لشکر خوبان

لشکر خوبان خاطرات مهدی‌قلی رضایی
نویسنده	معصومه سپهری
ناشر	سوره مهر
تاریخ نشر	۱۳۸۴
تعداد چاپ	چاپ شصتم در ۱۳۹۳
شابک	۹۷۸۶۰۰۱۷۵۳۷۱۸
تعداد صفحات	۵۴۶
موضوع	خاطره‌نگاری، دفاع مقدس
قطع	رقعی
نوع جلد	نرم

«لشکر خوبان» گزارشی مستند از خاطرات شفاهی مهدی‌قلی رضایی رزمنده لشکر ۳۱ عاشورا می‌باشد که به قلم معصومه سپهری به رشته تحریر درآمده‌ است. این اثر نخستین کتاب درباره لشکر ۳۱ عاشورا است و به موضوع حساس اطلاعات-عملیات می‌پردازد. لشکر خوبان در سال ۱۳۸۴ برای نخستین بار توسط انتشارات سوره مهر چاپ شد و پس از آن به چاپ‌ها‌ی متعدد رسید. این اثر در سال ۱۳۹۲ کتاب پرفروش سوره مهر و در سال ۱۳۹۳ کتاب سال دفاع مقدس شد.

*****

«لشکر خوبان» گزارشی جذاب از گفت‌وگوی طولانی فرج قلی‌‌زاده با مهدی‌‌قلی رضایی است که با مصاحبه‌های معصومه سپهری تکمیل شده‌ است. مهدی‌قلی رضایی در شانزده‌سالگی مخفیانه به جبهه وارد شده و کمی بعد وارد واحد اطلاعات لشکر ۳۱ عاشورا می‌شود. در این کتاب، او خاطرات نابی را از عملیات‌های مختلف بیان می‌کند. همچنین در خلال صفحات کتاب، خواننده با مهدی باکری به عنوان فرمانده لشکر آشنا می‌شود. اطلاعاتی که کتاب در باره باکری و نحوه مدیریتش می‌دهد، برای خواننده جذاب است. علاوه‌بر مهدی‌قلی رضایی، سپهری از خاطرات چهارصد رزمنده دیگر برای نوشتن این اثر استفاده کرده است. نثر روان و محترمانه، سالم، پرمایه، پیوستگی خاطرات و مطابق‌بودن با سایر منابع از ویژگی‌های بارز و قابل توجه کتاب است.

سپهری پس پیاده‌سازی صوت‌های خاطرات رزمندگان لشکر ۳۱ عاشورا با بررسی مستندات و راستی‌آزمایی مطالب بیان‌شده و باصرف زمان چهار سال «لشکر خوبان» را در بیست‌وهفت فصل به انضمام مقدمه هشت صفحه‌ای و ضمیمه ۲۸ صفحه‌ای از عکس‌ها و تصاویر نگاشته است. کتاب لشکر خوبان، همچون سایر آثار سپهری به دلیل نثر روان و مستند، مورد توجه اهالی فرهنگ و کتاب قرار گرفته است.

خلاصه اثر

دست‌نوشته‌ای که متن کتاب به آن پرداخته‌ است.

ماجرا از اعزام مخفیانه یک نوجوان تبریزی به جبهه آغاز می‌شود. بعد از حضور در عملیات فتح‌المبین و مسلم‌‌بن‌عقیل، مهدی‌قلی رضایی با یک اتفاق ساده وارد واحد اطلاعات لشکر ۳۱ عاشورا می‌شود. از اینجاست که پرده از کار نیروهای اطلاعات در بخشی از جنگ کنار می‌رود و شرحی از شناسایی‌ها و جزئیات نابی از عملیات‌های «والفجر مقدماتی»، «بدر»، «والفجر ۸»، «کربلای ۴»، «کربلای ۵»، «بیت المقدس ۲ و ۳» و «مرصاد» بیان می‌شود.

در این کتاب برای اولین‌بار از وقایع لشکر عاشورا سخن به میان آمده و شخصیت‌پردازی ملموس و موثر نویسنده از قهرمان داستان، مهدی‌قلی رضایی در مجموع شخصیت نوجوانی را به تصویر می‌کشد که با جدیت، عزم و همتی ستودنی، سخت‌ترین و خطیرترین لحظات میدان‌های حادثه و حماسه را تجربه کرده و از هر مأموریت و عملیاتی، به یادگار زخمی برداشته است که هنوز با اوست و هرگز لحظه‌ای از خود جدایشان نمی‌کند. از برجسته‌ترین ویژگی‌های این کتاب می‌توان به ارائه اطلاعاتی جدید درباره لشکر عاشورا و نقش واحدهای اطلاعاتی در جبهه‌های هشت سال دفاع مقدس اشاره کرد.

پس از پیاده‌کردن صوت‌های خاطرات رزمندگان ۳۱ عاشورا، به سپهری پیشنهاد نگاشتن کتاب داده شد. او چهار سال برای نگارش کتاب زمان گذاشت و در سال ۱۳۷۹ آن را آماده چاپ کرد. بعد از یک وقفه چهار ساله، در نهایت در سال ۱۳۸۴ اولین نسخه لشکر خوبان منتشر شد.

