'''حبیب‌الله چاپچیان'''، شاعر آئینی معاصر است.<ref name="شرف"/>
'''حبیب‌الله چایچیان'''، شاعر آئینی معاصر است.<ref name="شرف"/>
<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
حبیب‌الله چایچیان، متخلّص به حسان، شاعر و مرثیه سرای اهل بیت(ع) در قرن چهاردهم شمسی، بیشتر سروده‌هایش مدح و مرثیه اهل بیت(ع) است. خود او به تاثیرپذیری از اندیشه‌های علامه امینی و عسکری اشاره کرده است. او بارها از سوی علامه امینی و آیت الله خامنه‌ای مورد تحسین و تشویق قرار گرفته است. دیوان اشعار او در سه جلد به چاپ رسیده است. «'''امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود'''» و «'''آمدم ای شاه پناهم بده'''» از سروده‌های معروف اوست.<ref name="ارتقا">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13960911000814/%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%B0%D9%88%D9%82-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A1 |عنوان=مرحوم چایچیان با اعتقاد و ذوق سلیم خود جایگاه ادبی شعر آئینی را ارتقاء بخشید}}</ref> «حسان» از جمله شاعران آئینی است که صبغه سرودن شعرش از هشتاد سال گذشته است. او با توجه به مطالعات عمیق که در حوزه دین و معارف اسلامی داشته، توانسته است این مفاهیم متعالی را در قالب شعر و نوحه بریزد. حضور هنرمندانه او در این عرصه باعث شده است که شعرهای وی زبانزد خاص و عام باشد.<ref name="شرف">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.farsnews.ir/news/13920825001358/%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%81-%D9%88-%DA%A9%DA%98%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%85|عنوان=شرفشاهی: در شعر حسان شاهد انحراف و کژتابی نیستیم}}</ref>
حبیب‌الله چایچیان متخلّص به «حسان» در سال ۱۳۰۲ در تبریز متولد شد و در شش‌سالگی همراه خانواده‌اش به تهران آمد. او نخستین شعرش را در پانزده‌سالگی سرود و پس از اولین سفر کربلایش، طبع شعر خود را وقف چهارده معصوم کرد و در حوزه شعر آیینی و مذهبی به فعالیت پرداخت.<ref name="حضرت زینب"/>
بیشتر سروده‌های حسان، مدح و مرثیه اهل بیت(ع) است. خود او به تاثیرپذیری از اندیشه‌های علامه امینی و عسکری اشاره کرده است. او بارها از سوی علامه امینی و آیت الله خامنه‌ای مورد تحسین و تشویق قرار گرفته است. دیوان اشعار او در سه جلد به چاپ رسیده است. «'''امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود'''» و «'''آمدم ای شاه پناهم بده'''» از معروفترین سروده‌های اوست.<ref name="ارتقا">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13960911000814/%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%B0%D9%88%D9%82-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A1 |عنوان=مرحوم چایچیان با اعتقاد و ذوق سلیم خود جایگاه ادبی شعر آئینی را ارتقاء بخشید}}</ref> «حسان» از جمله شاعران آئینی است که صبغه سرودن شعرش از هشتاد سال گذشته است. او با توجه به مطالعات عمیق که در حوزه دین و معارف اسلامی داشته، توانسته است این مفاهیم متعالی را در قالب شعر و نوحه بریزد. حضور هنرمندانه او در این عرصه باعث شده است که شعرهای وی زبانزد خاص و عام باشد.<ref name="شرف">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.farsnews.ir/news/13920825001358/%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%81-%D9%88-%DA%A9%DA%98%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%85|عنوان=شرفشاهی: در شعر حسان شاهد انحراف و کژتابی نیستیم}}</ref>
[[گل‌های پرپر]]، [[خزان گلریز]]، [[باغستان عشق]]، [[سایه‌های غم]]، [[ای اشک‌ها بریزید]] (جلد اول دیوان اشعار)، [[خلوتگه راز]] (جلد دوم دیوان اشعار)، چهل حدیث جالب از علی بن ابی‌طالب (ع) و جلد سوم دیوان اشعار از جمله آثار اوست. او همچنین کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» را با نام «زینب (س) بانوی قهرمان کربلا» به فارسی ترجمه کرد. فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا (س) است که توسط وی گردآوری شده است.<ref name="مادر"/>
[[گل‌های پرپر]]، [[خزان گلریز]]، [[باغستان عشق]]، [[سایه‌های غم]]، [[ای اشک‌ها بریزید]] (جلد اول دیوان اشعار)، [[خلوتگه راز]] (جلد دوم دیوان اشعار)، چهل حدیث جالب از علی بن ابی‌طالب (ع) و جلد سوم دیوان اشعار، عناوین دفترهای شعر اوست. او همچنین کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» را با نام «زینب(س) بانوی قهرمان کربلا» به فارسی ترجمه کرد. فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که توسط این شاعر گردآوری شده است.<ref name="مادر"/>
حبیب‌الله چایچیان در روز پنجشنبه، ۹آذر۱۳۹۶ درگذشت.<ref name="حضرت زینب"/>
[[پرونده:چایچیان ۲.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:چایچیان۱.jpg|320px|thumb|چپ]]
<ref name="">{{یادکرد وب|نشانی= |عنوان=}}</ref>
[[پرونده:چایچیان۳.gif|320px|thumb|چپ]]
==آیینه‌ای از حبیب‌الله چاپچیان==
[[پرونده:چایچیان۴.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:چایچیان۶.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:چایچیان۵.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:چایچیان بزرگداشت.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:تشییع چایچیان۲.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:تشییع چایچیان.jpg|320px|thumb|چپ]]
[[پرونده:مجلس ختم.jpg|320px|thumb|چپ]]
==آیینه‌ای از حبیب‌الله چایچیان==
===اولین شعر===
===اولین شعر===
حسان ۶ ساله بود که همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد. او تحصیلات خود را در تهران در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند؛ سپس به استخدام بانک ملی ایران در آمد. نخستین شعری که سرود در ۱۵ سالگی و در رثای پدرش بود که با این مطلع آغاز شد:
حسان در شش‌سالگی همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد. او تحصیلات خود را در تهران در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند؛ سپس به استخدام بانک ملی ایران درآمد. نخستین شعری که سرود در پانزده‌سالگی و در رثای پدرش بود که با این مطلع آغاز شد:
'''«پدرم رخت از این جهان بر بست/ کمرم از غم و محن بشکست'''
'''«پدرم رخت از این جهان بر بست/ کمرم از غم و محن بشکست'''
خط ۶۷:
خط ۷۶:
===نقش مادر در تغییر مسیر شاعری===
===نقش مادر در تغییر مسیر شاعری===
چایچیان با تشویق مادرش به سرودن اشعار در مدح و مرثیه ائمه (ع) پرداخت. او پس از سفر به کربلا فقط به سرودن مدح آل علی (ع) پرداخت و آثار دیگرش را در آتش انداخت. اشعارش مورد توجه جامعه مذهبی ایران و پارسی‌زبانان است و در جمع عزاداران عاشورایی زمزمه می‌شود. گفته شده که او در مقطعی از زندگی‌اش تصمیم می‌گیرد که جز برای خاندان رسول (ص) خدا برای کسی شعری نسراید.<ref name="مادر"/>
چایچیان با تشویق مادرش به سرودن اشعار در مدح و مرثیه ائمه(ع) پرداخت. او پس از سفر به کربلا فقط به سرودن مدح آل علی(ع) پرداخت و آثار دیگرش را در آتش انداخت. اشعارش مورد توجه جامعه مذهبی ایران و پارسی‌زبانان است و در جمع عزاداران عاشورایی زمزمه می‌شود. گفته شده که او در مقطعی از زندگی‌اش تصمیم می‌گیرد که جز برای خاندان رسول(ص) خدا برای کسی شعری نسراید.<ref name="مادر"/>
===تخلص «حسان» از کجا آمد؟===
===تخلص «حسان» از کجا آمد؟===
من برای اشعار آیینی دنبال تخلص می‌گشتم. وقتی بنا شد تخلص انتخاب کنم، با مادر و مادربزرگم اولین بار به کربلا مشرف شده بودیم. جلوی ضریح متوجه شدم که جای استجابت دعاست. در جوار ضریح حضرت خواستم طبع من به مناجات، قرآن، مدح و مرثیه چهارده معصوم علیهم‌السلام و پند و اندرز اختصاص یابد. تصادفاً بعدها متوجه شدم، دعایم مستجاب شده است. بعد از این، تمام اشعار گذشته‌ام را از بین بردم؛ زیرا اگر از بین نمی‌بردم، هر موضوعی به‌نظرم می‌رسید بنا داشتم به آن دیوان ملحق کنم. در مقدمه کتاب «گل‌های پرپر» هم این موضوع را نوشتم. برای تخلص هم به قرآن مراجعه کردم، سوره الرحمن آمد و از میان تمام کلمات، «حسان» جامع و کوتاه و برای تخلص مناسب بود. حسان به معنای نیکو و زیباست.<ref name="مادر"/>
من برای اشعار آیینی دنبال تخلص می‌گشتم. وقتی بنا شد تخلص انتخاب کنم، با مادر و مادربزرگم اولین بار به کربلا مشرف شده بودیم. جلوی ضریح متوجه شدم که جای استجابت دعاست. در جوار ضریح حضرت خواستم طبع من به مناجات، قرآن، مدح و مرثیه چهارده معصوم علیهم‌السلام و پند و اندرز اختصاص یابد. تصادفاً بعدها متوجه شدم، دعایم مستجاب شده است. بعد از این، تمام اشعار گذشته‌ام را از بین بردم؛ زیرا اگر از بین نمی‌بردم، هر موضوعی به‌نظرم می‌رسید بنا داشتم به آن دیوان ملحق کنم. در مقدمه کتاب «[[گل‌های پرپر]]» هم این موضوع را نوشتم. برای تخلص هم به قرآن مراجعه کردم، سوره الرحمن آمد و از میان تمام کلمات، «حسان» جامع و کوتاه و برای تخلص مناسب بود. '''حسان به معنای نیکو و زیباست'''.<ref name="مادر"/>
خط ۹۳:
خط ۱۰۲:
===ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده»===
===ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده»===
«اشعارم عنایتی است که از سوی ائمه اطهار (ع) به من می‌شود. به‌طور مثال، شعر «ای شاه پناه بده» که درباره امام رضا (ع) است، زمانی به من الهام شد که با مادرم به مشهد رفته بودیم. مادرم همیشه ارادت ویژه‌ای به چهارده معصوم (ع) داشت. مادر دوبار پشت سر هم و در فاصله زمانی نزدیک به هم سکته کرد. دکتر به من گفت: فردی که اینگونه سکته کند، کمتر زنده خواهد ماند. آن موقع به مادرم گفتم که چه آرزویی داری. او گفت: آرزوی من این است که یک بار دیگر حضرت رضا (ع) را زیارت کنم. با اینکه راه رفتن برایش دشوار بود و حال خوبی نداشت، دو بازویش را گرفتم تا بتواند یواش یواش حرکت کند و به مشهد رفتیم. حرم مثل همیشه خیلی شلوغ بود. وارد شدن به حرم مشکل و برای مادرم غیرممکن بود.
«اشعارم عنایتی است که از سوی ائمه اطهار(ع) به من می‌شود. به‌طور مثال، شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» که درباره امام رضا(ع) است، زمانی به من الهام شد که با مادرم به مشهد رفته بودیم. مادرم همیشه ارادت ویژه‌ای به چهارده معصوم(ع) داشت. مادر دوبار پشت سر هم و در فاصله زمانی نزدیک به هم سکته کرد. دکتر به من گفت: فردی که اینگونه سکته کند، کمتر زنده خواهد ماند. آن موقع به مادرم گفتم که چه آرزویی داری. او گفت: آرزوی من این است که یک بار دیگر حضرت رضا(ع) را زیارت کنم. با اینکه راه رفتن برایش دشوار بود و حال خوبی نداشت، دو بازویش را گرفتم تا بتواند یواش‌یواش حرکت کند و به مشهد رفتیم. حرم مثل همیشه خیلی شلوغ بود. وارد شدن به حرم مشکل و برای مادرم غیرممکن بود.
گفتم: مادرجان! از همین جا سلام بدهی زیارت است. گفت: ما قدیمی‌ها تا ضریح را نبوسیم به دلمان نمی‌چسبد. گفتم: دلچسبی‌اش به این است که حضرت جواب بدهند. بازوی مادر را گرفته بودم و همین‌طور به سمت ضریح حرکت می‌کردیم که در همین حال این شعر را سرودم: آمدم ای شاه، پناهم بده/ خط امانی ز گناهم بده/ ای حَرمَت ملجأ درماندگان/ دور مران از در و راهم بده/ ای گل بی‌خار گلستان عشق/ قرب مکانی چو گیاهم بده/ لایق وصل تو که من نیستم/ اِذن به یک لحظه نگاهم بده.
گفتم: مادرجان! از همین‌جا سلام بدهی زیارت است. گفت: ما قدیمی‌ها تا ضریح را نبوسیم به دلمان نمی‌چسبد. گفتم: دلچسبی‌اش به این است که حضرت جواب بدهند. بازوی مادر را گرفته بودم و همین‌طور به سمت ضریح حرکت می‌کردیم که در همین حال این شعر را سرودم: آمدم ای شاه، پناهم بده/ خط امانی ز گناهم بده/ ای حَرمَت ملجأ درماندگان/ دور مران از در و راهم بده/ ای گل بی‌خار گلستان عشق/ قرب مکانی چو گیاهم بده/ لایق وصل تو که من نیستم/ اِذن به یک لحظه نگاهم بده.
وقتی شعر به «تخلص» رسید، دیدم مادرم با آن ازدحام که آدم سالم نمی‌توانست برود، خودش را به ضریح رساند و ضریح را بوسید. من هم ضریح را بوسیدم و این شعر در حقیقت، زبان حال مادرم در آخرین لحظات عمرش است.»<ref name="مادر"/>
وقتی شعر به «تخلص» رسید، دیدم مادرم با آن ازدحام که آدم سالم نمی‌توانست برود، خودش را به ضریح رساند و ضریح را بوسید. من هم ضریح را بوسیدم و این شعر در حقیقت، زبان حال مادرم در آخرین لحظات عمرش است.»<ref name="مادر"/>
خط ۱۰۶:
خط ۱۱۵:
من که از مراتب ارادت و شیفتگی آن جوان دانشجو نسبت به خودم سخت شرمنده شده بودم، دستی به نوازش بر سر او کشیدم و گفتم:
من که از مراتب ارادت و شیفتگی آن جوان دانشجو نسبت به خودم سخت شرمنده شده بودم، دستی به نوازش بر سر او کشیدم و گفتم:
«پسرم! شما لطف داری. من قابل این حرف‌ها نیستم و اگر هم تاکنون چیزی گفته‌ام که به دل نشسته است، از الطاف خدا و نتیجه عنایات خاندان رسالت (علیهم السلام) بوده است، ولا غیر.»
«پسرم! شما لطف داری. من قابل این حرف‌ها نیستم و اگر هم تاکنون چیزی گفته‌ام که به دل نشسته است، از الطاف خدا و نتیجه عنایات خاندان رسالت(ع) بوده است، ولا غیر.»
جوان دانشجو که بعد از شنیدن این حرف‌ها با من احساس صمیمیت بیشتری می‌کرد، با شور و حرارت بیشتری ادامه داد: «استاد! شما شکسته نفسی می‌کنید، شأن و مقام شما و خلوصی که در حوزه شعر آیینی دارید، چیزی نیست که قابل انکار باشد.» و سپس با اشتیاقی زاید‌الوصف پرسید:
جوان دانشجو که بعد از شنیدن این حرف‌ها با من احساس صمیمیت بیشتری می‌کرد، با شور و حرارت بیشتری ادامه داد: «استاد! شما شکسته نفسی می‌کنید، شأن و مقام شما و خلوصی که در حوزه شعر آیینی دارید، چیزی نیست که قابل انکار باشد.» و سپس با اشتیاقی زاید‌الوصف پرسید:
خط ۱۱۸:
خط ۱۲۷:
===از غزل تا مراثی===
===از غزل تا مراثی===
اشعاری را که قبلا می‌گفتم، مذهبی و خاص اهل بیت نبود؛ بیشتر غزل‌سرایی بود. وقتى به حرم اباعبدالله الحسین (ع) مشرف شدم، از مولا خواستم حالا که طبع شاعری را خودشان به من عنایت فرموده‌اند، فلذا عنایت نمایند که در خدمت به باری تعالی و قرآن و اهل بیت باشم. از آن به بعد(که سال‌ها مى‌گذرد) تمامى اشعارم را وقف حضرات معصومین علیهم السلام کردم زیرا این طبع خداداى را خودشان مرحمت مرحمت فرموده‌اند و مى‌بایستى براى خودشان که عزیزترین نفرات خلقت هستند ،خرج و هزینه شود.<ref name="محمدمهدی"/>
اشعاری را که قبلا می‌گفتم، مذهبی و خاص اهل بیت نبود؛ بیشتر غزل‌سرایی بود. وقتى به حرم اباعبدالله الحسین(ع) مشرف شدم، از مولا خواستم حالا که طبع شاعری را خودشان به من عنایت فرموده‌اند، فلذا عنایت نمایند که در خدمت به باری تعالی و قرآن و اهل بیت باشم. از آن به بعد(که سال‌ها مى‌گذرد) تمامى اشعارم را وقف حضرات معصومین(ع) کردم زیرا این طبع خداداى را خودشان مرحمت مرحمت فرموده‌اند و مى‌بایستى براى خودشان که عزیزترین نفرات خلقت هستند ،خرج و هزینه شود.<ref name="محمدمهدی"/>
===تاثیرپذیری از علما برای سرودن نوحه===
===تاثیرپذیری از علما برای سرودن نوحه===
وقتی پای نقد شاعران و نوحه‌سرایان به میان می‌آید و ضعفی مشاهده می‌شود، بسیاری معتقدند شاعر و نوحه‌سرا باید با عالمان گره بخورد و از آنان تأثیر بپذیرد. حسان از علامه امینی و علامه عسکری تأثیر پذیرفته بود. چایچیان، زمانی که علامه امینی در نجف ساکن بوده است، نامه‌هایی به او می‌فرستاده و او را شاعر اهل بیت (ع) خطاب می‌کرده است. علامه امینی از کسانی است که چایچیان را مورد تحسین و تشویق قرار داد. وسیله آشنایی وی با علامه امینی، شعری بود که از زبان عباس بن علی (ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین (ع) سروده است. چایچیان نیز اشعاری را درباره الغدیر، علامه امینی و کتابخانه او سروده است. بخشی از شعر حسان برای حضرت عباس (ع) این بود:
وقتی پای نقد شاعران و نوحه‌سرایان به میان می‌آید و ضعفی مشاهده می‌شود، بسیاری معتقدند شاعر و نوحه‌سرا باید با عالمان گره بخورد و از آنان تأثیر بپذیرد. حسان از علامه امینی و علامه عسکری تأثیر پذیرفته بود. چایچیان، زمانی که علامه امینی در نجف ساکن بوده است، نامه‌هایی به او می‌فرستاده و او را شاعر اهل بیت(ع) خطاب می‌کرده است. علامه امینی از کسانی است که چایچیان را مورد تحسین و تشویق قرار داد. وسیله آشنایی وی با علامه امینی، شعری بود که از زبان عباس بن علی(ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین(ع) سروده است. چایچیان نیز اشعاری را درباره الغدیر، علامه امینی و کتابخانه او سروده است. بخشی از شعر حسان برای حضرت عباس(ع) این بود:
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:darkgreen}}
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:darkgreen}}
خط ۱۲۷:
خط ۱۳۶:
{{ب|'''''شمع باشم اشک بر خاکستر پروانه ریزم'''''|'''''یا سمندر گردم و در شعله بی‌پروا بسوزم<ref name="مادر"/> '''}}
{{ب|'''''شمع باشم اشک بر خاکستر پروانه ریزم'''''|'''''یا سمندر گردم و در شعله بی‌پروا بسوزم<ref name="مادر"/> '''}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
===دیدار با علامه امینی===
تقدیر و رحمت خدا بود که ایشان را در مسیر زندگی من قرار دهد به‌طوری‌که دیدار با علامه امینی یکی از بهترین حادثه‌های زندگی من است، ایشان در نجف گاهی برای من نامه می‌فرستادند، مرا با عنوان شاعر اهلبیت(ع) خطاب می‌کردند و من این عنوان را با هیچ عنوان دیگری عوض نمی‌کنم و برای من کافی است.
آثار علامه امینی خصوصاً کتاب شریف «الغدیر» قله رفیعی در بین تمام نوشته‌ها و گفته‌های افرادی است که در این مسیر بوده‌اند، خدا را شاکرم که مرا در مسیری قرار داد به راحتی توانستم با علامه دیدار داشته باشم و حضور ایشان را درک کنم؛ این خود دلیلی بر عنایات الهی نسبت به حقیر است وگرنه در این دنیای پر از آشوب، من چگونه می‌توانستم علامه امینی را ببینم و محضر ایشان را درک کنم؛ علامه در زمینه عشق به چهارده معصوم به من خیلی علاقه داشت و هرگاه از نجف به ایران تشریف می‌آوردند، با من تماس می‌گرفتند تا اشعارم را در محضرشان بخوانم من نیز در این ملاقات‌ها از مطالب و فرمایشات ایشان بسیار استفاده می‌کردم، اگر بگویم ملاقات با علامه امینی یکی از صله‌هایی است که من از اهلبیت(ع) گرفته‌ام، مبالغه نکرده‌ام؛ علامه نعمت ناشناخته‌ای است که ما هنوز نتوانسته‌ایم از ایشان تجلیل شایسته‌ای داشته باشیم.<ref name="علامه">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/803998/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C
|عنوان=ماجرای آشنایی مرحوم چایچیان با علامه امینی}}</ref>
===خانه ابدیِ «حسان»===
===خانه ابدیِ «حسان»===
چایچیان پس از شکستگی پا، دچار سکته مغزی شد و بدنش تقریباً بی‌حرکت بود و حدود دو سال و اندی در منزل تحت درمان قرار گرفت و نهایتاً ۹ آذرماه ۱۳۹۶ دار فانی را وداع گفت. خانه ابدی «حسان» در قطعه ۷۳ بهشت زهرا، ردیف ۱۷۷، شماره ۷۵ است.<ref name="مادر">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/14000907000186/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%AF%D9%87-4-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%A7%D9%84 |عنوان=فراق شاعر «آمدم ای شاه پناهم بده» 4 ساله شد/ حسان: این شعر، زبان حال مادرم بود }}</ref>
چایچیان پس از شکستگی پا، دچار سکته مغزی شد و بدنش تقریباً بی‌حرکت بود و حدود دو سال و اندی در منزل تحت درمان قرار گرفت و نهایتاً ۹آذر۱۳۹۶ دار فانی را وداع گفت. خانه ابدی «حسان» در قطعه ۷۳ بهشت زهرا، ردیف ۱۷۷، شماره ۷۵ است.<ref name="مادر">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/14000907000186/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%AF%D9%87-4-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%A7%D9%84 |عنوان=فراق شاعر «آمدم ای شاه پناهم بده» 4 ساله شد/ حسان: این شعر، زبان حال مادرم بود }}</ref>
==زندگی و یادگار==
==زندگی و یادگار==
===حبیب‌الله چاپچیان از نگاه دیگران===
===دیدگاه و اندیشه===
====[[کامران شرفشاهی]]====
====توصیه استاد چایچیان به رسانه‌ها و شعرا و مداحان====
استاد چایچیان از شاعران پیشکسوت شعر آیینی است که تمام شاعران هم نسل من با سروده‌های ایشان از سال‌های پیش از پیروزی انقلاب آشنا بودند. شعرهای ایشان به‌واسطه حس و حال خاصی که دارد همیشه زبانزد بوده و این شعرها از قدیم‌الایام در هیئت‌ها و دسته‌های سینه‌زنی و در ذهن و زبان مردم و علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت جاری بوده است. شعر معروف «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» که در شب عاشورا تمام دسته‌های عزاداری حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) زمزمه می‌کنند، یکی از کارهای ارزنده ایشان است و همچنین شعرهای دیگری که به هر حال مردم ما از زمان‌های دور با آن مأنوس بوده‌اند. آقای حسان، جایگاه شعری‌اش بسیار والا و ارزشمند است و از سال‌های بسیار دور بین مردم بوده است. نکته ارزنده‌ای که در خصوص جناب چایچیان وجود دارد، این واقعیت است که ایشان زمانی وارد سرودن و گفتن از مصائب اهل بیت شدند که فضای جامعه ما فضایی بود که به شعر آیینی چندان اهمیت نمی‌داد! و بیشتر روشنفکرنمایان این فضای شعری را در تسخیر خودشان داشتند و تمام رسانه‌ها و مطبوعات و جراید در خدمت آن جریان بود. قطعا در این فضا کار ایشان سخت‌تر بوده است. در آن دوران حتی نسبت به شاعران آئینی بی‌احترامی‌هایی صورت می‌گرفت و این شاعران ارجمند را اُمّل می‌نامیدند! و به شکل‌های مختلفی چنین شاعرانی را تحقیر می‌کردند، اما حسان با پایمردی و با اعتقاد عمیقی که داشت در این جبهه ایستادگی کرد. آثاری که خلق کرد مورد توجه توده‌های مردم و علاقه‌مندان به حضرت سیدالشهدا(ع) قرار گرفت و گذشت زمان حقانیت این شاعر و آن تلاش ارزنده‌ای را که عمری را صرف کرده بود بیشتر آشکار کرد و امروز شاهد این هستیم که نام «حسان» با تکریم در بین مردم برده می‌شود. یکی از نکات برجسته در شعر حسان، اندیشه بلند شاعر است.<ref name="شرف"/>
خبرنگاران و رسانه‌ها، اخباری که به نفع ملت و امت اسلامی است را ضبط و نشر کنند و در مسیر عزت قرآن قدم بردارند که این به خودی خود عبادت است. اگر نیت شاعران، مداحان و گویندگان بزرگ که سخنرانی می‌کنند، نیت‌شان خدمت به عترت قرآن باشد، عبادت محسوب می‌شود؛ در خبرگزاری‌ها هم اگر خبرهای مربوط به چهارده معصوم(ع) را طوری به جامعه عرضه کنند که امر به معروف و نهی از منکر باشد، عبادت است. جوان‌ها اگر بدانند که مسیر عترت قرآن، عزت‌آفرین، موضوع‌آفرین و شعرآفرین است و دائم در اجتماع می‌ماند، دیگر اصلاً به جای دیگر روی نخواهند کرد یعنی اگر جوانان بخواهند آثارشان باقی بماند و یا طبق فرمایشات ائمه اطهار(ع) برای هر بیت شعر خانه‌ای در بهشت ساخته شود، راهش این است که مدح، مرثیه و یا اشعارشان امر به معروف و نهی از منکر باشد.<ref name="چاپچیان">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.mashreghnews.ir/news/271242/%D8%AA%D9%88%D8%B5%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%B9%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86|عنوان=توصیه استاد چایچیان به شعرا و مداحان}}</ref>
در محضر استاد بزرگوارم، حبیب الله چایچیان همیشه احساس آرامش خاصى داشتیم و همواره لبخند محبت‌آمیزى برلبانشان نقش می‌بست که غم و غصه را از دل دور مى‌کرد.
