در ذیل اجمالاً مورد اشاره قرار می‌گیرند استفاده نمایند
- ثبت نام از دانشجویان متقاضی انواع وام‌های ارائه شده از سوی صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که عبارتند از:
وام تحصیلی + وام شهریه دانشجویان نوبت دوم وام ضروری وام بیمه وام ازدواج وام ودیعه مسکن و وام اجاره بهای مسکن
- پیگیری تقاضای آن دسته از دانشجویان شهرستانی که متقاضی سکونت در خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه هستند
- ثبت نام از دانشجویان متأهل جهت هماهنگی با اداره کل امور خوابگاه‌های دانشگاه و اعطای خوابگاه متأهلی
- برقراری ارتباط بین دانشجویانی که به هر دلیلی نیازمند دریافت اطلاعات مشاوره‌ای هستند با مرکز مشاوره دانشگاه
- برقراری ارتباط بین دانشجویان ورزشکار با اداره کل تربیت بدنی دانشگاه و مساعدت در راه اندازی تیم‌های ورزشی و برگزاری مسابقات
- ایجاد ارتباط با مرکز بهداشت و درمان دانشگاه جهت پیگیری و انجام امور بهداشتی و درمانی و امور مربوط به بیمه خدمات درمانی دانشجویی
- ایجاد ارتباط با اداره کل امور فرهنگی و فوق برنامه دانشگاه و معرفی دانشجویان علاقمند جهت همکاری با این مرکز و کانون‌های علمی، فرهنگی مشغول به فعالیت در این اداره کل
- برگزاری همایش‌ها، جشن‌ها و مسابقات فرهنگی دانشجویی همچون برنامه‌های نمایش و نقد فیلم، مسابقات کتابخوانی، جلسات سخنرانی و غیره
- توزیع سهمیه‌های کمک آموزشی و رفاهی (در صورت دریافت از دانشگاه)
- توزیع کمدهای دانشجویی
- پیگیری امور مربوط به اسکان دانشجویان در سفرهای علمی داخلی و انجام مکاتبات مربوطه
- تنظیم و صدور فرمهای اعلام بدهی و تسویه حساب جهت دانشجویان فارغ التحصیل
- پیگیری امور مربوط به انجمن‌های علمی دانشجویان گروههای آموزشی دانشکده
- معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی: دکتر جواد اصغری، دانشیار گروه زبان وادبیات عربی
- معاون پژوهش و فناوری: دکتر حسن حضرتی، دانشیار گروه تاریخ
اداره پژوهش یکی از زیرمجموعه های معاونت علمی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی است که به منظور بهبود و تسهیل امر پژوهش ( اعضای هیات علمی و دانشجویان) به انجام وظایف می پردازد.
مهمترین اهداف این اداره عبارتند از :
زمینه‌سازی مناسب برای ارتقای فعالیتهای پژوهشی، توسعه پژوهش های مرتبط با علوم انسانی، پاسخگویی به نیازهای تحقیقاتی کشور و انتقال و ترویج دستاوردهای حاصل از این پژوهش ها به سایر مراکز علمی.
وظایف کلی :
اجرای ضوابط و مقررات پژوهشی حاصل از سیاستگذاری و برنامه-ریزی معاونت پژوهشی دانشگاه در قالب بخشنامه و آیین نامه در دانشکده
ایجاد هماهنگی و نظارت بر روند امورپژوهشی در دانشکده
انجام همکاری های لازم با واحدهای ذیربط به منظور دسترسی به اهداف پیش‌بینی شده
اداره پژوهش:
ریس اداره پژوهش : آقای محرم باستانی
۱) دریافت طرح های پژوهشی مصوب از گروههای آموزشی و تطبیق آنها با آیین نامه های پژوهشی دانشگاه
۲) ارسال طرح های تحقیقاتی مصوب گروه های آموزشی به شورای علمی دانشکده جهت تصویب و ارجاع آن به کارشناسان حوزه پژوهش
۳) تهیه آمار و اطلاعات مربوط به طرح های پژوهشی در حال اجرا و خاتمه یافته
۴) ارتباط مستمر با مدیران محترم گروه های آموزشی و استادان محترم دانشکده در خصوص امور مربوط به حوزه پژوهش
۵) انجام امور مربوط به برنامه جامع تحقیقات با همکاری کارشناسان محترم دانشکده
۶) همکاری و ارتباط با کارشناسان و مسؤلین محترم حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه
۷) پیگیری و نظارت بر امور پژوهشی دانشکده و ارتباط با حوزه اداری دانشکده
۸) سایر امور محوله.
