علی‌محمد افغانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
===از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)=== | ===از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)=== | ||
====[[محمد‌علی اسلامی ندوشن]]==== | ====[[محمد‌علی اسلامی ندوشن]]==== | ||
پس از خواندن کتاب [[شوهرِ آهوخانم]] من چون کسی هستم که خواب شگفت‌آور خوشی دیده است و نمی‌تواند از تعریف آن برای دیگران چشم بپوشد و اکنون اگر بخواهیم بزرگترین داستان‌پرداز زبان فارسی را نام ببریم بی گفتگو جز علی‌محمد افغانی کس دیگری نمی‌توان بود. | پس از خواندن کتاب [[شوهرِ آهوخانم]] من چون کسی هستم که خواب شگفت‌آور خوشی دیده است و نمی‌تواند از تعریف آن برای دیگران چشم بپوشد و اکنون اگر بخواهیم بزرگترین داستان‌پرداز زبان فارسی را نام ببریم بی گفتگو جز علی‌محمد افغانی کس دیگری نمی‌توان بود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی= اسلامی ندوشن |تاریخ= ۱۳۴۰|عنوان= دربارهٔ شوهرِ آهوخانم|ژورنال= یغما|صفحات= ۱۲}}</ref> | ||
====[[محمد شریفی]]==== | ====[[محمد شریفی]]==== | ||
افغانی نویسنده اجتماعی است و رمانهای او یادآور رمانهای مطول سدهٔ نوزدهم اروپاست. گفتگوهای طولانی و فضل‌فروشانه، استفاده زیاد از تمثیل، بهره‌گیری از اساطیر و افسانه‌های غربی، نقل قول از فیلسوفان و مشاهیر جهان از زبان شخصیت‌های عامی و بی‌سواد، در کنار توجه به تحولات اجتماعی و در سیر حوادث داستانی و آشنایی با آداب و رسوم مردم، از جمله ویژگی‌های بارز آثار اوست. | افغانی نویسنده اجتماعی است و رمانهای او یادآور رمانهای مطول سدهٔ نوزدهم اروپاست. گفتگوهای طولانی و فضل‌فروشانه، استفاده زیاد از تمثیل، بهره‌گیری از اساطیر و افسانه‌های غربی، نقل قول از فیلسوفان و مشاهیر جهان از زبان شخصیت‌های عامی و بی‌سواد، در کنار توجه به تحولات اجتماعی و در سیر حوادث داستانی و آشنایی با آداب و رسوم مردم، از جمله ویژگی‌های بارز آثار اوست.<ref>{{پک|شریفی|۱۳۸۷|ک= فرهنگ ادبیات فارسی|ص=۱۲۲}}</ref>{{سخ}} | ||
====[[نجف دریابندری]]==== | ====[[نجف دریابندری]]==== | ||
علی‌محمد افغانی نویسنده‌ای است تیزبین که حرکات زن و مرد و کودک و حتی سگ و گربه را به خوبی می‌بیند. در هر گوشه‌ای از زندگی می‌تواند زیبایی را ببیند و آن را با قدرت تمام ستایش کند، آدمهای او آدمهای واقعی هستند که در هرجای داستان پیدا شوند و گوشه‌ای از شخصیت آنها بازنموده شود، این گوشه با گوشه‌های دیگر که در جاهای دیگری دیده‌ایم، چنان جفت می‌شود که از مجموع آنها آدم کامل و صحیح پدید می‌آید. | علی‌محمد افغانی نویسنده‌ای است تیزبین که حرکات زن و مرد و کودک و حتی سگ و گربه را به خوبی می‌بیند. در هر گوشه‌ای از زندگی می‌تواند زیبایی را ببیند و آن را با قدرت تمام ستایش کند، آدمهای او آدمهای واقعی هستند که در هرجای داستان پیدا شوند و گوشه‌ای از شخصیت آنها بازنموده شود، این گوشه با گوشه‌های دیگر که در جاهای دیگری دیده‌ایم، چنان جفت می‌شود که از مجموع آنها آدم کامل و صحیح پدید می‌آید.<ref>{{پک|افغانی|۱۳۷۴|ک= مقدمه کتاب شوهر آهو خانم|ص=۱۱}}</ref> | ||
====[[حسن میرعابدینی]]==== | ====[[حسن میرعابدینی]]==== | ||
افغانی همچون نویسندگان اولین رمانهای اجتماعی غریزی می‌نویسد و ذهنش تشکل و تربیتی هنرمندانه نیافته است، چنین است که داستان دچار آشفتگی می‌شود. نویسنده در [[شوهرِ آهوخانم]] جا به جا سیر داستان را می‌گسلد، پند و اندرز می‌دهد، از ارسطو و پاسکال و دیگران نقل‌قول می‌آورد، فضل‌فروشی می‌کند، اساطیر یونان و احادیث مذهبی را به یاری می‌گیرد. | افغانی همچون نویسندگان اولین رمانهای اجتماعی غریزی می‌نویسد و ذهنش تشکل و تربیتی هنرمندانه نیافته است، چنین است که داستان دچار آشفتگی می‌شود. نویسنده در [[شوهرِ آهوخانم]] جا به جا سیر داستان را می‌گسلد، پند و اندرز می‌دهد، از ارسطو و پاسکال و دیگران نقل‌قول می‌آورد، فضل‌فروشی می‌کند، اساطیر یونان و احادیث مذهبی را به یاری می‌گیرد.<ref>{{پک|میرعابدینی|۱۳۹۷|ک= صد سال داستان‌نویسی ایران|ص=۳۹۸}}</ref> | ||
===[[محمد علی سپانلو]]=== | ===[[محمد علی سپانلو]]=== | ||
گرچه [[شوهرِ آهوخانم]] گهگاهی دستخوش اطناب ملال‌آوری است، و به‌خصوص گفتگو‌ها زیر تأثیر رمان‌نویسان قرن نوزدهم و آمیخته با اساطیر و احادیث غرب و شرق است و اغلب در حد معلومات گویندگان نیست؛ اما در ظن نویسنده در چند خط اصلی موفق بوده است. | گرچه [[شوهرِ آهوخانم]] گهگاهی دستخوش اطناب ملال‌آوری است، و به‌خصوص گفتگو‌ها زیر تأثیر رمان‌نویسان قرن نوزدهم و آمیخته با اساطیر و احادیث غرب و شرق است و اغلب در حد معلومات گویندگان نیست؛ اما در ظن نویسنده در چند خط اصلی موفق بوده است.<ref>{{پک|سپانلو|۱۳۶۶|ک= نویسندگان پیشرو ایران|ص=۱۶۷}}</ref> | ||
===نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش=== | ===نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش=== | ||
علی‌محمد افغانی دربارهٔ سبک نویسندگی خودش می‌گوید: شما می‌توانید همه‌ی سبک‌ها را در نوشته‌های من پیدا کنید. سبک رمانتیسیسم، ناتورالیسم، رئالیسم هر تکه از داستان‌های من در یکی از این سبک‌هاست. اما در کل آن بله، بیشتر به رئالیسم نزدیک است. کل داستان باید انتخاب درستی باشد. اگر انتخاب درست نباشد، اصلاً به درد نمی‌خورد. | علی‌محمد افغانی دربارهٔ سبک نویسندگی خودش می‌گوید: شما می‌توانید همه‌ی سبک‌ها را در نوشته‌های من پیدا کنید. سبک رمانتیسیسم، ناتورالیسم، رئالیسم هر تکه از داستان‌های من در یکی از این سبک‌هاست. اما در کل آن بله، بیشتر به رئالیسم نزدیک است. کل داستان باید انتخاب درستی باشد. اگر انتخاب درست نباشد، اصلاً به درد نمی‌خورد.<ref name =''مصاحبه افغانی''>{{یادکرد وب|نشانی= http://bukharamag.com/1389.01.1070.html|عنوان= گفت‌وگو با علی‌محمد افغانی، سحر کریمی مهر| ناشر= بخارا|تاریخ انتشار= ۹فروردین۱۳۸۹|تاریخ بازبینی= ۳۰شهریور۱۳۹۸}}</ref> | ||