این کتاب شامل ۲۷ فصل نوشتاری می‌باشد و علاوه‌بر آن، کتاب یک مقدمه ۸ صفحه‌ای دارد که بر چاپ چهارم آن نگاشته شده، همچنین یک ضمیمه ۲۸ صفحه‌ای تصاویر در پایان کتاب قرار گرفته است. نام­‌گذاری فصول کتاب از درون‌مایه خاطره‌های راوی برداشت، و برحسب زمان وقوع، روایت شده است.

فصل هفدهم کتاب با عنوان «عملیات شهادت» بزرگ‌ترین فصل و فصل بیست‌وششم کتاب با عنوان «هجرت» کوچک‌ترین فصل کتاب محسوب می‌شود.

رونمایی از تقریظ رهبر بر کتاب. وزارت کشور. ۱۵ مهر ۱۳۹۲

فصل‌های کتاب

فصل اول: مسافر

این فصل به حوادث پیش از اولین اعزام راوی به جبهه در تبریز می‌پردازد. در این فصل ترفندهای راوی از قبیل دست‌کاری تاریخ تولد شناسنامه برای ثبت‌نام اعزام جبهه و گرفتن رضایت‌نامه از پدر و بعد نوشتن وصیت‌نامه و نهایتاً اعزام در یکی از روزهای آبان ماه ۱۳۶۰ ادامه می‌یابد.

فصل دوم: فتح المبین

راوی، اولین حضور در عملیات را با عملیات فتح‌المبین که در روز دوم فروردین ماه سال ۱۳۶۱ در منطقه غرب شوش و دزفول آغاز شده، تجربه می‌کند.

فصل سوم: پابه‌پای مسلم‌بن‌عقیل

در این فصل راوی به تبریز برمی‌گردد. مراسم استقبال از رزمنده نوجوان و دعوت از او برای بیان خاطراتش از عملیات فتح‌المبین در مدارس را در اوایل فصل می‌خوانیم. راوی با شنیدن خبر شهادت دوتن از معلمانش منقلب شده و هوای شهر برایش نفس‌گیر می‌شود. راوی به جبهه برمی‌گردد و در عملیات مسلم‌بن‌عقیل شرکت می‌کند.

فصل چهارم: واحد اطلاعات

راوی در عملیات مسلم‌بن‌عقیل مجروح شده و برای مداوا به بیمارستان باختران و بعد بیمارستان سینا تبریز منتقل می‌شود. پس از مرخصی از بیمارستان در آذر ماه ۱۳۶۱ و بعد از دو ماه دوری از جبهه، به خوزستان برمی‌گردد و به واحد اطلاعات در دزفول معرفی می‌شود.

فصل پنجم: اولین شناسایی

راوی اولین و دومین شناسایی خود را در منطقه میشداغ دشت رقابیه انجام می‌دهد. آشنایی با موانع مهندسی و اصول دشمن از تجارب اولیه راوی در اطلاعات-عملیات است.

فصل ششم: رمل‌های خونین

این فصل سرگذشت عملیات والفجر مقدماتی است که در تاریخ ۱۳۶۱/۱۱/۱۸ در منطقه عملیاتی فکه و چذابه آغاز شد. نکته مهم در این عملیات موانع ایذایی، استحکامات، کانال‌های عمیق و متعدد و وجود میدان‌های مین فراوان و گوناگون دشمن در دشت‌های رملی و خشک بود.

فصل هفتم: واحد شهدای کربلا

راوی اوایل بهار سال ۱۳۶۲، در تبریز است که عملیات والفجر ۱ آغاز می‌شود. او سراسیمه به جبهه برمی‌گردد اما به عملیات نمی‌رسد، همان‌جا در واحد اطلاعات ماندگار می‌شود. فوت پدر راوی و ادامه آموزش‌های سخت نظامی از دیگر موضوع‌های این فصل می‌باشد.

فصل هشتم: روزهای زید

این فصل بیشتر به قصه‌های شیرین رزمندگان در روزهای جنگ می‌پردازد.

فصل نهم: هور

در این فصل استقرار نیروها و زندگی در هور‌الهویزه بیان می‌شود. توصیف حال رزمندگان قبل از آغاز عملیات یکی از بخش‌های زیبای این فصل به‌شمار می‌رود.

فصل دهم: کربلای بدر

این فصل، شرح عملیات بدر است که در ساعت ۲۳ روز ۱۳۶۳.۱۲.۲۰ آغاز گردید و در همان ساعات اولیه تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیده شد. در منطقه قرارگاه کربلا، لشکرهای ۸ و ۳۱ عاشورا به سرعت خود را به خط دوم دشمن رسانده و در ساعت دو بامداد پس از پاک‌سازی منطقه از مین، به سمت دجله حرکت کردند. این فصل شیوه فرماندهی سردار شهید مهدی باکری فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا را بیان می‌کند. نقطه عطف مهم این فصل، شهادت فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا سردار مهدی باکری است که فضای این لشکر را عاشورایی‌تر می‌کند.