هیئت علمی شاغل
اعضای هیئت علمی گروه باستانشناسی
- دکتر مژگان خان مرادی، استادیار
- دکتر محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار، دانشیار
- دکتر شاهرخ رزمجو، استادیار
- دکتر مصطفی ده پهلوان، استادیار
- دکتر مجید منتظر ظهوری، استادیار
- دکتر حسن فاضلی نشلی، استاد
- دکتر حسن کریمیان،استاد
- دکتر هایده لاله، دانشیار
- دکتر کمال الدین نیکنامی، استاد
- دکتر میثم لباف خانکی، استادیار
- دکتر رحیم ولایتی، استادیار
- دکتر نصیر اسکندری دامنه، استادیار
- دکتر مژگان جایز، استادیار
اعضای هیئت علمی گروه تاریخ
- دکتر فرج اله احمدی، دانشیار
- دکتر محیا شعیبی عمرانی، استادیار
- دکتر رسول جعفریان،استاد
- دکتر زهرا حاتمی، استادیار
- دکتر حسن حضرتی، دانشیار
- دکتر داریوش رحمانیان، دانشیار
- دکتر گودرز رشتیانی، استادیار
- دکتر روزبه زرین کوب، استادیار
- دکتر حسن زندیه، استادیار
- دکتر منصور صفت گل، استاد
- دکتر خدیجه عالمی، استادیار
- دکتر کلثوم غضنفری، استادیار
- دکتر یاسر قزوینی حائری،استادیار
- دکتر علی کالیراد، استادیار
- دکتر حمید کرمی پور، دانشیار
- دکتر نورالدین نعمتی، دانشیار
- دکتر محمد باقر وثوقی، استاد
- دکتر شهرام یوسفی فر، استاد
اعضای هیئت علمی گروه زبانشناسی
- دکتر علی افخمی، استاد
- دکتر مزدک انوشه، استادیار
- دکتر علی درزی، استاد
- دکتر محمود بی جن خان، استاد
- دکتر غلامرضا دین محمدی، استادیار
- دکتر غلامحسین کریمی دوستان، استاد
اعضای هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عربی
- دکتر محمد علی آذرشب، استاد
- دکتر جواد اصغری، دانشیار
- دکتر علی افضلی، دانشیار
- دکتر ابوالحسن امین مقدسی، استاد
- دکتر حسن اعظمی خویرد، استادیار
- دکتر غلامعباس رضایی هفتادر، دانشیار
- دکتر معصومه شبستری ، دانشیار
- دکتر علی باقر طاهری نیا، استاد
- دکتر عدنان طهماسبی، دانشیار
- دکتر علی اکبر فراتی، استادیار
- دکتر مسعود فکری، دانشیار
- دکتر محمد حسن فوادیان، دانشیار
- دکتر عزت ملأ ابراهیمی، استاد
- دکتر شهریار نیازی، دانشیار
- دکتر سعداله همایونی، استادیار
- دکتر انسیه سادات هاشمی، استادیار
- دکتر قاسم عزیزی مراد، استادیار
- دکتر فاطمه اعرجی، استادیار
اعضای هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی
- دکتر شهرام آزادیان، استادیار
- دکتر احمد احمدی، استادیار
- دکتر منوچهر اکبری، استاد
- دکتر علیرضا امامی، استادیار
- دکتر علی اصغر باباسالار، استادیار
- دکتر جواد بشری، استادیار
- دکتر محمدرضا ترکی، دانشیار
- دکتر علیرضا حاجیان نژاد، دانشیار
- دکتر حمیرا زمردی، استاد
- دکتر عبدالرضا سیف، استاد
- دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، استاد
- دکتر حمیدرضا عظیمی، استادیار
- دکتر مهدی علیایی مقدم، استادیار
- دکتر وحید عیدگاه طرقبهی، استادیار
- دکتر محمود فضیلت، استاد
- دکتر روح الله هادی، دانشیار
- دکتر محمد افشین وفایی، استادیار
- دکتر علی محمد موذنی، استاد
- دکتر امید مجد، دانشیار
- دکتر محمد منصور، دانشیار
- دکتر مصطفی موسوی راد، دانشیار
اعضای هیئت علمی گروه فرهنگ و زبانهای باستانی
- دکتر لیلی ورهرام، استادیار
- دکتر حسن رضایی باغ بیدی، استاد
- دکتر علی شهیدی، استادیار
- دکتر سید احمدرضا قائم مقامی، استادیار
اعضای هیئت علمی گروه فلسفه
- دکتر علی اردشیر لاریجانی، استادیار
- دکتر محمدرضا حسینی بهشتی، دانشیار
- دکتر محمود خاتمی، استاد
- دکتر موسی دیباج، دانشیار
- دکتر محمدرضا ریخته گران، دانشیار
- دکتر احمد رجبی، استادیار
- دکتر مصطفی زالی، استادیار
- دکتر حسین مصباحیان، استادیار
- دکتر محمد تقی طباطبایی، استادیار
- دکتر سید حمید طالب زاده،استاد
- دکتر حسین غفاری، دانشیار
- دکتر مهدی قوام صفری، دانشیار
- دکتر سعیده کوکب، استادیار