===تفسیر خود از آثارش=== | ===تفسیر خود از آثارش=== | ||
===موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران=== | ===موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران=== | ||
این که نویسنده بگوید سبک من رئالیسم است یا هر سبک دیگری چندان درست نیست این تشخیص را باید دیگران بدهند. مثلاً دولت آبادی در کتاب کوچکی که تازه منتشر کرده در مورد خودش گفته که تحت تأثیر چه کسانی بوده. یا کسانی مثل [[صادق هدایت]] و جمالزاده جزو اسطوره های ثابت شده‌اند که دو سه نسل پیش تا حالا آثار این ها را می‌خوانند و به طور طبیعی تحت تأثیر این ها هستند او به این ها هم اشاره کرد و بعد گفته که من تحت تأثیر نوشته های [[شاهرخ مسکوب]] بوده ام. در حالی که [[شاهرخ مسکوب]] مترجم خوبی است، از نظر من ترجمه بسیار کار مشکلی است. پیدا کردن نثری که هماهنگ با اصل اثر باشد بسیار مشکل است. | این که نویسنده بگوید سبک من رئالیسم است یا هر سبک دیگری چندان درست نیست این تشخیص را باید دیگران بدهند. مثلاً دولت آبادی در کتاب کوچکی که تازه منتشر کرده در مورد خودش گفته که تحت تأثیر چه کسانی بوده. یا کسانی مثل [[صادق هدایت]] و جمالزاده جزو اسطوره های ثابت شده‌اند که دو سه نسل پیش تا حالا آثار این ها را می‌خوانند و به طور طبیعی تحت تأثیر این ها هستند او به این ها هم اشاره کرد و بعد گفته که من تحت تأثیر نوشته های [[شاهرخ مسکوب]] بوده ام. در حالی که [[شاهرخ مسکوب]] مترجم خوبی است، از نظر من ترجمه بسیار کار مشکلی است. پیدا کردن نثری که هماهنگ با اصل اثر باشد بسیار مشکل است. | ||
{{گفتاورد تزیینی|به نظرم [[جلال آل احمد]] در زمینه سفرنامهنویسى و مقالهنویسى خوش درخشیده است.}} | {{گفتاورد تزیینی|به نظرم [[جلال آل احمد]] در زمینه سفرنامهنویسى و مقالهنویسى خوش درخشیده است.}}<ref name =''مصاحبه افغانی''>{{یادکرد وب|نشانی= http://bukharamag.com/1389.01.1070.html|عنوان= گفت‌وگو با علی‌محمد افغانی، سحر کریمی مهر| ناشر= بخارا|تاریخ انتشار= ۹فروردین۱۳۸۹|تاریخ بازبینی= ۳۰شهریور۱۳۹۸}}</ref> | ||
از کارهاى [[احمد محمود]] هم [[زمین سوخته]] برایم جالب است. [[احمد محمود]] [[همسایهها]] را متأثر از زمین نوآباد شولوخف نگاشت. | از کارهاى [[احمد محمود]] هم [[زمین سوخته]] برایم جالب است. [[احمد محمود]] [[همسایهها]] را متأثر از زمین نوآباد شولوخف نگاشت. | ||
کتابی هست به نام [[ثریا در اغما]] با شنیدن عنوان کتاب ذهنت به ثریا زن قدیم شاه می‌رود بعد می بینی او نیست و این انسان عادی بی‌هوش است و آریان در آخر کتاب این را می گوید. نود درصد داستان ها شبیه همین هستند آخرش باید از خودت بپرسی خوب چی گفت؟ | کتابی هست به نام [[ثریا در اغما]] با شنیدن عنوان کتاب ذهنت به ثریا زن قدیم شاه می‌رود بعد می بینی او نیست و این انسان عادی بی‌هوش است و آریان در آخر کتاب این را می گوید. نود درصد داستان ها شبیه همین هستند آخرش باید از خودت بپرسی خوب چی گفت؟<ref name =''مصاحبه افغانی''>{{یادکرد وب|نشانی= http://bukharamag.com/1389.01.1070.html|عنوان= گفت‌وگو با علی‌محمد افغانی، سحر کریمی مهر| ناشر= بخارا|تاریخ انتشار= ۹فروردین۱۳۸۹|تاریخ بازبینی= ۳۰شهریور۱۳۹۸}}</ref> | ||
===همراهی‌های سیاسی=== | ===همراهی‌های سیاسی=== | ||
افغانی اظهار می‌کند: نویسنده خود فردی از اجتماع است و خواه ناخواه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به ویژه سیاست که در جاهایی آن چنان بر فضای جامعه حاکم می‌شود و آن را تهدید می‌کند که مخل آزادی بیان و اندیشه می‌شود. | افغانی اظهار می‌کند: نویسنده خود فردی از اجتماع است و خواه ناخواه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به ویژه سیاست که در جاهایی آن چنان بر فضای جامعه حاکم می‌شود و آن را تهدید می‌کند که مخل آزادی بیان و اندیشه می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://negahpub.com/%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D9%88%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1/|عنوان= گفتگوی مجله آزما با علی‌محمد افغانی}</ref>{{سخ}} | ||
این چنین خود افغانی نیز در دوران جوانی خود همچون اکثر روشنفکران دیگر به حزب توده می‌گراید. او در سالها اوج شکل‌گیری نهضت چپ تحت تاثیر یکی از دوستانش به نام حسن پیروزی به حزب توده گروید و با کمک برخی از دوستان همفکر شب‌نامه‌هایی پخش کرد و به افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت.افغانی به دلیل همین مسئله بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۲بازداشت شد و به زندان افتاد. | این چنین خود افغانی نیز در دوران جوانی خود همچون اکثر روشنفکران دیگر به حزب توده می‌گراید. او در سالها اوج شکل‌گیری نهضت چپ تحت تاثیر یکی از دوستانش به نام حسن پیروزی به حزب توده گروید و با کمک برخی از دوستان همفکر شب‌نامه‌هایی پخش کرد و به افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت.افغانی به دلیل همین مسئله بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۲بازداشت شد و به زندان افتاد.<ref name =''مصاحبه افغانی''>{{یادکرد وب|نشانی= http://bukharamag.com/1389.01.1070.html|عنوان= گفت‌وگو با علی‌محمد افغانی، سحر کریمی مهر| ناشر= بخارا|تاریخ انتشار= ۹فروردین۱۳۸۹|تاریخ بازبینی= ۳۰شهریور۱۳۹۸}}</ref> | ||
===مخالفت‌های سیاسی=== | ===مخالفت‌های سیاسی=== | ||
===نامه‌های سرگشاده=== | ===نامه‌های سرگشاده=== | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۷۰: | ||
