عباس یمینی‌شریف

عباس یمینی‌شریف
پرونده:0000.jpg
ملیت	ایرانی

حکایت‌ها

آوازخوانی

او خود می‌نویسد «فرخی آوازخوانی را استخدام کرده بود که اشعار سیاسی و انتقادی او را در باغی که بر روی کوه مشرف به رودخانه و جاده دربند بود، شب‌های جمعه و شب‌های شنبه که جمعیت فراوانی برای تفریح در دره‌ی دربند و سربند به آنجا می‌آمدند، به صورت آواز بخواند و پیام او را به گوش مردم برساند. آوازخوان سواد نداشت و چون من در آن موقع کودکی ده ساله بودم و می‌توانستم شعرها را بخوانم، فرخی آنها را به من می‌داد و من در کنار آن آوازخوان که در بلندترین محل باغ مشرف به رودخانه دربند می نشست، می نشستم و شعرها را از روی دست‌نویس‌های فرخی آهسته می‌خواندم و او آنها را با صدایی رسا، که چند بار در کوهستان می‌پیچید می‌خواند و دره دربند را در شور و حالی فرو می‌برد.» (کتاب نیم قرن در باغ شعر کودکان، چاپ پنجم، تهران، ۱۳۷۱، عباس یمینی شریف، انتشارات روش نو)

سنگ نپران سنگ نپران

«یمینی‌شریف درباره چگونگی سروده شدن شعر خاطره‌انگیز سنگ‌ نپران خاطر‌ه‌ای نقل می‌کند: «در ایام تابستان بچه‌ها در کوچه‌ها جمع می‌شدند و به یکدیگر سنگ می‌زدند یا به خانه‌های مردم سنگ می‌انداختند و شیشه‌ها را می‌شکستند. ما تصمیم گرفتیم در مجله بازی کودکان، که من سردبیرش بودم، مطلبی بنویسیم. در همین اندیشه بودیم که یکی از همین سنگ‌ها به سر فرزند صاحب امتیاز مجله، ابراهیم بنی احمد، خورد و سر او را شکست. این اتفاق سبب شد که من آن مطلب را به شعر درآوردم، به طوری که وزن آن نشاط‌آور و برای بچه‌ها مناسب باشد. بدین ترتیب شعر سنگ نپران ساخته شد. (کتاب نیم قرن در باغ شعر کودکان، چاپ پنجم، تهران، ۱۳۷۱، عباس یمینی شریف، انتشارات روش نو)

زندگی و تراث

سال‌شمار زندگی

۱۲۹۸ تولد در پامنار تهران ۱۳۰۳ عزیمت به دهکده در بند به همراه خانواده، شروع به تحصیلات در مکتب خانه روستا ۱۳۱۴ اخذ مدرک شش ساله ابتدایی از دبستان دولتی تجریش ۱۳۱۷ورود به دانشسرای مقدماتی ، اخذ مدرک دوره اول متوسطه از دبیرستان دارالفنون تهران، آشنایی با ادبیات کودک و شروع به ترجمه ۱۳۱۹ اخذ گواهینامه از دانش سرای مقدماتی ۱۳۲۱ انتشار اولین شعر در مجله «نونهالان» ۱۳۲۴ چاپ اشعار در کتب درسی ۱۳۲۵ انتشار اولین کتاب او به نام آواز فرشتگان ۱۳۲۸ انتصاب به مدیریت مجلات دانش آموز و سازمان جوانان شیر و خورشید سرخ ۱۳۳۲ اعزام به دانشگاه کلمبیا و تحصیل یک ساله در رشته ادبیات کودک ۱۳۳۴ تاسیس مدرسه روش نو ۱۳۳۵ سردبیری مجله کیهان بچه ها ۱۳۳۷ انتشار مجله «بازی کودکان» ۱۳۴۱ تاسیس شورای کتاب کودک ۱۳۶۳ انتشار آخرین کتاب او با نام سیاهک و سفیدک ۱۳۶۸ به سبب بیماری سرطان درگذشت