اعضای هیئت علمی بازنشسته
| نام و نام خانوداگی | رشتهٔ تحصیلی | مدرک تحصیلی | آخرین رتبهٔ علمی | تاریخ تولد | تاریخ بازنشستگی | تاریخ فوت |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
<center۱۳۶۱/۰۷/۱۹> |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
روسای قبلی
- دکتر عیسی صدیق اعلم از سال ۱۳۱۱ تا سال ۱۳۱۹
- دکتر ولی الله نصر از سال ۱۳۱۹ تا سال ۱۳۲۱
- دکتر علی‌اکبر سیاسی از سال ۱۳۲۱ تا سال ۱۳۴۲
- دکتر ذبیح‌اله صفا از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۴۷
- دکتر سیدحسین نصر از سال ۱۳۴۷ تا سال ۱۳۵۱
- دکتر ابوالحسن جلیلی از سال ۱۳۵۱ تا سال ۱۳۵۲
- دکتر محمدحسن گنجی از سال ۱۳۵۳ تا سال ۱۳۵۴
- دکتر عزت‌اله نگهبان از سال ۱۳۵۴ تا سال ۱۳۵۷
- دکتر عبدالحسن امشه‌ای از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۵۸
- دکتر رضا داوری اردکانی از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۰
- دکتر علی شیخ‌الاسلامی از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۶۴
- دکتر جلال‌الدین مجتبوی از سال ۱۳۶۴ تا سال ۱۳۷۲
- دکتر فیروز حریرچی از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۷۳
- دکتر علی شیخ‌الاسلامی از سال ۱۳۷۳ تا شهریورماه سال ۱۳۸۲
- دکتر علی افخمی از مهرماه ۱۳۸۲ تا مردادماه ۱۳۸۵
- دکتر علی شیخ‌الاسلامی از شهریور سال ۱۳۸۵ تا مرداد ۱۳۸۷
- دکتر منوچهر اکبری از شهریورماه سال ۱۳۸۷ تا مرداد ۱۳۸۹
- دکتر غلامحسین کریمی دوستان از شهریور ماه ۱۳۸۹ تا شهریور ۱۳۹۵
- دکتر حسن امین مقدسی از شهریور ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶
- دکتر حسن حضرتی از ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷
- دکتر غلامحسین کریمی دوستان از اردیبهشت ۹۷ تاکنون
چهره های ماندگار
- دکتر اسماعیل حاکمی والا
- دکتر مظاهر مصفا
- دکتر امیربانو کریمی
- دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی
- دکتر جلیل تجلیل
- دکتر علی شیخ الاسلامی
- دکتر علی رواقی
- دکتر فیروز حریرچی
- دکتر سید علی موسوی بهبهانی
- دکتر محسن جهانگیری
- دکتر کریم مجتهدی
- دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
- دکتر رضا داوری اردکانی
- دکتر ابراهیم باستانی پاریزی
- دکتر بدرالزمان قریب
- دکتر غلامعلی حداد عادل
- دکتر علی اشرف صادقی
- دکتر علی محمد حق شناس لاری
بنیاد حامیان
بنیاد حامیان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با هدف بهره گیری از حمایتهای مادی و معنوی خیران و واقفان و به منظور ساماندهی جذب، تشویق و ترغیب نیکوکاران و نیک اندیشان در تقویت و گسترش زیرساختهای علمی، آموزشی و فرهنگی دانشکده شکل گرفته است. در سال ١٣٩٨ شاهد تأسیس دومین دوره بنیاد در دانشکده بودیم. اعضای هیئت موسس که با انتخاب مجمع عمومی بنیاد و با نظارت بنیاد حامیان دانشگاه برای مدت سه سال تعیین شد از این قرارند:
- آقای دکتر غلامحسین کریمی دوستان، رئیس دانشکده و رئیس هیئت مدیره.
- آقای دکتر محمد افشین وفائی، مدیرعامل بنیاد.
- آقای حمیدرضا امیری، نایب رئیس.
- آقای دکتر حسین وفاپور، خزانه دار.
- آقای دکتر عدنان طهماسبی، دبیر.
- آقای دکتر گودرز رشتیانی و خانم دکتر هایده لاله، اعضای علی البدل.
- آقای دکتر شهرام یوسفی فر، بازرس.
- آقای بابک سودمند، بازرس علی البدل و مدیر اجرایی.
پیوند به بیرون
- دانشکده ادبیات و علوم انسانی
https://literature.ut.ac.ir/professors
- تاریخ - دانشکده ادبیات و علوم انسانی
https://literature.ut.ac.ir/history-lan
- دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- تاریخچه - دانشکده ادبیات و علوم انسانی
https://literature.ut.ac.ir/fa/history-publicat
- تاریخچه دانشکده - دانشکده ادبیات و علوم انسانی