شیفته اهل بیت (ع) بود و همواره اهل روضه و منبر و حشر و نشر با عالمان دینى از جمله علامه امینى و ... بود؛ اشعار زلالش، همواره زمزمه جلسات مداحى و هیئت‌هاى مختلف بود در حالیکه به دلیل تواضع بیش از حدشان، بسیارى از مداحان نمى‌دانستند حتى شاعر آن شعر یا نوحه مرحوم استاد حسان است. در موقع خواندن شعر مراثى اهل بیت حال خوشى به ایشان دست مى‌داد. سراسر زندگى پربرکتشان با نام و یاد اهل بیت (ع) عجین بود و نورانیت خاصى در چهره‌شان نمایان بود و مى‌فرمودند اشکى که براى حضرات معصومین با اخلاص و از روى معرفت ریخته شود قطعا حضرت زهرا سلام الله علیها خریدار آن خواهد بود. خیلى در مورد اخلاص در شعر و مداحى تاکید داشتند.
استاد چایچیان از شاعران پیشکسوت شعر آیینی است که تمام شاعران هم‌نسل من با سروده‌های ایشان از سال‌های پیش از پیروزی انقلاب آشنا بودند. شعرهای ایشان به‌واسطه حس و حال خاصی که دارد همیشه زبانزد بوده و این شعرها از قدیم‌الایام در هیئت‌ها و دسته‌های سینه‌زنی و در ذهن و زبان مردم و علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت جاری بوده است. شعر معروف «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» که در شب عاشورا تمام دسته‌های عزاداری حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) زمزمه می‌کنند، یکی از کارهای ارزنده ایشان است و همچنین شعرهای دیگری که به هر حال مردم ما از زمان‌های دور با آن مأنوس بوده‌اند. آقای حسان، جایگاه شعری‌اش بسیار والا و ارزشمند است و از سال‌های بسیار دور بین مردم بوده است. نکته ارزنده‌ای که در خصوص جناب چایچیان وجود دارد، این واقعیت است که ایشان زمانی وارد سرودن و گفتن از مصائب اهل بیت شدند که فضای جامعه ما فضایی بود که به شعر آیینی چندان اهمیت نمی‌داد! و بیشتر روشنفکرنمایان این فضای شعری را در تسخیر خودشان داشتند و تمام رسانه‌ها و مطبوعات و جراید در خدمت آن جریان بود. قطعا در این فضا کار ایشان سخت‌تر بوده است. در آن دوران حتی نسبت به شاعران آئینی بی‌احترامی‌هایی صورت می‌گرفت و این شاعران ارجمند را اُمّل می‌نامیدند! و به شکل‌های مختلفی چنین شاعرانی را تحقیر می‌کردند، اما حسان با پایمردی و با اعتقاد عمیقی که داشت در این جبهه ایستادگی کرد. آثاری که خلق کرد مورد توجه توده‌های مردم و علاقه‌مندان به حضرت سیدالشهدا(ع) قرار گرفت و گذشت زمان حقانیت این شاعر و آن تلاش ارزنده‌ای را که عمری را صرف کرده بود بیشتر آشکار کرد و امروز شاهد این هستیم که نام «حسان» با تکریم در بین مردم برده می‌شود. یکی از نکات برجسته در شعر حسان، اندیشه بلند شاعر است.<ref name="شرف"/>
====[[پرونده:محمدمهدی عبدالهی.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]یادداشت [[محمدمهدى عبدالهى]] به مناسبت درگذشت حبیب‌الله چایچیان====
در محضر استاد بزرگوارم، حبیب‌الله چایچیان همیشه احساس آرامش خاصى داشتیم و همواره لبخند محبت‌آمیزى برلبانشان نقش می‌بست که غم و غصه را از دل دور مى‌کرد.
شیفته اهل بیت(ع) بود و همواره اهل روضه و منبر و حشر و نشر با عالمان دینى از جمله علامه امینى و ... بود؛ اشعار زلالش، همواره زمزمه جلسات مداحى و هیئت‌هاى مختلف بود درحالیکه به دلیل تواضع بیش از حدشان، بسیارى از مداحان نمى‌دانستند حتى شاعر آن شعر یا نوحه مرحوم استاد حسان است. در موقع خواندن شعر مراثى اهل بیت حال خوشى به ایشان دست مى‌داد. سراسر زندگى پربرکتشان با نام و یاد اهل بیت(ع) عجین بود و نورانیت خاصى در چهره‌شان نمایان بود و مى‌فرمودند اشکى که براى حضرات معصومین با اخلاص و از روى معرفت ریخته شود قطعا حضرت زهرا(س) خریدار آن خواهد بود. خیلى در مورد اخلاص در شعر و مداحى تاکید داشتند.
حضرت استاد همواره نکات ارزشمندى را گوشزد مى‌کردند که یک شاعر اهل بیت مى‌بایستى به آن اصول پایبند و متعهد باشد، بسیار تاکید داشتند شاعر اهل بیت مى‌بایستى مطالعات گسترده داشته باشد و معلومات دینى و مذهبى خود را بالا ببرد و فقط به طبع شاعرى خود اکتفا ننماید.
حضرت استاد همواره نکات ارزشمندى را گوشزد مى‌کردند که یک شاعر اهل بیت مى‌بایستى به آن اصول پایبند و متعهد باشد، بسیار تاکید داشتند شاعر اهل بیت مى‌بایستى مطالعات گسترده داشته باشد و معلومات دینى و مذهبى خود را بالا ببرد و فقط به طبع شاعرى خود اکتفا ننماید.
شعرى که براى اهل بیت سروده مى‌شود مى‌بایستى از بهترین الفاظ و واژگان بهره برده باشد و شاعر اهل بیت مى‌بایستى همواره توسل نماید تا زیباترین و بهترین و قویترین و عالی‌ترین شعر را براى اهل بیت بسراید در عین حال این شعر مطابق آیات و روایات باشد و کوچکترین مغایرتى با مفاهیم دینى و روایات نداشته باشد.
شعرى که براى اهل بیت سروده مى‌شود مى‌بایستى از بهترین الفاظ و واژگان بهره برده باشد و شاعر اهل بیت مى‌بایستى همواره توسل نماید تا زیباترین و بهترین و قویترین و عالی‌ترین شعر را براى اهل بیت بسراید درعین‌حال این شعر مطابق آیات و روایات باشد و کوچکترین مغایرتى با مفاهیم دینى و روایات نداشته باشد.
توصیه‌اى را که مرحوم استاد همواره گوشزد مى‌کردند سرودن شعر در فراق حجت خدا، امام زمان(ع) بود. مى‌فرمودند در زمان غیبت معشوقمان امام زمان باید بسوزیم، فلذا این سوختن مقدمه مى‌شود تا در فراق حضرت بهتر شعر بسراییم، اگر غیبت امام زمان نبود، این همه شعر عاشقانه سروده نمی‌شد. بسیارى از اشعار را، اگر در وصف یک معشوق باشد، فقط در سنّ خاص می‌توان سرود. شاعر اگر سنش بالا باشد، هرگز نمی‌تواند در وصف یک معشوق، اشعار عاشقانهٔ آنچنانی بسراید، امّا شاعر اهل بیت در هر سنّ و سالى که باشد، می‌تواند در فراق امام زمانش (عج) مهدى موعود اشعار عاشقانه زیادى بسراید.<ref name="محمدمهدی">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.farsnews.ir/news/13960910000108/%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AD%D9%89-%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1|عنوان=یادداشت [[محمدمهدى عبدالهى]]به مناسبت درگذشت حبیب‌الله چاپچیان}}</ref>
توصیه‌اى را که مرحوم استاد همواره گوشزد مى‌کردند سرودن شعر در فراق حجت خدا، امام زمان(ع) بود. مى‌فرمودند در زمان غیبت معشوقمان امام زمان باید بسوزیم، فلذا این سوختن مقدمه مى‌شود تا در فراق حضرت بهتر شعر بسراییم، اگر غیبت امام زمان نبود، این همه شعر عاشقانه سروده نمی‌شد. بسیارى از اشعار را، اگر در وصف یک معشوق باشد، فقط در سنّ خاص می‌توان سرود. شاعر اگر سنش بالا باشد، هرگز نمی‌تواند در وصف یک معشوق، اشعار عاشقانهٔ آنچنانی بسراید، امّا شاعر اهل بیت در هر سنّ و سالى که باشد، می‌تواند در فراق امام زمانش مهدى موعود(عج) اشعار عاشقانه زیادى بسراید.<ref name="محمدمهدی">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.farsnews.ir/news/13960910000108/%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AD%D9%89-%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1|عنوان=یادداشت [[محمدمهدى عبدالهى]]به مناسبت درگذشت حبیب‌الله چاپچیان}}</ref>
استاد حسان فرمی متناسب با ساحت رسانه امروز برای شعر ارائه کرد. مرحوم حسان سه ویژگی برجسته داشت، یکی زبان سالم و روان و خوش‌آهنگی که داشت و دیگری عاطفه و تاثیرگذاری خوبی که در کلامشان بود، مسئله سوم هم می‌توان به نحوه اجرا و خوانش مناسب در جمع مردم اشاره کرد که بسیار جذاب بود. همیشه یکی از برنامه‌های پرمخاطب در دوران نوجوانی من برنامه شعرخوانی ایشان بود که از صدا و سیما پخش می‌شد؛ مرحوم چایچیان در حقیقت توانست شعر آئینی را در میان مردم ببرد و رسم شعرخوانی مجالس آئینی را به نوعی احیا کند. شعر جایگاهی در رسانه‌های تصویری مانند تلویزیون نداشت و چندان شاعر و شعر جایگاه چندانی در رسانه‌ها نداشتند، ولی حضور ایشان جذاب بود و توانست رسانه را در خدمت شعر امروز و آئینی در آورد، این سبک و مدل شعرخوانی توانست با مردم ارتباط برقرار کند و بعدها توسط شاعرانی چون مرحوم آقاسی امتداد یافت. اما در هر صورت به لحاظ شعرخوانی حضور استاد چایچیان مغتنم بود.<ref name="نگاهی"/>
رهبر انقلاب در پیام تسلیت خود برای درگذشت این شاعر نوشتند: «شعر خوش‌لفظ و از دل برآمده‌ٔ این شاعر عزیز در شمار یادگارهای ارزنده‌ٔ شعر دینی و آئینی روزگار ما است و در خاطره‌ها و زبانها خواهد ماند انشاءالله. خداوند درجات وی را عالی فرماید.»<ref name="مادر"/>
استاد حسان چایچیان از چهره‌های نام‌آشنای شعر ولایی و از چهره‌های مطرح شعر هیئت در روزگار ما بود. مرحوم چایچیان به لحاظ سلوک، اخلاق اجتماعی و آداب فردی و جمعی، فردی منزه بود، رفتارش بسیار ستایش‌برانگیز به شمار می‌رفت، جاذبه‌های وجودی داشت، با ته‌لهجه تبریزی. این ته‌لهجه تبریزی در هنگام قرائت شعر حلاوت سروده‌هایش را دو چندان می‌کرد، همانگونه که حافظ می‌گوید: «ترکان پارسی‌گوی بخشندگان عمرند». مرحوم چایچیان اهل تبریز بود و علاوه بر اینکه در شعر پارسی و ولایی، ماتمی و مناقبی کارهای خوبی دارد و آثار خوبی به چاپ رسانده به زبان دیگری هم سروده‌هایی را از وی شاهدیم، از مرحوم حسان آثاری هم به زبان آذری منتشر شده، چرا که او مسلط به این زبان بود و حتی اشعار آذری او در هیئت‌های آذربایجانی‌های مقیم تهران و سایر هیات‌ها هم قرائت می‌شد. حسان حدود دو سال و اندی در بستر بیماری بود، مدت‌ها بود این شاعر ولایی در بستر بیماری بود ولی تا جایی که اطلاع دارم مطابق با شأن و منزلتی که داشت شاید اقتضا می‌کرد متولیان امور فرهنگی کشور حداقل در طول این دوران بیماری به وی سری بزنند ولی بعید می‌دانم سری زده باشند، وقتی سرمایه‌هایمان را از دست می‌دهیم، تازه از خواب غفلت بیدار می‌شویم؛ اما این رفتارها خوب نیست، وقتی فردی مسئولیت امور فرهنگی و هنری را بر عهده می‌گیرد و خودش فرصت نمی‌کند به عیادت بیماران برود باید همکارانی را جهت رصد داشته باشد چرا که یک ملاقات چیزی از کسی کم نمی‌کند. مرحوم چایچیان نیاز به این ملاقات‌ها نداشت ولی این دیدارها به لحاظ روحی کمک‌کننده است. حسان سرمایه‌ای بود که از دست رفت خدا با خاندان محمدی محشورش کند اما نام و یاد او تا همیشه در صدر خواهد بود. همین عرض ادب به پیشگاه امام رضا(ع) با شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» که مقبولیت عام هم یافته بود، نشان داد شعر او ساده و به دور از پیچیدگی لفظی و معنوی بود و می‌توانست مطلب را به‌راحتی به مخاطب منتقل کند. اگر چه نمی‌خواهم راه مبالغه را طی کنم ولی شعر مرحوم حسان بی‌عیب بود و برای پیشبرد شعر آئینی معاصر وجود ایشان نقش بسزایی داشت. شعر او روان، ساده و صمیمی به دور از تکلفات و تصنعات ادبی و استفاده از آرایه‌ها و صنایع لفظی و معنوی پیچیده بود، شعر او ساده و روان است. امتیازی که از نظر من مرحوم حسان بر همگنان خود داشت. مسلماً تأثیر نفس علامه امینی بر ایشان تا مدت‌ها حس شد چرا که ایشان خدمت علامه امینی بودند و از افاضات او استفاده می‌کرد خود این امر موضوعیت دارد زیر بسیاری از پیشکسوتان شعر ما از این موهبت محروم هستند.<ref name="نگاهی"/>
درگذشت شاعر آئینی ارجمند شادروان حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به خانواده آن مرحوم و عموم اهل ادب و دوستداران اهل بیت پیامبر (ص) تسلیت می‌گویم. او با اعتقاد پاک و ذوق سلیم خود توانست جایگاه ادبی شعر آئینی را در دوران ما ارتقاء بخشد. برای آن مرحوم از درگاه خداوند کریم علو درجات مسئلت میکنم.<ref name="ارتقا"/>
آیت‌الله امینی به ایشان علاقه بسیاری داشت و نمی‌دانم کدام شعر مرحوم «حسان» را دیده بود که پیغام داده بود که آقای «حسان» بیاید من ببینمش. آقای «حسان» هم اهمال کرده و به دیدن مرحوم علامه امینی نرفته بود و فکر میکنم ناشی از شناخت نداشتن بوده ولی آیت‌الله امینی(ره) گفته بود اگر «حسان» نمی‌آید من به دیدن او می‌روم. وقتی مرحوم «حسان» به دیدار مرحوم علامه امینی رفته بود به عظمت این مرد پی برده بود ولی با وجود این عظمت مرحوم آیت‌الله امینی فرموده که اگر او نمی‌آید من به دیدن «حسان» می‌روم. شعر «حسان» بوی اهلبیت(ع) می‌دهد و برای غیر اهلبیت(ع) شعر نمی‌سرود و غیر از موضوع اهلبیت(ع) تنها برای شهدا و انقلاب اسلامی شعر گفته بود. مرحوم «حسان» غزل‌سرا بود ولی در سفری به مشهد بنا به خواست مادرش که گفته بود باید برای اهل بیت(ع) فقط شعر بگویی تمام اشعارش را پاره کرد و تنها برای اهلبیت(ع) شعر سرود.<ref name="نگاهی"/>
آنچه مطرح بود ولایی‌بودن، نجابت و آقایی او بوده است. شعرش، شعر ولایی بود و برای اهل شعر، سروده‌های قابل توجهی سروده بود. برخی از اشعار او هم برای خواننده‌های اهلبیت(ع) در تمام عمر خوراک شده است. البته خودش هم فرد بزرگوار، متواضع و مهربانی بود.<ref name="نگاهی"/>
خبر درگذشت نویسنده، مترجم و شاعر نامدار اهلبیت علیهم‌السلام و انقلاب اسلامی، استاد حبیب‌الله چایچیان رحمه‌الله، جامعۀ مذهبی‌فرهنگی کشور را در اندوه و ماتم فرو برد. پیرغلام خاندان وحی و عترت، مرحوم استاد حبیب‌الله چایچیان، متخلص به «حسان»، عمری را وقف سرایش اشعار در ستایش و منقبت اهلبیت علیهم‌السلام کرده بود. اشعار خالصانه و زیبای ایشان در قلب و زبان ملت ایران جایگاهی ویژه دارد.
آقای حسان هم گزیده کار می‌کرد و هم مجلسی یا اصطلاحاً عامه‌پسند؛ در واقع برخی شعرهای ایشان مخصوص خواص بود و آنها راحت با این اشعار ارتباط برقرار می‌کردند و برخی از شعرهای آن مرحوم هم عامه‌پسند و مجلسی بود و در مجالس عزاداری حضرت ابا عبدالله(ع) مورد استفاده قرار می‌گرفت. آقای حسان، انسانی بزرگوار، وارسته و مودب به آداب حسنه بود و بسیار سعی می‌کرد مسائل اخلاقی را در رفتار و کردار و گفتار خود رعایت کند. این شخصیت بزرگوار، صدای بسیار رسایی داشت و در هر مجلسی که شعر می‌خواند، صدایش به گوش همه حاضران می‌رسید. همواره از اساتید شنیده‌ایم که «لا تکرار فی تجلی». یعنی هیچ‌وقت هیچ دو انسانی عیناً شکل هم نیستند و حتماً تفاوت‌هایی با هم دارند. بنابراین کسی که بدرود حیات می‌گوید، جایش به این راحتی‌ها پُر نمی‌شود و خلائی در فقدان او در آن عرصه به وجود خواهد آمد و یقیناً در خصوص آقای حسان هم همینگونه خواهد بود. امیدواریم شاعران جوانی که در سال‌های اخیر به شعر آئینی و عاشورایی، توجه نشان داده‌اند و در این حوزه‌ها فعال شده‌اند، با استفاده از تجارب، آثار و اشعار بزرگانی مانند حسان، بتوانند جای خالی آنها را پُر کنند. به‌هرحال، جامعه ما جامعه‌ای دینی است و به شعر دینی و آئینی توجه بیشتری دارد و حیف است که جوان‌ها از این تجربیات و آثار، بهره‌مند نباشند.<ref name="نگاهی"/>
اینک اهالی فرهنگ و ادب کشور بزرگ‌مردی صاحب نفس، پیرغلامی خالص و یاوری صادق برای انقلاب اسلامی را از دست داده است. مجمع ناشران انقلاب اسلامی ضایعۀ درگذشت استاد چایچیان را به رهبر معظم انقلاب، خانوادۀ محترم آن شاعر بزرگ و جامعۀ فرهنگی‌کشور تسلیت گفته و علو مرتبت و دوام انس و همنشینی آن مرحوم با ائمۀ اطهار علیهم‌السلام و شهدای مکتب سرخ تشیع را از خداوند منان مسئلت می‌دارد.»<ref name="ارتقا"/>
من از روزگار جوانی با آقای حسان آشنا بودم و موارد متعددی با شعرهای ایشان دمخور بوده‌ام؛ الحق و الانصاف که در زمینه شعرهای آئینی، او هم روان می‌سرود و هم روان، سروده‌هایش را می‌خواند. آقای حسان که برای ائمه(س) شعرهای زیادی سروده، حتماً پاداش خیر دارد و ماجور است و انشاءالله از شفاعت آن عزیزان هم برخوردار خواهد بود. اساساً تخلصی هم که ایشان برای خود برگزید، یعنی «حسان» نام شاعری بوده در زمان پیامبر(ص) و این، ارادت او را به سلاله پاک محمدی نشان می‌دهد. در شرایطی که زنده‌یاد حسان خودش چندان به دنبال انتشار شعرها و سروده‌هایش نبود، خوب است ناشری متخصص همت کند و گزیده‌ای از اشعار زنده‌یاد حسان را با انتخاب چند شاعر ورزیده، در قالب یک کتاب و همچنین کل اشعار او را در قالب دیوان شعر، به چاپ برساند.<ref name="نگاهی"/>
====پیام تسلیت [[محسن مومنی‌شریف]]، رئیس حوزه هنری====
مرحوم حبیب‌الله چایچیان تنها برای دل خودش و آرامش قلبش شعر آیینی می‌نوشت و مانند بسیاری از شاعران برای برگزیده‌شدن در جایزه‌ها و جشنواره‌های مختلف به سراغ شعر آئینی نیامده بود. حبیب‌الله چایچیان از شاعران بزرگ، مهم، تاثیرگذار و موفق شعر آئینی بود. او به آنچه می‌نوشت اعتقاد داشت، برای دلش می‌نوشت و مثل برخی از شاعران برای برگزیده‌شدن در این جایزه و آن جشنواره شعر نمی‌‌گفت و اعتقادی هم به این کار نداشت. به اعتقاد من او شعر آیینی را با قلبش انتخاب کرده بود. شاید خیلی از مردم چایچیان را با شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» بشناسند؛ اما بد نیست این نکته را در این گفت‌وگو مطرح کنم که وی سال‌های سال در حوزه شعر آیینی فعالیت داشته است و چندین کتاب دارد و آشنایی من و امثال من با او به سال‌های قبل از انقلاب برمی‌گردد. اگر در آثار زنده‌یاد چایچیان تورقی داشته باشید، متوجه خواهید شد که وی شعرهای بسیار بهتری از اثر «آمدم ای شاه پناهم بده» دارد، اما آن کار به‌دلیل همکاری با استاد کریمخانی و صدای بی‌نظیر وی در کانون توجهات قرار گرفت. زنده‌یاد حسان در سال‌های فعالیتش، چندین اثر ارزشمند دارد که هر کدام چند بار زیر خط چاپ رفته است.
استاد حبیب الله چایچیان (حسان) از ملک فنا رخ بر بست و به دیار بقا پیوست. رحلت این شاعر پیشکسوت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) خانواده سترگ شعر فارسی را داغدار کرد و موجبات اندوه دوستداران ادبیات آیینی را فراهم آورد. استاد حسان از میان ما پر کشید اما اشعار کامل‌عیار و ماندگار ایشان مانند «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» و «بار بگشایید اینجا کربلاست» تا هماره زنده خواهد ماند و در گوش عاشقان پژواک خواهد داشت.
متاسفانه نتوانستم در مراسم خاکسپاری این شاعر رضوی شرکت کنم؛ چراکه مراسم خیلی زود و سریع برگزار شد؛ درحالیکه به‌نظرم با یک اطلاع‌رسانی خوب می‌شد، مراسم باشکوه‌تری برگزار کرد. البته حضور فرزند مقام معظم رهبری در این مراسم بسیار دلگرم‌کننده بود. حسان شاعر محبوب همه ما بود و در دل همه ما جا داشت و حتی مقام معظم رهبری نیز به وی علاقه داشتند و بارها از حسان برای شرکت در مراسم شعرخوانی رهبری دعوت شده بود. او کارمند بازنشسته بانک بود اما علاقه شدیدی به شعر و شاعری داشت و شعر علاقه قلبی او بود. قبل از انقلاب شعرهای امام رضا(ع) در قالب شعر آیینی قرار داشت اما با توجهی که بعد از انقلاب به شعرهای امام رضا(ع) شد؛ امروز شاهد مستقل‌شدن شعر رضوی هستیم و این دست شعرها از غربت درآمده‌اند. البته همه این موارد به کمک شاعران آیینی مانند زنده‌یاد چایچیان تحقق پیدا کرده است.<ref name="نگاهی"/>
درگذشت این مدیحه‌سرا و مرثیه‌پرداز متعهد را خدمت خانواده مکرم و معزز ایشان و اهالی ادبیات به‌ویژه شاعران و ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) تسلیت عرض می‌کنیم و برای آن استاد فقید، بهره‌مندی از مغفرت الهی و شفاعت ذوات مقدس معصومین (ع) را مسئلت داریم.»<ref name="ارتقا"/>
مرحوم استاد حسان حق بزرگی بر گردن همه شاعران ولایی‌سرا و نیز مداحان عزیز دارد. هنوز هم جذبه اشعار مرحوم حسان در مداحی‌های دوران دفاع مقدس، تازگی و طراوت خاص خود را در اذهان حفظ کرده است. خبر رحلت شاعر بلندپایه استاد حبیب‌الله چایچیان متخلص به «حسان» بر جان و روان مشتاقان شعر ولایی اندوهی سنگین نهاد. درباره ایشان کم و بیش مطالبی شنیده و خوانده‌اید که بیشتر درباره یکی از اشعار رضوی‌شان است؛ اما به‌نظرم مطالب گفتنی درباره این شاعر ولایی‌سرا بسیار است و برخی بزرگان در حق ایشان کم گذاشته‌اند.
===سبک و لحن و ویژگی آثار===
استاد حسان در شمار یکی از آخرین شاعران از حلقه شاعران متقدمِ ولایی‌سرا بود؛ از ۵۰ سال پیش تاکنون با شعر خود نمونه‌های قابل‌توجه و اثرگذاری از شعر مناسب اجرا در هیئت را ارائه کرده است؛ شعری که که امروز تسامحاً یا به غلط، «شعر هیئت» نام گرفته است. به عبارت دیگر، شعر «تراز ولایی» یا «شعر مناسب اجرا در هیئت» را باید در برخی آثار ایشان جُست و دیگر آثار را با شعر ایشان سنجید. واقعیت این است که هنوز هم پس از گذشت پنجاه سال، برخی آثار مرحوم حسان در هیئت‌ها قابل اجراست و زبان پویای برخی از اشعار او راهگشای شاعران جواناست. فراموش نکنیم که کتاب «[[ای اشک‌ها بریزید]]» مثل «نخل میثم» -که امروزه کارگشای عموم مداحان است- روزگاری انیس و کتاب همراه مداحان بود. هنوز هم جذبه اشعار مرحوم حسان در مداحی‌های دوران دفاع مقدس، تازگی و طراوت خاص خود را در اذهان حفظ کرده است.<ref name="نگاهی"/>
====سروده‌های تاثیرگذار====
نکته‌ای که در آثار استاد حسان به چشم می‌آید بار تعلیمی اشعار است.