===بنیان‌گذاری=== | ===بنیان‌گذاری=== | ||
===تأثیرپذیری‌ها=== | ===تأثیرپذیری‌ها=== | ||
خود افغانی | خود افغانی می‌گوید: کتاب‌‌های [[صادق هدایت]] مرا جذب می‌کند اما فقط هدایت نبود، آثار چوبک و جمالزاده نیز برایم جذاب بودند و از آثار غربی هم کتب خوشه‌های خشم، جاده‌های تنباکو که از مشکلات طبقاتی صحبت می‌کردند برایم جذابیت داشت.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://negahpub.com/%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D9%88%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1/|عنوان= گفتگوی مجله آزما با علی‌محمد افغانی}</ref>{{سخ}} | ||
===استادان و شاگردان=== | ===استادان و شاگردان=== | ||
===علت شهرت=== | ===علت شهرت=== | ||
افغانی در دوره‌ای آغاز درخشیدن کرد که یأس و دلمردگی بر فضای ادبی کشور سیطره داشت. در دوره‌ای که هنرمندان آرمان گرا و بلند پرواز دورهٔ قبل در کنج انزوا خزیده بودند | افغانی در دوره‌ای آغاز درخشیدن کرد که یأس و دلمردگی بر فضای ادبی کشور سیطره داشت. در دوره‌ای که هنرمندان آرمان گرا و بلند پرواز دورهٔ قبل در کنج انزوا خزیده بودند و ارزش هایی که برای تحققش قلم زده بودند، انکار می کردند و روحیهٔ ناامیدی و شکست را در جامعه دامن می زدند.افغانی در این وضعیت با بازگرداندن انسان به متن جامعه و تأکید بر واقع گرایی و نقش غیرقابل انکار تحولات اجتماعی بر شخصیت فرد، به وضوح نشان داد که انسان نه اسير وراثت که محبوس و گرفتار روابطی است که اقتضائات جامعه بر او تحمیل می کند. او در قالب به تصویر کشیدن ماجراهای زندگی خانواده‌های کرمانشاهی، پرده از یک دوره تاریخی برمی دارد و تغییر و تحولات اجتماعی عصر را از ورای حرف‌ها و اعمال قهرمانان داستان مجسم می کند و بسیاری از باورها و رسوم عامهٔ مردم را برای نسل‌های بعدی به یادگار می گذارد. | ||
هرچند عدم توفيق رمان بعدی اش | هرچند عدم توفيق رمان بعدی اش [[شادکامان دره قره سو]] از یک طرف و مشکلات شخصی و معیشتی خود او در کنار محدودیت‌های اعمال شده بر نویسندگان از سوی رژیم، همه دست به دست هم می‌دهد و او را به مدت ده سال از نوشتن باز می دارد و آن گاه که دوباره قلم به دست می گیرد یا به کنایه و تمثیل رو می آورد و با داستانی عاشقانه همپایه با پاورقی های مجلات عامه پسند می سازد و نمی‌تواند حرف جدیدی مطرح کند، اما با نوشتن رمان [[بافته های رنج]] و ترسیم مبارزات کارگری اوایل دههٔ بیست و قیاس شور و هیجان آزادی با سردی و سکون بعد از کودتا، اثر اجتماعی ارزشمندی می آفریند. نقش او در ادبیات داستانی ایران به دلیل خلق نخستین رمان رئالیستی بزرگ ایران به شیوه ی واقع گرایان اروپایی و نگارش یازده اثر دیگر که از وجوه ارزشی متفاوتی برخوردارند؛ ارزشمند، ستایش انگیز و غیرقابل انکار است. | ||
===فیلم ساخته شده براساس=== | ===فیلم ساخته شده براساس=== | ||
===حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود=== | ===حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود=== | ||
| خط ۲۱۹: | خط ۲۲۱: | ||
[[شادکامان دره قره سو]] | [[شادکامان دره قره سو]] | ||
شادکامان دره قره سو رمانی است که بعد از اجرایی شدن اصول ششگانه موسوم به انقلاب سفید در کشور که به الغای رژیم ارباب رعیتی انجامید نوشته شده و از بسیاری مسائل مربوط به روابط رعایا و مالکین با تمرکز بر روستاهای غرب کشور پرده برداشته است. زمان وقوع حودث داستان به سال‌های اولیه دهه بیست بازمی‌گردد که کشور بعد از خروج رضاشاه از خفقان سیاسی اجتماعی رها می‌شود و احزاب و تجمعات سیاسی مذهبی دوباره شکل می‌گیرد. | شادکامان دره قره سو رمانی است که بعد از اجرایی شدن اصول ششگانه موسوم به انقلاب سفید در کشور که به الغای رژیم ارباب رعیتی انجامید نوشته شده و از بسیاری مسائل مربوط به روابط رعایا و مالکین با تمرکز بر روستاهای غرب کشور پرده برداشته است. زمان وقوع حودث داستان به سال‌های اولیه دهه بیست بازمی‌گردد که کشور بعد از خروج رضاشاه از خفقان سیاسی اجتماعی رها می‌شود و احزاب و تجمعات سیاسی مذهبی دوباره شکل می‌گیرد. | ||
نویسنده داستان را به شیوه دانای کل روایت می‌کند، ساختمان رمان بر بستر ماجرای عاشقانه میان بهرام و | نویسنده داستان را به شیوه دانای کل روایت می‌کند، ساختمان رمان بر بستر ماجرای عاشقانه میان بهرام و سروناز به تحولات این سالها پرداخته است. سال‌هایی که فضای فکری جامعه در حال تغییر است و جنبش های دهقانی و کارگری رشد و توسعه می‌یابند. رعایا دیگر تسلیم بی قید و شرط ارباب‌ها نیستند و بر علیه آنها طغیان می‌کنند و سهم بیشتری از زمین و محصولات کشاورزی می‌طلبند.افغانی در رمان‌هایش همواره با به‌وجود آوردن روایت اصلی، خرده روایت‌هایی در اطراف آن نیز پدید می‌آورد. این خرده روایت ها همواره با نوعی توصیف فضای اجتماعی همراه هستند. | ||
===ناشرانی که با او کار کرده‌اند=== | ===ناشرانی که با او کار کرده‌اند=== | ||
نسخهٔ ۱۵ آبان ۱۳۹۸، ساعت ۱۵:۰۴
| علی‌محمد افغانی | |
|---|---|
 ادبیات اولین میدان مبارزه برای بقای اندیشه یک ملت است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
| |
| نام اصلی | علی‌محمد افغانی |
| زمینهٔ کاری | رمان و داستان کوتاه |
| زادروز | ۱۱دی۱۳۰۳ کرمانشاه |
| رویدادهای مهم | دستگیری و زندانی شدن در دههٔ چهل |
| سبک نوشتاری | رمان و داستان کوتاه |
| کتاب‌ها | «شوهرِ آهوخانم» |
| دلیل سرشناسی | رئالیسم اجتماعی داستان کوتاه |
| اثرگذاشته بر | جریان رمان اجتماعی دههٔ چهل و پنجاه |
علی‌محمد افغانی نویسنده صاحب‌سبک در زمینه رمان اجتماعی است. معروف‌ترین اثر او شوهرِ آهوخانم به عنوان اولین رمان واقع‌گرایانهٔ ایرانی شناخته می‌شود.
