بلقیس سلیمانی

بلقیس سلیمانی
زمینهٔ کاری	داستان‌نویسی، نقد ادبی، پژوهش
زادروز	۱۳۴۲ شهرستان رابر، کرمان
ملیت	ایرانی
لقب	بلقیسو
سبک نوشتاری	واقع‌گرا، اقلیمی
کتاب‌ها	بازی آخر بانو مارون سگ‌سالی روز خرگوش پیاده و ...
همسر(ها)	مجتبی بشردوست
فرزندان	کیمیا، سپهر
مدرک تحصیلی	کارشناسی ارشد فلسفه
دانشگاه	دانشگاه تهران
امضا
جوایز جایزه ادبی مهرگان جایزهٔ ادبی اصفهان اعطای نشان درجه یک هنری

اهدای نشان درجه یک هنری

برنده جوایز ادبی

رمانی که توقیف شد

روایتی متفاوت از دو نسل

بلقیس سلیمانی داستان‌نویس، منتقد، پژوهشگر، مدرس، تهیه‌کننده و برندهٔ جایزهٔ ادبی مهرگان و جایزهٔ اصفهان است که مفتخر به نشان درجه‌یک هنری در سال۱۳۹۵ شد.

* * * * *

نامش بلقیس و متولد سال ۱۳۴۲ در روستایی حوالی کرمان است. چهارسال پس از به‌دنیاآمدنش صاحب شناسنامه شد و آن سال‌های بدون سجل،«بلقیسو» صدایش می‌کردند. کودکی‌اش با هیزم‌های دودی اجاق، پیچ‌وتابِ دوک‌های نخ‌ریسی مادر، شب‌نشینی باسوادهای روستا که مشاعره‌ می‌کردند و صدای پدر که شاهنامه یا حافظ می‌خواند؛ گذشت. بلقیس قبل آنکه مدرسه برود بسیار بیت‌ها از مولانا و حافظ و فردوسی ... حفظ بود. در چهارده‌سالگی، برادرش که معلم بوداو را با دنیای کتاب و جهان داستان آشنا کرد. هجده‌سالگی کلیدر را خواند و پس‌ازآن، با سودای نویسندگی، در دفتری دویست برگ، نخستین داستانش را نوشت. آن دفتر در گذرِ سال‌ها گم شد و بلقیس ِشیفتهٔ کتاب و ممتاز کلاس، به دبیرستانی نزدیکِ روستا رفت و در رشتهٔ ادبیات درسش را به‌پایان رساند. سپس کنکور شرکت کرد و سال‌های نخستین ِانقلاب فرهنگی، در رشتهٔ «فلسفه دانشگاه تهران» پذیرفته شد. او مدتی تندنویس یک نویسنده بود، چند سالی معلّم بود و سپس برای مطبوعات، نقد ادبی می نوشت. پس از ازدواجش مدتی در شمال زیست و دوباره به تهران بازگشت و نخستین سطر از رمانش را که بازی آخر بانو است در سال١٣٧٧ نوشت. این رمان، نخستین بار در سال١٣٨۴ چاپ شد و با برنده‌شدن در جوایز ادبی، بلقیس سلیمانی را به مخاطبان داستان، شناساند. بلقیس سلیمانی اکنون از پرکارترین و پرمخاطب‌ترین داستان‌نویسان معاصر است که١٣رمان چاپ‌شده و بیش از هشتاد مقاله در کارنامهٔ خویش دارد.

داستانک

از بلقیس سلیمانی تا بلقیس کلیدر و چوبک و نزار قبانی

«بسیاری از اهل‌هنر بر این باورند که نام بلقیس سلیمانی اسم مستعار یگانه‌ای است که من آن را انتخاب کردم تا به‌چشم بیایم. علت آن هم ترکیب شگفت، تاریخی و زیبای بلقیس و سلیمان است که از اعماق تاریخ خودش را برکشیده و به من رسانده است. اما دو بلقیس در ادبیات ایران و جهان بوده‌اند که حس مرا در مورد نامم عمیق‌تر کرده‌اند. اولی بلقیس عمهٔ مارال و ستون خانوادهٔ کلمیشی‌ها در رمان کلیدر است. اگر از بلقیس سنگ صبور صادق چوبک نامی نبرم در حق خودم اجحاف کرده‌ام چرا که سال‌ها این شخصیت با من بوده و حتی در هجوم باشکوه بلقیس کلیدر هم عقب ننشسته. دومی بلقیس همسر نزار قبانی است. نخستین بار که شعر بلند نزار قبانی را برای همسرش بلقیس، با صدای خودش گوش کردم، سیر گریه کردم.»