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:#DB7093}}
{{ب|'''''با تو گر خواهی سخن گوید خدا قرآن بخوان'''''|'''''تا شود روح تو با حق آشنا قرآن بخوان'''}}
{{ب|'''''رَتَّل القرآن ترتیلا، ندای رحمت است'''''|'''''می‌دهد قرآن به جان و دل صفا قرآن بخوان'''}}
{{ب|'''''ای بشر یاد خدا آرامش دل می‌دهد'''''|'''''دردمندان را بود قرآن دوا، قرآن بخوان ...'''}}
{{پایان شعر}}
حبیب‌الله چایچیان تنها در حوزه ادبیات آئینی کار نکرده، در زمینه اخلاقیات، دفاع مقدس، و در بسیاری زمینه‌های دیگر سروده‌های ارزنده‌ای دارند. یکی از نکات برجسته در شعر حسان، اندیشه بلند شاعر است. مطالعات گسترده و اندیشه شاعر موجب شده تا اشعار او سطحی نباشد و به همین لحاظ شاهد این هستیم که در تک تک سروده‌های ایشان مسائل بسیار مهم و پیام‌های ارزنده‌ای وجود دارد که سودمند است و در زندگی مخاطب تاثیر بسیار مستقیم دارد.<ref name="شرف"/>
====نوحهسرایی====
====[[پرونده:خورسندی.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]مصطفی خورسندی، مدیرعامل خانه مداحان====
استاد حسان نوحه را سلیس و روان می‌گوید، یعنی که ایشان هنر نوحهسرایی را دارد. یکی از نکاتی که می‌بایست در نوحه‌ها مورد توجه قرار بگیرد این است که «نوحه» با عامه جامعه سر و کار دارد، یعنی تمامی اقشار جامعه را در بر می‌گیرد و به همین لحاظ نوحه‌سرا می‌بایست از کلمات و شیوه‌ای برای بیان موضوعات استفاده کند که برای همگان قابل فهم باشد. ساده‌گویی، روان‌گویی و انتقال پیام‌های بزرگ به شیواترین و رساترین شکل ممکن از کارهایی است که نوحه‌سرا باید انجام دهد و ما این ویژگی را در آثار جناب چایچیان می‌بینیم. این رویکرد ایشان از یک سو بیانگر استادی و توانمندی ایشان در کار سرودن است و از سویی دیگر از بعد روانی مسئله اشرافی است که ایشان بر مخاطبان خودشان دارند.<ref name="شرف"/>
همنشینی با علامه امینی تأثیر بسیار بر شخصیت و سلوک رفتاری مرحوم چایچیان گذاشته بود، ادب، ولایت‌مداری و تواضع مهمترین ویژگی اخلاقی این شاعر اهل بیت(ع) بود. درگذشت این مداح اهل بیت(ع) مایه تأثر همه دوستداران خاندان نبوت بود. مرحوم چایچیان شاعری ولایی و انقلابی بود که اشعارش مورد توجه همه ذاکران و علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت(ع) بود. هرچند عموم مردم بیشتر با برخی از اشعار او آشنا هستند، اما سروده‌های مرحوم چایچیان چنان قوی و استوار بود که به‌صورت‌کلی مورد توجه ذاکران اهل بیت(ع) قرار می‌گرفت. سروده‌های چایچیان در زمره اشعار فاخر آیینی قرار می‌گیرد، علاوه بر زیبایی اشعار، مرحوم چایچیان از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردار بود. از جمله آنکه در اجرای اشعار نیز موفق بود. از او در عرصه‌های مختلف سروده‌های فاخری به یادگار مانده که با اجرای قوی خود، خوانده شده‌اند. او با تمام سلول‌های بدنش مطلب را ارائه می‌داد.
«تواضع» را ویژگی بارز مرحوم چایچیان بود در برخورد با مرحوم چایچیان چند ویژگی به‌صورت بارز در ایشان دیده می‌شد: «تواضع» و «ادب». او شاگرد علامه امینی بود و از ایشان مطالب بسیاری فراگرفته بود. همنشینی با علامه امینی تأثیر بسیار بر شخصیت چایچیان گذاشته بود؛ از جمله آشنایی با سیره اهل بیت(ع). چایچیان روحیه لطیفی داشت. همسر ایشان تعریف می‌کرد که در ۷۰ سال زندگی مشترک، یک‌بار تندخویی و رفتار نامناسب از ایشان ندیده‌اند. آشنایی با سیره اهل بیت(ع) در رفتار و منش او تأثیر بسیار گذاشته بود.<ref name="نگاهی"/>
فضای شعرهای استاد حسان با شعرهای مرحوم [[ژولیده نیشابوری]] نزدیک است و [[صغیر اصفهانی]] هم به کارهای ایشان نزدیک است. از شاعرانی که هنوز در بین ما هستند به اشخاصی مانند آقایان [[غلامرضا سازگار]]، موید و [[علی انسانی]] می‌توان اشاره کرد که در نوحهسرایی در شمار اشخاص متقدم بودند. جا دارد که از جناب [[خوشدل تهرانی]] هم یاد کنیم.<ref name="شرف"/>
=====شاعر دائم‌الذکر=====
استاد حبیب الله چایچیان(حسان) شاعر دائم‌الذکری بود که هرگز بی وضو لب به نعت و منقبت حضرت سبحان و خاندان رسالت(ع) باز نمی‌کرد، چراکه به‌خوبی دریافته بود راز و رمز راهیابی به خلوت انس حضرت دوست «نورانیت روح» است. در سپهر شعر دینی و آیینی انقلاب، نام بلند استاد فرهیخته حبیب‌الله چایچیان (حسان) همچون خورشیدی پرفروغ می‌درخشد. شاعر اصیل و بلند‌آوازه‌ای از نسل کمیت و دعبل و فرزدق که بدون هیچ‌گونه اغراقی زندگی‌اش را وقف خدمت به اسلام، قرآن و اهل بیت(ع) و ترویج معارف انسان‌ساز دین نبوی کرد. شاعری که با حنجره شعر خویش گوینده «لااله الا الله» بود و در مسیر عبودیت و بندگی حضرت حق راه می‌سپرد. شاعری که با خود عهد کرده بود که جز در ستایش حضرت احدیت و مدح و منقبت خاندان عصمت و طهارت(ع) شعری نگوید. او اهل مراقبه و محاسبه بود و با رعایت ادب و آداب در این وادی گام برمی‌داشت و همچون حضرت عطار بر این اعتقاد و باور بود.<ref name="نگاهی"/>
===بزرگداشت===
=====پیر طریقت و حکمت=====
سه شنبه ۲۸آبان۱۳۹۲ بزرگداشت شاعر آیینی حبیب الله چایچیان (حسان) در موسسه اوج برگزار شد.<ref name="حیات"/>
آن استاد فرهیخته همچون علامه اقبال لاهوری، مقصد نهایی شعر را «هدایت» و «رستگاری» می‌دانست و اصلی‌ترین رسالت شاعران توحیدی را «آدم»سازی.
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:darkgreen}}
از همین روست که نام مبارک استاد «حسان» برای نسل من با تقدس و معنویتی آمیخته با شکوه همراه است. شاعر دین‌آگاهی که محضر عالمان بزرگی چون علامه امینی صاحب الغدیر و علامه عسکری را درک کرده بود و لب به سخن نمی‌گشود مگر با استناد به آیات و روایات. استاد حسان پیر طریق حکمت و معرفت بود و هم‌قبله و هم‌قبیله مُوحدان، عابدان و عارفان. از همین رو شعرخوانی‌هایش همواره با ابیات توحیدی و صلوات بر محمد(ص) و خاندان مطهرش همراه بود. من خود در شعرخوانی‌های استاد حضور داشته و دیده بودم که چگونه بعد از خواندن هر بیت، گلبانگ صلوات شیعیان و دل‌شدگان حضرت خاتم(ص)، فضای مجلس را معطر می‌کرد. این شاعر مُوحد و روشن‌اندیش، از مرثیه‌خوانان و مداحان اصیل، بصیر و مخلص خاندان رسالت(ع) بود و به مدد عنایت و هدایت ذات اقدس پروردگار، در طول حیات پربرکت خویش مجموعه‌های آیینی ارزشمندی را تقدیم به علاقه‌مندان ادبیات ولایی و کربلایی کرد.<ref name="نگاهی"/>
{{ب|'''''ای درگهت حریم مناجات و راز من'''''|'''''الله من، پناه من، ای کارساز من'''}}
{{ب|'''''تنها و بی‌سپاهم و از غیر بی‌نیاز'''''|'''''چون سوی توست چشم امید و نیاز من'''}}
{{ب|'''''بهر حمایتم نکشم ناز هیچکس'''''|'''''تا رحمت تو می‌کشد از لطف، ناز من'''}}
{{ب|'''''مسلم نکرد بیعت و با دشمنان نساخت'''''|'''''پیداست راه و رسم من از پیشتاز من'''}}
{{ب|'''''هانی بداد جان و به دشمن نداد دست'''''|'''''صد آفرین به همت این پاک باز من'''}}
{{ب|'''''این دشت کربلاست خدایا، که رحمتت'''''|'''''در برگرفته این دل پرسوز و ساز من'''}}
{{ب|'''''در سینه‌ام که آتش سینای دیگری است'''''|'''''از شوق توست، این همه سوز و گداز من'''}}
{{ب|'''''در کربلا و کوفه و دیر و تنور و شام'''''|'''''مقصد تویی ازین راه دور و دراز من'''}}<ref name="شرف"/>
{{پایان شعر}}
==آثار و کتاب‌شناسی==
==پانویس==
=====خادم‌الحسین=====
بارها به دریافت نشان «خادم‌الحسینی» مفتخر شده بود. هنوز هم دل‌شدگان حسینی در ماه خون و قیام و در ایام سوگواری حضرت ثارالله، عاشقانه نوحه‌های ازدلبرآمدهٔ او را زمزمه می‌کنند و با حنجرهٔ جان خود دم می‌گیرند، و چه دلنشین و خاطره‌انگیز است این نوحه عرش آشیان که مُهر قبول و تایید حضرت اباعبدالله(ع) را بر پیشانی مبارک خود دارد.<ref name="نگاهی">{{یادکرد وب|نشانی=https://ido.ir/post/1077719/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-(%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86)-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 |عنوان=نگاهی به زندگی مرحوم حبیب‌الله چایچیان (حسان) شاعر اهل بیت علیهم السلام}}</ref>
مرحوم حسان در عصر حاضر تقریباً در زبان فارسی پدر شعر جلسات مذهبی محسوب می‌شوند. ما خیلی اشعار مذهبی که در جلسات مذهبی کاربرد داشته باشند و از بسامد کافی برخوردار باشند در آن روزگار نداشتیم، نکته دیگر آنکه هر ستایشگر اهل بیت(ع) و مداحی سعی می‌کرد داشته‌های خود را برای خود داشته باشد و کمتر پیش می‌آمد که اشعاری را که حفظ کرده در اختیار دیگران قرار دهد، جوهر اصلی کار ستایشگری اهل بیت(ع) همانا شعر است و شعر است و شعر. امروز شاهد انتشار کتاب‌های آقای حاج [[علی انسانی]] از جمله «[[چراغ صاعقه]]» هستیم که کتاب مفیدی است و یا کتاب‌های آقای مجاهدی متخلص به «پروانه» و شخصیتی که به‌لحاظ کاری کم‌نظیر است یعنی آقای سازگار که حدود ۲۰ جلد کتاب از ایشان در دسترس همگان است شش جلد «[[نخل میثم]]» و بیش از ده جلد کتاب‌های «[[یک ماه خون گرفته]]» البته فراموش نکنیم که شاعرانی مثل جناب «شفق» و «[[موید مشهدی]]» نیز از علم‌داران برجستهٔ شعر جلسات مذهبی هستند منتها جناب آقای حسان طلایه‌دار این راه بود. ایشان آغازگری برای نسل خودشان بودند که شاعران برتر که آمدند این حرکت را ادامه دادند و به کمال بیشتر رساندند. این شاعر اهل بیت هرگاه شعری را می‌خواند، با اشک همراه بود، او اهل اشک و بکا و سوزدل بود و باید دانست خمیرمایه این اشعارش با اشک عجین می‌شد. او هنگام خوانش اشعار سر از پا نمی‌شناخت و همواره اشعارش را با گریه می‌خواند. نوآموزان ادبیات مذهبی باید بدانند ایشان نفس علما را غنیمت می‌شمردند و برای ایشان حضور در محضر علما مغتنم بود. مرحوم چایچیان با علامه امینی همدوره بودند و صاحب سلسه کتاب‌های الغدیر نیز به مرحوم حسان محبت بسیار داشتند.<ref name="حداد"/>
====[[پرونده:محمد زمانی.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]حجت‌الاسلام و المسلمین محمد زمانی====
زنده‌یاد چایچیان از شخصیت‌های مشهور و شاعران برجسته طی دهه‌های مختلف پیش و پس از انقلاب بود. من چندبار توفیق دیدار او را داشتم. زنده‌یاد چایچیان شخصیت برجسته‌ای بود که چند ویژگی بارز داشت؛ مردم‌داری و شاگردپروری از جمله ویژگی‌های اخلاقی او بود که به‌صورت بارز در این شاعر اهل بیت(ع) دیده می‌شد.
مرحوم چایچیان برای زائران و محبان اهل بیت(ع) به‌ویژه امام حسین(ع) احترام ویژه‌ای قائل بود، خاطرم هست در جلسه‌ای شاعر جوانی شعر بسیار کوتاهی در حد یکی دو بیت برای مرحوم چایچیان خواند. شعر از نظر ادبی خیلی قوی نبود، اما مرحوم چایچیان از جوان خواست تا شعر را در کاغذی نوشته و به او بدهد. جوان شاعر علت را جویا شد و استاد در پاسخ گفت که قصد دارد این شعر را برای خانواده‌اش بخواند. این حرف استاد در شاعر جوان تأثیر بسیاری گذاشت و او را نسبت به ادامه کار مصمم‌تر کرد. از این دست ویژگی‌ها در روحیه زنده‌یاد چایچیان بسیار دیده می‌شد. علاقه به علمای دین را از دیگر ویژگی‌های اخلاقی مرحوم چایچیان بود مرحوم چایچیان با وجود اینکه شاعری آیینی بود، اما نسبت به مسائل روز هم واکنش نشان می‌داد و رد این موضوعات را می‌توان در اشعار او دید. زنده‌یاد حسان اشعار متعددی درباره امام(ره)، انقلاب و دفاع مقدس و شهدا داشت. نسبت به مسائل روز حساس بود.
شعر ایشان بارها مورد توجه رهبر معظم انقلاب قرار گرفته بود و من خودم چندبار شاهد این ماجرا بودم. خاطرم هست در جلسه شعری که در سال ۹۰ در محضر رهبر معظم انقلاب برگزار شده بود، نوبت به مرحوم چایچیان رسید. همه می‌دانستند که مرحوم چایچیان معمولاً اشعار بلندی می‌خوانند. رهبر معظم انقلاب خطاب به مرحوم حسان از ایشان خواستند که سروده‌ای را قرائت کنند. مرحوم حسان نیز گفت که چند بیتی می‌خوانم. رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که ۳۰-۴۰ بیت شعر که چیزی نیست. مرحوم چایچیان سنگ‌تمام می‌گذاشت.
زندگی هرکدام از بزرگان درس‌های متعددی برای جوان‌ترها دارد، «حسن معاشرت» یکی از درس‌هایی است که می‌توان از زندگی مرحوم چایچیان گرفت. کسی ندیده است که مرحوم چایچیان با حالت ناراحتی و پرخاش با کسی رفتار کند و این درس بزرگی است که می‌توان از زندگی این شاعر اهل بیت(ع) داشت.<ref name="زمانی">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.mashreghnews.ir/news/804497/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%B9%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%B6%D8%B1-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8|عنوان=خاطره‌ای از شعرخوانی مرحوم چایچیان در محضر رهبر انقلاب}}</ref>
آثار علامه امینی خصوصاً کتاب شریف «الغدیر» قله رفیعی در بین تمام نوشته‌ها و گفته‌های افرادی است که در این مسیر بوده‌اند، خدا را شاکرم که مرا در مسیری قرار داد تا به‌راحتی توانستم با علامه دیدار داشته باشم.
به‌راستی بنده برای علامه امینی از پدرم بیشتر دعا میکنم؛ خدمتی که ایشان به ۱۴ معصوم(ع) کردند، کم‌نظیر، شاید بی‌نظیر بوده و این هم لطف خدا بود از آنجایی که بنده با علامه امینی(ره) بیش از دیگر شاعران مأنوس بوده‌ام صداوسیما و برخی رسانه‌ها انتظار مصاحبه و گفتگو داشته‌اند، اما متأسفانه به علت کهولت سن نسبت به بسیاری از مطالب حضور ذهن کافی ندارم و از همگان التماس دعای خیر دارم و امیدم به شفابخشی ذوات مقدس ائمه اطهار(ع) است.
طی پیامی
رئیس مجلس شورای اسلامی درگذشت حبیب الله چایچیان را تسلیت گفت
رئیس مجلس شورای اسلامی در پیامی درگذشت حبیب الله چایچیان شاعر و مرثیه سرای اهل بیت (ع) را تسلیت گفت.
رئیس مجلس شورای اسلامی درگذشت حبیب الله چایچیان را تسلیت گفت
زمانی علامه امینی را به هیئتی دعوت کرده بودند و من هم در معیت ایشان بودم از آنجا که دوستان می‌دانستند حضرت علامه نسبت به من لطف دارند، خواستند تا درباره مقام حضرت علی‌اکبر(ع) از وی سوالاتی بپرسم، من هم چون تازه با ایشان آشنا شده بودم و شناخت کاملی نسبت به حالات ایشان نداشتم، ناشیانه این سوال را در حین عبور از خیابان پرسیدم و چنان انقلابی در ایشان رخ داد که همان‌جا در وسط خیابان نشستند و عبور و مرور وسایل نقلیه برای مدتی با اختلال مواجه شد؛ این عالم ربانی نسبت به ۱۴ معصوم حال عجیبی داشتند و من هیچ عالمی را در عشق به معصومین(ع) مانند ایشان سراغ ندارم و به معنی واقعی کلمه؛ مجسمه عشق و علاقمندی به قرآن و عترت(ع) بودند و اینکه بنده توفیق داشتم تا در محضر ایشان، اشعارم را بخوانم نعمتی است که هیچ‌گاه نمی‌توانم در چند دقیقه، مراتب شکرگذاری آن را در درگاه الهی به جای آورم.<ref name="علامه"/>
به گزارش حوزه پارلمانی خبرگزاری فارس، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در پیامی درگذشت حبیب الله چایچیان شاعر و مرثیه سرای اهل بیت(ع) را تسلیت گفت.
«درگذشت شاعر قرآن و عترت جناب آقای حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به جامعه‌ٔ ادبی کشور و شعرای ولائی و آئینی و به‌خصوص به خانواده و بازماندگان گرامی ایشان تسلیت عرض میکنم و حشر با اولیاء الهی را از خداوند برای ایشان مسألت مینمایم و شعر خوش‌لفظ و ازدلبرآمدهٔ این شاعر عزیز در شمار یادگارهای ارزنده‌ٔ شعر دینی و آئینی روزگار ما است و در خاطره‌ها و زبانها خواهد ماند انشاءالله. خداوند درجات وی را عالی فرماید.»<ref name="نگاهی"/>
انالله و اناالیه راجعون
====[[پرونده:حداد.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]پیام '''حداد عادل''' در پی درگذشت «حسان»====
بسمه تعالی
درگذشت شاعر و مرثیه سرای اهل بیت (علیهم السلام) آقای حبیب الله چایچیان متخلص به "حسان "موجب تاسف گردید.
درگذشت شاعر آئینی ارجمند شادروان حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به خانواده آن مرحوم و عموم اهل ادب و دوستداران اهل بیت پیامبر(ص) تسلیت می‌گویم. او با اعتقاد پاک و ذوق سلیم خود توانست جایگاه ادبی شعر آئینی را در دوران ما ارتقاء بخشد. برای آن مرحوم از درگاه خداوند کریم علو درجات مسئلت میکنم.<ref name="ارتقا"/>
مرحوم چایچیان سروده های ارزشمند و پرمعنایی در مدح و رثای ائمه اطهار (ع) داشتند و از جمله شاعران تاثیرگذار در شعر آیینی بودند.
====پیام تسلیت مجمع ناشران انقلاب====
«من ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ شَهیدًا
اینجانب ضمن تسلیت به شاعران، مداحان و خادمان اهل بیت (ع) و خانواده محترم ایشان ، برای آن مرحوم رحمت و علو درجات و برای بازماندگان صبر و اجر از درگاه خداوند متعال مسئلت میکنم.
خبر درگذشت نویسنده، مترجم و شاعر نامدار اهلبیت(ع) و انقلاب اسلامی، استاد حبیب‌الله چایچیان، جامعۀ مذهبی‌فرهنگی کشور را در اندوه و ماتم فرو برد. پیرغلام خاندان وحی و عترت، مرحوم استاد حبیب‌الله چایچیان، متخلص به «حسان»، عمری را وقف سرایش اشعار در ستایش و منقبت اهلبیت(ع) کرده بود. اشعار خالصانه و زیبای ایشان در قلب و زبان ملت ایران جایگاهی ویژه دارد.
علی لاریجانی
اینک اهالی فرهنگ و ادب کشور بزرگ‌مردی صاحب نفس، پیرغلامی خالص و یاوری صادق برای انقلاب اسلامی را از دست داده است. مجمع ناشران انقلاب اسلامی ضایعۀ درگذشت استاد چایچیان را به رهبر معظم انقلاب، خانوادۀ محترم آن شاعر بزرگ و جامعۀ فرهنگی‌کشور تسلیت گفته و علو مرتبت و دوام انس و همنشینی آن مرحوم با ائمۀ اطهار(ع) و شهدای مکتب سرخ تشیع را از خداوند منان مسئلت می‌دارد.»<ref name="ارتقا"/>
رییس مجلس شورای اسلامی
====[[پرونده:مومنی.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]پیام تسلیت [[محسن مومنی‌شریف]]، رئیس حوزه هنری====
دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین در پی درگذشت حبیب الله چایچیان شاعر آیینی کشورمان پیام تسلیتی صادر کرد.
باهنر درگذشت حبیب‌الله چایچیان را تسلیت گفت
به گزارش حوزه احزاب خبرگزاری فارس، محمدرضا باهنر دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین در پی درگذشت مرحوم حبیب الله چایچیان شاعر آیینی کشورمان پیام تسلیتی صادر کرد.
در این پیام آمده است: خبر درگذشت شاعر با اخلاص اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام مرحوم حبیب الله چایچیان متخلص به حسان موجب تألم و تأسر فراوان گردید. اینجانب درگذشت این شاعر متعهد و آئینی را که اشعارش در دل شیفتگان آل الله جای دارد به عموم ملت عزیز ایران، جامعه شعرای فرهیخته کشور و خانواده آن مرحوم تسلیت عرض نموده و از خداوند متعال علو درجات برای آن مرحوم مغفور و صبر جزیل برای خانواده ایشان مسئلت دارم.
آنچه در ادامه می خوانید، غزل «من اسیر توام» از دفتر «ای اشک‌ها بریزید» سروده شاعر اهل بیت، مرحوم حبیب الله چایچیان است.
به گزارش مشرق، آنچه در ادامه می خوانید، غزل «من اسیر توام» از دفتر «ای اشک‌ها بریزید» سروده شاعر اهل بیت، مرحوم حبیب الله چایچیان است.
سر به دریای غم‌ها فرو میکنم
گوهر خویش را جست‌وجو میکنم
من اسیر توام، نی اسیر عدو
من تو را جست‌وجو کوبه‌کو میکنم
تا مگر بر مشامم رسد بوی تو
هر گلی را به یاد تو، بو میکنم
استخوانم شود آب از داغ تو
چون تماشای آب و سبو میکنم
صبر من آب چشم مرا سد کند
عقده‌ها را نهان در گلو میکنم
تا دعایت کنم در نماز شبم
نیمه‌شب با سرشکم وضو میکنم
هم‌کلامم تویی روز بر روی نی
با خیال تو شب گفت‌وگو میکنم
جان عالم تو هستی و دور از منی
مرگ خود را دگر آرزو میکنم
حبیب‌الله چایچیان متخلّص به «حسان» در سال ۱۳۰۲ در تبریز متولد شد و در شش‌سالگی همراه خانواده‌اش به تهران آمد. او نخستین شعرش را در پانزده‌سالگی سرود و پس از اولین سفر کربلایش، طبع شعر خود را وقف ۱۴ معصوم کرد و در حوزه شعر آیینی و مذهبی به فعالیت پرداخت. از آثار او می‌توان به «ای اشک‌ها بریزید»، «خلوتگاه راز»، «گل‌های پرپر» و... اشاره کرد. همچنین «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود»، «آمدم ای شاه پناهم بده» از شعرهای معروف چایچیان است.
حبیب‌الله چایچیان در روز پنجشنبه، ۹ آذر ۱۳۹۶ درگذشت.
فرزند مرحوم چایچیان: یکی از اتفاق‌های زندگی استاد، ارتباط با علامه امینی بود، وقتی ایشان تابستان به ایران می‌آمدند، جلسات مذهبی برگزار می‌کردند.
به گزارش مشرق، محسن چایچیان فرزند مرحوم حبیب‌الله چایچیان از شاعران آئینی کشورمان اظهار داشت: مرحوم چایچیان در سن ۲۰ سالگی سفری به کربلا داشت و با توجه به ارادتی که به خاندان اهل بیت(ع) داشت، تحت تاثیر قرار گرفت و از همان سفر با خود عهد کرد که فقط اشعار مذهبی بسراید.
وی بیان کرد: یکی از اتفاق‌های زندگی استاد، ارتباط با علامه امینی بود که وقتی ایشان در ایام تابستان به ایران می‌آمدند، هر هفته یک جلسه مذهبی برگزار می‌کردند. پدرم با توجه به صحبت‌های علامه در این جلسات شعر می‌سرود و در جلسه بعد بازخوانی می‌کرد.
محسن چایچیان در پایان سخنان خود به اثر بخش بودن اشعار پدرش اشاره و آنها را همچنان مورد استفاده مداحان دانست و یادآور شد: «امشب شهادت‌نامه عشقاق امضا می‌شود» شعری است که الان در هیات‌ها قرائت می‌شود در حالی که قدیمی است و مربوط به دیوان اول ایشان است.
در پایان متن کامل این شعر از استاد چایچیان منتشر می‌شود:
شعر «الغدیر کتابی کم نظیر» را مرحوم چایچیان درباره کتاب الغدیر علامه امینی سروده است.