در ذهن و ضمیر دیگران

کاووس حسن‌لی

«در شعر گذشته‌ی فارسی، مخاطب کودک و غیرکودک جدا نبودند و کودکان، مخاطبان مستقل به شمار نمی‌رفتند. شعر یمینی‌شریف چون مرحوم باغچه‌بان حلقه‌ی اتصال شعر پیش از او و پس از اوست. باغچه‌بان و یمینی‌شریف در سروده‌های خود مخاطب کودک را با مخاطب غیرکودک جدا کردند و آنان را با هویتی مستقل نگاه کردند. بی‌گمان این خود پیشرفتی اساسی در شعر کودک بود. اما یادآوری این نکته نیز در همین جا شایسته است که هر دو نفر آنان در جایگاهی بلند، نصیحت‌گرانه به کودک نگاه کردند و نتوانستند خود را به جای کودک بگذارند و از دریچه‌ی چشم او جهان هستی را نگاه کنند.» (فراز و فرودهای شعر یمینی‌شریف؛ نگاهی به شعر و زندگی عباس یمینی‌شریف، دکتر کاووس حسن‌لی ، مجله شعر، شماره ۶۹، بهار ۱۳۶۹)

محمدهادی محمدی

«بی‌گمان یکی از کسانی که در تحلیل‌های هم‌زمانی دستاویز ستیز و خوارشماری قرار گرفت، عباس یمینی‌شریف بوده است. اندیشه‌ها و آثار هنری او برای کودکان از سوی صمد بهرنگی و محمود کیانوش به نقد بی‌رحمانه گرفته شد و توانایی و استعداد او خوار شمرده شد.» (جایگاه عباس یمینی‌شریف از دیدگاه تاریخی به ادبیات معاصر کودکان، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات ایران، محمدهادی محمدی)

محمود کیانوش

«رفته رفته از میان کسانی که دل به تعلیم و تربیت کودک سپرده بودند، تنی چند به نیاز عمیق کودک امروز به شعر پی‌بردند و خود به ساختن شعر ویژه کودک پرداختند. جبار باغچه‌بان و عباس یمینی‌شریف از آن جمله بودند،‌ که اولی پاکدل و بی‌ادعا بود و دوست‌دار واقعی کودک و می‌کوشید که چیزهایی شعرگونه برای کودکان در حد نیازی که خود در باغچه‌اش داشت، بسازد. و اما دومی هرگز باور نکرد که شاعر نیست و آنچه که می‌سازد نه شعر است، نه حتی وسیله‌ای برای سرگرمی کودکان، چنان که انتظارشان را از شعر گمراه نکند و بتوانند میان آگهی‌های منظوم بازرگانی و شعر تفاوتی بگذارند، و باز باور نکرد که قبول او نشانه خالی بودن میدان بود، نه پهلوانی او» (محمود کیانوش، نقد و بررسی شعر کودک در ایران، چاپ سوم، تهران، آگاه، ۱۳۷۹، ص ۳۵)

از نظر شریف

• «من نمی‌توانم با آن عده‌ای که می‌گویند زبان شعر باید همیشه زبانی از ابهام داشته، مرموز و به طور حتم خیال‌انگیز باشد، هم عقیده باشم. به خصوص در مورد شعر کودک. زبان شعر مانند زبان نثر زبانی است قابل کاربرد برای اندیشه‌ی شاعر و بیان نظر او درباره‌ی هر چیزی از چیزها و امری از امور و موضوعی از موضوعات. اینکه عده‌ای حدود شعر را محدود و دامنه آن را کوتاه می‌کنند، کاری به جا نیست. در حالی که زبان شعر زبانی زیبا، موزون، خوش‌آهنگ ،جالب، جاذب است که سریع تأثیر می‌گذارد، چرا از آن برای امور زندگی استفاده نشود و اگر استفاده شد بگویند شعر نیست! پس چیست؟ اگر می‌گویند نام آن نظم است، کلمه‌ی نظم از ارزش این گونه شعرها نمی‌کاهد.» (کتاب نیم قرن در باغ شعر کودکان، چاپ پنجم، تهران، ۱۳۷۱، عباس یمینی‌شریف، انتشارات روش‌ نو)

