بدیع‌الزمان فروزانفر

بدیع‌الزمان فروزانفر
نام اصلی	محمدحسین بُشرویه‌ای
زادروز	۱۴ شهریور ۱۲۷۶ه‍.خ بُشرویه
پدر و مادر	آقا شیخ علی بُشرویه‌ای
مرگ	۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ (۷۳سالگی) تهران
جایگاه خاکسپاری	باغ طوطی (صحن شاه عبدالعظیم)
لقب	شیخ عبدالجلیل ضیاء
پیشه	پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی، عضو فرهنگستان زبان‌وادب ایران
دلیل سرشناسی	استاد برجستهٔ زبان و ادبیات فارسی

بدیع‌الزمان فروزانفر استاد زبان و ادبیات فارسی، منتقد و پژوهشگر ادبی، مصحح، شاعر و سیاست‌ورز معاصر است.

داستانک

تشبیه به فروزانفر

نصرالله فلسفی می‌گفت: اول بار، که عیسی صدیق‌اعلم، وزیر فرهنگ شد، با سعید نفیسی و بدیع‌الزمان فروزانفر و عباس اقبال برای تبریک‌گویی به منزلش رفتیم. پاییز بود و هوا کمی سرد و فروزانفر پالتو داشت. موقع خداحافظی، صدیق‌اعلم به احترام مقام علمی فروزانفر پالتوی او را برداشت تا بر او بپوشاند. فروزانفر، که از وزرای پیش از صدیق چنین ادبی ندیده بود، از پوشیدن پالتو اِبا و خود را کج و دور می‌کرد و می‌کوشید که پالتو را از صدیق بگیرد و شخصا بر تن کند. صدیق برای آرام کردنِ فروزانفر گفت: اشکالی ندارد، بگذارید بر شما بپوشانم. این‌کار از آدابِ جدید است و وظیفۀ میزبان. من هم وقتی به آمریکا رفته بودم، به دیدن فورد متمول رفتم. او، با وجود تفاوت سن و مقام خود، پالتوی مرا گرفت و من پوشیدم. پس از خروج از خانۀ صدیق، فروزانفر گفت: رفقا دیدید که صدیق چه بدجنسی‌ای کرد. پرسیدیم: مگر چه کرد؟ گفت: مرا به خودش تشبیه کرد و خودش را به فورد. (آینده، ۱۳۶۲:‌ ص۴۳۳)

آثار و منبع‌شناسی

۳۷ عنوان کتاب (اعم از تألیف، تصحیح و ترجمه)

106 عنوان مقاله و اشارات (این مقاله‌ها در کتاب مقاله‌های فروزانفر و کتاب از خاطر و خط استاد گردآوری و چاپ شده است).

107 عنوان شعر که در دیوان فروزانفر چاپ 1382 گردآوری و چاپ شده است.

41 عنوان رساله فوقلیسانس و دکتری با راهنمایی استاد تألیف شده است.

(تالیف، تصحیح، ترجمه)

1296: [صرف و نحو عربی] خطی. موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، 104 ص. (به‌شماره 8804)

1299: [شعر و شاعری]. خطی. موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، 84 ص. (ضمن یادداشت‌ها)

1306: منتخبات شاهنامه، تهران، 72 ص، سربی، جیبی.

1308-12: سخن و سخنوران (شرح‌حال و منتخب اشعار شعرای خراسان و ماوراءالنهر از ابتدای قرن سوم تا اواخر قرن ششم). تهران، شرکت سهامی طبع کتاب، 2 جلد، ح+ 390+7+4+427 ص. چاپ 4 [دو جلد در یک جلد، تهران، خوارزمی، 1369، 713 ص.

1313: آیات منتخبه از کلام الله مجید، مخصوص سال‌های پنجم و ششم دبستان‌ها. تهران، شرت مطبوعات و شرکت محدود طبع کتاب (مصوب شورای عالی فرهنگ)، چاپ اول، 1313. چاپ 5، 1328.

1315:رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی. تهران، چاپخانه مجلس، 192 ص. چاپ 4، تهران، انتشارات زوار، 1361، س+236ص. این اثر به ترکی ترجمه و چاپ شده است.

1317: مباحثی از تاریخ ادبیات ایران، از سامانیان تا سلجوقیان، تهران، سلسله انتشارات دانشکده معقول و منقول، 179 ص. چاپ دوم، از طاهریان تا سلجوقیان. به‌کوشش عنایت‌الله مجیدی، تهران، دهخدا، 1354، 27+ 412 ص. چاپ سوم، با عنوان تاریخ ادبیات ایران بعد از اسلام تا پایان تیموریان، تهران، انتشارت سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، 1383، 636 ص.

1317: تاریخ ادبیات ایران بعد از اسلام تا دوره مغول (تقریر کلاسی، 1316)، چاپ نشده است.

1318-19: واژه‌های نو فرهنگستان. [تألیف و تصویب فروزانفر و اعضاء فرهنگستان ایران]. تهران، شماره 7.

1319: فرهنگ تازی به پارسی. جلد اول [الف-د]. تهران، فرهنگستان ایران، 366 ص.

1321: خلاصه مثنوی، به‌انتخاب و انضمام تعلیقات و حواشی. [تهران] وزارت فرهنگ، یج+ 2+ 301 ص. چاپ دوم، تهران، دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران، [بی‌تاریخ].