به گزارش مشرق؛ مرحوم حبیب الله چایچیان در گفتگویی که چند سال قبل با خبرگزاری حوزه داشتند، ضمن شرح ارتباط و ارادت ایشان به علامه امینی، یکی از اشعاری که در محضر خود علامه خواندند و درباره کتاب الغدیر ایشان است، با عنوان " الغدیر کتابی کم نظیر" به مخاطبان تقدیم کردند که به مناسبت درگذشت این شاعر گرانقدر، در ادامه آمده است.
امینی، رهنورد آهنین پی روان در کوره راه گنگ تاریخ
عدالت، با قضاوت نامه وی جنایت پیشگان را کرده توبیخ
امینی تک سوار دشت حیرت که دارد روز و شب هرسو تکاپو
گدازد از حَرور عشق و غیرت حقیقت جودلش، در سینه او
به گردآلود، طومار زمان ها نگاهش می دود، پویان و پیگیر
به جایی که ندارد ره گمان ها امینی، ره کند، با اذن تقدیر
امینی آنکه با برهان و حجت دهان یاوه گویان را شکسته
بجز تسلیم در پیش حقیقت به هر باطل گرایی راه بسته
امینی جای پای رفتگان را یکایک پا نهاد و باز پیمود
به خلوت راه متروک زمانها پی اثبات حق در جستجو بود
به چشم حق شناس و تیز بینی کتب را زیر و رو کرده گذشته
به تایید علی دست امینی کتاب الغدیرش را نوشته
به مظلومیت آل محمد چنان گرید که سوزد هر دلی را
از این سوز گداز و آه ممتد به دلها افکند مهر علی را
استاد حبیب الله چایچیان (حسان) از ملک فنا رخ بر بست و به دیار بقا پیوست. رحلت این شاعر پیشکسوت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) خانواده سترگ شعر فارسی را داغدار کرد و موجبات اندوه دوستداران ادبیات آیینی را فراهم آورد. استاد حسان از میان ما پر کشید اما اشعار کامل‌عیار و ماندگار ایشان مانند «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» و «بار بگشایید اینجا کربلاست» تا هماره زنده خواهد ماند و در گوش عاشقان پژواک خواهد داشت.
درون تیره ابر اختلافات درخشد چهره مردانه او
درگذشت این مدیحه‌سرا و مرثیه‌پرداز متعهد را خدمت خانواده مکرم و معزز ایشان و اهالی ادبیات به‌ویژه شاعران و ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تسلیت عرض می‌کنیم و برای آن استاد فقید، بهره‌مندی از مغفرت الهی و شفاعت ذوات مقدس معصومین(ع) را مسئلت داریم.»<ref name="ارتقا"/>
که می پرسد به صد افسوس و هیهات حقیقت کو محمد کو علی کو
امینی دادخواه جرم تاریخ شکایت نامه او الغدیرش
نهال تلخ باطل کنده از بیخ کلام حق نمای دلپذیرش
منافق را کجا راه فراری که از میدان بُرهانش گریزد
مبارز را، نه تاب و اختیاری که چون افکندش از پا باز خیزد
کند مولای خود را تا که راضی امینی یک دم آسایش ندارد
بشوید تا غبار عهد ماضی هماره اشک غم، از دیده بارد
امینی رهبر آزادگان را به ملّت های روشن دل نشان داد
پریش و تیره دل نسل جوان را صفا بخشید، از عشق و توان داد
جمال مبهم تاریخ اسلام ز یُمن همتّش، گردید روشن
دهد ما را نشان آمار و ارقام که کار امتی را کرده یک تن
ز سبک الغدیرش هست پیدا که علمش را علی اعطا نموده
و یا بی پرده تر گویم حسانا علی املا و او انشا نموده
استاد حبیب‌الله چایچیان گفت: اگر جوانان بخواهند آثارشان باقی بماند و یا طبق فرمایشات ائمه اطهار(ع) برای هر بیت شعر خانه‌ای در بهشت ساخته شود، راهش این است که مدح، مرثیه و یا اشعارشان امر به معروف و نهی از منکر باشد.
به گزارش گروه فرهنگی مشرق، استاد حبیب‌الله چایچیان، شاعر اهل بیت (ع) درگفت‌وگو فارس، بیان داشت: خبرنگاران و رسانه‌ها، اخباری که به نفع ملت و امت اسلامی است را ضبط و نشر کنند و در مسیر عزت قرآن قدم بردارند که این به خودی خود عبادت است.
وی اضافه کرد: اگر نیت شاعران، مداحان و گویندگان بزرگ که سخنرانی می‌کنند، نیت‌شان خدمت به عترت قرآن باشد، عبادت محسوب می‌شود؛ در خبرگزاری‌ها هم اگر خبرهای مربوط به چهارده معصوم (ع) را طوری به جامعه عرضه کنند که امر به معروف و نهی از منکر باشد، عبادت است.
استاد چایچیان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه پیشنهاد شما به شاعران آئینی چیست،گفت: بنده شعری داشتم که خطاب به شعراء و مداحان بود که در مراسمی آن را قرائت خواهم کرد.
به گفته وی، جوان‌ها اگر بدانند که مسیر عترت قرآن، عزت آفرین، موضوع آفرین و شعر آفرین است و دائم در اجتماع می‌ماند، دیگر اصلاً به جای دیگر روی نخواهند کرد یعنی اگر جوانان بخواهند آثارشان باقی بماند و یا طبق فرمایشات ائمه اطهار (ع) برای هر بیت شعر خانه‌ای در بهشت ساخته شود، راهش این است که مدح، مرثیه و یا اشعارشان امر به معروف و نهی از منکر باشد.
سعید حدادیان با بیان اینکه مرحوم حسان سوز دل داشت و اهل بکا بود، گفت: این شاعر اهلبیت هرگاه شعری را می‌خواند، با اشک همراه بود، او اهل اشک و بکا و سوز دل بود.
به گزارش مشرق، سعید حدادیان از مداحان کشورمان پیرامون مرحوم چایچیان اظهار داشت: مرحوم حسان در عصر حاضر تقریباً در زبان فارسی پدر شعر جلسات مذهبی محسوب می‌شوند.
وی با بیان اینکه دوره‌ای که کتاب ایشان منتشر شد و به دست مردم رسید دوره فترت بود، گفت: ما خیلی اشعار مذهبی که در جلسات مذهبی کاربرد داشته باشند و از بسامد کافی برخوردار باشند در آن روزگار نداشتیم، نکته دیگر آنکه هر ستایشگر اهل بیت(ع) و مداحی سعی می‌کرد داشته‌های خود را برای خود داشته باشد و کمتر پیش می‌آمد که اشعاری را که حفظ کرده در اختیار دیگران قرار دهد، از این جهت بویژه آموزان لطنمه می‌خوردند چون جوهر اصلی کار ستایشگری اهل بیت(ع) همانا شعر است و شعر است و شعر.
به گفته وی، امروز شاهد انتشار کتاب‌های آقای حاج علی انسانی از جمله «چراغ صاعقه» هستیم که کتاب مفیدی است و یا کتاب‌های آقای مجاهدی متخلص به «پروانه» و شخصیتی که به لحاظ کاری کم نظیر است یعنی آقای سازگار که حدود 20 جلد کتاب از ایشان در دسترس همگان است شش جلد «نخل میثم» و بیش از ده جلد کتاب‌های «یک ماه خون گرفته» البته فراموش نکنیم که شاعرانی مثل جناب «شفق» و «موید مشهدی» نیز از علم داران برجسته ی شعر جلسات مذهبی هستند منتها جناب آقای حسان طلایه دار این راه بود.
حدادیان با خواندن یکی از اشعار مشهور مرحوم چایچیان تاکید کرد: این غزل را عمده ستایشگران حرفه ای آن روزگار و چند نسل بعد حفظ هستند و بارها خوانده اند:
بر لب آبم و از داغ لبت میمیرم
هردم از غصة جانسوز تو آتش گیرم
مادرم داد بمن درس وفاداری را
عشق شیرین تو آمیخته شد با شیرم
گاه سردار علمدارم و گاهی سقا
گه بپاس حرمت گشت زنان چو نشیرم
این مداح اهلبیت علیهم‌السلام ضمن تأکید بر اینکه مرحوم حسان آغازگری برای نسل خودشان بود، یادآوری کرد: ایشان را باید آغازگری برای نسل خودشان بودند که شاعران برتر که آمدند این حرکت را ادامه دادند و به کمال بیشتر رساندند.
این شاعر با تأکید بر این مطلب که مرحوم حسان سوزدل داشت و اهل بکا بود، گفت: این شاعر اهلبیت هرگاه شعری را می‌خواند، با اشک همراه بود، او اهل اشک و بکا و سوزدل بود و باید دانست خمیرمایه این اشعارش با اشک عجین می‌شد. او هنگام خوانش اشعار سر از پا نمی‌شناخت و همواره اشعارش را با گریه می‌خواند.
وی ضمن تأکید بر نکته مهم پیرامون اینکه نوآموزان ادبیات مذهبی باید این نکته را مدنظر قرار دهند، گفت: نوآموزان ادبیات مذهبی باید بدانند ایشان نفس علما را غنیمت می‌شمردند و برای ایشان حضور در محضر علما مغتنم بود. مرحوم چایچیان با علامه امینی همدوره بودند و صاحب سلسه کتاب‌های الغدیر نیز به مرحوم حسان محبت بسیار داشتند.
سعید حدادیان با ذکر خاطره‌ای از مرحوم چایچیان گفت: می‌فرمودند:"من شعری برای حضرت امیر(ع) گفته بودم، در جیبم گذاشته و فراموش کرده بودم، شب بعد به محضر علامه رسیدم، فردی که تازه شیعه شده بود در جلسه شروع به شعرخوانی به زبان عربی کرد، من نیز تا وارد جلسه مذهبی شدم، علامه امینی فرمودند: شعری را که برای حضرت امیر سروده‌ای بخوان، من که فراموش کرده بودم گفتم کدام شعر؟ جناب علامه فرمودند همان شعری که در جیبت داری و دیشب سروده‌ای"؛ این نکته حائز اهمیت است که گاهی از دعای علما به شاعران مطالبی می‌رسد که باید یک شاعر با یک عالم هم‌نفس باشد تا به دین لطمه نزند.
وی در پایان ابراز داشت: مراسم یادبود مرحوم استاد چایچیان عصر امروز و از ساعت 14:30 در مسجد ارک برگزار می‌شود ضمن اینکه در پایان خاطر نشان میکنم که روز دوشنبه همزمان با مراسم ترحیم مرحوم حسان در مسجد بلال سازمان صدا و سیما، پانزدهمین دوره همایش سوختگان وصل با عنوان «کبوتران حرم» از ساعت 14:30 تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در دو بخش شعر و داستان برگزار خواهد شد، اما نکته مهم اینکه در این دوره یعنی در برنامه فردا بخش ویژه‌ای به مرحوم «حسان» اختصاص دارد.
آثار علامه امینی خصوصاً کتاب شریف الغدیر قله رفیعی در بین تمام نوشته‌ها و گفته‌های افرادی است که در این مسیر بوده‌اند، خدا را شاکرم که مرا در مسیری قرارداد به راحتی توانستم با علامه دیدار داشته باشم.
به گزارش مشرق، ( حسان ) شاعر و مرثیه سرای اهل بیت (علیهم السلام) درگذشت.
به همین مناسبت گفتگوی چند سال قبل مرحوم حبیب الله چایچیان با خبرگزاری حوزه بازنشر می شود.
* با تشکر از اینکه ما را به حضور پذیرفتند؛ شنیده بودیم با علامه امینی بسیار مأنوس بوده‌اید، تقاضا داریم برگی از خاطرات شما و مرحوم علامه امینی را به یادگار، سوغات سفر ما کنید؟
به راستی بنده برای علامه امینی از پدرم بیشتر دعا میکنم؛ خدمتی که ایشان به 14 معصوم(ع) کردند، کم نظیر، شاید بی‌نظیر بوده و این هم لطف خدا بود از آنجایی که بنده با علامه امینی (ره) بیش از دیگر شاعران مأنوس بوده‌ام صداوسیما و برخی رسانه‌ها انتظار مصاحبه و گفتگو داشته‌اند، اما متأسفانه به علت کهولت سن نسبت به بسیاری از مطالب حضور ذهن کافی ندارم و از همگان التماس دعای خیر دارم و امیدم به شفابخشی ذوات مقدس ائمه اطهار علیهم السلام است.
تقدیر و رحمت خدا بود که ایشان را در مسیر زندگی من قراردهد به طوری‌که دیدار با علامه امینی یکی از بهترین حادثه‌های زندگی من است، ایشان در نجف گاهی برای من نامه می‌فرستادند، مرا با عنوان شاعر اهلبیت(ع) خطاب می‌کردند و من این عنوان را با هیچ عنوان دیگری عوض نمی‌کنم و برای من کافی است، امیدوارم حضرت زهرا سلام‌الله علیها نیز به زحمتی که شما عزیزان در نشر معارف اهلبیت(ع) می‌کشید اجر و مزدی در خور عنایت فرماید.
* اولین ملاقات با علامه کی و کجا اتفاق افتاد و چگونه با ایشان آشنا شدید؟
من حافظه‌ام بسیار ضعیف است و درست به‌خاطر ندارم؛ خدا مرحوم حاج کریم دستمالچی را رحمت کند؛ ایشان از دوستان بنده بودند، مرحوم دستمالچی وقتی که علامه از نجف به ایران تشریف‌فرما می‌شدند، تمام کارهای خود را تحت‌الشعاع این مرد بزرگوار قرار می‌دادند و به نحوی رابطه بین من و علامه امینی نیز ایشان بود.
* جایگاه الغدیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آثار علامه امینی خصوصاً کتاب شریف الغدیر قله رفیعی در بین تمام نوشته‌ها و گفته‌های افرادی است که در این مسیر بوده‌اند، خدا را شاکرم که مرا در مسیری قرارداد به راحتی توانستم با علامه دیدار داشته باشم و حضور ایشان را درک کنم؛ این خود دلیلی بر عنایات الهی نسبت به حقیر است وگرنه در این دنیای پر از آشوب، من چگونه می‌توانستم علامه امینی را ببینم و محضر ایشان را درک کنم؛ علامه در زمینه عشق به 14 معصوم به من خیلی علاقه داشت و هرگاه از نجف به ایران تشریف می‌آوردند، با من تماس می‌گرفتند تا اشعارم را در محضرشان بخوانم من نیز در این ملاقات‌ها از مطالب و فرمایشات ایشان بسیار استفاده می‌کردم، اگر بگویم ملاقات با علامه امینی یکی از صله‌هایی است که من از اهلبیت(ع) گرفته‌ام، مبالغه نکرده‌ام؛ علامه نعمت ناشناخته‌ای است که ما هنوز نتوانسته‌ایم از ایشان تجلیل شایسته‌ای داشته باشیم.
* آیا خاطره‌ای از حالات علامه امینی در هنگام ذکر و یاد اهلبیت علیهم السلام به یاد دارید؟
بله- زمانی علامه امینی را به هیئتی دعوت کرده بودند و من هم در معیت ایشان بودم از آنجا که دوستان می‌دانستند حضرت علامه نسبت به من لطف دارند، خواستند تا درباره مقام حضرت علی‌اکبر(ع) از وی سئوالاتی بپرسم، من هم چون تازه با ایشان آشنا شده بودم و شناخت کاملی نسبت به حالات ایشان نداشتم، ناشیانه این سئوال را در حین عبور از خیابان پرسیدم و چنان انقلابی در ایشان رخ داد که همان جا در وسط خیابان نشستند و عبور و مرور وسایل نقلیه برای مدتی با اختلال مواجه شد؛ این عالم ربانی نسبت به 14 معصوم حال عجیبی داشتند و من هیچ عالمی را در عشق به معصومین(ع) مانند ایشان سراغ ندارم و به معنی واقعی کلمه؛ مجسمه عشق و علاقمندی به قرآن و عترت علیهم السلام بودند و اینکه بنده توفیق داشتم تا در محضر ایشان، اشعارم را بخوانم نعمتی است که هیچ‌گاه نمی‌توانم در چند دقیقه، مراتب شکرگذاری آن را در درگاه الهی به جای آورم.
* لطفاً یکی از اشعاری که در محضر علامه امینی خوانده‌اید را برایمان بخوانید؟
یکی از اشعاری که در محضر خود علامه خواندم، درباره کتاب الغدیر ایشان است با عنوان " الغدیر کتابی کم نظیر"
امینی، رهنورد آهنین پی روان در کوره راه گنگ تاریخ
عدالت، با قضاوت نامه وی جنایت پیشگان را کرده توبیخ
امینی تک سوار دشت حیرت که دارد روز و شب هرسو تکاپو
گدازد از حَرور عشق و غیرت حقیقت جودلش، در سینه او
به گردآلود، طومار زمان ها نگاهش می دود، پویان و پیگیر
به جایی که ندارد ره گمان ها امینی، ره کند، با اذن تقدیر
امینی آنکه با برهان و حجت دهان یاوه گویان را شکسته
بجز تسلیم در پیش حقیقت به هر باطل گرایی راه بسته
امینی جای پای رفتگان را یکایک پا نهاد و باز پیمود
به خلوت راه متروک زمانها پی اثبات حق در جستجو بود
به چشم حق شناس و تیز بینی کتب را زیر و رو کرده گذشته
به تایید علی دست امینی کتاب الغدیرش را نوشته
به مظلومیت آل محمد چنان گرید که سوزد هر دلی را
از این سوز گداز و آه ممتد به دلها افکند مهر علی را
درون تیره ابر اختلافات درخشد چهره مردانه او
که می پرسد به صد افسوس و هیهات حقیقت کو محمد کو علی کو
امینی دادخواه جرم تاریخ شکایت نامه او الغدیرش
نهال تلخ باطل کنده از بیخ کلام حق نمای دلپذیرش
منافق را کجا راه فراری که از میدان بُرهانش گریزد
مبارز را، نه تاب و اختیاری که چون افکندش از پا باز خیزد
کند مولای خود را تا که راضی امینی یک دم آسایش ندارد
بشوید تا غبار عهد ماضی هماره اشک غم، از دیده بارد
امینی رهبر آزادگان را به ملّت های روشن دل نشان داد
پریش و تیره دل نسل جوان را صفا بخشید، از عشق و توان داد
جمال مبهم تاریخ اسلام ز یُمن همتّش، گردید روشن
دهد ما را نشان آمار و ارقام که کار امتی را کرده یک تن
ز سبک الغدیرش هست پیدا که علمش را علی اعطا نموده
و یا بی پرده تر گویم حسانا علی املا و او انشا نموده
* وقتی این اشعار را برای علامه امینی خواندید ایشان چه مطلبی فرمودند؟
بعد از اینکه این شعر را برای ایشان خواندم، فرمودند: اگر فکر و استعدادت را می‌گذاشتی و شعری در مدح امام زمان علیه السلام می‌سرودی، اجر معنوی بیشتری داشتی؛ من هم عرض کردم من شما را از امام زمان(عج) جدا نمی‌دانم، چون من شاعر اهل‌بیتم و نباید شعری بگویم که مربوط به 14 معصوم نباشد و من اشعارم مختص اهلبیت(ع) است، در بین اشعارم چند شعر آن راجع به آقای امینی است و این اشعار در سه دیوان من موجود است؛ راجع کتابخانه ایشان هم شعری دارم.
* فرمودید حلقه وصل شما به علامه امینی مرحوم دستمالچی بود؛ زمانی که علامه به ایران می‌آمدند، در جلسات انسی که شما و مرحوم دستمالچی با علامه امینی داشتید، چه مطالبی مطرح می‌شد و جو حاکم بر جلسه چگونه بود؟
بله حلقه اتصال و آشنایی من با علامه امینی، مرحوم دستمالچی بود و علامه که از نجف تشریف‌فرما می‌شدند، مرحوم دستمالچی با من تماس می‌گرفتند تا خدمت علامه برسیم، در آن ایام مرحوم امینی مشغول تألیف و تنظیم کتاب الغدیر بودند و آقای دستمالچی با مطایبه و شوخی به مرحوم علامه می‌فرمودند: درباره حضرت زهرا(س) هم بنویسید، همش نمی‌شود که الغدیر نوشت؛ ایشان هم می‌فرمودند: انشالله الغدیر را که تمام کنم، راجع به حضرت زهرا(س) هم می‌نویسم؛ مرحوم دستمالچی به شوخی می‌گفت، من صبر ندارم تا الغدیر تمام شود؛شما هر وقت تشریف می‌آورید تهران مباحثی پیرامون حضرت زهرا(س) بگویید تا استفاده کنیم.
مرحوم حاج کریم ضبط‌صوت بسیار بزرگی داشتند که با آن بیانات گرانقدر علامه را ضبط می‌کردند و هرگاه که علامه از نجف اشرف تشریف‌فرما می‌شدند، آن ضبط را می‌آوردند و مطالب علامه را ضبط می‌کردند. آقای مجید دانشمند هم یکی از دوستانی بود که در آوردن ضبط‌صوت و وسایل مورد نیاز کمک زیادی می‌کردند، به هرحال وسایل که مهیا می‌شد، نوعاً یا در این مجالس از علامه سئوالاتی می‌شد؛ یا ایشان به فراخور حال مجلس جواب‌هایی می‌دادند یا بدون سئوال خود ایشان راجع به حضرت زهرا سلام‌الله علیها مطالب ارزشمندی را ارائه می‌کردند و چون زادگاه من تبریز بود دوستان مخصوصاً اهالی تبریز تکثیر این نوارها را خواستار بودند، اما چون در نوع این مجالس گاه فرزندان و آقا زاده‌های علامه امینی که در ایام کودکی بودند در بین مباحث وارد مجلس می‌شدند و روی زانوی علامه می‌نشستند و علامه با ایشان با زبان و لحن کودکانه سخن می‌گفتند صلاح نبود که اینگونه منتشر شود و و خود ایشان هم موافق نبودند تا این نوارها به همین صورت پخش و تکثیر شود و تنها آقای دستمالچی این نوارها را داشتند و خیلی هم دوست داشتند که مطالب این جلسات همگانی شود و مشتاقان از محتوای این جلسات بهره ببرند، اما به دلایلی که ذکر شد میسور نبود.
بعدها مرحوم دستمالچی موقتاً نوارها را به من داد تا آنها را به متن تبدیل کنم و حاصل این زحمات کتاب کوچکی به نام "فاطمه زهرا ام‌ابیها" شد و در آخر نوار هم علامه امینی دعایی برای مرحوم دستمالچی نموده‌اند و فرموده‌اند: "خداوند تعالی به حق محمد و آل محمد(ص) در سایه ولایت حضرت صدیقه طاهره(س) دستمان را از دست ولای این خاتون دو عالم کوتاه ننماید" - و در آخر آقای دستمالچی را دعا کردند که - خدا پدر شما را نیز بیامرزد و انشاءالله عزیزتان بدارد، باب این بحث را گشودید.»
ایشان آن قدر اصرار کرد تا این مطالب گفته شد و اگر گفته نمی‌شد، این مطالب ناگفته در سینه علامه می‌ماند اهمیت این کتاب در این است که بیشتر مطالب آن از منابع غیر شیعه است و یکی از اشعار من هم با الهام از کلمات علامه امینی در ابتدای این کتاب است.
منم که عصمت الّه و، به ساق عرش زیورم حبیبه خدا منم، حباب نور داورم
رضای من رضای او، ولای من ولای او که من ولیة الّه و، زهر بدی مطهرم
علی است نفس احمد و حقیقت محمدی منم که بضعة النبی و، با علی برابرم
به تخت اقتدارشان، نشسته ام کنارشان به تاج افتخارشان، یگانه است گوهرم
بجز محمد و علی، که نور ما بود یکی ز انبیاء و اولیاء، خدا نموده برترم
نبی چو گفت بر ملا: اگر نبود مرتضی ز اولین و آخرین، کسی نبود همسرم
علی، شهاب ثاقب و منم فروغ زُهر وی با اوج عصمت و حیا، به هر زمان منورم
نهال عشق ایزدی، بهار حسن سرمدی شکوفه محمدی، عطای رب و کوثرم
حسین با حسن مرا، دو گوشوار زینتند علی است طوق گردن و محمد است افسرم
محمد و علی و من، چو اصل و ام خلقتیم منم که باب خویش را، درین مقام مادرم
فدک چه جلوه ای کند، به پیشگاه دولتم که مالکیت جنان، به کف بود چو حیدرم
علیه غاصب فدک، از آن قیام کرده ام که راه پر جهاد حق، نشان دهم به دخترم
حسان بود مودت رسول و آل مصطفی امید برزخ من و پناه روز محشرم
علامه امینی حتی به آقای دستمالچی گفت، این نوارها را بده گوش کنم و امانت‌داری ایشان عجیب بود به طوری که حتی این نوارها را به علامه هم نداد و گفت: صدا مال شماست، اما نوار مال من است؛ به شما هم نوارها را نمی دهم، چون خدایی ناکرده ممکن است این نوارها به دست کسی بیفتد و سوءاستفاده شود و تنها راهی که می‌توانیم محتوای این جلسات را به گوشه همگان برسانیم تبدیل شدن صوت به متن است.
* چطور شد که این مسئولیت به شما واگذار شد؟
قبل از شبی که آقای دستمالچی نوارها را برای پیاده کردن به من بدهد، در عالم رویا خواب دیدم که علامه از نجف تشریف‌فرما شده‌اند و ازدحام جمعیت است در همان عالم خواب علامه شخصی را به سراغ من فرستادند تا در محضر ایشان اشعاری در مدح اهلبیت(ع) بخوانم و در همان جا این مأموریت را به من دادند که این نوارها را تبدیل به متن کنم ایشان فرمودند؛ من کسی را می‌خواهم که هم امین و هم عاشق چهارده معصوم(ع) باشد و از طرفی ذوق ادبی نیز داشته باشد و شما این خصائص را دارید و عمری هم در روش و مسیر اهلبیت(ع) کوشش کرده‌ای و از طرف من مأمورید که این کار را به‌سرانجام برسانید.
من از این مأموریت بسیار خوشحال شدم و صبحگاهان بود که آقای دستمالچی با من تماس گرفتند و گفتند: بهترین راه نشر کلمات علامه امینی راجع به حضرت زهرا(س) تبدیل آن به متن است و شما باید این کار را انجام دهید با این اتفاق و رویای من تعبیر شد و به کمک امیرالمومنین علیه‌السلام این مطالب به صورت کتاب توسط انتشارات موسسه امیرکبیر منتشر شد و در این کتاب روایات بسیار عجیبی بیان شده است و در کنار الغدیر این کتاب را کامل می‌کند. (تفصیل این رویا در مقدمه کتاب ایشان موجود است)
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی درگذشت شاعر قرآن و عترت مرحوم آقای حبیب‌الله چایچیان را تسلیت گفتند.