افغانی از مهمترین رمان‌نویسان دههٔ چهل و پنجاه ایران شناخته می‌شود. منتقدان آثار افغانی را در زمره گونهٔ اجتماعی تلقی می‌کنند. رمانهای او اغلب همراه با توصیفات اجتماعی و سیاسی همراه است. او در سال۱۳۳۳ به دلیل فعالیت حزبی به زندان می‌افتد. این مدت چهار سالهٔ زندان تأثیر زیادی بر او می‌گذارد این چنین که تمام نوشته‌های او بعد از این مدت همواره نوعی بدبینی سیاسی را همراه خود دارد.
شوهرِ آهوخانم علی‌محمد افغانی به عنوان یکی از شاهکار‌های رمان فارسی تلقی می‌شود. این چنین افغانی با این اثر جایگاهی در رمان فارسی پیدا می‌کند که دست‌‌نیافتنی می‌نماید. اما برخی منتقدان بر این باورند او بعد از شوهرِ آهوخانم با نوعی افول در خلاقیت روبرو می‌شود. اگرچه که افغانی رمان و داستان‌های زیادی بعد از آن چاپ می کند ولی هیچکدام از نوشته‌های او به پای شوهرِ آهوخانم نمی‌رسند. گویا او تمام عصارهٔ نویسندگی خود را در شوهرِ آهوخانم صرف می‌کند. رمانی که به گفته خودش از زیسته و تخیل شخصی‌اش نشأت گرفته است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
با این حال افغانی با خلق شخصیت‌های واقعی و توجه ویژه به مسائل اجتماعی آغازگر این سبک در ایران شناخته می‌شود.
داستانک
خودم چاپش می‌کنم!
ناشران در ابتدا به دلایل مختلف حاضر به چاپ شوهرِ آهوخانم نمی‌شوند. پس افغانی رمان را با هزینه شخصی خودش در دو هزار نسخه چاپ کرد. کتاب به زودی جای خود را میان منتقدان و اهل قلم باز کرد و انجمن کتاب ایران آن را به عنوان رمان برگزیده سال ۱۳۴۰ انتخاب کرد. بعد از آن ناشران زیادی خواستار چاپ رمان شدند!
حدیث بر دار کردن آن سوار که آمده است!
علی‌محمد افغانی پس از کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ به علت فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد. ابتدا به اعدام محکوم شد اما در دادگاه تجدید نظر، به حبس ابد محکوم شد اما بعد از ۵سال با تخفیف آزاد شد.
زندان، آزاد‌ت می‌کند!
برای اولین بار جرقه‌های رمان شوهرِ آهوخانم در زندان به ذهن علی‌محمد افغانی رسید. او این رمان را در زمان حبسش نوشت.
دلالی از نوشتن برای حکومت بهتر است
در سال۱۳۴۵ دومین رمان علی‌محمد افغانی به نام شادکامان دره قره‌سو توسط نشر امیرکبیر به چاپ رسید اما نتوانست به شهرت و موفقیت کتاب شوهرِ آهوخانم برسد. افغانی بعد از این کتاب به دلیل مشکلات معیشتی از نویسندگی دست کشید و به کار آزاد روی آورد و در یک شرکت ژاپنی مشغول به کار شد. از طرف دستگاه وقت برای کمک پیشنهاداتی دریافت کرد اما نپذیرفت و در شرایطی که برخی به او طعنه می‌زدند که دلالی را بر نویسندگی ترجیح می‌دهد، تأکید کرد که دلالی از نوشتن برای حکومت بهتر است.
شلغم میوه جهنمه!
افغانی در رمان شلغم میوه بهشته، با خرافه‌پرستی مقابله می‌کند. در این رمان، یکی از شخصیت‌ها بعد از خوردن شلغم مسخ می‌شود و اندام‌اش از حالت طبیعی خارج می‌شود.
همسر سیدمیران
نام اولین رمان علی‌محمد افغانی با نوعی کنایه همراه است. شخصیت اصلی رمان،آهوخانم یعنی همسر سیدمیران است اما نامی که افغانی برای اثرش برگزیده با نوعی اشاره به وضعیت مردسالار جامعه ایران همراه است اینکه هویت زن وابسته به شوهرش است.
شوهر افغانی
آثار علی‌محمد افغانی بعد از شوهرِ آهوخانم نشانهٔ افول او در نویسندگی هستند. خود افغانی در این مورد می‌گوید: مدتی که در محیط زندان سپری کرده بودم، تمام روز در عالم آهو خانم و سید میران سرابی می‌گذارندم ولی پس از زندان با شروع کار در یک شرکت ژاپنی تمرکز لازم برایم وجود نداشت.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
چوب خط هایی برای نوشتن
افغانی هنگامی که در زندان مشغول نوشتن رمانشوهرِ آهوخانم بود، شب هنگام علامت‌هایی روی دیوار ثبت می‌کرده است تا مطالبی که به ذهنش می‌رسد را فراموش نکند.