فصل یازدهم: گردان امام حسین (علیه­السلام)

بی‌­تابی رزمنده شجاع لشکر خوبان از وضع موجود، تقاضای انتقال به گردان امام حسین (ع)، ابتکار مدیریتی امین شریعتی، جانشین شهید باکری و مسئولیت آموزش گروه غواصی گروه سیدالشهدا (ع) و سفر به مشهد و زیارت امام رضا (ع) در این فصل بیان شده است.

فصل دوازدهم: ملکوت دسته یک

ادامه فعالیت‌های راوی در گردان امام حسین و برخی شوخی‌ها و حاشیه‌های جذاب در این فصل آمده است.

فصل سیزدهم: غواصلار

راوی به واحد اطلاعات برمی‌گردد. اما آموزش غواصی، فشار زیادی برای بسیجی‌ها ایجاد می‌کند، خصوصاً در اروند رود که تفاوت زیادی با کارون دارد، اما این آموزش سبب تجربه جدید و مهمی برای رزمندگان می‌شود. شهادت حسین محمدیان دوست نزدیک راوی، نقطه عطف این فصل محسوب می‌شود.

فصل چهاردهم: پرندگان اروند

این فصل از کتاب به سختی‌های کار غواصان در عملیات در اروند می پردازد و صحنه‌های تکان دهنده‌ای از ایثار و شهادت رزمندگان را به تصویر می‌کشد.

فصل پانزدهم: نبرد در کارخانه نمک

مجروحیت سردار امین شریعتی فرمانده لشکر، اخراج راوی از لشکر ۳۱ عاشورا، اعزام عده‌ای از نیروهای واحد اطلاعات به مشهد مقدس و عدم اعزام راوی با آن‌ها، شرایط جنگ فرسایشی، شناسایی و بی‌تجربگی نیروهای تازه نفس از موضوعات بیان‌شده در این فصل است.

فصل شانزدهم: منطقه فریب

توصیف طبیعت شط علی در هورالهویزه، جمع‌شدن دسته شلوغ­‌ها، کیفیت غسل جنابت در هوای سرد هور، مفقودشدن البسه کوچک رزمندگان، استقرار در مثلث برمودا و استمرار آموزش غواصی، استقرار در خرمشهر و توصیف جامعه‌شناختی از این شهر از موضوعات بیان‌شده در این فصل است.

فصل هفدهم: عملیات شهادت

ادامه آموز­های غواصی، بگومگو راوی با هم‌رزمانش، توصیف شناسایی و نزدیک‌شدن به عراقی‌ها، انس با خدا در شرایطی که انسان هیچ یارویاوری ندارد، اجرای مانور با حضور برادر شمخانی، صفحه بستن پشت سر راوی، انتقال به رسول آباد و ازسرگرفتن آموزش و تمرین غواصی در بهمن‌شیر و کارون، آغاز عملیات و توصیف صحنه‌های شهادت غواصان از مهم‌ترین موضوعات این فصل می‌باشد.

فصل هجدهم: کربلا

اتفاق ناگواری برای خانواده راوی در تبریز می‌افتد. بعد از آن، راوی به جبهه برمی‌گردد، شلمچه منطقه عملیاتی است، او به هر شکل در عملیات مشارکت می‌کند و مجروحیت سختی پیدا می‌کند، توصیف این لحظات از پرشکوه‌ترین فرازهای این فصل است. انتقال به بیمارستان و حوادثی که راوی از سر گذرانده، خواندنی است.

فصل نوزدهم: جنگ زخم

توصیف وضعیت مجروحان در بیمارستان، درد و رنج مجروحیت، تفاوت در نگاه پرستاران به مجروحان جنگی، نحوه انتقال راوی به بیمارستان جم در شمال تهران، برخورد ناشایست و تحقیرآمیز مدیریت و پرستاران بیمارستان با مجروحان جنگی و در نهایت نقش مادر در پرستاری از فرزندش، در این فصل روایت می‌شود.

فصل بیستم: نصر هفتم

در دوران نقاهت، راوی به جبهه باختران برمی‌گردد؛ اما هنوز زخم‌های راوی بهبود نیافته است. او کماکان ترجیح می‌دهد در جبهه بماند، اما دیگر این کار امکان ندارد و راوی دوباره راهی بیمارستان می‌شود.

فصل بیست‌ویکم: ماووت

خداحافظی از پادگان پدافند هوای اهواز، تک‌زدن به تدارکات گردان‌های دیگر، مسابقه برای خط‌شکنی، تغییر اوضاع برخی در جبهه و پشت جبهه، بهانه‌جویی برای نرفتن به شناسایی، مشاهده جنازه‌های خشک‌شده و یخ‌زده عراقی‌ها، نزدیک‌شدن گروه به مواضع عراقی‌ها، ترفند راوی برای عبور از دژبان خودی با نام رحیم صفوی، در این فصل بیان می‌شود.