1327: اشعار مثنوی متضمن آیات قرآنی به اشارت یا تضمین. [شامل 621 مورد] 131 ص، چاپ نشده است.

1328:دیوان اشرف غزنوی ملقب به اشرف. تصحیح محمد تقی مدرس رضوی [با اصلاحات دهخدا و فروزانفر] تهران، دانشگاه تهران، ش 73، عب+ 384 ص.

1328-9:دستور زبان فارسی [دستور پنج‌استاد، برای مدارس]. تهران، ناشر: علی‌اکبر علمی، 2 جلد. 150+135 ص. [تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان].

1330: فیه ما فیه. از گفتار مولانا جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی. تهران، دانشگاه تهران، ش 105، یج+ 385 ص. چاپ 2، تهران، امیرکبیر، 1348.

38- 1333: معارف. (مجموعه مواعظ و سخنان سلطان‌العلماء بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاءولد). [تهران] وزارت فرهنگ- اداره کل انطباعات، ما + 501+ یج+ 416 ص. چهار جلد در دو جلد. چاپ افست. تهران، طهوری، 1352.

1333: مآخذ قصص تمثیلات مثنوی. [تهران]. دانشگاه تهران (ش 214)، د+ 265 ص. چاپ 2، تهران، امیرکبیر، 1347.

1334: زنده بیدار (حی بن یقظان). اثر ابن‌طفیل، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ش8 – مجموعه آثار فلسفی، 184 ص. چاپ 3، 1351 [مشتمل بر ترجمه متن زنده بیدار، ترجمه قصه حی بن یقظان ابن‌سینا، ترجمه قصه غربة‌الغربیة سهروردی].

1334:احادیث مثنوی. تهران، دانشگاه تهران، (ش 283)، یب+ 274 ص. چاپ 3، امیرکبیر، 1361.

1335: فارسی (قرائت فارسی و دستور زبان). برای سال اول دبیرستان‌ها. تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان. تهران، اقبال.

1335: قرائت فارسی و دستور زبان. برای سال سوم دبیرستان‌ها. تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان، تهران، اقبال، 200 ص.

1336: قرائت فارسی و تاریخ ادبیات. برای سال چهارم دبیرستان‌ها. تألیف فروزانفر و چهار نفر از دانشمندان، تهران، اقبال، 212 ص.

48- 1336: کلیات شمس یا دیوان کبیر. از گفتار جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی. تهران، دانشگاه تهران، ده جلد [تصحیح فروزانفر با مشارکت امیرحسین یزدگردی و حسین کریمان]. چاپ 4، تهران، امیرکبیر، 1367.

1339: معارف، مجموعه مواعظ و کلمات سید برهان‌الدین محقق ترمذی. به همراه تفسیر سوره محمد و فتح. تهران، وزارت فرهنگ، اداره کل نگارش، کو+ 235 ص. چاپ دوم. تهران، سروش، 1377.

1339-40: شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری. تهران، انجمن آثار ملی (ش 41)، هشت+ 540+134 ص. چاپ افست، تهران، دهخدا، 1353.

1339: استنساخ مقالات شمس تبریزی. خطی. موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، در دو جلد. (به شماره 8798).

1343: ترجمه کامل قرآن مجید. چاپ نشده است.

1345:ترجمه رساله قشریه. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ش 263 مجموعه متون فارسی، ش 33، 84+ 838 ص. چاپ 2، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1361.

8- 1346: شرح مثنوی شریف. تهران، دانشگاه تهران (ش 1146)، گنجینه تحقیقات ایرانی، ش 3، 3 جلد، [مشتمل بر شرح ابیات از 1 تا 3012]. چاپ سوم، زوار، 1367.

1347: مناقب اوحدالدین حامدبن ابی الفخر کرمانی. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ش 302- مجموعه متون فارسی- ش 38، 316 ص.

1349:مصباح‌الارواح. اثر شمس‌الدین محمد بردسیری کرمانی. با مقدمه ایرج افشار. [تهران]. دانشگاه تهران، ش 1286 – گنجینه متون ایرانی – ش 70، 124 ص.

1351:مجموعه مقالات و اشعار استاد بدیع الزمان فروزانفر. با مقدمه عبدالحسین زرین کوب، به کوشش عنایت الله مجیدی، تهران، دهخدا، جلد اول، بیست و پنج+ 476 ص.

چاپ دوم، با عنوان مقاله‌های فروزانفر با افزودن 28 مقاله جدید، به کوشش عنایت‌الله مجیدی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382، 602 ص.

1368: بدیع‌الزمان فروزانفر- مجموعه اشعار. با مقدمه شفیعی‌کدکنی. به کوشش عنایت‌الله مجیدی. تهران، طهوری، 188 ص.

1374: فرهنگ فروزانفر، شامل اصطلاحات عرفانی، کلام، طب، نجوم، فقه، موسیقی. تدوین مریم‌السادات رنجبر. تهران، نشر پرسش، 702 ص.

1383: دیوان فروزانفر. به کوشش عنایت‌الله مجیدی. با مقدمه دکتر شفیعی‌کدکنی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382، 366 ص.

1384: از خاطر و خط استاد (تقریرات کلاسی). به کوشش عنایت‌الله مجیدی. با گفتاری از دکتر حسینعلی هروی، جلد اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1383، 452 ص.