داستانک‌های قهر
داستانک‌های آشتی‌ها
داستانک نگرفتن جوایز
داستانک حرفی که در حین گرفتن جایزه زده است
داستانک‌های مذهب و ارتباط با خدا
داستانک‌های عصبانیت، ترک مجلس، مهمانی‌ها، برنامه‌ها، استعفا و مشابه آن
داستانک نحوهٔ مرگ، بازتاب خبر مرگ در روزنامه‌ها و مجلات و نمونه‌هایی از آن
داستانک‌های دارایی
داستانک‌های زندگی شخصی
داستانک برخی خاله‌زنکی‌های شیرین (اشک‌ها و لبخندها)
داستانک شکایت‌هایی از دیگران کرده به محاکم و شکایت‌هایی که از او شده
داستانک‌های مشهور ممیزی
داستانک‌های مربوط به مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و حضور رادیو یا تلویزیون یا فضای مجازی همراه ارايه نمونه‌هایی از آن برای بخش شنیداری و تصویری
عکس سنگ‌قبر و داستانکی از تشییع جنازه و جزيیات آن
داستان‌های دیگر
زندگی و تراث
از روزگاری که رفته
- ۱۳۰۳تولد در کرمانشاه
- ۱۳۰۷ورود به مدرسه ملی همایونی
- ۱۳۲۶رفتن به تهران و ورود به دانشکده افسری
- ۱۳۳۳دستگیری و زندان به جرم فعالیت سیاسی
- ۱۳۴۰چاپ رمان شوهرِ آهوخانم
- ۱۳۴۵چاپ رمان شادکامان دره قره‌سو
- ۱۳۴۵کنار گذاشتن نویسندگی و روی آوردن به شغل آزاد به مدت هشت سال
- ۱۳۵۳چاپ رمان شلغم میوه بهشته
- ۱۳۶۰چاپ رمان سیندخت
- ۱۳۶۱چاپ رمان بافته‌های رنج
- ۱۳۶۴چاپ رمان دکتر بکتاش
- ۱۳۶۷چاپ رمان همسفر‌ها
- ۱۳۷۰انتشار کتاب محکوم به اعدام
- ۱۳۷۰مهاجرت به آمریکا
- ۱۳۷۲انتشار کتاب بوته‌زار
- ۱۳۷۷انتشار کتاب خداحافظ دخترم
- ۱۳۷۷انتشار کتاب دختر دایی پروین
- ۱۳۷۷نوشتن داستان حاج الله باشی
افغانی در گذر زمان
علی‌محمد افغانی در ۱۱دی ماه سال۱۳۰۳ در کرمانشاه متولد شد. پدر او اهل نجف‌آباد اصفهان بود و پس از انقلاب مشروطه به دلیل گرفتاری‌ها و کشت و کشتار‌ها که آنجا می‌شد، تصمیم گرفت که مدتی در آنجا نباشد و به زیارت عتبات برود. سر راه به کرمانشاه رسید و آنجا ماندگار شد.[۱]
علت انتساب خاندان او به افغانی، این بود که پدربزرگ علی‌محمد، شاعری بود که افغان تخلص می‌کرد و خواسته بود شناسنامه‌اش را به نام افغان بگیرد که به او گفتند فامیل افغان داریم، بگذار افغانی و از آن تاریخ این خاندان فامیل افغانی گرفتند.[۲]
پدر علی‌محمد، سواد نداشت ولی از دوراندیشی خوبی برخوردار بود. او علی‌محمد را به مکتب شیخ‌آقا سپرد. علی‌محمد افغانی بعد از ۴سال به مدرسه ملی همایونی رفت و در کلاس دوم پذیرفته شد. او با استعدادی که از خود نشان داد جزو شاگردان نمونه شد و تحصیلات متوسطه را نیز در کرمانشاه گذارند. در کلاس یازدهم با توجه به محیط سیاسی دبیرستان و فضای ضد‌رژیمی که در آن وجود داشت، با تشویق یکی از دبیران خود به انجام فعالیت‌های سیاسی روی آورد.
وی در سال ۱۳۲۶ برای ادامه تحصیل عازم تهران شد. هنگام او‌ج‌گیری نهضت چپ، به دانشکده افسری رفت و چون نتوانست به آزمون ورودی پزشکی برسد وارد پیاده نظام ارتش شد. او با گروهی در آنجا به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و شب‌نامه هایی با مضمون افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت. پس از فارغ‌التحصیلی به علت ممتاز بودن برای گذراندن یک دوره آموزشی به آمریکا اعزام شد. در آنجا ادبیات انگلیسی را فرا گرفت و با ادبیات نوین و دنیای رمان آشنا شد.
هنگام بازگشت، پس از سرنگونی حکومت مصدق و کودتای ۲۸مرداد به علت فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد که ابتدا به اعدام و سپس در دادگاه تجدیدنظر به حبس ابد محکوم شد. اما بعد از ۵سال با تخفیف آزاد شد. در زندان شروع به تدریس زبان انگلیسی و آموختن زبان فرانسه کرد. هم‌چنین نخستین جرقه‌های نگارش رمان شوهرِ آهوخانم در ذهن او شکل گرفت. افغانی این رمان را در زندان نوشت و هنگام بیرون آمدن از زندان به دلیل امتناع ناشران از چاپ آن، کتاب را با هزینه شخصی خود منتشر کرد. او سپس رمان شادکامان دره قره‌سو را نوشت که در سال۱۳۴۵توسط نشر امیرکبیر به چاپ رسید. اما این رمان هیچ‌گاه به اقبال کتاب پیشین او نرسید. افغانی بعد از این کتاب به دلیل مشکلات معیشتی از نویسندگی دست کشید و به کار آزاد روی آورد و در یک شرکت ژاپنی مشغول به کار شد. اما بعد از وقفه‌ای هشت ساله دوباره به عرصه نویسندگی بازگشت و آثاری از خود به جای گذاشت که البته هیچ‌گاه به شهرت شوهرِ آهوخانم نرسیدند.
علی‌محمد افغانی آثاری به زبان انگلیسی نیز دارد: تراژدی نادرشاه، ماه بر فراز جبهه، دختری از شهرستان.