فصل بیست‌ودوم: بیت المقدس کوهستان

جنگ در ارتفاعات ژاژیله و در شرایط سرما ۳۰ درجه زیر صفر، برف و هوای سرد، کمبود امکانات، درگیری با دشمن و آزادسازی بخشی از ارتفاعات مشرف بر شهر ماووت عراق، صحنه‌های عظیم و شکوهمندی از ایثار و شهادت در جنگ در این فصل بیان شده است.

فصل بیست‌وسوم: چکمه‌ای

جذب نیروهای جدید برای واحد اطلاعات، پاسدار‌شدن راوی، طبیعت قامیش، ادامه شناسایی‌ها، استفاده از قاطر برای حمل تجهیزات و تدارکات و مشکلات ارتباطی، ترس عراقی‌ها از خمپاره و ریزش کوه از بخش‌های مهم این فصل می‌باشد.

فصل بیست‌وچهارم: عقب نشینی

توصیف کوهستان ماووت، تک عراقی‌ها، ضعف نیروهای خودی، تحلیل علت شکست‌ها، حجم آتش دشمن روی قامیش از مهم‌ترین مطالب این فصل است.

فصل  بیست‌وپنجم: مرصاد

ولایت و اطاعت از امام، سخنرانی آیت‌الله جزایری در اهواز و بسیج نیروها برای دفاع، نحوه جنگیدن منافقین در کرمانشاه، اسیرکردن یک دختر منافق و کشیدن ضامن نارنجک، کشتن مردم بی‌دفاع، پنهان‌شدن دو زن در تنور، زیارت مزار شهدای دزفول توسط آیت‌الله خامنه‌ای در این فصل بیان شده است.

فصل بیست‌وششم: هجرت

رنگ‌باختن ارزش‌ها، اعلام آتش‌بس، خبر بستری‌شدن امام در بیمارستان و ارتحال حضرت امام خمینی (ره) در این فصل بیان شده است.

فصل بیست‌وهفتم: منطقه ملکوت

بیماری خاص راوی، تفحص اجساد مطهر شهیدان در مناطق عملیاتی غرب، خرابی ماشین حامل جنازه شهدا و اطراق در منزل کرد عراقی، عکس امام روی جیب پیراهن شهیدان و شهدای طلائیه که با دست‌های بسته به شهادت رسیدند، مظلومیت شهیدان عزیز ما را در این فصل بازگو می‌کند.

درباره نویسنده

معصومه سپری؛ نویسنده اثر

معصومه سپهری در سال ۱۳۵۳ در تبریز به دنیا آمد. وی در رشته فلسفه در دانشگاه‌های تبریز و علامه طباطبایی تحصیل کرده است. وی که از کودکی و نوجوانی اهل مطالعه بود، به‌طور اتفاقی به ادبیات جنگ و پیاده‌کردن صوت‌های مصاحبه رزمندگان مشغول شد. در سال ۱۳۷۴ نگارش خاطرات مهدی‌قلی رضایی به سپهری پیشنهاد شد که آن را با شوق پذیرفت. ماحصل آن صوت‌‌ها و مصاحبه‌ها، کتاب «لشکرخوبان» است.

معصومه سپهری پس از لشکر خوبان به پیاده‌سازی خاطرات نورالدین عافی پرداخت، کتاب «نورالدین پسر ایران» نتیجه تلاش‌های اوست. هردو کتاب سپهری به دلیل مستند‌بودن و بکر‌بودن موضوع، جزو کتاب‌های پرطرفدار در ادبیات دفاع مقدس است.

سپهری در سال ۱۴۰۲ نگارش خاطرات شهید طهرانی‌مقدم را در سه جلد به نام «مرد ابدی» منتشر کرد.

نظر نویسنده درباره اثر

بیان ناگفته‌ها همراه با صداقت

«لشکر خوبان» از خاطرات نوجوان شانزده‌‌ساله‌ای آغاز می‌شود که توالی خاطرات را به همراه دارد و من هم اصرار داشتم تا این یکپارچگی خاطره‌ها حفظ شود. از تفاوت‌های دیگر کتاب این بود که من خانمی بودم که نمی‌دانستم و می‌خواستم بدانم تا ناگفته‌ها بازگو شوند. من خاطره‌ها را همان‌گونه که بود نوشتم. برای مثال در کربلا ۴ راوی شاهد بسته‌شدن تنگه است و این کار از آگاهی دشمن از حمله خبر می‌دهد، با این حال دستور حمله صادر می‌شود و تلفات زیادی نیز به بار می‌آورد... در مورد اخراج خودشان از منطقه عملیاتی نیز بی‌هیچ واهمه‌ای صحبت کرده‌اند و در کتاب هم آمده است.