• «پنجاه سال پیش که به سرودن شعر برای کودکان و نوجوانان پرداختم، کس دیگری به نام شاعر کودکان وجود نداشت. تنها چند شاعر مانند ایرج میرزا، یحیی دولت‌آبادی، مهدی قلی‌خان هدایت، ملک‌الشعرا بهار، حبیب یغمایی، پروین اعتصامی، گل گلاب و یکی دو تن دیگر چند شعری برای کودکان سروده بودند.» (کتاب نیم قرن در باغ شعر کودکان، چاپ پنجم، تهران، ۱۳۷۱، عباس یمینی‌شریف، انتشارات روش‌ نو)

آثار و کتاب‌شناسی

تالیفات کودک و نوجوان

• آواز فرشتگان، ۱۳۲۵، مجموعه اشعار براي كودكان ۴ تا ۸ سال
• گربه‌هاي شيپورزن، ۱۳۲۸، قصه‌هاي منظوم براي ۸ تا ۱۲ سال
• قصه‌هاي شيرين، ۱۳۲۶، داستان‌هاي منظوم براي كودكان و نوجوانان
• دو كدخدا، ۱۳۲۹، قصه‌اي منثور براي كودكان ۸ تا ۱۲ سال
• دنياگردي جمشيد و مهشيد، ۱۳۳۲، داستان سفر دو كودك به كشورهاي مختلف و شرحي از آن كشورها
• بازي با الفبا، ۱۳۳۳، كتابي براي آموختن الفبا در كودكستان
• داستان عروسك ۱۳۳۷، با همكاري اسماعیل والی‌زاده، كتابي است كمك درسي براي كلاس اول دبستان
• داستان بیژن و شیر، ۱۳۳۸، با همكاري اسماعیل والی‌زاده، كمك درسي براي كلاس دوم ابتدايي
• کتاب اول دبستان، ۱۳۳۹، با همكاري پرويز كلانتري و زماني كه مدت‌ها كتاب درسي بود
• فری به آسمان می رود، ۱۳۴۴، داستاني است از حوادثي كه بر سر دختر گمشده‌اي مي‌آيد براي كودكان ۸ تا ۱۲ سال
• آوای نوگلان، ۱۳۴۵، مجموعه اشعار براي كودكان قبل از دبستان و سال‌هاي اول و دوم
• پرویز و آیینه، داستاني است به شعر و نثر براي قبل از دبستان و سال‌هاي اول و دوم دبستان
• در میان ابرها، ۱۳۴۹، حاصل همكاري دانش آموزان و آموزگار، مجموعه‌اي است از داستان‌هاي منثور براي كودكان و نوجوانان
• گل‌های گویا، ۱۳۵۰، اشعاري براي كودكان ۸ تا ۱۲ سال
• پوري و لباس‌هاي او، ۱۳۵۰، داستاني است به شعر و نثر براي قبل از دبستان و سال‌هاي اول و دوم
• همسايه عجيب، ۱۳۵۰، خاطراتي از دوران طفوليت نويسنده و همسايگان او براي نوجوانان
• باغ نغمه‌ها، ۱۳۵۲، اشعاري براي نوجوانان
• دستمال گلدار و گنج بي‌صاحب، ۱۳۵۴، نمايشنامه‌اي است از يك داستان تاريخي براي كودكان دبستان و راهنمايي
• داستان خر و خركچي، ۱۳۵۵، داستاني است از يك روستايي كه به شهر مهاجرت كرده و پشيمان شده است. براي سالهاي آخر دبستان و راهنمايي
• كتاب توكا، ۱۳۵۶، وصف حال كسي است كه آرزوي خواندن كتاب دارد. براي كودكان 8 تا 12 سال
• خانه باباعلي، ۱۳۶۱، كتابي است براي قبل از دبستان و كمكي كلاس‌هاي اول و دوم دبستان
• شعر با الفبا، ۱۳۶۲، كتابي است به شعر براي آموختن الفبا در خانه و كودكستان و كمكي كلاس اول
• سياهك و سفيدك، ۱۳۶۳، داستاني است به نثر براي قبل از دبستان و كمكي كلاس‌هاي اول و دوم دبستان
• آواز سوسک، ۱۳۸۴
• شهر ناپدیدان، ۱۳۸۴، چاپ دوم
• باغ دوستی، ۱۳۸۵، چاپ دوم
• پلنگ یکه‌تاز، ۱۳۸۵، چاپ دوم
• کتاب ما بچه‌ها، ۱۳۸۷
• دركودكستان، ۱۳۸۷

تالیفات بزرگ‌سال

• آه ايران عزيز، ۱۳۵۳، اشعاري است با وزن شكسته درباره ايران و نام خليج فارس
• سفر با تور، چاپ ۱۳۵۵، اشعار بزرگسال
• نيم قرن در باغ شعر كودكان، ۱۳۶۶

یمینی‌شریف، عباس،(1368)، نیم قرن در باغ شعر فارسی، تهران: آتلیه، چاپ سوم.