هم‌اینک افغانی در آمریکا زندگی می‌کند. از قول عیسی اربابی«زندگی خصوصی آرام، بی‌سروصدا و در پرده‌ای دارد و رابطه اش با محافل روشنفکری بسیار محدود است. می‌گویند با تجارت پرسود آهن، گذران زندگی می‌کرده است و امروز دوران بازنشستگی را می‌گذراند. [۳]
شخصیت و اندیشه
علی‌محمد افغانی یکی از پیشگامان رمان رئالیسم اجتماعی در ایران است. با آنکه مکتب رئالیسم در ایران پس از نهضت مشروطه، کانون توجه قرار گرفت و به آفرینش رمان‌هایی با مضامین اجتماعی و سیاسی منجر شد اما علی‌محمد افغانی به‌خصوص با رمان شوهرِ آهوخانم مایه‌های عمیق اجتماعی را به آن اضافه کرد.[۴]
افغانی با ذره‌بین خود به قشرهای مختلف و مسائل اجتماعی آنها توجه خاصی دارد. آثار او مناسبت‌ها و رفتارهای جامعه را منعکس می‌کند. خود افغانی معتقد است «در رئالیسم مسئله کوچکی انسان مطرح نیست، بلکه بزرگی انسان حتی در جنبه‌های منفتی ذاتی‌اش مطرح می‌گردد. رئالیسم، والایی و پرتو افکنی انسان است، عمق عواطف انسان است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
این دیدگاه افغانی همراه با نگاه انتقادی‌اش او را از سایر نویسندگان دورهٔ خود متمایز می‌کند. او با آنکه در جوانی‌اش به صورت پرشوری به فعالیت‌های سیاسی پرداخته است اما بعد از آزاد شدن از زندان برای همیشه سیاست حزبی را بوسید و کنار گذاشت. هیچ‌گونه فعالیت و درگیری سیاسی مشخص عملی از او، چه در دوران پیش از انقلاب و چه پس از آن، دیده نشده استت. در کانون نویسندگان ایران و شورای نویسندگان عضو نبود، اگر بود حضوری محسوس و فعال نداشت. از سال۱۳۲۰ تا۱۳۴۰ بازیگر بود و از۱۳۴۰ تاکنون نظاره‌گر بوده و نظاره‌گر باقی خواهد ماند.[۵]
یادمان و بزرگداشت‌ها
از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)
از نگاه دیگران (چند دیدگاه مثبت و منفی)
محمد‌علی اسلامی ندوشن
پس از خواندن کتاب شوهرِ آهوخانم من چون کسی هستم که خواب شگفت‌آور خوشی دیده است و نمی‌تواند از تعریف آن برای دیگران چشم بپوشد و اکنون اگر بخواهیم بزرگترین داستان‌پرداز زبان فارسی را نام ببریم بی گفتگو جز علی‌محمد افغانی کس دیگری نمی‌توان بود.[۶]
محمد شریفی
افغانی نویسنده اجتماعی است و رمانهای او یادآور رمانهای مطول سدهٔ نوزدهم اروپاست. گفتگوهای طولانی و فضل‌فروشانه، استفاده زیاد از تمثیل، بهره‌گیری از اساطیر و افسانه‌های غربی، نقل قول از فیلسوفان و مشاهیر جهان از زبان شخصیت‌های عامی و بی‌سواد، در کنار توجه به تحولات اجتماعی و در سیر حوادث داستانی و آشنایی با آداب و رسوم مردم، از جمله ویژگی‌های بارز آثار اوست.[۷]
نجف دریابندری
علی‌محمد افغانی نویسنده‌ای است تیزبین که حرکات زن و مرد و کودک و حتی سگ و گربه را به خوبی می‌بیند. در هر گوشه‌ای از زندگی می‌تواند زیبایی را ببیند و آن را با قدرت تمام ستایش کند، آدمهای او آدمهای واقعی هستند که در هرجای داستان پیدا شوند و گوشه‌ای از شخصیت آنها بازنموده شود، این گوشه با گوشه‌های دیگر که در جاهای دیگری دیده‌ایم، چنان جفت می‌شود که از مجموع آنها آدم کامل و صحیح پدید می‌آید.[۸]
حسن میرعابدینی
افغانی همچون نویسندگان اولین رمانهای اجتماعی غریزی می‌نویسد و ذهنش تشکل و تربیتی هنرمندانه نیافته است، چنین است که داستان دچار آشفتگی می‌شود. نویسنده در شوهرِ آهوخانم جا به جا سیر داستان را می‌گسلد، پند و اندرز می‌دهد، از ارسطو و پاسکال و دیگران نقل‌قول می‌آورد، فضل‌فروشی می‌کند، اساطیر یونان و احادیث مذهبی را به یاری می‌گیرد.[۹]
محمد علی سپانلو
گرچه شوهرِ آهوخانم گهگاهی دستخوش اطناب ملال‌آوری است، و به‌خصوص گفتگو‌ها زیر تأثیر رمان‌نویسان قرن نوزدهم و آمیخته با اساطیر و احادیث غرب و شرق است و اغلب در حد معلومات گویندگان نیست؛ اما در ظن نویسنده در چند خط اصلی موفق بوده است.[۱۰]
نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش
علی‌محمد افغانی دربارهٔ سبک نویسندگی خودش می‌گوید: شما می‌توانید همه‌ی سبک‌ها را در نوشته‌های من پیدا کنید. سبک رمانتیسیسم، ناتورالیسم، رئالیسم هر تکه از داستان‌های من در یکی از این سبک‌هاست. اما در کل آن بله، بیشتر به رئالیسم نزدیک است. کل داستان باید انتخاب درستی باشد. اگر انتخاب درست نباشد، اصلاً به درد نمی‌خورد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
تفسیر خود از آثارش
موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران
این که نویسنده بگوید سبک من رئالیسم است یا هر سبک دیگری چندان درست نیست این تشخیص را باید دیگران بدهند. مثلاً دولت آبادی در کتاب کوچکی که تازه منتشر کرده در مورد خودش گفته که تحت تأثیر چه کسانی بوده. یا کسانی مثل صادق هدایت و جمالزاده جزو اسطوره های ثابت شده‌اند که دو سه نسل پیش تا حالا آثار این ها را می‌خوانند و به طور طبیعی تحت تأثیر این ها هستند او به این ها هم اشاره کرد و بعد گفته که من تحت تأثیر نوشته های شاهرخ مسکوب بوده ام. در حالی که شاهرخ مسکوب مترجم خوبی است، از نظر من ترجمه بسیار کار مشکلی است. پیدا کردن نثری که هماهنگ با اصل اثر باشد بسیار مشکل است.
| « | به نظرم جلال آل احمد در زمینه سفرنامهنویسى و مقالهنویسى خوش درخشیده است. | » |
خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
از کارهاى احمد محمود هم زمین سوخته برایم جالب است. احمد محمود همسایهها را متأثر از زمین نوآباد شولوخف نگاشت.
کتابی هست به نام ثریا در اغما با شنیدن عنوان کتاب ذهنت به ثریا زن قدیم شاه می‌رود بعد می بینی او نیست و این انسان عادی بی‌هوش است و آریان در آخر کتاب این را می گوید. نود درصد داستان ها شبیه همین هستند آخرش باید از خودت بپرسی خوب چی گفت؟خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
همراهی‌های سیاسی
افغانی اظهار می‌کند: نویسنده خود فردی از اجتماع است و خواه ناخواه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به ویژه سیاست که در جاهایی آن چنان بر فضای جامعه حاکم می‌شود و آن را تهدید می‌کند که مخل آزادی بیان و اندیشه می‌شود.[۱۱]
این چنین خود افغانی نیز در دوران جوانی خود همچون اکثر روشنفکران دیگر به حزب توده می‌گراید. او در سالها اوج شکل‌گیری نهضت چپ تحت تاثیر یکی از دوستانش به نام حسن پیروزی به حزب توده گروید و با کمک برخی از دوستان همفکر شب‌نامه‌هایی پخش کرد و به افشای مسائل پشت پرده ارتش پرداخت.افغانی به دلیل همین مسئله بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۲بازداشت شد و به زندان افتاد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
مخالفت‌های سیاسی
نامه‌های سرگشاده
نام‌های دسته‌جمعی
بیانیه‌ها
جملهٔ موردعلاقه در کتاب‌هایش
جمله‌ای از ایشان
نحوهٔ پوشش
تکیه‌کلام‌ها
خلقیات
منزلی که در آن زندگی می‌کرد (باغ و ویلا)
گزارش جامعی از سفرها(نقشه همراه مکان‌هایی که به آن مسافرت کرده است)
برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است
ناشرانی که با او کار کرده‌اند
کتاب اول افغانی یعنی شوهرِ آهوخانم را انتشارات امیرکبیر به چاپ رسانید اما پس از آن انتشارات نگاه چاپ آن را به عهده گرفت. علاوه بر آن تمام آثار افغانی اعم از رمان و داستان‌کوتاه، توسط نشر نگاه به چاپ رسیده است.