لشکر خوبان معنی زندگی را برایم عوض کرد

تقریباً ۲۰ یا ۲۱ ساله بودم که نگارش کتاب «لشکر خوبان» را شروع کردم و با آن کتاب دوباره متولد شدم. یعنی نه‌فقط نگاهم به جنگ تغییر کرد؛ چون جنگ یک اتفاقی است که معنی همه چیز را عوض می‌کند، بلکه معنی زندگی برای خودم هم عوض شد.

مهدی‌قلی رضایی؛ راوی کتاب

مهدی‌قلی رضایی؛ راوی کتاب

مهدی‌قلی رضایی متولد ۱۳۴۴ در تبریز، جانباز ۷۰ درصدی است که در سال ۱۳۶۰ راهی جبهه‌های جنگ می‌شود و ظرف مدت کوتاهی به یکی از نخبگان واحد عملیات لشکر ۳۱ عاشورا تبدیل می‌شود. مهدی‌قلی در عملیات‌های زیادی از جمله «بدر»، «والفجر۸»، «کربلای۴» شرکت داشته است. وی دو سال پس از جنگ، به تبریز برگشت.

نظر راوی درباره اثر

هدف، انتقال فرهنگ دفاع مقدس است

من خیلی دلم می‌خواست خاطرات زمان جنگم را مکتوب کنم؛ نه به‌خاطر اینکه خاطرات خودم مطرح باشد، بلکه به خاطر شهدایی که با آن‌ها بودیم. به نظرم انتقال فرهنگ دوران دفاع مقدس به نسل جوان ارزشش را داشت که دراین‌باره اقدام کنم. این مسئله تکلیف همه رزمندگان است. من تأثیرات این خاطرات را در فرزندان خودم می‌بینم. من تأثیر مثبت بازگوکردن این خاطرات در کسانی که کتاب را خوانده‌اند، خصوصاً در دانشجویان می‌‌بینم. می‌توانم بگویم این نوع خاطرات اصلاً در کل زندگی‌شان تأثیر گذاشته است، در راهی که انتخاب می‌کنند. مخاطبین حرف‌های من از فرهنگ بسیجی، فرهنگ شهید و ایثارگری در زندگی‌شان استفاده می‌کنند. برکت این کار تأثیرگذاری در نسل جوان بود.

نقد و بررسی اثر

لشکرخوبان، به موضوع به‌طور عمیق می‌پردازد؛ وقتی راوی از یک شیطنت سخن می‌گوید ناخودآگاه خواننده را نیز به خنده وا می‌دارد و زمانی كه از یک صحنه دل‌خراش پرده برمی‌دارد خواننده نمی‌تواند بدون ریختن اشک از كنارش بگذرد. اهمیتی كه در پرداختن به شوخی و مصیبت در این كتاب داده شده، در نوع خود زیباست؛ چراكه در اغلب ـ شاید هم تمام ـ كتاب‌ها فرماندهان و شهدا معصوم‌تر از بقیه بوده‌اند و گاه ساختگی‌بودن این مسئله باعث آزار خواننده شده است، اما لشكر خوبان نگاهی عمومی به افراد و اتفاق‌ها دارد.

عنوان فصل‌های کتاب از نام خاطره‌ها گرفته شده است و نام خاطره‌ها از درون‌مایه یا همان حادثه‌ای که راوی نقل کرده است، انتخاب شده است. این تعهد نویسنده به روایت قابل تحسین است. ترتیب فصل‌ها براساس توالی حوادث و رویدادها شکل گرفته است و مطالب هر فصل با مطالب فصل‌های قبل و بعد از آن ارتباط منطقی دارد. فصل‌های کتاب از وحدت مؤلف برخوردار است.

یکی از ارزش­‌های مهم این اثر استفاده گسترده از آرایه‌های لفظی و معنوی است. آنچه خواننده را به شوق خواندن و ذوق اتمام فصل‌ها ترغیب می‌کند، حس‌آمیزی‌های زیبا، تلمیح و تضمین‌های به‌جا، حسن تعلیل، آوردن تمثیل، مراعات نظیر و بیان مسجع و واج آرایی به‌کاررفته در جای‌جای کتاب است. همچنین زمان و مکان رویداد­ها هم در متن و هم در پانویس‌ها رعایت شده است.

دراین اثر، رویکرد انسان‌محور مورد توجه قرار گرفته است. در واقع به انسان در جنگ و انسان برآمده از آن پرداخته است. در این اثر سخن از فضاها و ماجراهایی به میان می‌آید که پیش از این تابو بوده است.

از ویژگی‌های کتاب، روایت اول شخص و توصیفات چشم‌نواز است به‌گونه‌ای که در بعضی قسمت‌ها، کتاب از شکل خاطرات فاصله می‌گیرد و به رمان نزدیک می‌شود. شاید عمده‌ترین دلیل این امر هم نگاه به جزئیات رویداد‌ها و پرداختن به آن‌هاست، به‌گونه‌ای که گاهی حالت روحی و روانی قهرمان داستان در حین عملیات‌ها هم آورده شده است.