بلقیس الراوی٭٭٭ بلقیس الراوی٭٭٭ ضرباهنگ نامش را دوست داشتم٭٭٭ پناه می‌جستم به نواختنش و می‌هراسیدم از چسباندن نام او به‌نام خودم

تنبیه برای درسی که بلدم

«کلاس اول ابتدیی‌ام. من درسخوانم اگرچه در ریاضی از جدول ضرب فراتر نرفتم و در علوم در همان حد سلول و مولکول مانده‌ام اما در دروس ادبی و حفظی یکه‌ام و در انشانویسی تکم. روزی بازرس که از اربابان روستا هم هست به مدرسه می‌آید و در همین بازدید است که دخترارباب نمی‌تواند کلمه «ندارد» را بخش کند. معلم برای اثبات پرکاری‌اش و خنگی دخترک از دانش آموزان دیگر می‌خواهد تا کلمه را بخش کنند. من کارم را بلدم و درست بخش می‌کنم. ارباب عصبانی است و به معلم می‌گوید دخترکش را تنبیه کند و معلّم ترکهٔ خیس‌خوردهٔ بید را از گوشه کلاس برمی‌دارد و فرمان می‌دهد: «دست‌ها جلو» و این فرمان برای همهٔ دانش‌آموزان است حتی منی که درست گفته‌ام. این عادلانه نیست ...این انصاف نیست... کلمه عدالت و مفهوم آن از کلاس‌های تنگ و کاه‌گلی جفت‌پا می پرد در ذهن و روانم و همهٔ عمر جاخوش می کند در شخصیتم.»

زنگ‌تفریح علوفه می‌چیدیم

«مدرسه مستخدم ندارد، بابا ندارد، ناظم ندارد. معلّم، هم مدیر است هم ناظم و هم دفتردار و ما دانش‌آموزان مستخدم مدرسه‌ایم. نوبت‌به‌نوبت عصرها در مدرسه می‌مانیم و کلاس‌ها را تمیز می‌کنیم. ما سطل آشغال نداریم چون نه پوستهٔ کیک داریم نه ساندیس می خوریم و نه ساندویچ. موزهای تغذیه رایگانمان را برادران و پدرانمان به عباس سوپری می‌فروشند و با پولش برایمان مداد و دفتر می‌خرند. کره و پنیر هلندی نمی‌خوریم ولی آن را به مادرانمان می‌دهیم. هنوز بلد نیستیم چیزی را هدر بدهیم. معلّم در فصل بهار ساعتی به ما درس ریاضی و علوم می‌دهد و بعد به‌سوی دشت روانه‌مان می کند تا برای گوسفندهایش علف بچینیم.»

آثار و کتاب‌شناسی

سبک و لحن و ویژگی آثار

دهه شصت و تحولات سیاسی‌اجتماعی آن، موتیف تمام آثار اوست.

کارنامهٔ بلقیس سلیمانی

آثار پژوهشی

Y هنر و زیبایی از دیدگاه افلاطون
Y همنوا با مرغ سحر (زندگی و شعر علی‌اکبر دهخدا)
Y تفنگ و ترازو (نقد و تحلیل رمان‌های جنگ)

رمان‌ها و داستان‌ها

Y بازی آخر بانو برنده جایزه ادبی مهرگان و جایزه اصفهان
Y مجموعه داستان بازی عروس و داماد
Y خاله‌بازی
Y به هادس خوش آمدید
Y پسری که مرا دوست داشت
Y روز خرگوش
Y سگ سالی
Y شب طاهره
Y من از گورانی‌ها می‌ترسم
Y مارون
Y آن مادران، این دختران
Y پیاده
Y نام کوچک من بلقیس

مقاله‌ها

او بیش از هشتاد مقاله در کارنامه خود دارد...