بنیان‌گذاری
تأثیرپذیری‌ها
خود افغانی می‌گوید: کتاب‌‌های صادق هدایت مرا جذب می‌کند اما فقط هدایت نبود، آثار چوبک و جمالزاده نیز برایم جذاب بودند و از آثار غربی هم کتب خوشه‌های خشم، جاده‌های تنباکو که از مشکلات طبقاتی صحبت می‌کردند برایم جذابیت داشت.[۱۲]
استادان و شاگردان
علت شهرت
افغانی در دوره‌ای آغاز درخشیدن کرد که یأس و دلمردگی بر فضای ادبی کشور سیطره داشت. در دوره‌ای که هنرمندان آرمان گرا و بلند پرواز دورهٔ قبل در کنج انزوا خزیده بودند و ارزش هایی که برای تحققش قلم زده بودند، انکار می کردند و روحیهٔ ناامیدی و شکست را در جامعه دامن می زدند.افغانی در این وضعیت با بازگرداندن انسان به متن جامعه و تأکید بر واقع گرایی و نقش غیرقابل انکار تحولات اجتماعی بر شخصیت فرد، به وضوح نشان داد که انسان نه اسير وراثت که محبوس و گرفتار روابطی است که اقتضائات جامعه بر او تحمیل می کند. او در قالب به تصویر کشیدن ماجراهای زندگی خانواده‌های کرمانشاهی، پرده از یک دوره تاریخی برمی دارد و تغییر و تحولات اجتماعی عصر را از ورای حرف‌ها و اعمال قهرمانان داستان مجسم می کند و بسیاری از باورها و رسوم عامهٔ مردم را برای نسل‌های بعدی به یادگار می گذارد. هرچند عدم توفيق رمان بعدی اش شادکامان دره قره سو از یک طرف و مشکلات شخصی و معیشتی خود او در کنار محدودیت‌های اعمال شده بر نویسندگان از سوی رژیم، همه دست به دست هم می‌دهد و او را به مدت ده سال از نوشتن باز می دارد و آن گاه که دوباره قلم به دست می گیرد یا به کنایه و تمثیل رو می آورد و با داستانی عاشقانه همپایه با پاورقی های مجلات عامه پسند می سازد و نمی‌تواند حرف جدیدی مطرح کند، اما با نوشتن رمان بافته های رنج و ترسیم مبارزات کارگری اوایل دههٔ بیست و قیاس شور و هیجان آزادی با سردی و سکون بعد از کودتا، اثر اجتماعی ارزشمندی می آفریند. نقش او در ادبیات داستانی ایران به دلیل خلق نخستین رمان رئالیستی بزرگ ایران به شیوه ی واقع گرایان اروپایی و نگارش یازده اثر دیگر که از وجوه ارزشی متفاوتی برخوردارند؛ ارزشمند، ستایش انگیز و غیرقابل انکار است.
فیلم ساخته شده براساس
حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود
اتفاقات بعد از انتشار آثار
نام جاهایی که به اسم این فرد است
کاریکاتورهایی که درباره‌اش کشیده‌اند
مجسمه و نگاره‌هایی که از او کشیده‌اند
ده تا بیست مطلب نقل‌شده از نمونه‌های فوق از مجلات آن دوره
برگه‌هایی از مصاحبه‌های فرد
آثار و کتاب‌شناسی
سبک و لحن و ویژگی آثار
- علی‌محمد افغانی با توصیفات دقیق، بنای واقع‌گرایی در ادبیات داستانی ایران را پی‌ریزی می‌کند به‌طوری که بسیاری از منتقدان، شوهر آهوخانم را به‌عنوان نخستین اثر رئالیستی توصیف می‌کند.
- افغانی از رهگذر ترسیم روابط خانوادگی، مردسالاری حاکم بر جامعه و وضعیت فلاکت‌بار زنان ایران را به‌صورت کامل شرح می‌دهد. این نخستین‌بار در ادبیات ایران است که نویسنده‌ای این چنین زنان را به صحنه نوشتار می‌آورد.
- سیمای جامعه‌ایران در دههٔ چهل از دیدگاه افغانی همراه نوعی بی‌سوادی و بی‌فرهنگی، اعتقاد به جادو و باور‌های غلط و تعصبات همراه است. افغانی این چنین سعی می‌کند که با نشان دادن این نکته‌ها به نقد آنها نیز بپردازد.
- او با نشان دادن مسئله طبقات و سرمایه داری به نقد ارزش‌های دگرگون شده جامعه می‌پردازد. جامعه‌ای که اخلاق و اصالت از بین رفته است و جای آن را پول گرفته است. این چنین اکثر قهرمانان رمانهای افغانی از طبقه فرودست هستند. آنان برای عقاید خود می‌جنگند و برایشان مهم نیست که شکست بخورند چرا که ارزشی مهمتری درون آنها خانه کرده است.
- زمان وقوع حوادث داستان‌های افغانی به سال‌های پیش و پس از ۱۳۲۰ بازمی‌گردد و او با تشریح وضعیت اجتماعی و فرهنگی کشور، به مقایسه و ذکر تفاوت‌های دو دوره می‌پردازد و تصویر روشنی از سال‌های حکومت استبدادی رضا شاه و سال‌های بعد از خروج او به دست می‌دهد. به همین دلیل سویه نگرش افغانی آغشته با رنگ و بوی سیاسی نیز هست.
- افغانی توجه خاصی به روستا و مردمان آن نیز دارد. در حالی‌که اکثر داستان‌های معاصر او حال و هوای شهر و شهرنشینان را دارد افغانی همچون غلامحسین ساعدی نگاه خاصی به جامعه روستایی دارد.