• جدال در پرتگاه توچال، ۱۳۶۸
• فارسي زبان ايرانيان، ۱۳۶۸

ترجمه‌ها

• برق و حريق، ۱۳۳۰، معلومات عمومي براي آگاهي از برق و آتش‌سوزي.
• روي زمين و زير زمين، ۱۳۳۰، گیاه‌شناسی برای کودکان، اثر اریاوبر، كتاب علمي براي پيش از دبستان و سالهاي اول دبستان
• جزيره مرجان، ۱۳۳۶، داستاني انگليسي اثر پلنتین

منبع‌شناسی

کتب

فرازها و فرودهای شعر یمینی ‏شریف. بزرگداشت یمینی شریف. بی‏جا: بی‏نا. خسرونژاد، مرتضی (۱۳۸۲)

حسن لی، کاووس(1385) فرازها و فرودهای یمینی شریف، بزرگداشت یمینی شریف، آذرماه

یمینی شریف، عباس(1345) آواز فرشتگان یا اشعار کودکان، نقاشی متن:مرتضی ممیز، چاپ چهارم، تهران:سازمان کتاب های طلایی، وابسته به مؤسسۀ انتشارت امیرکبیر

مقالات

• جهان تيغ،مريم،سبك شناسي اشعار كودك و نو جوان عباس يميني شريف، فصلنامه تخصصي سبك شناسي نظم و نثر فارسي،(بهار ادب)سال چهارم – شماره اول ،بهار 1390.
• يارشاطر،احسان، يادنامه يميني شريف،(تهران:روش نو،1370).
• بهرنگی،صمد،سخنی درباره آوای نوگلان مجموعه شعر برای کودکان اثر عباس یمینی شریف، (تبریز: شمس، 1348).
• یمینی شریف،عباس،كتاب ما و بچه ها،(تهران:اداره كل آموزش بزرگسالان،با كمك سازمان تربيتي و علمي و فرهنگي ملل متحد،يونسكو،1341).

پایان نامه

• شرح احوال و نقد آثار عباس یمینی‌شریف، هومن رضاییان،‌ کارشناسی ارشد، ۱۳۹۴
• بررسی مضامین برجسته شعر کودک در اشعار عباس یمینی‌شریف، محمود کیانوش و ناصر کشاورز، زهرا خانی، کارشناسی ارشد، ۱۳۹۷
• توصیف سبک شناسیک شعر کودک از مشروطیت به بعد (عباس یمینی‌شریف، جبار باغچه‌بان، محمود کیانوش، احمد شاملو، ترانه‌ها، متل‌ها و لالایی‌ها)،‌ مسعود زندوانی، کارشناسی ارشد، ۱۳۸۹
• بررسی وضعیت ادبیات کودک در نثر داستانی معاصر فارسی از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ (با تکیه بر آثار عباس یمینی‌شریف، مهدی آذریزدی و صمد بهرنگی)، فاطمه بیدقی، کارشناسی ارشد، ۱۳۹۰
• بررسی ادبیات تعلیمی کودک و نوجوان در اشعار پروین اعتصامی، محمد‌تقی بهار، ‌جبار باغچه‌بان، محمود کیانوش، عباس یمینی‌شریف، فاطمه اکبرنتاج بیشه، کارشناسی ارشد، ۱۳۹۲

پیوند به بیرون

• «جست‌وجو پایان‌نامه‌های مرتبط با علی‌اکبر دهخدا». ایرانداک. بازبینی‌شده در ۲۲مهر۱۳۹۸. 

• «سامانه گنج، جستجو پایان‌نامه‌های مرتبط با علی‌اکبر دهخدا». ایرانداک. بازبینی‌شده در ۲۲مهر۱۳۹۸.