تعدد چاپ

رونمایی از تقریظ رهبر بر کتاب. وزارت کشور. ۱۵ مهر ۱۳۹۲

این کتاب تا پیش از سال ۱۳۹۲ سه‌بار چاپ مجدد شد و در فروردین سال ۱۳۹۳ به چاپ چهل‌وپنجم رسید.

کتاب در سال ۱۳۹۲ اثر پرفروش سوره مهر عنوان شد و با هشت نوبت چاپ در سال ۱۳۹۳ پرتیراژترین کتاب سال شده‌ است.

برنامه رادیویی

برنامه نمایش رادیویی باغ تماشا در سال ۱۳۹۳، با نمایش رادیویی «لشکر خوبان» از رادیو معارف پخش گردیده است.

ترجمه‌ها

کتاب تاکنون به زبان‌های ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، عربی، اردو و پشتو ترجمه شده و به چاپ رسیده‌ است.

دیدار رهبر انقلاب اسلامی با دست‌اندرکاران کتاب

رهبر انقلاب اسلامی با راوی، نویسنده و برخی از دست‌اندرکاران کتاب لشکر خوبان در مهر ۱۳۹۲ دیدار و گفت‌وگو داشتند.

پویش‌های مطالعاتی

• مؤسسه فرهنگی شهید شیرازی با همکاری مؤسسه فرهنگی امین، مسابقه کتابخوانی با محوریت دو اثر شاخص دفاع مقدس «من زنده‌ام» و «لشکر خوبان» برگزار کرده است.
• مسابقه کتابخوانی کتاب «لشکر خوبان» به همت برنامه رادیویی یار مهربان در فروردین ۱۳۹۹ به تهیه كنندگی سید‌روح‌الله شجاعی با اجرای علیرضا نایینی‌زاده، آرش دارابی و رضا ملایی برگزار شد.

تقریظ مقام معظم رهبری

متن تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب

”	بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم این نیز بخشی از آن تصویر عظیم و باشکوهی است که ما همواره آن را از دور دیده و تحسین کرده و بزرگ شمرده‌ایم؛ بی‌آنکه از ریزه‌کاری‌ها و نقش‌های معجز‌ه‌‌آسا تشکیل‌دهنده‌ آن و رنگ‌آمیزی‌های بی‌نظیر جزء‌جزء آن به‌درستی خبر داشته باشیم. این کتاب شرح این ریزه‌کاری‌های حیرت‌انگیز در بخشی از این تابلو ماندگار و تاریخی است. آنچه درباره‌ عملیات بدر و والفجر ۸ و کربلای ۵ و کربلای ۴ و بیت‌المقدس ۲ و ۳ در این کتاب آمده، از بخش‌های برجسته‌تر آن است. همچنین مجاهدت‌ها در کوه‌های غرب؛ در ماووت و گرده‌رش و قامیش و دیگر آن بلندی‌های سخت، و نیز آنچه به یگان‌ها و دسته‌جات اطلاعات و غواص مربوط می‌شود و نیز بخش‌های دیگری از آن، درخور آن است که در شکل فیلم و رمان عرضه شود. فروردین ۹۲	“

جوایز و افتخارات

• اثر برگزیده دهمین دوره کتاب سال دفاع مقدس در بخش خاطرات شفاهی در سال ۱۳۸۵؛
• اثر برگزیده جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس در بخش ادبیات و تاریخ مستند در حوزه دیگر نوشت در سال ۱۳۸۸.

نشست‌های برگزار شده درباره اثر

رونمایی از تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب. وزارت کشور. ۱۵ مهر ۱۳۹۲

• رونمایی از تقریظ آیت‌الله خامنه‌ای بر کتاب «لشکر خوبان» در وزارت کشور در مهرماه ۱۳۹۲.  این پاسداشت با حضور نویسنده، راوی و جمعی از شخصیت‌های فرهنگی سیاسی، به همت موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی در تالار غدیر وزارت کشور برگزار شد.

•  نشست کتاب لشکر خوبان در قزوین در سال ۱۳۹۲. این جلسه با حضور سردار سالار آبنوش فرمانده صاحب‌الامر (عج) استان، معصومه سپهری نویسنده کتاب، محمدحسین شفیعی‌­ها مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی، نادر نصیری مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران، طیب ملک‌پور مدیرکل کانون پرورش فکری استان، محمدرضا صدیقی عضو شورای اسلامی شهر قزوین، معاونت فرهنگی اجتماعی سپاه صاحب‌الامر(عج)، طاهره سیدی مدیرکل بانوان و امور خانواده استانداری، جواد کامور بخشایش و مسعود آتشگران منتقدان ادبی در سالن اجتماعات کتابخانه امام خمینی (ره) قزوین برگزار شد.