به گزارش مشرق، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی درگذشت شاعر قرآن و عترت مرحوم آقای حبیب‌الله چایچیان را تسلیت گفتند.
متن پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به این شرح است:
====[[پرونده:لاریجانی.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]پیام تسلیت علی لاریجانی====
بسم الله الرحمن الرحیم
بسم الله الرحمن الرحیم
درگذشت شاعر قرآن و عترت جناب آقای حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به جامعه‌ی ادبی کشور و شعرای ولائی و آئینی و بخصوص به خانواده و بازماندگان گرامی ایشان تسلیت عرض میکنم و حشر با اولیاء الهی را از خداوند برای ایشان مسألت مینمایم و شعر خوش لفظ و از دل برآمده‌ی این شاعر عزیز در شمار یادگارهای ارزنده‌ی شعر دینی و آئینی روزگار ما است و در خاطره‌ها و زبانها خواهد ماند انشاءالله. خداوند درجات وی را عالی فرماید.
انالله و اناالیه راجعون
سیّد علی خامنه‌ای
درگذشت شاعر و مرثیه‌سرای اهل بیت(ع) آقای حبیب‌الله چایچیان متخلص به "حسان "موجب تاسف گردید.
۱۱ آذر ۱۳۹۶
مرحوم چایچیان سروده‌های ارزشمند و پرمعنایی در مدح و رثای ائمه اطهار(ع) داشتند و از جمله شاعران تاثیرگذار در شعر آیینی بودند.
خاطره‌ای از شعرخوانی مرحوم چایچیان در محضر رهبر انقلاب
رهبر انقلاب
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدزمانی با بیان اینکه مرحوم چایچیان ولایتمدار بود، به ذکر خاطره‌ای از شعرخوانی این شاعر در محضر رهبر انقلاب پرداخت.
به گزارش مشرق، حجت‌الاسلام و المسلمین جواد محمدزمانی، شاعر و کارشناس ادبی، با اشاره به ویژگی‌های اخلاقی زنده‌یاد حبیب‌الله چایچیان گفت: زنده‌یاد چایچیان از شخصیت‌های مشهور و شاعران برجسته طی دهه‌های مختلف پیش و پس از انقلاب بود. من چندبار توفیق دیدار او را داشتم. زنده‌یاد چایچیان شخصیت برجسته‌ای بود که چند ویژگی بارز داشت؛ مردم‌داری و شاگردپروری از جمله ویژگی‌های اخلاقی او بود که به صورت بارز در این شاعر اهل بیت(ع) دیده می‌شد.
اینجانب ضمن تسلیت به شاعران، مداحان و خادمان اهل بیت(ع) و خانواده محترم ایشان ، برای آن مرحوم رحمت و علو درجات و برای بازماندگان صبر و اجر از درگاه خداوند متعال مسئلت میکنم.
وی با بیان اینکه مرحوم چایچیان برای زائران و محبان اهل بیت(ع) به ویژه امام حسین(ع) احترام ویژه‌ای قائل بود، افزود: خاطرم هست در جلسه‌ای شاعر جوانی شعر بسیار کوتاهی در حد یکی دو بیت برای مرحوم چایچیان خواند. شعر از نظر ادبی خیلی قوی نبود، اما مرحوم چایچیان از جوان خواست تا شعر را در کاغذی نوشته و به او بدهد. جوان شاعر علت را جویا شد و استاد در پاسخ گفت که قصد دارد این شعر را برای خانواده‌اش بخواند. این حرف استاد در شاعر جوان تأثیر بسیاری گذاشت و او را نسبت به ادامه کار مصمم‌تر کرد. از این دست ویژگی‌ها در روحیه زنده‌یاد چایچیان بسیار دیده می‌شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدزمانی علاقه به علمای دین را از دیگر ویژگی‌های اخلاقی مرحوم چایچیان دانست و ادامه داد: مرحوم چایچیان با وجود اینکه شاعری آیینی بود، اما نسبت به مسائل روز هم واکنش نشان می‌داد و رد این موضوعات را می‌توان در اشعار او دید. زنده‌یاد حسان اشعار متعددی درباره امام(ره)، انقلاب و دفاع مقدس و شهدا داشت. نسبت به مسائل روز حساس بود.
علی لاریجانی
وی با بیان اینکه توجه به سیره امیرالمؤمنین(ع) نمود بارز و ویژه‌ای در اشعار زنده‌یاد چایچیان داشت، گفت: شعر ایشان بارها مورد توجه رهبر معظم انقلاب قرار گرفته بود و من خودم چندبار شاهد این ماجرا بودم. خاطرم هست در جلسه شعری که در سال 90 در محضر رهبر معظم انقلاب برگزار شده بود، نوبت به مرحوم چایچیان رسید. همه می‌دانستند که مرحوم چایچیان معمولاً اشعار بلندی می‌خوانند. رهبر معظم انقلاب خطاب به مرحوم حسان از ایشان خواستند که سروده‌ای را قرائت کنند. مرحوم حسان نیز گفت که چند بیتی می‌خوانم. رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که 30 -40 بیت شعر که چیزی نیست. مرحوم چایچیان سنگ‌تمام می‌گذاشت.
رییس مجلس شورای اسلامی<ref name="لاریجانی">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13960911000382/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D9%81%D8%AA|عنوان=پیام تسلیت علی لاریجانی}}</ref>
محمدزمانی با اشاره به اینکه زندگی هرکدام از بزرگان درس‌های متعددی برای جوان‌ترها دارد، اضافه کرد: «حسن معاشرت» یکی از درس‌هایی است که می‌توان از زندگی مرحوم چایچیان گرفت. کسی ندیده است که مرحوم چایچیان با حالت ناراحتی و پرخاش با کسی رفتار کند و این درس بزرگی است که می‌توان از زندگی این شاعر اهل بیت(ع) داشت.
====[[پرونده:باهنر.jpg|60px|بی‌قاب|راست|هیچ]]پیام تسلیت محمدرضا باهنر، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین====
خبر درگذشت شاعر بااخلاص اهل بیت عصمت و طهارت(ع) مرحوم حبیب‌الله چایچیان متخلص به حسان موجب تألم و تأسر فراوان گردید. اینجانب درگذشت این شاعر متعهد و آئینی را که اشعارش در دل شیفتگان آل الله جای دارد به عموم ملت عزیز ایران، جامعه شعرای فرهیخته کشور و خانواده آن مرحوم تسلیت عرض نموده و از خداوند متعال علو درجات برای آن مرحوم مغفور و صبر جزیل برای خانواده ایشان مسئلت دارم.<ref name="باهنر">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.farsnews.ir/news/13960911000525/%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D9%81%D8%AA|عنوان=پیام تسلیت محمدرضا باهنر، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین}}</ref>
روز گذشته (پنجشنبه نهم آذر نود و شش ) حبیب چایچیان، دومین شمایل شعر مردمی، پس از نود و چهار سال ورق زدن بهار و تابستان و پاییز و زمستان، به واقعه ای دیگر از زندگی پای نهاد و از سرودن لب فرو بست.
به گزارش مشرق، نه فقط در میان شاعران آیینی، بلکه از خیل شاعران غیر آیینی هم، کمتر شاعری این بخت و اقبال بلند را داشته است که نزدیک به پنجاه سال از زیست و زندگی مادی اش، در جامعه و در میان مرد چنان نام آور شود که اشعار و سروده های اش به زمزمه ی عمومی تبدیل گردد.
===سبک و لحن و ویژگی آثار===
====سروده‌های تاثیرگذار====
نکته‌ای که در آثار استاد حسان به چشم می‌آید بار تعلیمی اشعار است.
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:#DB7093}}
{{ب|'''''با تو گر خواهی سخن گوید خدا قرآن بخوان'''''|'''''تا شود روح تو با حق آشنا قرآن بخوان'''}}
{{ب|'''''رَتَّل القرآن ترتیلا، ندای رحمت است'''''|'''''می‌دهد قرآن به جان و دل صفا قرآن بخوان'''}}
{{ب|'''''ای بشر یاد خدا آرامش دل می‌دهد'''''|'''''دردمندان را بود قرآن دوا، قرآن بخوان ...'''}}
{{پایان شعر}}
حبیب‌الله چایچیان تنها در حوزه ادبیات آئینی کار نکرده، در زمینه اخلاقیات، دفاع مقدس، و در بسیاری زمینه‌های دیگر سروده‌های ارزنده‌ای دارند. یکی از نکات برجسته در شعر حسان، اندیشه بلند شاعر است. مطالعات گسترده و اندیشه شاعر موجب شده تا اشعار او سطحی نباشد و به همین لحاظ شاهد این هستیم که در تک‌تک سروده‌های ایشان مسائل بسیار مهم و پیام‌های ارزنده‌ای وجود دارد که سودمند است و در زندگی مخاطب تاثیر بسیار مستقیم دارد.<ref name="شرف"/>
در میان شاعران معاصر ــ آیینی و غیرآیینی ــ من دو تن را می شناسم که در زمان حیات شان افکار عمومی به آنها روی خوش نشان داده است و سروده های شان با مردم زیسته و مردم با اشعارشان زندگی کرده اند و در لحظه های خاص روحی و در مواقف خواستن و در موقعیت های خجسته ی «شدن» شعرشان را زمزمه کرده اند. این دو تن مرحوم شهریار است و مرحوم حبیب چایچیان که مردم او را با نام حسان می شناسند. این دو، شاعر مردم اند.
====نوحهسرایی====
استاد حسان نوحه را سلیس و روان می‌گوید، یعنی که ایشان هنر نوحهسرایی را دارد. یکی از نکاتی که می‌بایست در نوحه‌ها مورد توجه قرار بگیرد این است که «نوحه» با عامه جامعه سر و کار دارد، یعنی تمامی اقشار جامعه را در بر می‌گیرد و به همین لحاظ نوحه‌سرا می‌بایست از کلمات و شیوه‌ای برای بیان موضوعات استفاده کند که برای همگان قابل فهم باشد. ساده‌گویی، روان‌گویی و انتقال پیام‌های بزرگ به شیواترین و رساترین شکل ممکن از کارهایی است که نوحه‌سرا باید انجام دهد و ما این ویژگی را در آثار جناب چایچیان می‌بینیم. این رویکرد ایشان از یک سو بیانگر استادی و توانمندی ایشان در کار سرودن است و از سویی دیگر از بعد روانی مسئله اشرافی است که ایشان بر مخاطبان خودشان دارند.<ref name="شرف"/>
حتی اگر جماعت مدعی روشنفکری و مردم شناسان و جامعه شناسان، در باره شان کمتر گفته و نوشته باشند.
====فضای شعرهای ژولیده نیشابوری در اشعار حبیب‌الله چاپچیان====
فضای شعرهای استاد حسان با شعرهای مرحوم [[ژولیده نیشابوری]] نزدیک است و [[صغیر اصفهانی]] هم به کارهای ایشان نزدیک است. از شاعرانی که هنوز در بین ما هستند به اشخاصی مانند آقایان [[غلامرضا سازگار]]، موید و [[علی انسانی]] می‌توان اشاره کرد که در نوحهسرایی در شمار اشخاص متقدم بودند. جا دارد که از جناب [[خوشدل تهرانی]] هم یاد کنیم.<ref name="شرف"/>
===بزرگداشت===
{{بلی}} سه شنبه ۲۸آبان۱۳۹۲ بزرگداشت شاعر آیینی حبیب‌الله چایچیان (حسان) در موسسه اوج برگزار شد.<ref name="حیات"/>
توده آنها را برگزیده است. وقتی توده ی مردم کسی را برگزید یعنی که کار تمام است. رفته اند در حافظه ی قومی و عضوی از فرهنگ عمومی و فرهنگ توده شده اند. یعنی که از پدیده گذشته اند و واقعه شده اند. واقعه شده اند، یعنی که به رستاخیز ملی درپیوسته اند. و یعنی که شمایل اند. این شمایل، از گزند باد و باران زمانه در امان است و کسی نمی تواند از مردم بگیرد.
{{بلی}} مراسم یادبود مرحوم استاد چایچیان عصر ۱۲آذر۱۳۹۶ در مسجد ارک برگزار شد.
روز گذشته (پنجشنبه نهم آذر نود و شش ) حبیب چایچیان، دومین شمایل شعر مردمی، پس از نود و چهار سال ورق زدن بهار و تابستان و پاییز و زمستان، به واقعه ای دیگر از زندگی پای نهاد و از سرودن لب فرو بست و دست در دست فرشته مرگ به سرای جاوید کوچید. گرچه که خوانش اشعارش، زیست و زندگی خود را در میان مردم تداوم می بخشد و نامی که از حسان می ماند، خود، آغاز هنگامه ای است نوین درحیات معنوی او.
{{بلی}} پانزدهمین دوره همایش سوختگان وصل با عنوان «کبوتران حرم» در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در دو بخش شعر و داستان برگزار شد که در این دوره بخش ویژه‌ای به مرحوم «حسان» اختصاص داشت.<ref name="حداد">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.mashreghnews.ir/news/804981/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86|عنوان=خاطره سعید حدادیان از مرحوم چایچیان}}</ref>
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:darkgreen}}
{{ب|'''''ای درگهت حریم مناجات و راز من'''''|'''''الله من، پناه من، ای کارساز من'''}}
{{ب|'''''تنها و بی‌سپاهم و از غیر بی‌نیاز'''''|'''''چون سوی توست چشم امید و نیاز من'''}}
{{ب|'''''بهر حمایتم نکشم ناز هیچکس'''''|'''''تا رحمت تو می‌کشد از لطف، ناز من'''}}
{{ب|'''''مسلم نکرد بیعت و با دشمنان نساخت'''''|'''''پیداست راه و رسم من از پیشتاز من'''}}
{{ب|'''''هانی بداد جان و به دشمن نداد دست'''''|'''''صد آفرین به همت این پاک باز من'''}}
{{ب|'''''این دشت کربلاست خدایا، که رحمتت'''''|'''''در برگرفته این دل پرسوز و ساز من'''}}
{{ب|'''''در سینه‌ام که آتش سینای دیگری است'''''|'''''از شوق توست، این همه سوز و گداز من'''}}
{{ب|'''''در کربلا و کوفه و دیر و تنور و شام'''''|'''''مقصد تویی ازین راه دور و دراز من'''}}<ref name="شرف"/>
{{پایان شعر}}
خدای بزرگ او را دریای بیکران آرامش و آمرزش خود پذیرا باشد و پاکانی که چندین دهه برای شان سرود، سایه ی پر مهر خود را بر سر این شاعر عزیز بگسترانند که او، از پیش با یکی از پاکانِ اهل بیت (حضرت رضا علیه السلام) چنین زمزمه کرده بود:
حبیب‌الله چایچیان متخلص به حسان، شاعر ایرانی (۱۳۰۲–۹ آذر ماه ۱۳۹۶) و مشهور به خاطر سراییدن اشعار آیینی بود. «امشب شهادت نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» از سروده‌های معروف این شاعر بود. بیشتر سروده‌های او مدح و مرثیه اهل بیت(ع) است. خود او به تاثیرپذیری از اندیشه‌های علامه امینی و عسکری اشاره کرده است. او بارها از سوی علامه امینی و آیت الله خامنه‌ای مورد تحسین و تشویق قرار گرفته است. دیوان اشعار او در سه جلد به چاپ رسیده است.
بزرگداشت حبیب الله چایچیان, زنده یاد حبیب الله چایچیان
بیوگرافی حبیب الله چایچیان
زندگی و تحصیلات حبیب الله چایچیان:
حبیب الله فرزند محمدحسین در سال ۱۳۰۲ش در تبریز زاده شد. شش ساله بود که همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد. چایچیان تحصیلات خود را در تهران در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند، سپس به استخدام بانک ملی ایران درآمد. او در روز پنجشنبه ۹ آذر ۱۳۹۶ش درگذشت.
شعر
نخستین شعری که سرود در ۱۵ سالگی و در رثای پدرش بود.
پدرم رخت از این جهان بربست کمرم از غم و محن بشکست
===ترجمه===
{{بلی}} ترجمهٔ کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» به فارسی، با نام «زینب(س) بانوی قهرمان کربلا».
میکنم لیک شکر یزدان را گر پدر نیست باز مادر هست
پیشنهاد ویژه
بیتوتهخرید ووچر پرفکت مانی. آنی و اتوماتیک.بیتوتهمیخوای بدونی پرسودترین ارز دیجیتال کدومه؟سفر و گردش,رزرو هتل، اقامتگاه تور لاکچری ترین جزیره ایران باکمتراز 2میلیون
چایچیان با تشویق مادرش، به سرودن اشعار در مدح و مرثیه ائمه(ع) پرداخت. وی پس از سفر به کربلا فقط به سرودن مدح‌های آل علی(ع) پرداخت، و آثار دیگرش را در آتش افکند. اشعارش مورد توجه جامعه مذهبی ایران و پارسی‌زبانان است و در جمع عزاداران عاشورایی زمزمه می‌شود.
بزرگداشت حبیب الله چایچیان, زنده یاد حبیب الله چایچیان
حبیب‌الله چایچیان شاعر ایرانی و مشهور به خاطر سراییدن اشعار آیینی بود
آثار
گل‌های پرپر، خزان گلریز، باغستان عشق، سایه‌های غم،ای اشک‌ها بریزید(جلد اول دیوان اشعار)، خلوتگاه راز (جلد دوم دیوان اشعار)، چهل حدیث جالب از علی بن ابی‌طالب(ع) و جلد سوم دیوان اشعار از جمله آثار او است.
وی کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» را با نام «زینب(سلام الله علیها) بانوی قهرمان کربلا» به فارسی ترجمه نمود.
===گردآوری===
فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که توسط وی گردآوری شده است.
فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که توسط وی گردآوری شده است.
===شعری در رثای حضرت زینب (س)===
{{شعر|نستعلیق|سبک=color:#DB7093}}
{{ب|'''''سر به دریای غم‌ها فرو میکنم'''''|'''''
گوهر خویش را جست‌وجو میکنم'''}}
ارتباط با عالمان دینی
{{ب|'''''من اسیر توام، نی اسیر عدو'''''|'''''
من تو را جست‌وجو کوبه‌کو میکنم'''}}
به گفتۀ چایچیان، زمانی که علامه امینی در نجف ساکن بوده است، نامه‌هایی به او می‌فرستاده و او را شاعر اهل بیت خطاب می‌کرده است. کریم دستمالچی او را به عبدالحسین امینی معرفی کرده است.
{{ب|'''''تا مگر بر مشامم رسد بوی تو'''''|'''''
هر گلی را به یاد تو، بو میکنم'''}}
{{ب|'''''استخوانم شود آب از داغ تو'''''|'''''
چون تماشای آب و سبو میکنم'''}}
علامه امینی از کسانی است که چایچیان را مورد تحسین و تشویق قرار داد. وسیله آشنایی وی با علامه امینی، شعری بود که از زبان عباس بن علی(ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین(ع) سروده است. چایچیان نیز اشعاری را درباره الغدیر، علامه امینی و کتابخانه او سروده است.
{{ب|'''''صبر من آب چشم مرا سد کند'''''|'''''
عقده‌ها را نهان در گلو میکنم'''}}
دوست دارم شمع باشم تا که خود تنها بسوزم بر سر بالینت امشب از غم فردا بسوزم
{{ب|'''''تا دعایت کنم در نماز شبم'''''|'''''
نیمه‌شب با سرشکم وضو میکنم'''}}
دوست دارم هاله باشم تا ببوسم روی ماهت یا شوم پروانه، از شوق تو بی‌پروا بسوزم
{{ب|'''''هم‌کلامم تویی روز بر روی نی'''''|'''''
با خیال تو شب گفت‌وگو میکنم'''}}
دوست دارم ماه باشم، تا سحر بیدار باشم تا چو مشعل بر سر راهت درین صحرا بسوزم
{{ب|'''''جان عالم تو هستی و دور از منی'''''|'''''
مرگ خود را دگر آرزو میکنم<ref name="حضرت زینب">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.mashreghnews.ir/news/1110255/%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85-%DA%86%D8%A7%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8-%D8%B3|عنوان=شعر مرحوم چایچیان برای حضرت زینب (س)}}</ref>'''}}
{{پایان شعر}}
دوست دارم سایه باشم تا در آغوشم بخوابی چشم دوزم بر جمالت، ز آن رخ گیرا بسوزم
==پانویس==
چایچیان، به تاثیر پذیری خود از اندیشه‌های علامه عسکری نیز اشاره دارد.او بارها در حضور رهبر انقلاب ایران آیت الله خامنه‌ای شعر خوانده و مورد تشویق ایشان نیز قرار گرفته است.
مرگ:
وی در عصر پنج شنبه ۹ آذر ۱۳۹۶ در سن ۹۴ سالگی درگذشت.
نگاهی به زندگی مرحوم حبیب‌الله چایچیان (حسان) شاعر اهل بیت علیهم السلام
مرحوم حبیب الله چایچیان متولد سال ۱۳۰۲ و متخلّص به «حسان» و بیشتر سروده‌هایش در مدح و مرثیۀ اهل بیت(ع) بود. او به تأثیرپذیری از اندیشه‌های علامه امینی و عسکری بارها اشاره کرده و بارها از سوی علامه امینی و رهبر معظم انقلاب مورد تحسین و تشویق قرار گرفته بود. «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» از سروده‌های معروف این شاعر فقید و خوش‌طبع بوده است. دیوان اشعار او در سه جلد به چاپ رسیده است. در زندگینامه این شاعر آیینی آمده است: حبیب‌الله فرزند محمدحسین در سال ۱۳۰۲ در تبریز زاده شد. شش‌ساله بود که همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد. چایچیان تحصیلات خود را در تهران در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند، سپس به استخدام بانک ملی ایران درآمد. نخستین شعری که سرود در ۱۵سالگی و در رثای پدرش بود. «پدرم رخت از این جهان بربست کمرم از غم و محن بشکست میکنم لیک شکر یزدان را گر پدر نیست باز مادر هست» چایچیان با تشویق مادرش، به سرودن اشعار در مدح و مرثیه ائمه(ع) پرداخت. وی پس از سفر به کربلا فقط به سرودن مدح‌های آل علی(ع) پرداخت، و آثار دیگرش را در آتش افکند. اشعارش مورد توجه جامعه مذهبی ایران و پارسی‌زبانان قرار گرفت. گل‌های پرپر، خزان گلریز، باغستان عشق، سایه‌های غم، ای اشک‌ها بریزید (جلد اول دیوان اشعار)، خلوتگاه راز (جلد دوم دیوان اشعار)، چهل حدیث جالب از علی‌بن ابی‌طالب(ع) و جلد سوم دیوان اشعار از جمله آثار او است. وی کتاب «بَطَلَۀُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» را با نام «زینب (سلام الله علیها) بانوی قهرمان کربلا» به فارسی ترجمه کرده است.
فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که توسط وی گردآوری شد. به‌گفته خود مرحوم چایچیان، زمانی که علامه امینی در نجف ساکن بوده است، نامه‌هایی به او می‌فرستاده و او را شاعر اهل بیت خطاب می‌کرده است. کریم دستمالچی او را به عبدالحسین امینی معرفی کرده است. علامه امینی از کسانی است که چایچیان را مورد تحسین و تشویق قرار داد. وسیله آشنایی وی با علامه امینی، شعری بود که از زبان عباس‌بن علی(ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین(ع) سروده است. چایچیان نیز اشعاری را درباره الغدیر، علامه امینی و کتابخانه او سروده است. «دوست دارم شمع باشم تا که خود تنها بسوزم بر سر بالینت امشب از غم فردا بسوزم دوست دارم هاله باشم تا ببوسم روی ماهت یا شوم پروانه، از شوق تو بی‌پروا بسوزم دوست دارم ماه باشم، تا سحر بیدار باشم تا چو مشعل بر سر راهت درین صحرا بسوزم دوست دارم سایه باشم تا در آغوشم بخوابی چشم دوزم بر جمالت، ز آن رخ گیرا بسوزم»
چایچیان، به تأثیرپذیری خود از اندیشه‌های علامه عسکری نیز اشاره داشت. او بارها در حضور رهبر انقلاب شعر خواند و مورد تشویق ایشان نیز قرار گرفت. استاد چایچیان گفته‌است: «اشعارم عنایتی است که از سوی ائمه اطهار(ع) به من می‌شود. به طور مثال شعر «ای شاه پناه بده» که درباره امام رضا(ع) است زمانی به من الهام شد که با مادرم به مشهد رفته بودیم. مادرم همیشه ارادت ویژه ای به چهارده معصوم(ع) داشت؛ مادر ۲بار پشت سر هم و در فاصله زمانی نزدیک به هم سکته کرد. دکتر به من گفت: فردی که اینگونه سکته کند کمتر زنده خواهد ماند. آن موقع به مادرم گفتم که چه آرزویی دارد. او گفت: آرزوی من این است که یک بار دیگر حضرت رضا(ع) را زیارت کنم. با اینکه راه رفتن برایش دشوار بود و حال خوبی نداشت، دو بازویش را گرفتم تا بتواند یواش یواش حرکت کند و به مشهد رفتیم. حرم مثل همیشه خیلی شلوغ بود. وارد شدن به حرم مشکل و برای مادرم غیرممکن بود. گفتم: مادرجان از همین جا سلام بدهی زیارت است. گفت: ما قدیمی‌ها تا ضریح را نبوسیم به دلمان نمی‌چسبد گفتم: دل چسبی‌اش به این است که حضرت جواب بدهند. بازوی مادر را گرفته بودم و همین طور به سمت ضریح حرکت می‌کردیم که در همین حال این شعر را سرودم: آمدم ای شاه، پناهم بده خط امانی ز گناهم بده/ ای حَرمَت ملجأ درماندگان، دور مران از در و راهم بده/ ای گل بی خار گلستان عشق قرب مکانی چو گیاهم بده/ لایق وصل تو که من نیستم، اِذن به یک لحظه نگاهم بده. وقتی شعر به «تخلص» رسید دیدم مادرم با آن ازدحام که آدم سالم نمی‌توانست برود خودش را به ضریح رساند و ضریح را بوسید؛ من هم ضریح را بوسیدم و این شعر در حقیقت زبان حال مادرم در آخرین لحظات عمرش است.»
در پی درگذشت استاد حبیب الله چایچیان(حسان)، حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی
در پیامی درگذشت شاعر قرآن و عترت مرحوم حبیب‌الله چایچیان (حسان) را تسلیت گفتند.
متن پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به این شرح است: «درگذشت شاعر قرآن و عترت جناب آقای حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به جامعه‌ی ادبی کشور و شعرای ولائی و آئینی و بخصوص به خانواده و بازماندگان گرامی ایشان تسلیت عرض میکنم و حشر با اولیاء الهی را از خداوند برای ایشان مسألت مینمایم و شعر خوش لفظ و از دل برآمده‌ی این شاعر عزیز در شمار یادگارهای ارزنده‌ی شعر دینی و آئینی روزگار ما است و در خاطره‌ها و زبانها خواهد ماند انشاءالله. خداوند درجات وی را عالی فرماید.»