• نقد و بررسی کتاب شخصیت‌پردازی در داستان‌های کوتاه دفاع مقدس، کتاب ماه‌ادبیات، سال دوم،شماره۲۳، اسفند۱۳۸۷
• شما که غریبه نیستید، کتاب ماه‌ادبیات و فلسفه، شماره۹۴، مرداد۱۳۸۴
• اینجا گنجشک ها نفس میکشند، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۸۷و۸۸، دی و بهمن۱۳۸۳
• زنان می توانند، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۸۷و۸۸، دی و بهمن۱۳۸۳
• چرا خلاصه این رمان دشوار است؟ (نقد و بررسی کتاب پستی)، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۷۲، مهر۱۳۸۲
• در ستایش نشانه‌ها، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۷۵و۷۶، دی و بهمن۱۳۸۲
• در حضور تاریخ، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۶۳، دی۱۳۸۱
• سفر از جنون اندیشه به ندانستگی کودکی، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۶۰، مهر۱۳۸۱
• ضیافت ناممکن، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۶۳، دی۱۳۸۱
• در خلوت راوی، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۶۰، مهر۱۳۸۱
• تقارن و تقابل فرهنگ‌ها، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۵۶و۵۷، خرداد و تیر۱۳۸۱
• سیر دل‌بستن و دل‌کنده، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۵۶و۵۷، خرداد و تیر ۱۳۸۱
• نقد داستان عریضه، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۴۴، خرداد۱۳۸۰
• زن در داستان‌های جنگ، ادبیات داستانی، شماره۵۵، تیر و مرداد۱۳۸۰
• رمان هیس روایت تنهایی انسان‌ها، ادبیات داستانی، شماره۵۴، فروردین و اردیبهشت و خرداد۱۳۸۰
• عنصر اندیشه در رمان فارسی، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۴۱و۴۲، اسفند۱۳۷۹و فروردین۱۳۸۰
• این یک درخت نیست، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۴۹، آبان۱۳۸۰
• بازگشت به عشق پاک، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۴۸، مهر۱۳۸۰
• زیبایی راستین، هنر راستین (نسبت زیبایی، عشق و خیر از دیدگاه افلاطون)، هنر، شماره۴۱، پاییز۱۳۷۸
• شعر و دیالکتیک، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۲۸، بهمن۱۳۷۸
• راویان بحران، ناقدان مدرنیته، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۲۰، خرداد۱۳۷۸
• کتاب و جامعه، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۲۳و۲۴، شهریور و مهر۱۳۷۸
• علامه محمد قزوینی و علامه علی‌اکبر دهخدا، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره۲۲، مرداد۱۳۷۸
• از فرادست (حکایت شیخ صنعان، حکایت یاد و فراموشی)، ادبیات داستانی، شماره۴۹، زمستان۱۳۷۷
• شعر و شاعری از دیدگاه افلاطون (بخش دوم)، شعر، شماره۲۳، تابستان۱۳۷۷
• شعر و شاعری از دیدگاه افلاطون (بخش اول)، شعر، شماره۲۲، بهار۱۳۷۷
• پژوهشی در رئالیسم اروپایی، ادبیات داستانی سال دوم، شماره۲۳، شهریور۱۳۷۳
• رمان کیمیاگر در آینه ادب پارسی، ادبیات داستانی، شماره۴۵، زمستان۱۳۷۶
• فیلمنامه‌ای جذاب برای فیلمی پرحادثه، ادبیات داستانی، سال سوم، شماره۳۳، زمستان۱۳۷۴
• از یک سند روان جامعه‌شناسانه تا یک اثر ناب ادبی، ادبیات داستانی سال سوم، شماره۲۸و۲۹، بهمن و اسفند۱۳۷۳
• سپهری و نگاه اسطوره‌ای، کلمه دانشجو، شماره۵، خرداد و تیر۱۳۷۲

جوایز و افتخارات

• برنده جایزه ادبی مهرگان در۱۳۸۵
• برنده جایزه ادبی اصفهان در۱۳۸۵
• دریافت نشانِ درجه یک هنری در۱۳۹۵

ناشرانی که با او کار کرده‌اند

چشمه، ققنوس، ثالث، روزگار، زاوش، گوهر منظوم

منابع

1. سلیمانی، بلقیس (۱۳۹۸). نام کوچک من بلقیس. تهران: نشر چشمه. ص. ۲۲۴. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۲۷۸-۴۷۴-۲.

پیوند به بیرون

1. «اعطای درجه یک هنری». ایسنا، ۱۳مرداد۱۳۹۵. بازبینی‌شده در ١٧مهر۱۳۹٨.