اظهارنظرها درباره اثر

آیت‌الله خامنه‌ای در جمع رزمندگان لشکر ۳۱ عاشورا. حسینیه فرماندهی. ۲۹ تیر ۱۳۶۷

سید علی خامنه‌ای؛ رهبر انقلاب

بازگویی اطلاعات مکتوم مانده

« این کتاب «لشکر خوبان» هم که این خانم نوشتند که مربوط به لشکر عاشورا است، بسیار کتاب خوبى است، بسیار؛ از این جهت هم اهمیت دارد به‌طور ویژه که درباره نیروهاى اطلاعاتى و نیروهاى غواص است. چون اطلاعاتى‌ها حرف که نمی‌زنند با آدم - همان گفتند نگویید [را رعایت می‌کنند] - لذا خیلى از مطالبى که این‌ها دارند و اطلاعاتى که دارند، معمولاً در طول این سال‌ها مکتوم مانده؛ این‌ها باز بشود، روشن بشود.

ماجراى غواص‌ها هم که واقعاً یک ماجراى عجیب و غریبى است، یک ماجراى بسیار برجسته‌اى است؛ در این کتاب، خوب تشریح شده. یکى از بزرگ‌ترین هنرهاى نویسنده‌ها - یعنى کسانى که روایت می‌نویسند، چه رمان‌نویس، چه داستان کوتاه، چه خاطره - و یکى از مهم‌ترین بخش‌هاى کارشان این است که بتوانند لحظات حساس را ترسیم کنند.

بعضى از کتاب‌ها را انسان نگاه می‌کند، داستان مفصلى است، وقتى به آن لحظه حساسى که یک حادثه درونى در وجود یک شخصیتى از شخصیت‌هاى این داستان دارد شکل می‌گیرد یا یک اتفاق مهمى دارد در بیرون مى‌افتد، چون نمی‌توانند تصویر کنند، از اینجاها می‌گذرند؛ مثل کسى که نقطه‌چین کند یک بخشى را، نقطه‌چین می‌کنند، می‌گذرند.

»

لفته منصوری؛ جامعه‌شناس، منتقد ادبی، از چهره‌های علمی، فکری و فرهنگی خوزستان

کتاب پر حادثه و شفاف

« لشکر خوبان دارای لحن محترمانه، ضرب‌آهنگ، متن پرمایه، بیان روان، نثر سالم، جملات سلیس، شفافیت زبان و پرداخت جذاب و خواندنی است. در این اثر شفافیت، صداقت و واقعیت موج می‌زند. لشکر خوبان کتاب پرحادثه‌ای است؛ آن‌قدر حادثه دارد که گاهی اوقات حتی مخاطب از همراهی با آن باز می‌ماند. به‌ویژه اینکه راوی و خاطره‌نگار در توصیف جزئیات چنان پیش رفتند که پنداری خاطره، تنه به تنه داستان و رمان می‌زند. »

جواد کامور؛ نویسنده دفاع مقدس و استاد دانشگاه

هرکدام از حوادث کتاب قابلیت تبدیل به کتاب یا فیلم سینمایی دارند

« کتاب لشکر خوبان از یک نوع ارزش ادبی و تاریخی برخوردار است. با مطالعه کتاب لشکر خوبان احساس می‌کنی با انبوهی از خوبان و ستاره‌ها در جنگ تحمیلی روبه‌رو هستی. در این کتاب ستاره‌های مختلفی مانند شهید باکری هست که می‌توان چند جلد کتاب خاطره‌نویسی برای این لشگر نوشت. حوادث مطرح‌شده در این کتاب به‌تنهایی قابل تبدیل‌شدن به چند کتاب قطور درباره هریک از شهدای مطرح شده در کتاب را دارد. هر کدام از این صحنه قابلیت تبدیل‌شدن به یک فیلم سینمایی را دارد که با آن می‌توان فرهنگ ایثار و شهادت را به نحو مطلوبی به نسل جوان انتقال داد. »

برشی از متن

از راست یوسف صارمی، مهدی‌قلی رضایی و محمد پورنجف در مناطق عملیاتی. دومین روز عملیات والفجر ۸. پایگاه موشکی عراق

هدف عملیات که بعدها به نام والفجر ۸ نامیده شد، شکستن سیل‌بند دشمن در مرحله اول، رسیدن به جاده قدس در مرحله دوم و پیشروی تا جاده پیروزی در مرحله سوم بود. محور ما سه معبر داشت و هر معبر، مسیر یک تیم بود. شناسایی‌ها هم از همان معابر انجام می‌شد. هر شناسایی معمولا ۱.۵ و گاهی بیش از ۳ ساعت به طول می‌انجامید. از لحظه ورود بچه‌ها به آب، دیگر هیچ ارتباطی بین آن‌ها و مقر واحد نبود.

نیروهایی که به شناسایی می‌رفتند هیچ نوع وسیله ارتباطی و حتی سلاح همراه نداشتند فقط گاهی یک کلت با خود بر‌می‌داشتند چون در کاری که مأمور انجامش بودند درگیری قدغن بود و برای طی مسیر، هرچه سبک‌تر، بهتر. از هر معبر سه نفر پشت سر هم وارد اروند رود می‌شدند. نوع حرکت بافین بود و بر خلاف تیم‌های غواصی گردان‌ها که برای حفظ ارتباط بین نیروها در داخل آب از طناب یا وسیله دیگری استفاده می‌شد، در شناسایی هر‌کس گرچه با یک یا دو نفر دیگر همراه بود در مقابل جریان وحشی اروند می‌بایست خود به‌تنهایی مبارزه می‌کرد و امید به‌غیر، بی‌مفهوم بود.