همچنین شخصیت های دینی و کشوری از جمله، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی،
محسن مومنی‌شریف رئیس حوزه هنری، مصطفی خورسندی، رئیس کانون مداحان و شاعران آیینی کل کشور، علی عسکری، رئیس سازمان صدا و سیما، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجمع ناشران انقلاب اسلامی در پیام های جداگانه ای درگذشت استاد حبیب الله چایچیان(حسان) را تسلیت گفتند. به همین مناسبت، گفت و گو با تعدادی از شاعران آیینی درباره زندگی و آثار مرحوم استاد حبیب الله چایچیان(حسان) را مرور می‌کنیم.
***
استاد «حسان» فرمی متناسب با ساحت رسانه امروز برای شعر ارائه کرد
محمدمهدی سیار، شاعر معاصر با اشاره به سه ویژگی مرحوم چایچیان در شعر آئینی گفت: استاد حسان فرمی متناسب با ساحت رسانه امروز برای شعر ارائه کرد. وی پیرامون مرحوم چایچیان از شاعران آئینی کشور اظهار داشت: مرحوم حسان سه ویژگی برجسته داشت، یکی زبان سالم و روان و خوش آهنگی که داشت و دیگری عاطفه و تاثیرگذاری خوبی که در کلامشان بود، مسئله سوم هم می‌توان به نحوه اجرا و خوانش مناسب در جمع مردم اشاره کرد که بسیار جذاب بود. همیشه یکی از برنامه‌های پرمخاطب در دوران نوجوانی من برنامه شعرخوانی ایشان بود که از صدا و سیما پخش می‌شد؛ مرحوم چایچیان در حقیقت توانست شعر آئینی را در میان مردم ببرد و رسم شعرخوانی مجالس آئینی را به نوعی احیا کند. این شاعر ضمن اشاره به اینکه استاد حسان فرمی متناسب با ساحت رسانه امروز برای شعر ارائه کرد، متذکر شد: شعر جایگاهی در رسانه‌های تصویری مانند تلویزیون نداشت و چندان شاعر و شعر جایگاه چندانی در رسانه‌ها نداشتند، ولی حضور ایشان جذاب بود و توانست رسانه را در خدمت شعر امروز و آئینی در آورد، این سبک و مدل شعرخوانی توانست با مردم ارتباط برقرار کند و بعدها توسط شاعرانی چون مرحوم آقاسی امتداد یافت.
سیار در پایان با تاکید بر اینکه نسبت به کشورهای عربی البته این حضور همچنان کمرنگ است، بیان کرد: اما در هر صورت به لحاظ شعرخوانی حضور استاد چایچیان مغتنم بود.
مرحوم چایچیان هم‌نفس علامه امینی بود
سعید حدادیان، از شاعران و مداحان کشور هم با بیان اینکه مرحوم حسان سوز دل داشت و اهل بکا بود، گفت: این شاعر اهلبیت هرگاه شعری را می‌خواند، با اشک همراه بود، او اهل اشک و بکا و سوز دل بود و باید دانست خمیرمایه این اشعارش با اشک عجین می‌شد. وی پیرامون مرحوم چایچیان اظهار داشت: مرحوم حسان در عصر حاضر تقریباً در زبان فارسی پدر شعر جلسات مذهبی محسوب می‌شوند. حدادیان با بیان اینکه دوره‌ای که کتاب ایشان منتشر شد و به دست مردم رسید دوره فترت بود، گفت: ما خیلی اشعار مذهبی که در جلسات مذهبی کاربرد داشته باشند و از بسامد کافی برخوردار باشند در آن روزگار نداشتیم، نکته دیگر آنکه هر ستایشگر اهل بیت(ع) و مداحی سعی می‌کرد داشته‌های خود را برای خود داشته باشد و کمتر پیش می‌آمد که اشعاری را که حفظ کرده در اختیار دیگران قرار دهد، از این جهت به‌ویژه آموزان لطنمه می‌خوردند چون جوهر اصلی کار ستایشگری اهل بیت(ع) همانا شعر است و شعر است و شعر.
به گفته وی، امروز شاهد انتشار کتاب‌های آقای حاج علی انسانی از جمله «چراغ صاعقه» هستیم که کتاب مفیدی است و یا کتاب‌های آقای مجاهدی متخلص به «پروانه» و شخصیتی که به لحاظ کاری کم نظیر است یعنی آقای سازگار که حدود ۲۰ جلد کتاب از ایشان در دسترس همگان است شش جلد «نخل میثم» و بیش از ده جلد کتاب‌های «یک ماه خون گرفته» البته فراموش نکنیم که شاعرانی مثل جناب «شفق» و «موید مشهدی» نیز از علم داران برجسته ی شعر جلسات مذهبی هستند منتها جناب آقای حسان طلایه دار این راه بود. حدادیان با خواندن یکی از اشعار مشهور مرحوم چایچیان تاکید کرد: این غزل را عمده ستایشگران حرفه ای آن روزگار و چند نسل بعد حفظ هستند و بارها خوانده اند:
بر لب آبم و از داغ لبت میمیرم
هردم از غصة جانسوز تو آتش گیرم
مادرم داد بمن درس وفاداری را
عشق شیرین تو آمیخته شد با شیرم
گاه سردار علمدارم و گاهی سقا
گه بپاس حرمت گشت زنان چو نشیرم
این مداح اهلبیت علیهم‌السلام ضمن تأکید بر اینکه مرحوم حسان آغازگری برای نسل خودشان بود، یادآوری کرد: ایشان را باید آغازگری برای نسل خودشان بودند که شاعران برتر که آمدند این حرکت را ادامه دادند و به کمال بیشتر رساندند. این شاعر با تأکید بر این مطلب که مرحوم حسان سوزدل داشت و اهل بکا بود، گفت: این شاعر اهلبیت هرگاه شعری را می‌خواند، با اشک همراه بود، او اهل اشک و بکا و سوزدل بود و باید دانست خمیرمایه این اشعارش با اشک عجین می‌شد. او هنگام خوانش اشعار سر از پا نمی‌شناخت و همواره اشعارش را با گریه می‌خواند. وی ضمن تأکید بر نکته مهم پیرامون اینکه نوآموزان ادبیات مذهبی باید این نکته را مدنظر قرار دهند، گفت: نوآموزان ادبیات مذهبی باید بدانند ایشان نفس علما را غنیمت می‌شمردند و برای ایشان حضور در محضر علما مغتنم بود. مرحوم چایچیان با علامه امینی همدوره بودند و صاحب سلسه کتاب‌های الغدیر نیز به مرحوم حسان محبت بسیار داشتند. سعید حدادیان با ذکر خاطره‌ای از مرحوم چایچیان گفت: می‌فرمودند:"من شعری برای حضرت امیر(ع) گفته بودم، در جیبم گذاشته و فراموش کرده بودم، شب بعد به محضر علامه رسیدم، فردی که تازه شیعه شده بود در جلسه شروع به شعرخوانی به زبان عربی کرد، من نیز تا وارد جلسه مذهبی شدم، علامه امینی فرمودند: شعری را که برای حضرت امیر سروده‌ای بخوان، من که فراموش کرده بودم گفتم کدام شعر؟ جناب علامه فرمودند همان شعری که در جیبت داری و دیشب سروده‌ای"؛ این نکته حائز اهمیت است که گاهی از دعای علما به شاعران مطالبی می‌رسد که باید یک شاعر با یک عالم هم‌نفس باشد تا به دین لطمه نزند.
تاثیر جلسات علامه امینی بر شعر مرحوم «حسان»
محسن چایچیان فرزند مرحوم حبیب‌الله چایچیان هم گفت: مرحوم چایچیان در سن ۲۰ سالگی سفری به کربلا داشت و با توجه به ارادتی که به خاندان اهل بیت(ع) داشت، تحت تاثیر قرار گرفت و از همان سفر با خود عهد کرد که فقط اشعار مذهبی بسراید. یکی از اتفاق‌های زندگی استاد، ارتباط با علامه امینی بود که وقتی ایشان در ایام تابستان به ایران می‌آمدند، هر هفته یک جلسه مذهبی برگزار می‌کردند. پدرم با توجه به صحبت‌های علامه در این جلسات شعر می‌سرود و در جلسه بعد بازخوانی می‌کرد. محسن چایچیان به اثر بخش بودن اشعار پدرش اشاره و آنها را همچنان مورد استفاده مداحان دانست و یادآور شد: «امشب شهادت‌نامه عشقاق امضا می‌شود» شعری است که الان در هیات‌ها قرائت می‌شود در حالی که قدیمی است و مربوط به دیوان اول ایشان است. متن کامل این شعر از استاد چایچیان به این شرح است:
امشب شهادت نامه‌ی عشاق امضا می‌شود
فردا ز خون عاشقان این دشت دریا می‌شود
امشب کنار یکدگر بنشسته آل مصطفی
فردا پریشان جمعشان چون قلب زهرا می‌شود
امشب صدای خواندن قرآن به گوش آید ولی
فردا صدای الامان زین دشت برپا می‌شود
امشب کنار مادرش لب تشنه اصغر خفته است
فردا خدایا بسترش آغوش صحرا می‌شود
امشب که جمع کودکان در خواب ناز آسوده‌اند
فردا به زیر خارها گمگشته پیدا می‌شود
امشب رقیه حلقه ی زرین اگر دارد به گوش
فردا دریغ این گوشوار از گوش او وا می‌شود
امشب به خیل تشنگان عباس باشد پاسبان
فردا کنار علقمه بی دست سقا می‌شود
امشب بُوَد جای علی آغوش گرم مادرش
فردا چو گل ها پیکرش پامال اعدا می‌شود
امشب گرفته در میان، اصحاب، ثارالله را
فردا عزیز فاطمه بی یار و تنها می‌شود
امشب به دست شاه دین باشد سلیمانی نگین
فردا به دست ساربان این حلقه یغما می‌شود
امشب سر سرّ خدا بر دامن زینب بُوَد
فردا انیس خولی و دیر نصارا می‌شود
ترسم زمین و آسمان زیر و زبر گردد "حسان"
فردا اسارت نامه ی زینب چو اجرا می‌شود
امتیاز مرحوم چایچیان بر همگنان خود
محمدعلی مجاهدی، شاعر آیینی هم درباره مرحوم چایچیان گفت: استاد حسان چایچیان از چهره‌های نام آشنای شعر ولایی و از چهره‌های مطرح شعر هیئت در روزگار ما بود. مرحوم چایچیان به لحاظ سلوک، اخلاق اجتماعی و آداب فردی و جمعی، فردی منزه بود، رفتارش بسیار ستایش‌برانگیز به شمار می‌رفت، جاذبه‌های وجودی داشت، با ته‌لهجه تبریزی. این شاعر پیشکسوت ضمن اشاره به این لهجه تبریزی افزود: این ته‌لهجه تبریزی در هنگام قرائت شعر حلاوت سروده‌هایش را دو چندان می‌کرد، همانگونه که حافظ می‌گوید: «ترکان پارسی‌گوی بخشندگان عمرند». مجاهدی با بیان اینکه مرحوم چایچیان اهل تبریز بود وعلاوه بر اینکه در شعر پارسی و ولایی، ماتمی و مناقبی کارهای خوبی دارد و آثار خوبی به چاپ رسانده به زبان دیگری هم سروده‌هایی را از وی شاهدیم، افزود: از مرحوم حسان آثاری هم به زبان آذری منتشر شده، چرا که او مسلط به این زبان بود و حتی اشعار آذری او در هیئت‌های آذربایجانی‌های مقیم تهران و سایر هیات‌ها هم قرائت می‌شد. این شاعر پیشکسوت با بیان اینکه حسان حدود دو سال و اندی در بستر بیماری بود، تصریح کرد: مدت‌ها بود این شاعر ولایی در بستر بیماری بود ولی تا جایی که اطلاع دارم مطابق با شأن و منزلتی که داشت شاید اقتضا می‌کرد متولیان امور فرهنگی کشور حداقل در طول این دوران بیماری به وی سری بزنند ولی بعید می‌دانم سری زده باشند، وقتی سرمایه‌هایمان را از دست می‌دهیم، تازه از خواب غفلت بیدار می‌شویم؛ اما این رفتارها خوب نیست، وقتی فردی مسئولیت امور فرهنگی و هنری را بر عهده می‌گیرد و خودش فرصت نمی‌کند به عیادت بیماران برود باید همکارانی را جهت رصد داشته باشد چرا که یک ملاقات چیزی از کسی کم نمی‌کند. مجاهدی با بیان اینکه مرحوم چایچیان نیاز به این ملاقات‌ها نداشت ولی این دیدارها به لحاظ روحی کمک‌کننده است،گفت: حسان سرمایه‌ای بود که از دست رفت خدا با خاندان محمدی محشورش کند اما نام و یاد او تا همیشه در صدر خواهد بود. همین عرض ادب به پیشگاه امام رضا (ع) با شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» که مقبولیت عام هم یافته بود، نشان داد شعر او ساده و به دور از پیچیدگی لفظی و معنوی بود و می‌توانست مطلب را به راحتی به مخاطب منتقل کند. اگر چه نمی‌خواهم راه مبالغه را طی کنم ولی شعر مرحوم حسان بی‌عیب بود و برای پیشبرد شعر آئینی معاصر وجود ایشان نقش بسزایی داشت. شعر او روان، ساده و صمیمی به دور از تکلفات و تصنعات ادبی و استفاده از آرایه‌ها و صنایع لفظی و معنوی پیچیده بود، شعر او ساده و روان است. امتیازی که از نظر من مرحوم حسان بر همگنان خود داشت. مسلماً تأثیر نفس علامه امینی بر ایشان تا مدت‌ها حس شد چرا که ایشان خدمت علامه امینی بودند و از افاضات او استفاده می‌کرد خود این امر موضوعیت دارد زیر بسیاری از پیشکسوتان شعر ما از این موهبت محروم هستند.
شعر «حسان» بوی اهلبیت(ع) می‌دهد
غلامرضا سازگار (میثم) شاعر پیشکسوت آیینی هم ضمن تسلیت درگذشت مرحوم حبیب‌الله چایچیان از شعرای آیینی کشور گفت: آیت‌الله امینی به ایشان علاقه بسیاری داشت و نمی‌دانم کدام شعر مرحوم «حسان» را دیده بود که پیغام داده بود که آقای «حسان» بیاید من ببینمش. آقای «حسان» هم اهمال کرده و به دیدن مرحوم علامه امینی نرفته بود و فکر میکنم ناشی از شناخت نداشتن بوده ولی آیت‌الله امینی (ره) گفته بود اگر «حسان» نمی‌آید من به دیدن او می‌روم. وقتی مرحوم «حسان» به دیدار مرحوم علامه امینی رفته بود به عظمت این مرد پی برده بود ولی با وجود این عظمت مرحوم آیت‌الله امینی فرموده که اگر او نمی‌آید من به دیدن «حسان» می‌روم. سازگار در ادامه با اشاره به شعر مرحوم «حسان» گفت: شعر «حسان» بوی اهلبیت(ع) می‌دهد و برای غیر اهلبیت(ع) شعر نمی‌سرود و غیر از موضوع اهلبیت(ع) تنها برای شهدا و انقلاب اسلامی شعر گفته بود. مرحوم «حسان» غزل‌سرا بود ولی در سفری به مشهد بنا به خواست مادرش که گفته بود باید برای اهل بیت (ع) فقط شعر بگویی تمام اشعارش را پاره کرد و تنها برای اهلبیت(ع) شعر سرود.
شعر «حسان» ولایی بود
علی انسانی از شعرای آیینی کشور هم درباره مرحوم چایچیان گفت: آنچه مطرح بود ولایی بودن، نجابت و آقایی او بوده است. شعرش، شعر ولایی بود و برای اهل شعر، سروده‌های قابل توجهی سروده بود. برخی از اشعار او هم برای خواننده‌های اهلبیت(ع) در تمام عمر خوراک شده است. البته خودش هم فرد بزرگوار، متواضع و مهربانی بود.
تاکید مرحوم «چایچیان»به اخلاص در شعر و مداحى
محمدمهدی عبدالهی مداح و شاعر اهل بیت (ع) هم همزمان با درگذشت مرحوم حبیب‌الله چاپچیان متخلص«حسان» درباره این شاعر آیینی گفت: در محضر استاد بزرگوارم، حبیب الله چایچیان همیشه احساس آرامش خاصى داشتیم و همواره لبخند محبت آمیزى برلبانشان نقش می‌بست که غم و غصه را از دل دور مى‌کرد. شیفته اهل بیت (ع) بود و همواره اهل روضه و منبر و حشر و نشر با عالمان دینى از جمله علامه امینى و... بود؛ اشعار زلالش، همواره زمزمه جلسات مداحى و هیئت‌هاى مختلف بود در حالیکه به دلیل تواضع بیش از حدشان، بسیارى از مداحان نمى‌دانستند حتى شاعر آن شعر یا نوحه مرحوم استاد حسان است. در موقع خواندن شعر مراثى اهل بیت حال خوشى به ایشان دست مى داد. سراسر زندگى پربرکتشان با نام و یاد اهل بیت (ع) عجین بود و نورانیت خاصى در چهره‌شان نمایان بود و مى فرمودند اشکى که براى حضرات معصومین با اخلاص و از روى معرفت ریخته شود قطعا حضرت زهرا سلام الله علیها خریدار آن خواهد بود. خیلى در مورد اخلاص در شعر و مداحى تاکید داشتند. سال ها پیش،بعد از اینکه مجموعه آثار ارزشمندشان را به این حقیر هدیه دادند،خاطره اى براىم تعریف کردند: "اشعاری رو که قبلا می گفتم، مذهبی و خاص اهل بیت نبود؛ بیشتر غزل سرایی بود. وقتى به حرم اباعبدالله الحسین (ع) مشرف شدم، از مولا خواستم حالا که طبع شاعری را خودشان به من عنایت فرموده اند، فلذا عنایت نمایند که در خدمت به باری تعالی و قرآن واهل بیت باشم. از آن به بعد(که سال‌ها مى‌گذرد) تمامى اشعارم را وقف حضرات معصومین علیهم السلام کردم زیرا این طبع خداداى را خودشان مرحمت مرحمت فرموده‌اند و مى بایستى براى خودشان که عزیزترین نفرات خلقت هستند،خرج و هزینه شود." حضرت استاد همواره نکات ارزشمندى را گوشزد مى کردند که یک شاعر اهل بیت مى‌بایستى به آن اصول پایبند و متعهد باشد، بسیار تاکید داشتند شاعر اهل بیت مى‌بایستى مطالعات گسترده داشته باشد و معلومات دینى و مذهبى خود را بالا ببرد و فقط به طبع شاعرى خود اکتفا ننماید. شعرى که براى اهل بیت سروده مى شود مى بایستى از بهترین الفاظ و واژگان بهره برده باشد و شاعر اهل بیت مى‌بایستى همواره توسل نماید تا زیباترین و بهترین و قویترین و عالی‌ترین شعر را براى اهل بیت بسراید در عین حال این شعر مطابق آیات و روایات باشد و کوچکترین مغایرتى با مفاهیم دینى و روایات نداشته باشد توصیه‌اى را که مرحوم استاد همواره گوشزد مى‌کردند سرودن شعر در فراق حجت خدا، امام زمان(ع) بود. مى‌فرمودند در زمان غیبت معشوقمان امام زمان باید بسوزیم، فلذا این سوختن مقدمه مى شود تا در فراق حضرت بهتر شعر بسراییم،اگر غیبت امام زمان نبود، این همه شعر عاشقانه سروده نمی شد. بسیارى از اشعار را، اگر در وصف یک معشوق باشد، فقط در سنّ خاص می توان سرود. شاعر اگر سنش بالا باشد، هرگز نمی تواند در وصف یک معشوق، اشعار عاشقانه ی آنچنانی بسراید، امّا شاعر اهل بیت در هر سنّ و سالى که باشد، می‌تواند در فراق امام زمانش (عج) مهدى موعود اشعار عاشقانه زیادى بسراید. فلذا از مشوقین اصلی بنده در سرودن اشعار انتظار و مهدوى،مرحوم استاد حبیب اله چایچیان( حسان) بودم.
«حسان» توانایی شعر گفتن برای مخاطب خاص و عام را داشت
حسین اسرافیلی شاعر آئینی و از دوستان نزدیک زنده‌یاد حبیب‌الله چایچیان هم با اظهار تتاثر عمیق از شنیدن خبر درگذشت وی، درباره شعر وی و تاثیرش در جریان شعر آئینی کشور، گفت: آقای حسان هم گزیده کار می‌کرد و هم مجلسی یا اصطلاحاً عامه‌پسند؛ در واقع برخی شعرهای ایشان مخصوص خواص بود و آنها راحت با این اشعار ارتباط برقرار می‌کردند و برخی از شعرهای آن مرحوم هم عامه‌پسند و مجلسی بود و در مجالس عزاداری حضرت ابا عبدالله (ع) مورد استفاده قرار می‌گرفت. وی درباره شخصیت و منش زنده‌یاد حسان هم یادآور شد: آقای حسان، انسانی بزرگوار، وارسته و مودب به آداب حسنه بود و بسیار سعی می‌کرد مسائل اخلاقی را در رفتار و کردار و گفتار خود رعایت کند. این شخصیت بزرگوار، صدای بسیار رسایی داشت و در هر مجلسی که شعر می‌خواند، صدایش به گوش همه حاضران می‌رسید. اسرافیلی افزود: همواره از اساتید شنیده‌ایم که «لا تکرار فی تجلی». یعنی هیچ وقت هیچ دو انسانی عیناً شکل هم نیستند و حتماً تفاوت‌هایی با هم دارند. بنابراین کسی که بدرود حیات می‌گوید، جایش به این راحتی‌ها پُر نمی‌شود و خلائی در فقدان او در آن عرصه به وجود خواهد آمد و یقیناً در خصوص آقای حسان هم همینگونه خواهد بود. این شاعر در عین حال گفت: امیدواریم شاعران جوانی که در سال‌های اخیر به شعر آئینی و عاشورایی، توجه نشان داده‌اند و در این حوزه‌ها فعال شده‌اند، با استفاده از تجارب، آثار و اشعار بزرگانی مانند حسان، بتوانند جای خالی آنها را پُر کنند. به هر حال، جامعه ما جامعه‌ای دینی است و به شعر دینی و آئینی توجه بیشتری دارد و حیف است که جوان‌ها از این تجربیات و آثار، بهره‌مند نباشند.
لزوم گردآوری دیوان اشعار زنده‌یاد چایچیان
محمدجواد محبت شاعر پیشکسوت آئینی و از دوستان قدیمی زنده‌یاد حبیب‌الله چاپچیان هم گفت: من از روزگار جوانی با آقای حسان آشنا بودم و موارد متعددی با شعرهای ایشان دمخور بوده‌ام؛ الحق و الانصاف که در زمینه شعرهای آئینی، او هم روان می‌سرود و هم روان، سروده‌هایش را می‌خواند. آقای حسان که برای ائمه (س) شعرهای زیادی سروده، حتماً پاداش خیر دارد و ماجور است و ان شاء الله از شفاعت آن عزیزان هم برخوردار خواهد بود. اساساً تخلصی هم که ایشان برای خود برگزید، یعنی «حسان» نام شاعری بوده در زمان پیامبر (ص) و این، ارادت او را به سلاله پاک محمدی نشان می‌دهد. در شرایطی که زنده‌یاد حسان خودش چندان به دنبال انتشار شعرها و سروده‌هایش نبود، خوب است ناشری متخصص همت کند و گزیده‌ای از اشعار زنده‌یاد حسان را با انتخاب چند شاعر ورزیده، در قالب یک کتاب و همچنین کل اشعار او را در قالب دیوان شعر، به چاپ برساند.
مرحوم چایچیان برای دلش می‌نوشت و شاعر جشنواره‌ای نبود
محمدجواد غفورزاده (شفق)، شاعر آئینی هم معتقد است که مرحوم حبیب‌الله چایچیان تنها برای دل خودش و آرامش قلبش شعر آیینی می‌نوشت و مانند بسیاری از شاعران برای برگزیده شدن در جایزه‌ها و جشنواره‌های مختلف به سراغ شعر ئینی نیامده بود. غفورزاده عنوان کرد: حبیب‌الله چایچیان از شاعران بزرگ، مهم، تاثیرگذار و موفق شعر آئینی بود. او به آنچه می‌نوشت اعتقاد داشت، برای دلش می‌نوشت و مثل برخی از شاعران برای برگزیده شدن در این جایزه و آن جشنواره شعر نمی‌‌گفت و اعتقادی هم به این کار نداشت. به اعتقاد من او شعر آیینی را با قلبش انتخاب کرده بود. این شاعر آئینی ادامه داد: شاید خیلی از مردم چایچیان را با شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» بشناسند؛ اما بد نیست این نکته را در این گفت‌وگو مطرح کنم که وی سال‌های سال در حوزه شعر آیینی فعالیت داشته است و چندین کتاب دارد و آشنایی من و امثال من با او به سال‌های قبل از انقلاب برمی‌گردد. شفق با اشاره به کتاب‌های این شاعر آیینی گفت: اگر در آثار زنده‌یاد چایچیان تورقی داشته باشید، متوجه خواهید شد که وی شعرهای بسیار بهتری از اثر «آمدم ای شاه پناهم بده» دارد، اما آن کار به‌دلیل همکاری با استاد کریمخانی و صدای بی‌نظیر وی در کانون توجهات قرار گرفت. زنده‌یاد حسان در سال‌های فعالیتش، چندین اثر ارزشمند دارد که هر کدام چند بار زیر خط چاپ رفته است. غفورزاده در توضیح مراسم خاکسپاری این شاعر آیینی عنوان کرد: متاسفانه نتوانستم در مراسم خاکسپاری این شاعر رضوی شرکت کنم؛ چراکه مراسم خیلی زود و سریع برگزار شد؛ در حالی که به نظرم با یک اطلاع‌رسانی خوب می‌شد، مراسم باشکوه‌تری برگزار کرد. البته حضور فرزند مقام معظم رهبری در این مراسم بسیار دلگرم کننده بود. این شاعر آئینی ادامه داد: حسان شاعر محبوب همه ما بود و در دل همه ما جا داشت و حتی مقام معظم رهبری نیز به وی علاقه داشتند و بارها از حسان برای شرکت در مراسم شعرخوانی رهبری دعوت شده بود. او کارمند بازنشسته بانک بود اما علاقه شدیدی به شعر و شاعری داشت و شعر علاقه قلبی او بود. شفق در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: قبل از انقلاب شعرهای امام رضا (ع) در قالب شعر آیینی قرار داشت اما با توجهی که بعد از انقلاب به شعرهای امام رضا (ع) شد؛ امروز شاهد مستقل شدن شعر رضوی هستیم و این دست شعرها از غربت درآمده‌اند. البته همه این موارد به کمک شاعران آیینی مانند زنده‌یاد چایچیان تحقق پیدا کرده است.