- تفاوت افغانی و صادق چوبک
چوبک بر خلاف افغانی که نویسنده‌ای واقع‌گرا است، به ناتورالیسم گرایش دارد. در این شیوه ادبی نویسنده فطرت را محور کردار‌های بشری قرار می‌دهد. در ناتورالیسم انسان اجتماعی جای خود را به انسان زیستی می‌دهد. نویسندگان ناتورالیست از آنجا که بدی را زاده سرشت انسان می‌دانند هیچ‌گاه تکامل یا تنزل شخصیت آدمهای داستانی خود را در موقعیت اجتماعی توصیف نمی‌کنند و کارشان نسخه‌برداری از طبیعت و واقعیت است. برای مثال در آثار چوبک رویداد داستان و انگیزه قهرمانان در گذر طبیعی خود پیش می‌رود و رویدادهای اجتماعی چون زنجیری به هم پیوسته با دیدی اجتماعی و دیدگاه انتقادی پیش نمی‌رود. حتی در اجتماعی‌ترین اثر چوبک یعنی تنگسیر پیوند چندانی میان اعمال قهرمانان و شرایط اجتماعی وجود ندارد. برخلاف چوبک، افغانی انسان را در متن جامعه می‌نگرد و اعمال و انگیزه‌های او را نه بر پایه غرایز جنسی، بلکه معلول شرایط اجتماعی قلمداد می‌کند و تأثیر رویدادهای اجتماعی بر اعمال قهرمانانش را به خوبی نشان می‌دهد.
کارنامه و فهرست آثار
- ۱۳۴۰رمان شوهرِ آهوخانم، انتشار توسط نشر امیرکبیر در دو هزار نسخه
- ۱۳۴۵چاپ رمان شادکامان دره قره‌سو
- ۱۳۴۵کنار گذاشتن نویسندگی و روی آوردن به شغل آزاد به مدت هشت سال
- ۱۳۵۳چاپ رمان شلغم میوه بهشته
- ۱۳۶۰چاپ رمان سیندخت
- ۱۳۶۱چاپ رمان بافته‌های رنج
- ۱۳۶۴چاپ رمان دکتر بکتاش
- ۱۳۶۷چاپ رمان همسفر‌ها
- ۱۳۷۰انتشار کتاب محکوم به اعدام
- ۱۳۷۰مهاجرت به آمریکا
- ۱۳۷۲انتشار کتاب بوته‌زار
- ۱۳۷۷انتشار کتاب خداحافظ دخترم
- ۱۳۷۷انتشار کتاب دختر دایی پروین
- ۱۳۷۷نوشتن داستان حاج الله باشی
جوایز و افتخارات
منبع‌شناسی (منابعی که دربارهٔ آثار فرد نوشته شده است)
بررسی چند اثر
شوهرِ آهوخانم شوهرِ آهوخانم رمانی است در انتقاد از نظام مردسالارانه حاکم بر جامعه و بی‌پناهی و مظلومیت زن ایرانی که بر گرد وقایع و ماجراهایی که در حد فاصل سال‌های۱۳۱۳ تا ۱۳۲۰ بر خانواده سید میران سرابی در کرمانشاه می‌گردد، بسط و گسترش یافته است. سال‌هایی که حکومت پهلوی شعار پیشرفت و همگامی با کاروان تمدن بشر و با هدف زدودن برخی آیین‌های منحط دست و پا گیر جامعه ایران به شیوه‌ای آمرانه دست به برخی اصلاحات می‌زندو سعی در رواج فرهنگ غرب در کشور دارد. نویسنده که رمان را به شیوه دانای کل روایت می‌کند، با خلق سه شخصیت اصلی و شرح اتفاقات و وقایعی که بر آنها می‌گذرد و با نمود شخصیت آنها در خلال توسعه ساختمان رمان، گذار جامعه سنتی ایران به سمت تجدد را در یکی از دوران های متلاطم و پر حادثه تاریخ ایران معاصر نشان می‌دهد. شادکامان دره قره سو شادکامان دره قره سو رمانی است که بعد از اجرایی شدن اصول ششگانه موسوم به انقلاب سفید در کشور که به الغای رژیم ارباب رعیتی انجامید نوشته شده و از بسیاری مسائل مربوط به روابط رعایا و مالکین با تمرکز بر روستاهای غرب کشور پرده برداشته است. زمان وقوع حودث داستان به سال‌های اولیه دهه بیست بازمی‌گردد که کشور بعد از خروج رضاشاه از خفقان سیاسی اجتماعی رها می‌شود و احزاب و تجمعات سیاسی مذهبی دوباره شکل می‌گیرد. نویسنده داستان را به شیوه دانای کل روایت می‌کند، ساختمان رمان بر بستر ماجرای عاشقانه میان بهرام و سروناز به تحولات این سالها پرداخته است. سال‌هایی که فضای فکری جامعه در حال تغییر است و جنبش های دهقانی و کارگری رشد و توسعه می‌یابند. رعایا دیگر تسلیم بی قید و شرط ارباب‌ها نیستند و بر علیه آنها طغیان می‌کنند و سهم بیشتری از زمین و محصولات کشاورزی می‌طلبند.افغانی در رمان‌هایش همواره با به‌وجود آوردن روایت اصلی، خرده روایت‌هایی در اطراف آن نیز پدید می‌آورد. این خرده روایت ها همواره با نوعی توصیف فضای اجتماعی همراه هستند.
ناشرانی که با او کار کرده‌اند
تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها
منبع‌شناسی
نوا، نما، نگاه
خواندنی و شنیداری و تصویری و قطعاتی از کارهای وی (بدون محدودیت و براساس جذابیت نمونه‌های شنیداری و تصویری انتخاب شود)
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ناطقی، نگاهی به رئالیسم در آثار علی‌محمد افغانی و سیمین دانشور، ۳۲.
- ↑ ناطقی، نگاهی به رئالیسم در آثار علی‌محمد افغانی و سیمین دانشور، ۳۳.
- ↑ عیسی اربابی، چهار سرو افسانه، ۲۳۹.
- ↑ سالمیان. «بازتاب مولفه‌های مکتب رئالیسم در رمان شوهرِ آهوخانم». فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، ۱۳۹۲، ۱۸.
- ↑ عیسی اربابی، چهار سرو افسانه، ۲۴۰.
- ↑ اسلامی ندوشن. «دربارهٔ شوهرِ آهوخانم». یغما، ۱۳۴۰، ۱۲.
- ↑ شریفی، فرهنگ ادبیات فارسی، ۱۲۲.
- ↑ افغانی، مقدمه کتاب شوهر آهو خانم، ۱۱.
- ↑ میرعابدینی، صد سال داستان‌نویسی ایران، ۳۹۸.
- ↑ سپانلو، نویسندگان پیشرو ایران، ۱۶۷.
- ↑ {{یادکرد وب|نشانی= https://negahpub.com/%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D9%88%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1/%7Cعنوان= گفتگوی مجله آزما با علی‌محمد افغانی}
- ↑ {{یادکرد وب|نشانی= https://negahpub.com/%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D9%88%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1/%7Cعنوان= گفتگوی مجله آزما با علی‌محمد افغانی}