□□□

لحظه‌های بیکاری در منطقه هلالی قامیش در قرارگاه تاکتیکی گاهی با برف‌بازی و سرخوردن روی پستی بلندی‌های اطراف مقر پر می‌شد. نشاط و سر و صدای بچه‌ها در برف‌بازی، همه را برای تماشا هم که شده از سنگرها بیرون می‌کشید. آن روز من هم در حالی که اورکتم را روی دوشم انداخته و جلوی سنگر ایستاده بودم، بچه‌ها را که محوطه قرارگاه را پر از گلوله‌های برفی کرده بودند، نگاه کردم.

بچه‌ها حتی به تماشاچی‌ها هم  رحم نمی‌کردند و به این ترتیب، همه ناخودآگاه وارد این بازی برفی شده بودند. جلوی سنگر دست به کمر ایستاده بودم که ناگهان چیز سفتی به سینه‌ام خورد! خیلی دردم آمد. دستم را روی سینه گذاشتم و داد زدم: «بی انصافا، چرا به این محکمی می‌زنین؟» بازی متوقف شد.

ـوالله، ما فقط به تو یکی گلوله برفی ننداختیم....

این جواب مشترک بچه‌ها بود. یکی دو نفر که کنارم بودند نیز پرتاب گلوله برفی به سوی مرا انکار کردند اما سینه‌ام همچنان درد می‌کرد و من تازه متوجه شدم چیزی گرم دارد به دستم می‌خورد. نگاه کردم و خون را دیدم که از لای انگشت‌هایم بیرون می‌زد.

مشخصات کتاب‌شناختی

«لشکر خوبان» نوشته معصومه سپهری، گزارشی مستند از خاطرات مهدی قلی‌رضایی است که در سال ۱۳۸۴ توسط نشر سوره مهر در ۵۵۸صفحه به چاپ رسید. در چاپ چهارم، نویسنده اصلاحاتی را اعمال کرد و نسخه کامل‌تری در ۸۰۸ صفحه منتشر شد. این اثر تا شهریویر سال ۱۳۹۳ به چاپ شصتم رسید.  

نسخه الکترونیک کتاب «لشکر خوبان» از سایت سوره مهر، طاقچه و کتابراه قابل خرید و مطالعه است.

نوا، نما و نگاه

• باغ تماشا؛ نمایش رادیویی لشکر خوبان. رادیو معارف. ۱۴۰۱
• لشکر خوبان. دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۱۴۰۲
• دیدار رهبر انقلاب با راوی، نویسنده و...کتاب لشکر خوبان. دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۱۳۹۲
• بخشی از سخنان آقای علیرضا مختارپور؛ رونمایی از تقریظ بر کتاب لشکر خوبان. دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۱۳۹۲
• مراسم رونمایی از تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب لشکر خوبان. دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۱۳۹۲
• کتاب صوتی لشکر خوبان: خاطرات مهدی‌قلی رضایی. طاقچه. ۱۴۰۱
• معرفی و دانلود کتاب صوتی لشکر خوبان اثر معصومه سپهری. نوار. ۱۳۹۶
• مراسم رونمایی از تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب «لشکر خوبان». دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۱۳۹۲

منابع و مآخذ

•  سلیمانی، مژگان. جعفری، ناهید. (۱۳۹۷). بررسی ساختار خاطره (خاطره‌نویسی دفاع مقدس) در چهار کتاب: لشکر خوبان، بابانظر، نورالدین پسر ایران، جای امن گلوله‌ها. پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر.
•  سلیمی‌نژاد، فرشاد. شاد منمن،‌ محمدرضا. (۱۳۹۳). بررسی و تحلیل بن‌مایه‌های فکری در خاطره‌نویسی دفاع مقدس با تأکید بر آثار دا، دختر شینا، لشکر خوبان، پایی که جا ماند. پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خلخال.
•  سنجرانی، زهرا. دهمرده، حیدرعلی. (۱۳۹۵). تحلیل عناصر داستان در کتاب لشکر خوبان از معصومه سپهری. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زابل.
• گل‌محمدی، فاطمه. (۱۳۹۸). بررسی عناصر داستانی در خاطرات دفاع مقدس با تکیه بر دو کتاب لشکر خوبان و نورالدین پسر ایران. رهام اندیشه.
•  بیگ‌زاده، خلیل. اسدی، زینب. (۱۳۹۶). بازتاب ایثار و شهادت در عناصر داستانی لشکر خوبان. ششمین کنگره ملی ادبیات پایداری.
• جعفری قریه‌علی، حمید. (۱۴۰۰). تحلیل عناصر زبانی جانشین شونده در آثار دفاع مقدس با تکیه بر کتاب لشکر خوبان. پژوهش‌های دستوری و بلاغی.