مرحوم حسان را باید «پدر شعر ولایی و هیئت» بنامیم
سید مهدی حسینی هم درباره استاد چایچیان گفت: مرحوم استاد حسان حق بزرگی بر گردن همه شاعران ولایی‌سرا و نیز مداحان عزیز دارد. هنوز هم جذبه اشعار مرحوم حسان در مداحی‌های دوران دفاع مقدس، تازگی و طراوت خاص خود را در اذهان حفظ کرده است. خبر رحلت شاعر بلندپایه استاد حبیب چایچیان متخلص به «حسان» بر جان و روان مشتاقان شعر ولایی اندوهی سنگین نهاد. درباره ایشان کم و بیش مطالبی شنیده و خوانده‌اید که بیشتر درباره یکی از اشعار رضوی‌شان است؛ اما به نظرم مطالب گفتنی درباره این شاعر ولایی‌سرا بسیار است و برخی بزرگان در حق ایشان کم گذاشته‌اند...
به سهم خویش و به میزان بضاعت، مطالبی درباره ایشان تقدیم می‌دارم:
۱/ «استاد حسان» در شمار یکی از آخرین شاعران از حلقه شاعران متقدمِ ولایی‌سرا بود؛ بجاست مرور کنیم نام و یاد شاعران بزرگ دهه ۴۰ و ۵۰ را؛ از جمله مرحوم صغیر اصفهانی، خوشدل، محمدعلامه، ریاضی یزدی و... که شعرشان روزگاری زبانزد هیئت‌ها بود و امروزه از آنان به‌عنوان شاعر ولایی یاد می‌کنیم. و نیز نفس گرم و اثرگذار اساتید شعر ولایی را مغتنم بدانیم؛ بزرگانی چون استاد سازگار و استاد مؤید را، که بسیاری از آثارشان پشتوانه هیئت‌هاست.
۲/ مرحوم استاد حسان، از ۵۰ سال پیش تاکنون با شعر خود نمونه‌های قابل توجه و اثرگذاری از شعر مناسب اجرا در هیئت را ارائه کرده است؛ (شعری که که امروز تسامحاً یا به غلط، «شعر هیئت» نام گرفته است). به عبارت دیگر، شعر «تراز ولایی» یا «شعر مناسب اجرا در هیئت» را باید در برخی آثار ایشان جُست و دیگر آثار را با شعر ایشان سنجید. واقعیت این است که هنوز هم پس از گذشت پنجاه سال، برخی آثار مرحوم حسان در هیئت‌ها قابل اجراست و زبان پویای برخی از اشعار او راهگشای شاعران جوان. آنچه در این میان مهم و ضروری است، توجه مداحان و شاعران جوان به اشعار جریان‌ساز، هنرمندانه و حتی خلاقانه مرحوم حسان است که بیشتر در کتاب‌های «ای اشک‌ها بریزید» و «خلوتگاه راز» آمده است. اشاره به مطلع برخی اشعار برای اثبات این ادعا کافی است:
نظر به بندگان اگر ز مرحمت خدا کند
قسم به ذات کبریا ز یمن مرتضا کند
هاله‌ای بر چهره از نور خدا دارد حسین
جلوه هر پنج تن آل عبا دارد حسین
من زاده علی مرتضایم
من شاهباز ملک لافتایم
بر لب آبم و از داغ لبت میمیرم
هر دم از غصه جانسوز تو آتش گیرم
خیمه‌ها می‌سوزد و شمع شب تارم شده
در شب بیماری‌ام آتش پرستارم شده
روی تو شام تیره و مویت سپیده است
نور امید زان رخ زیبا دمیده است
۳/ مرحوم استاد حسان حق بزرگی بر گردن همه شاعران ولایی‌سرا و نیز مداحان عزیز دارد. فراموش نکنیم که کتاب «ای اشک‌ها بریزید» مثل «نخل میثم»- که امروزه کارگشای عموم مداحان است- روزگاری انیس و کتاب همراه مداحان بود. هنوز هم جذبه اشعار مرحوم حسان در مداحی‌های دوران دفاع مقدس، تازگی و طراوت خاص خود را در اذهان حفظ کرده است. امروزه اگر استاد مجاهدی برای تبیین مراتب شعر آیینی «پدر شعر آیینی» لقب گرفته است، بجاست برای قدمت و کسوت مرحوم استاد حبیب چایچیان(حسان) در شعر ولایی و نیز اثرگذاری که بر شعر ولایی داشته است او را «پدر شعر ولایی و هیئت» بنامیم.
۴/ بزرگترین تکریم و بزرگداشت مرحوم استاد حسان و دیگر شاعران ولایی‌سرا، ارائه صحیح آثار ایشان به عموم است؛ به‌راستی اگر شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» خوانده و رسانه‌ای نمی‌شد، چقدر عموم مردم ایشان را می‌شناختند؟ و اگر مردم، امثال مرحوم حسان را فقط به همین اندازه محدود می‌شناسند از کم‌کاری شاعران و به‌ویژه مداحان است. به‌راستی کدام‌یک از مداحان معروف، مجموعه اشعار مرحوم حسان را یک بار ورق زده‌اند؟ پس، برای تکریم شاعران و معرفی عظمت هنر ایشان از این پس بیندیشیدیم و تدبیری اتخاذ کنیم.
خاطره‌ای از شعرخوانی مرحوم چایچیان در محضر رهبر انقلاب
حجت‌الاسلام و المسلمین جواد محمدزمانی، شاعر و کارشناس ادبی، هم با اشاره به ویژگی‌های اخلاقی زنده‌یاد حبیب‌الله چایچیان گفت: زنده‌یاد چایچیان از شخصیت‌های مشهور و شاعران برجسته طی دهه‌های مختلف پیش و پس از انقلاب بود. من چندبار توفیق دیدار او را داشتم. زنده‌یاد چایچیان شخصیت برجسته‌ای بود که چند ویژگی بارز داشت؛ مردم‌داری و شاگردپروری از جمله ویژگی‌های اخلاقی او بود که به‌صورت بارز در این شاعر اهل بیت(ع) دیده می‌شد. وی با بیان اینکه مرحوم چایچیان برای زائران و محبان اهل بیت(ع) به‌ویژه امام حسین(ع) احترام ویژه‌ای قائل بود، افزود: خاطرم هست در جلسه‌ای شاعر جوانی شعر بسیار کوتاهی در حد یکی دو بیت برای مرحوم چایچیان خواند. شعر از نظر ادبی خیلی قوی نبود، اما مرحوم چایچیان از جوان خواست تا شعر را در کاغذی نوشته و به او بدهد. جوان شاعر علت را جویا شد و استاد در پاسخ گفت که قصد دارد این شعر را برای خانواده‌اش بخواند. این حرف استاد در شاعر جوان تأثیر بسیاری گذاشت و او را نسبت به ادامه کار مصمم‌تر کرد، از این دست ویژگی‌ها در روحیه زنده‌یاد چایچیان بسیار دیده می‌شد. حجت‌الاسلام و المسلمین محمدزمانی علاقه به علمای دین را از دیگر ویژگی‌های اخلاقی مرحوم چایچیان دانست و ادامه داد: مرحوم چایچیان با وجود اینکه شاعری آیینی بود، اما نسبت به مسائل روز هم واکنش نشان می‌داد و رد این موضوعات را می‌توان در اشعار او دید. زنده‌یاد حسان اشعار متعددی درباره امام(ره)، انقلاب و دفاع مقدس و شهدا داشت، نسبت به مسائل روز حساس بود.
وی با ابراز اینکه توجه به سیره امیرالمؤمنین(ع) نمود بارز و ویژه‌ای در اشعار زنده‌یاد چایچیان داشت، گفت: شعر ایشان بارها مورد توجه رهبر معظم انقلاب قرار گرفته بود و من خودم چندبار شاهد این ماجرا بودم. خاطرم هست در جلسه شعری که در سال ۹۰ در محضر رهبر معظم انقلاب برگزار شده بود، نوبت به مرحوم چایچیان رسید. همه می‌دانستند که مرحوم چایچیان معمولاً اشعار بلندی می‌خوانند. رهبر معظم انقلاب خطاب به مرحوم حسان از ایشان خواستند که سروده‌ای را قرائت کنند. مرحوم حسان نیز گفت که "چند بیتی می‌خوانم". رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که "۴۰ــ۳۰ بیت شعر که چیزی نیست". مرحوم چایچیان سنگ‌تمام می‌گذاشت. محمدزمانی با اشاره به اینکه زندگی هرکدام از بزرگان درس‌های متعددی برای جوان‌ترها دارد، اضافه کرد: «حسن معاشرت» یکی از درس‌هایی است که می‌توان از زندگی مرحوم چایچیان گرفت. کسی ندیده است که مرحوم چایچیان با حالت ناراحتی و پرخاش با کسی رفتار کند و این درس بزرگی است که می‌توان از زندگی این شاعر اهل بیت(ع) داشت.
ولایت‌مداری و تواضع؛ مهمترین ویژگی اخلاقی زنده‌یاد چایچیان بود
مصطفی خورسندی مدیرعامل خانه مداحان هم با بیان اینکه همنشینی با علامه امینی تأثیر بسیار بر شخصیت و سلوک رفتاری مرحوم چایچیان گذاشته بود، گفت: ادب، ولایت‌مداری و تواضع مهمترین ویژگی اخلاقی این شاعر اهل بیت(ع) بود. وی، با اشاره به ویژگی‌های اشعار زنده‌یاد حبیب‌الله چایچیان گفت: درگذشت این مداح اهل بیت(ع) مایه تأثر همه دوستداران خاندان نبوت بود. مرحوم چایچیان شاعری ولایی و انقلابی بود که اشعارش مورد توجه همه ذاکران و علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت(ع) بود. هرچند عموم مردم بیشتر با برخی از اشعار او آشنا هستند، اما سروده‌های مرحوم چایچیان چنان قوی و استوار بود که به صورت کلی مورد توجه ذاکران اهل بیت(ع) قرار می‌گرفت. وی با بیان اینکه سروده‌های چایچیان در زمره اشعار فاخر آیینی قرار می‌گیرد، ادامه داد: علاوه بر زیبایی اشعار، مرحوم چایچیان از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردار بود. از جمله آنکه در اجرای اشعار نیز موفق بود. از او در عرصه‌های مختلف سروده‌های فاخری به یادگار مانده که با اجرای قوی خود، خوانده شده‌اند. او با تمام سلول‌های بدنش مطلب را ارائه می‌داد.
مدیر عامل خانه مداحان، «تواضع» را ویژگی بارز مرحوم چایچیان برشمرد و افزود: در برخورد با مرحوم چایچیان چند ویژگی به صورت بارز در ایشان دیده می‌شد: «تواضع» و «ادب». او شاگرد علامه امینی بود و از ایشان مطالب بسیاری فراگرفته بود. همنشینی با علامه امینی تأثیر بسیار بر شخصیت چایچیان گذاشته بود؛ از جمله آشنایی با سیره اهل بیت(ع). به گفته خورسندی؛ چایچیان روحیه لطیفی داشت. همسر ایشان تعریف می‌کرد که در ۷۰ سال زندگی مشترک، یک‌بار تندخویی و رفتار نامناسب از ایشان ندیده‌اند. آشنایی با سیره اهل بیت(ع) در رفتار و منش او تأثیر بسیار گذاشته بود.
برای تولد دوباره حسّان
رضا اسماعیلی، شاعر آیینی معاصر هم گفت: استاد حبیب الله چایچیان(حسان) شاعر دائم‌الذکری بود که هرگز بی وضو لب به نعت و منقبت حضرت سبحان و خاندان رسالت (علیهم‌السلام) باز نمی کرد، چرا که به خوبی دریافته بود راز و رمز راهیابی به خلوت انس حضرت دوست «نورانیت روح» است. در سپهر شعر دینی و آیینی انقلاب، نام بلند استاد فرهیخته حبیب الله چایچیان (حسان) همچون خورشیدی پرفروغ می درخشد. شاعر اصیل و بلند آوازه ای از نسل کمیت و دعبل و فرزدق که بدون هیچ گونه اغراقی زندگی اش را وقف خدمت به اسلام، قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) و ترویج معارف انسان ساز دین نبوی کرد. شاعری که با حنجره شعر خویش گوینده «لااله الا الله» بود و در مسیر عبودیت و بندگی حضرت حق راه می سپرد. شاعری که با خود عهد کرده بود که جز در ستایش حضرت احدیت و مدح و منقبت خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) شعری نگوید. او اهل مراقبه و محاسبه بود و با رعایت ادب و آداب در این وادی گام برمی داشت و همچون حضرت عطار بر این اعتقاد و باور بود که:
شعر و شرع و عرش از هم خاستند
این دو عالم، زین سه حرف آراستند
آن استاد فرهیخته همچون علامه اقبال لاهوری، مقصد نهایی شعر را «هدایت» و «رستگاری» می دانست و اصلی ترین رسالت شاعران توحیدی را «آدم» سازی:
شعر را مقصود اگر آدم گری ست
شاعری هم وارث پیغمبری ست
از همین روست که نام مبارک استاد «حسان» برای نسل من با تقدس و معنویتی آمیخته با شکوه همراه است. شاعر دین آگاهی که محضر عالمان بزرگی چون علامه امینی صاحب الغدیر و علامه عسکری را درک کرده بود و لب به سخن نمی گشود مگر با استناد به آیات و روایات. این کمترین که در کنگره ها و شب های شعر آیینی بارها توفیق همنشینی و همنفسی و شاگردی این استاد بزرگ را داشته ام، از سلوک بایسته و شایسته ی استاد در ساحت و ملکوت شعر آیینی نکته های فراوانی آموخته ام که این نکته ها ی جان فروز و ظلمت سوز، امروز – همچون فرشتگانی آسمانی – هادی و دستگیر من در این صراط مستقیم اند.
استاد حبیب الله چایچیان(حسان) شاعر دائم‌الذکری بود که هرگز بی وضو لب به نعت و منقبت حضرت سبحان و خاندان رسالت (علیهم‌السلام) باز نمی کرد، چرا که به خوبی دریافته بود راز و رمز راهیابی به خلوت انس حضرت دوست «نورانیت روح» است که به برکت وضوی ظاهر و باطن در جان و جهان انسان مومن ایجاد می‌شود. آری، او این دقیقه را دریافته بود که برای سر نهادن بر آستان جانان باید «مَحرم» شد، و نیک می دانست که این مهم جز با توکل، توسل، حضور قلب، «ذکر»، «راز و نیاز»، «دعای نیم شب» و «ذکر سحرگاهی» به دست نمی آید:
تا نگردی آشنا، زین پرده رمزی نشنوی
گوش نامَحرم نباشد جای پیغام سروش
استاد خود در سروده ای آسمانی چنین می‌گوید:
جان به قربان تو ای معبد پاک
در حریم تو نَهم سر برخاک
سجده بر ایزد منّان بکنم
دردهایم همه درمان بکنم
آمدم سوی تو، با گام بلند
در به روی من محتاج مبند
چون «حسان» صاحب این خانه، خداست
بندگان را در رحمت اینجاست
استاد حسان پیر طریق حکمت و معرفت بود و هم قبله و هم قبیله مُوحدان، عابدان و عارفان. از همین رو شعرخوانی هایش همواره با ابیات توحیدی و صلوات بر محمد (ص) و خاندان مطهرش همراه بود. من خود در شعرخوانی های استاد حضور داشته و دیده بودم که چگونه بعد از خواندن هر بیت، گلبانگ صلوات شیعیان و دل شدگان حضرت خاتم (ص)، فضای مجلس را معطر می کرد. این شاعر مُوحد و روشن اندیش، از مرثیه خوانان و مداحان اصیل، بصیر و مخلص خاندان رسالت (علیهم السلام) بود و به مدد عنایت و هدایت ذات اقدس پروردگار، در طول حیات پر برکت خویش مجموعه های آیینی ارزشمندی را تقدیم به علاقه مندان ادبیات ولایی و کربلایی کرد که از جمله ی آنها می توان از: «ای اشک ها بریزید»، «خلوتگه راز»، «باغستان عشق»، «بنال ای دل» و... نام برد. «تقریرات علامه امینی » نیز یکی دیگر از آثار ارزشمند این استاد جان آگاه و فرهیخته است. استاد به برکت محبت و معرفت زلال و خالصانه ای که به سلسله ی نورانی رسالت - بخصوص حضرت اباعبدالله الحسین (ع) - داشت، بارها به دریافت نشان «خادم الحسینی» مفتخر شده بود. هنوز هم دل شدگان حسینی در ماه خون و قیام و در ایام سوگواری حضرت ثارالله، عاشقانه نوحه های از دل بر آمده ی او را زمزمه می‌کنند و با حنجره ی جان خود دم می گیرند، و چه دلنشین و خاطره انگیز است این نوحه عرش آشیان که مُهر قبول و تایید حضرت اباعبدالله (ع) را بر پیشانی مبارک خود دارد:
امشب شهادت نامه ی عشاق امضا می‌شود
فردا ز خون عاشقان این دشت دریا می‌شود
امشب کنار یکدگر بنشسته آل مصطفی
فردا پریشان جمعشان چون قلب زهرا می‌شود
امشب صدای خواندن قرآن به گوش آید ولی
فردا صدای الامان زین دشت برپا می‌شود
امشب کنار مادرش لب تشنه اصغر خفته است
فردا خدایا بسترش آغوش صحرا می‌شود
امشب که جمع کودکان در خواب ناز آسوده اند
فردا به زیر خارها گمگشته پیدا می‌شود
امشب رقیه حلقه ی زرین اگر دارد به گوش
فردا دریغ این گوشوار از گوش او وا می‌شود
امشب به خیل تشنگان عباس باشد پاسبان
فردا کنار علقمه بی دست سقا می‌شود
امشب بُوَد جای علی آغوش گرم مادرش
فردا چو گل ها پیکرش پامال اعدا می‌شود
امشب گرفته در میان، اصحاب، ثارالله را
فردا عزیز فاطمه بی یار و تنها می‌شود
امشب به دست شاه دین باشد سلیمانی نگین
فردا به دست ساربان این حلقه یغما می‌شود
امشب سر سرّ خدا بر دامن زینب بُوَد
فردا انیس خولی و دیر نصارا می‌شود
ترسم زمین و آسمان زیر و زبر گردد "حسان"
فردا اسارت نامه ی زینب چو اجرا می‌شود
امید آن که ما نیز با بازخوانی آثار فاخر دینی و آیینی استاد حسان، جان و دل مان را صفا دهیم و به مدد همدلی و همنوایی با حنجره ی عاشورایی آن پیر طریقت، سالک راه سرور آزادگان حضرت حسین بن علی (ع) باشیم. با آرزوی آرامش و آمرزش برای آن عزیز سفر کرده که «صد قافله دل همره اوست»، از خدا می خواهیم به برکت این ایام و دعای خیر عاشقان و دل شدگان حسینی، خداوند روح پر فتوح آن عزیز را که به راستی سرمایه ای بزرگ برای جامعه دینی و ادبیات آیینی ما بود، با سید و سالار شهیدان کربلا محشور کند. یادش گرامی و راهش پر رهرو باد.
رئیس کانون مداحان کشور در درگذشت «حسان» شاعر آیینی را تسلیت گفت
رییس کانون مداحان وشاعران آیینی کل کشور با انتشار پیامی درگذشت حبیب‌الله چایچیان را تسلیت گفت.
به گزارش حوزه تکیه حسینی گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ به نقل از روابط عمومی کانون مداحان، همزمان با درگذشت شاعر و مداح اهل بیت (ع) حبیب الله چایچیان «حسان»، رئیس خانه مداحان کشور، با انتشار پیامی درگذشت حبیب‌الله چایچیان را تسلیت گفت.
(بسمه تعالی)
انا لله وانا الیه راجعون
️خبر درگذشت مرحوم حاج حبیب‌الله چایچیان (حسان) شاعر ولایتمدار، متعهد و انقلابی، موجب تأسف وتاثرهمه ارادتمندان به آستان مقدس آل الله بویژه جامعه مداحان وشاعران اهل البیت علیهم السلام گردید.
️مرحوم حسان از شاعران توانا و مخلصی بود که هنر و قریحه سرشار خود را وقف خادمی اهل البیت علیهم‌السلام کرده بود و با سرودن اشعار ماندگار در مناقب و مصائب آن ذوات مقدسه، چنان باقیات‌الصالحاتی از خود بجا گذاشته است که زمزمه هربیت از ابیات گهربارش با لسان شیفتگان حضرات معصومین صلوات الله علیهم اجمعین، روح و ریحانی بر آن روح لطیف و نورانی خواهد افزود ان شاء الله.
اینجانب غفران و رحمت واسعه الهی را برای آن پیرغلام اهل‌البیت علیهم‌السلام مسألت و این مصیبت را به رهبر معظم انقلاب، خانواده و بازماندگان آن مرحوم تسلیت عرض مینمایم.
مصطفی خورسندی
مدیر عامل خانه مداحان ورییس کانون مداحان وشاعران آیینی کل کشور
مرحوم حبيب الله چايچيان، پيش از اين در مصاحبه‌ای كوتاه به ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» اشاره كرده است.
به گزارش حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ حبیب الله چایچیان از شاعران آیینی كشورمان، ساعتی قبل دار فانی را وداع گفت.
او شاعر شعر معروف «آمدم ای شاه پناهم بده/ خط امانی ز گناهم بده» است. شعری كه در مدح امام رضا (ع) سروده و توسط استاد كریم‌خانی به زیبایی اجرا شده است.
ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» چه بود؟
اما شاید برای همه جالب باشد كه بدانند ماجرای سرودن این شعر چه بود؟
در ادامه به گزیده‌ای از مصاحبه حبیب الله چایچیان در اين باره اشاره می شود:
«اشعارم عنایتی است که از سوی ائمه اطهار(ع) به من می شود. به طور مثال شعر «ای شاه پناه بده» که درباره امام رضا (ع) است زمانی به من الهام شد که با مادرم به مشهد رفته بودیم. مادرم همیشه ارادت ویژه ای به چهارده معصوم (ع) داشت؛ مادر دوبار پشت سر هم و در فاصله زمانی نزدیک به هم سکته کرد. دکتر به من گفت: فردی که اینگونه سکته کند کمتر زنده خواهد ماند.
آن موقع به مادرم گفتم که چه آرزویی دارد. او گفت: آرزوی من این است که یک بار دیگر حضرت رضا (ع) را زیارت کنم. با اینکه راه رفتن برایش دشوار بود و حال خوبی نداشت، دو بازویش را گرفتم تا بتواند یواش یواش حرکت کند و به مشهد رفتیم. حرم مثل همیشه خیلی شلوغ بود. وارد شدن به حرم مشکل و برای مادرم غیرممکن بود.
گفتم: مادرجان از همین جا سلام بدهی زیارت است. گفت: ما قدیمی ها تا ضریح را نبوسیم به دلمان نمی چسبد گفتم: دل چسبی اش به این است که حضرت جواب بدهند. بازوی مادر را گرفته بودم و همین طور به سمت ضریح حرکت می‌کردیم که در همین حال این شعر را سرودم:
آمدم ای شاه، پناهم بده خط امانی ز گناهم بده/ ای حَرمَت ملجأ درماندگان، دور مران از در و راهم بده/ ای گل بی خار گلستان عشق قرب مکانی چو گیاهم بده/ لایق وصل تو که من نیستم، اِذن به یک لحظه نگاهم بده.
وقتی شعر به «تخلص» رسید دیدم مادرم با آن ازدحام که آدم سالم نمی توانست برود خودش را به ضریح رساند و ضریح را بوسید؛ من هم ضریح را بوسیدم و این شعر در حقیقت زبان حال مادرم در آخرین لحظات عمرش است.»
مقاله قابل قبول عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع شناسه ناقص
مقاله
بحث
خواندن
نمایش مبدأ
نمایش تاریخچه
حبیب‌الله چایچیان (۱۳۰۲-۱۳۹۶ش)، متخلّص به حسان، شاعر و مرثیه‌سرای اهل بیت(ع) در قرن چهاردهم شمسی. بیشتر سروده‌های او مدح و مرثیه اهلبیت(ع) است. او از علامه امینی و علامه عسکری تأثیر پذیرفته است. علامه امینی و آیت الله خامنه‌ای او را تحسین و تشویق کرده‌اند. دیوان اشعار او در سه جلد به چاپ رسیده است. «امشب شهادت نامه عشاق امضا می‌شود» و آمدم ای شاه پناهم بده از سروده‌های معروف او است.
محتویات
۱ زندگی و تحصیلات
۲ شعر
۳ آثار
۴ ارتباط با اهلبیت (ع) وعالمان دینی
۵ نمونه‌ای از شعر
۶ پانویس
۷ منابع
زندگی و تحصیلات
حبیب الله فرزند محمدحسین در سال ۱۳۰۲ش در تبریز زاده شد. شش ساله بود که همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد. چایچیان تحصیلات خود را در تهران در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند؛ سپس به استخدام بانک ملی ایران درآمد.[۱] او در روز پنجشنبه ۹ آذر سال ۱۳۹۶ش درگذشت [۲] و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. [۳] آیت الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت او را تسلیت گفت.[۴]
شعر
نخستین شعری که سرود در ۱۵ سالگی و در رثای پدرش بود.
پدرم رخت از این جهان بربست کمرم از غم و محنت بشکست
میکنم لیک شکر یزدان را گر پدر نیست باز مادر هست[۵]
چایچیان با تشویق مادرش، به سرودن اشعار در مدح و مرثیه ائمه(ع) پرداخت.[۶] وی پس از سفر به کربلا فقط به سرودن مدح‌های آل علی(ع) پرداخت، و آثار دیگرش را در آتش افکند.[۷] اشعارش مورد توجه جامعه مذهبی ایران و پارسی‌زبانان است و در جمع عزاداران عاشورایی زمزمه می‌شود. گفته شده که او در مقطعی از زندگی اش تصمیم می گیرد که جز برای خاندان رسول(ع) خدا برای کسی شعری نسراید. [۸]
آثار
گل‌های پرپر، خزان گلریز، باغستان عشق، سایه‌های غم،ای اشک‌ها بریزید(جلد اول دیوان اشعار)، خلوتگاه راز (جلد دوم دیوان اشعار)، چهل حدیث جالب از علی بن ابی‌طالب(ع) و جلد سوم دیوان اشعار از جمله آثار او است.[۹].
وی کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» را با نام «زینب(سلام الله علیها) بانوی قهرمان کربلا» به فارسی ترجمه نمود.[۱۰]
فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که توسط وی گردآوری شده است.[۱۱]
ارتباط با اهلبیت (ع) وعالمان دینی
حسان خودش را شاعر اهلبیت وآبرویش را نیز وامدار آنان می‌دانسته، نمونه هایی از عنایات اهلبیت(ع) در باره او از زبان خود و دیگران نقل شده است.بیت معروفی که در آن ۶ بار کلمه (رضا) به کار رفته است به ادعای وی در شب شعری از سوی امام رضا(ع) به وی عنایت شده که قرار بوده در یک بیت شعر۳ بار کلمه رضا به کار می‌رفته است
رضای رضا چون رضای خداست رضا گر رضا شد ز ما حق رضاست
[۱۲]
به گفتۀ چایچیان، زمانی که علامه امینی در نجف ساکن بوده است، نامه‌هایی به او می‌فرستاده و او را شاعر اهل بیت خطاب می‌کرده است. کریم دستمالچی او را به عبدالحسین امینی معرفی کرده است.[۱۳]
علامه امینی[یادداشت ۱]
از کسانی است که چایچیان را مورد تحسین و تشویق قرار داد. وسیله آشنایی وی با علامه امینی، شعری بود که از زبان عباس بن علی(ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین(ع) سروده است.[۱۴] چایچیان نیز اشعاری را درباره الغدیر، علامه امینی و کتابخانه او سروده است.[۱۵][یادداشت ۲]
دوست دارم شمع باشم تا که خود تنها بسوزم بر سر بالینت امشب از غم فردا بسوزم
دوست دارم هاله باشم تا ببوسم روی ماهت یا شوم پروانه، از شوق تو بی‌پروا بسوزم
دوست دارم ماه باشم، تا سحر بیدار باشم تا چو مشعل بر سر راهت درین صحرا بسوزم
دوست دارم سایه باشم تا در آغوشم بخوابی چشم دوزم بر جمالت، ز آن رخ گیرا بسوزم[۱۶]
چایچیان، به تاثیر پذیری خود از اندیشه‌های علامه عسکری نیز اشاره دارد.[۱۷] او بارها در حضور رهبر انقلاب ایران آیت‌الله خامنه‌ای شعر خوانده و مورد تشویق ایشان نیز قرار گرفته است.[۱۸]
حبیب‌الله چایچیان متخلّص به «حسان» در سال ۱۳۰۲ در تبریز متولد شد و در شش‌سالگی همراه خانواده‌اش به تهران آمد. او نخستین شعرش را در پانزده‌سالگی سرود و پس از اولین سفر کربلایش، طبع شعر خود را وقف چهارده معصوم کرد و در حوزه شعر آیینی و مذهبی به فعالیت پرداخت.[۳]
بیشتر سروده‌های حسان، مدح و مرثیه اهل بیت(ع) است. خود او به تاثیرپذیری از اندیشه‌های علامه امینی و عسکری اشاره کرده است. او بارها از سوی علامه امینی و آیت الله خامنه‌ای مورد تحسین و تشویق قرار گرفته است. دیوان اشعار او در سه جلد به چاپ رسیده است. «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» از معروفترین سروده‌های اوست.[۴] «حسان» از جمله شاعران آئینی است که صبغه سرودن شعرش از هشتاد سال گذشته است. او با توجه به مطالعات عمیق که در حوزه دین و معارف اسلامی داشته، توانسته است این مفاهیم متعالی را در قالب شعر و نوحه بریزد. حضور هنرمندانه او در این عرصه باعث شده است که شعرهای وی زبانزد خاص و عام باشد.[۲]
گل‌های پرپر، خزان گلریز، باغستان عشق، سایه‌های غم، ای اشک‌ها بریزید (جلد اول دیوان اشعار)، خلوتگه راز (جلد دوم دیوان اشعار)، چهل حدیث جالب از علی بن ابی‌طالب (ع) و جلد سوم دیوان اشعار، عناوین دفترهای شعر اوست. او همچنین کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «دکتر بنتُ الشّاطی» را با نام «زینب(س) بانوی قهرمان کربلا» به فارسی ترجمه کرد. فاطمه زهرا ام‌ابیها؛ مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که توسط این شاعر گردآوری شده است.[۵]
حبیب‌الله چایچیان در روز پنجشنبه، ۹آذر۱۳۹۶ درگذشت.[۳]
حسان در شش‌سالگی همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد. او تحصیلات خود را در تهران در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند؛ سپس به استخدام بانک ملی ایران درآمد. نخستین شعری که سرود در پانزده‌سالگی و در رثای پدرش بود که با این مطلع آغاز شد:
«پدرم رخت از این جهان بر بست/ کمرم از غم و محن بشکست
میکنم لیک شکر یزدان را/ گر پدر نیست باز مادر هست»[۵]
نقش مادر در تغییر مسیر شاعری
چایچیان با تشویق مادرش به سرودن اشعار در مدح و مرثیه ائمه(ع) پرداخت. او پس از سفر به کربلا فقط به سرودن مدح آل علی(ع) پرداخت و آثار دیگرش را در آتش انداخت. اشعارش مورد توجه جامعه مذهبی ایران و پارسی‌زبانان است و در جمع عزاداران عاشورایی زمزمه می‌شود. گفته شده که او در مقطعی از زندگی‌اش تصمیم می‌گیرد که جز برای خاندان رسول(ص) خدا برای کسی شعری نسراید.[۵]
تخلص «حسان» از کجا آمد؟
من برای اشعار آیینی دنبال تخلص می‌گشتم. وقتی بنا شد تخلص انتخاب کنم، با مادر و مادربزرگم اولین بار به کربلا مشرف شده بودیم. جلوی ضریح متوجه شدم که جای استجابت دعاست. در جوار ضریح حضرت خواستم طبع من به مناجات، قرآن، مدح و مرثیه چهارده معصوم علیهم‌السلام و پند و اندرز اختصاص یابد. تصادفاً بعدها متوجه شدم، دعایم مستجاب شده است. بعد از این، تمام اشعار گذشته‌ام را از بین بردم؛ زیرا اگر از بین نمی‌بردم، هر موضوعی به‌نظرم می‌رسید بنا داشتم به آن دیوان ملحق کنم. در مقدمه کتاب «گل‌های پرپر» هم این موضوع را نوشتم. برای تخلص هم به قرآن مراجعه کردم، سوره الرحمن آمد و از میان تمام کلمات، «حسان» جامع و کوتاه و برای تخلص مناسب بود. حسان به معنای نیکو و زیباست.[۵]
مشهورترین شعر
یکی از مشهورترین اشعار حسان که در شب عاشورا ورد زبان هیأتی‌هاست، همان است که سالیان سال عزاداران حسینی با این شعر برای حضرت اشک ریخته‌اند.
«اشعارم عنایتی است که از سوی ائمه اطهار(ع) به من می‌شود. به‌طور مثال، شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» که درباره امام رضا(ع) است، زمانی به من الهام شد که با مادرم به مشهد رفته بودیم. مادرم همیشه ارادت ویژه‌ای به چهارده معصوم(ع) داشت. مادر دوبار پشت سر هم و در فاصله زمانی نزدیک به هم سکته کرد. دکتر به من گفت: فردی که اینگونه سکته کند، کمتر زنده خواهد ماند. آن موقع به مادرم گفتم که چه آرزویی داری. او گفت: آرزوی من این است که یک بار دیگر حضرت رضا(ع) را زیارت کنم. با اینکه راه رفتن برایش دشوار بود و حال خوبی نداشت، دو بازویش را گرفتم تا بتواند یواش‌یواش حرکت کند و به مشهد رفتیم. حرم مثل همیشه خیلی شلوغ بود. وارد شدن به حرم مشکل و برای مادرم غیرممکن بود.
گفتم: مادرجان! از همین‌جا سلام بدهی زیارت است. گفت: ما قدیمی‌ها تا ضریح را نبوسیم به دلمان نمی‌چسبد. گفتم: دلچسبی‌اش به این است که حضرت جواب بدهند. بازوی مادر را گرفته بودم و همین‌طور به سمت ضریح حرکت می‌کردیم که در همین حال این شعر را سرودم: آمدم ای شاه، پناهم بده/ خط امانی ز گناهم بده/ ای حَرمَت ملجأ درماندگان/ دور مران از در و راهم بده/ ای گل بی‌خار گلستان عشق/ قرب مکانی چو گیاهم بده/ لایق وصل تو که من نیستم/ اِذن به یک لحظه نگاهم بده.
وقتی شعر به «تخلص» رسید، دیدم مادرم با آن ازدحام که آدم سالم نمی‌توانست برود، خودش را به ضریح رساند و ضریح را بوسید. من هم ضریح را بوسیدم و این شعر در حقیقت، زبان حال مادرم در آخرین لحظات عمرش است.»[۵]
یک خاطره
در یکی از شب شعرهایی که به مناسبت ایام فاطمیه در دانشگاه برگزار شده بود به خواندن غزل–مرثیه‌ای زهرایی پرداختم. وقتی شعرخوانی‌ام تمام شد –قبل از اینکه بنشینم– دیدم یک جوان دانشجو با چهرهٔ نورانی و درحالیکه مثل ابر بهاری گریه می‌کند، دارد با عجله به طرف من می‌آید. جوان وقتی به من رسید، مرا عاشقانه در آغوش گرفت و با اشتیاق گفت:
«استاد! من به شما و اشعارتان خیلی علاقه دارم و دیوان «ای اشک‌ها بریزید» شما را تاکنون بارها و بارها خوانده‌ام و گریه کرده‌ام و اکنون نیز بی‌صبرانه منتظر چاپ مجموعه شعر بعدی شما هستم.»
من که از مراتب ارادت و شیفتگی آن جوان دانشجو نسبت به خودم سخت شرمنده شده بودم، دستی به نوازش بر سر او کشیدم و گفتم:
«پسرم! شما لطف داری. من قابل این حرف‌ها نیستم و اگر هم تاکنون چیزی گفته‌ام که به دل نشسته است، از الطاف خدا و نتیجه عنایات خاندان رسالت(ع) بوده است، ولا غیر.»
جوان دانشجو که بعد از شنیدن این حرف‌ها با من احساس صمیمیت بیشتری می‌کرد، با شور و حرارت بیشتری ادامه داد: «استاد! شما شکسته نفسی می‌کنید، شأن و مقام شما و خلوصی که در حوزه شعر آیینی دارید، چیزی نیست که قابل انکار باشد.» و سپس با اشتیاقی زاید‌الوصف پرسید:
«راستی استاد! مجموعه شعر بعدی شما کی چاپ می‌شود؟»
من که از شور و اشتیاق آن جوان دل‌شدهٔ اهل بیت به وجد آمده بودم، برای اینکه دل جوان را نشکسته باشم گفتم: «صلاح را بر این دیده‌ام که دیگر در زمان حیات خود چیزی چاپ نکنم، به‌همین‌خاطر وصیت کرده‌ام که دیوان بعدی اشعارم را بعد از فوت من چاپ کنند.»
و جوان که با شنیدن خبر چاپ دیوان اشعارم بد جوری ذوق زده شده بود، با شنیدن این خبر، خیلی محکم گفت: «انشاالله!!»[۶]
از غزل تا مراثی
اشعاری را که قبلا می‌گفتم، مذهبی و خاص اهل بیت نبود؛ بیشتر غزل‌سرایی بود. وقتى به حرم اباعبدالله الحسین(ع) مشرف شدم، از مولا خواستم حالا که طبع شاعری را خودشان به من عنایت فرموده‌اند، فلذا عنایت نمایند که در خدمت به باری تعالی و قرآن و اهل بیت باشم. از آن به بعد(که سال‌ها مى‌گذرد) تمامى اشعارم را وقف حضرات معصومین(ع) کردم زیرا این طبع خداداى را خودشان مرحمت مرحمت فرموده‌اند و مى‌بایستى براى خودشان که عزیزترین نفرات خلقت هستند ،خرج و هزینه شود.[۷]
تاثیرپذیری از علما برای سرودن نوحه
وقتی پای نقد شاعران و نوحه‌سرایان به میان می‌آید و ضعفی مشاهده می‌شود، بسیاری معتقدند شاعر و نوحه‌سرا باید با عالمان گره بخورد و از آنان تأثیر بپذیرد. حسان از علامه امینی و علامه عسکری تأثیر پذیرفته بود. چایچیان، زمانی که علامه امینی در نجف ساکن بوده است، نامه‌هایی به او می‌فرستاده و او را شاعر اهل بیت(ع) خطاب می‌کرده است. علامه امینی از کسانی است که چایچیان را مورد تحسین و تشویق قرار داد. وسیله آشنایی وی با علامه امینی، شعری بود که از زبان عباس بن علی(ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین(ع) سروده است. چایچیان نیز اشعاری را درباره الغدیر، علامه امینی و کتابخانه او سروده است. بخشی از شعر حسان برای حضرت عباس(ع) این بود:
تقدیر و رحمت خدا بود که ایشان را در مسیر زندگی من قرار دهد به‌طوری‌که دیدار با علامه امینی یکی از بهترین حادثه‌های زندگی من است، ایشان در نجف گاهی برای من نامه می‌فرستادند، مرا با عنوان شاعر اهلبیت(ع) خطاب می‌کردند و من این عنوان را با هیچ عنوان دیگری عوض نمی‌کنم و برای من کافی است.
آثار علامه امینی خصوصاً کتاب شریف «الغدیر» قله رفیعی در بین تمام نوشته‌ها و گفته‌های افرادی است که در این مسیر بوده‌اند، خدا را شاکرم که مرا در مسیری قرار داد به راحتی توانستم با علامه دیدار داشته باشم و حضور ایشان را درک کنم؛ این خود دلیلی بر عنایات الهی نسبت به حقیر است وگرنه در این دنیای پر از آشوب، من چگونه می‌توانستم علامه امینی را ببینم و محضر ایشان را درک کنم؛ علامه در زمینه عشق به چهارده معصوم به من خیلی علاقه داشت و هرگاه از نجف به ایران تشریف می‌آوردند، با من تماس می‌گرفتند تا اشعارم را در محضرشان بخوانم من نیز در این ملاقات‌ها از مطالب و فرمایشات ایشان بسیار استفاده می‌کردم، اگر بگویم ملاقات با علامه امینی یکی از صله‌هایی است که من از اهلبیت(ع) گرفته‌ام، مبالغه نکرده‌ام؛ علامه نعمت ناشناخته‌ای است که ما هنوز نتوانسته‌ایم از ایشان تجلیل شایسته‌ای داشته باشیم.[۸]
خانه ابدیِ «حسان»
چایچیان پس از شکستگی پا، دچار سکته مغزی شد و بدنش تقریباً بی‌حرکت بود و حدود دو سال و اندی در منزل تحت درمان قرار گرفت و نهایتاً ۹آذر۱۳۹۶ دار فانی را وداع گفت. خانه ابدی «حسان» در قطعه ۷۳ بهشت زهرا، ردیف ۱۷۷، شماره ۷۵ است.[۵]
زندگی و یادگار
دیدگاه و اندیشه
توصیه استاد چایچیان به رسانه‌ها و شعرا و مداحان
خبرنگاران و رسانه‌ها، اخباری که به نفع ملت و امت اسلامی است را ضبط و نشر کنند و در مسیر عزت قرآن قدم بردارند که این به خودی خود عبادت است. اگر نیت شاعران، مداحان و گویندگان بزرگ که سخنرانی می‌کنند، نیت‌شان خدمت به عترت قرآن باشد، عبادت محسوب می‌شود؛ در خبرگزاری‌ها هم اگر خبرهای مربوط به چهارده معصوم(ع) را طوری به جامعه عرضه کنند که امر به معروف و نهی از منکر باشد، عبادت است. جوان‌ها اگر بدانند که مسیر عترت قرآن، عزت‌آفرین، موضوع‌آفرین و شعرآفرین است و دائم در اجتماع می‌ماند، دیگر اصلاً به جای دیگر روی نخواهند کرد یعنی اگر جوانان بخواهند آثارشان باقی بماند و یا طبق فرمایشات ائمه اطهار(ع) برای هر بیت شعر خانه‌ای در بهشت ساخته شود، راهش این است که مدح، مرثیه و یا اشعارشان امر به معروف و نهی از منکر باشد.[۹]
استاد چایچیان از شاعران پیشکسوت شعر آیینی است که تمام شاعران هم‌نسل من با سروده‌های ایشان از سال‌های پیش از پیروزی انقلاب آشنا بودند. شعرهای ایشان به‌واسطه حس و حال خاصی که دارد همیشه زبانزد بوده و این شعرها از قدیم‌الایام در هیئت‌ها و دسته‌های سینه‌زنی و در ذهن و زبان مردم و علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت جاری بوده است. شعر معروف «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» که در شب عاشورا تمام دسته‌های عزاداری حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) زمزمه می‌کنند، یکی از کارهای ارزنده ایشان است و همچنین شعرهای دیگری که به هر حال مردم ما از زمان‌های دور با آن مأنوس بوده‌اند. آقای حسان، جایگاه شعری‌اش بسیار والا و ارزشمند است و از سال‌های بسیار دور بین مردم بوده است. نکته ارزنده‌ای که در خصوص جناب چایچیان وجود دارد، این واقعیت است که ایشان زمانی وارد سرودن و گفتن از مصائب اهل بیت شدند که فضای جامعه ما فضایی بود که به شعر آیینی چندان اهمیت نمی‌داد! و بیشتر روشنفکرنمایان این فضای شعری را در تسخیر خودشان داشتند و تمام رسانه‌ها و مطبوعات و جراید در خدمت آن جریان بود. قطعا در این فضا کار ایشان سخت‌تر بوده است. در آن دوران حتی نسبت به شاعران آئینی بی‌احترامی‌هایی صورت می‌گرفت و این شاعران ارجمند را اُمّل می‌نامیدند! و به شکل‌های مختلفی چنین شاعرانی را تحقیر می‌کردند، اما حسان با پایمردی و با اعتقاد عمیقی که داشت در این جبهه ایستادگی کرد. آثاری که خلق کرد مورد توجه توده‌های مردم و علاقه‌مندان به حضرت سیدالشهدا(ع) قرار گرفت و گذشت زمان حقانیت این شاعر و آن تلاش ارزنده‌ای را که عمری را صرف کرده بود بیشتر آشکار کرد و امروز شاهد این هستیم که نام «حسان» با تکریم در بین مردم برده می‌شود. یکی از نکات برجسته در شعر حسان، اندیشه بلند شاعر است.[۲]
در محضر استاد بزرگوارم، حبیب‌الله چایچیان همیشه احساس آرامش خاصى داشتیم و همواره لبخند محبت‌آمیزى برلبانشان نقش می‌بست که غم و غصه را از دل دور مى‌کرد.
شیفته اهل بیت(ع) بود و همواره اهل روضه و منبر و حشر و نشر با عالمان دینى از جمله علامه امینى و ... بود؛ اشعار زلالش، همواره زمزمه جلسات مداحى و هیئت‌هاى مختلف بود درحالیکه به دلیل تواضع بیش از حدشان، بسیارى از مداحان نمى‌دانستند حتى شاعر آن شعر یا نوحه مرحوم استاد حسان است. در موقع خواندن شعر مراثى اهل بیت حال خوشى به ایشان دست مى‌داد. سراسر زندگى پربرکتشان با نام و یاد اهل بیت(ع) عجین بود و نورانیت خاصى در چهره‌شان نمایان بود و مى‌فرمودند اشکى که براى حضرات معصومین با اخلاص و از روى معرفت ریخته شود قطعا حضرت زهرا(س) خریدار آن خواهد بود. خیلى در مورد اخلاص در شعر و مداحى تاکید داشتند.
حضرت استاد همواره نکات ارزشمندى را گوشزد مى‌کردند که یک شاعر اهل بیت مى‌بایستى به آن اصول پایبند و متعهد باشد، بسیار تاکید داشتند شاعر اهل بیت مى‌بایستى مطالعات گسترده داشته باشد و معلومات دینى و مذهبى خود را بالا ببرد و فقط به طبع شاعرى خود اکتفا ننماید.
شعرى که براى اهل بیت سروده مى‌شود مى‌بایستى از بهترین الفاظ و واژگان بهره برده باشد و شاعر اهل بیت مى‌بایستى همواره توسل نماید تا زیباترین و بهترین و قویترین و عالی‌ترین شعر را براى اهل بیت بسراید درعین‌حال این شعر مطابق آیات و روایات باشد و کوچکترین مغایرتى با مفاهیم دینى و روایات نداشته باشد.
توصیه‌اى را که مرحوم استاد همواره گوشزد مى‌کردند سرودن شعر در فراق حجت خدا، امام زمان(ع) بود. مى‌فرمودند در زمان غیبت معشوقمان امام زمان باید بسوزیم، فلذا این سوختن مقدمه مى‌شود تا در فراق حضرت بهتر شعر بسراییم، اگر غیبت امام زمان نبود، این همه شعر عاشقانه سروده نمی‌شد. بسیارى از اشعار را، اگر در وصف یک معشوق باشد، فقط در سنّ خاص می‌توان سرود. شاعر اگر سنش بالا باشد، هرگز نمی‌تواند در وصف یک معشوق، اشعار عاشقانهٔ آنچنانی بسراید، امّا شاعر اهل بیت در هر سنّ و سالى که باشد، می‌تواند در فراق امام زمانش مهدى موعود(عج) اشعار عاشقانه زیادى بسراید.[۷]
استاد حسان فرمی متناسب با ساحت رسانه امروز برای شعر ارائه کرد. مرحوم حسان سه ویژگی برجسته داشت، یکی زبان سالم و روان و خوش‌آهنگی که داشت و دیگری عاطفه و تاثیرگذاری خوبی که در کلامشان بود، مسئله سوم هم می‌توان به نحوه اجرا و خوانش مناسب در جمع مردم اشاره کرد که بسیار جذاب بود. همیشه یکی از برنامه‌های پرمخاطب در دوران نوجوانی من برنامه شعرخوانی ایشان بود که از صدا و سیما پخش می‌شد؛ مرحوم چایچیان در حقیقت توانست شعر آئینی را در میان مردم ببرد و رسم شعرخوانی مجالس آئینی را به نوعی احیا کند. شعر جایگاهی در رسانه‌های تصویری مانند تلویزیون نداشت و چندان شاعر و شعر جایگاه چندانی در رسانه‌ها نداشتند، ولی حضور ایشان جذاب بود و توانست رسانه را در خدمت شعر امروز و آئینی در آورد، این سبک و مدل شعرخوانی توانست با مردم ارتباط برقرار کند و بعدها توسط شاعرانی چون مرحوم آقاسی امتداد یافت. اما در هر صورت به لحاظ شعرخوانی حضور استاد چایچیان مغتنم بود.[۱۰]
استاد حسان چایچیان از چهره‌های نام‌آشنای شعر ولایی و از چهره‌های مطرح شعر هیئت در روزگار ما بود. مرحوم چایچیان به لحاظ سلوک، اخلاق اجتماعی و آداب فردی و جمعی، فردی منزه بود، رفتارش بسیار ستایش‌برانگیز به شمار می‌رفت، جاذبه‌های وجودی داشت، با ته‌لهجه تبریزی. این ته‌لهجه تبریزی در هنگام قرائت شعر حلاوت سروده‌هایش را دو چندان می‌کرد، همانگونه که حافظ می‌گوید: «ترکان پارسی‌گوی بخشندگان عمرند». مرحوم چایچیان اهل تبریز بود و علاوه بر اینکه در شعر پارسی و ولایی، ماتمی و مناقبی کارهای خوبی دارد و آثار خوبی به چاپ رسانده به زبان دیگری هم سروده‌هایی را از وی شاهدیم، از مرحوم حسان آثاری هم به زبان آذری منتشر شده، چرا که او مسلط به این زبان بود و حتی اشعار آذری او در هیئت‌های آذربایجانی‌های مقیم تهران و سایر هیات‌ها هم قرائت می‌شد. حسان حدود دو سال و اندی در بستر بیماری بود، مدت‌ها بود این شاعر ولایی در بستر بیماری بود ولی تا جایی که اطلاع دارم مطابق با شأن و منزلتی که داشت شاید اقتضا می‌کرد متولیان امور فرهنگی کشور حداقل در طول این دوران بیماری به وی سری بزنند ولی بعید می‌دانم سری زده باشند، وقتی سرمایه‌هایمان را از دست می‌دهیم، تازه از خواب غفلت بیدار می‌شویم؛ اما این رفتارها خوب نیست، وقتی فردی مسئولیت امور فرهنگی و هنری را بر عهده می‌گیرد و خودش فرصت نمی‌کند به عیادت بیماران برود باید همکارانی را جهت رصد داشته باشد چرا که یک ملاقات چیزی از کسی کم نمی‌کند. مرحوم چایچیان نیاز به این ملاقات‌ها نداشت ولی این دیدارها به لحاظ روحی کمک‌کننده است. حسان سرمایه‌ای بود که از دست رفت خدا با خاندان محمدی محشورش کند اما نام و یاد او تا همیشه در صدر خواهد بود. همین عرض ادب به پیشگاه امام رضا(ع) با شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» که مقبولیت عام هم یافته بود، نشان داد شعر او ساده و به دور از پیچیدگی لفظی و معنوی بود و می‌توانست مطلب را به‌راحتی به مخاطب منتقل کند. اگر چه نمی‌خواهم راه مبالغه را طی کنم ولی شعر مرحوم حسان بی‌عیب بود و برای پیشبرد شعر آئینی معاصر وجود ایشان نقش بسزایی داشت. شعر او روان، ساده و صمیمی به دور از تکلفات و تصنعات ادبی و استفاده از آرایه‌ها و صنایع لفظی و معنوی پیچیده بود، شعر او ساده و روان است. امتیازی که از نظر من مرحوم حسان بر همگنان خود داشت. مسلماً تأثیر نفس علامه امینی بر ایشان تا مدت‌ها حس شد چرا که ایشان خدمت علامه امینی بودند و از افاضات او استفاده می‌کرد خود این امر موضوعیت دارد زیر بسیاری از پیشکسوتان شعر ما از این موهبت محروم هستند.[۱۰]
آیت‌الله امینی به ایشان علاقه بسیاری داشت و نمی‌دانم کدام شعر مرحوم «حسان» را دیده بود که پیغام داده بود که آقای «حسان» بیاید من ببینمش. آقای «حسان» هم اهمال کرده و به دیدن مرحوم علامه امینی نرفته بود و فکر میکنم ناشی از شناخت نداشتن بوده ولی آیت‌الله امینی(ره) گفته بود اگر «حسان» نمی‌آید من به دیدن او می‌روم. وقتی مرحوم «حسان» به دیدار مرحوم علامه امینی رفته بود به عظمت این مرد پی برده بود ولی با وجود این عظمت مرحوم آیت‌الله امینی فرموده که اگر او نمی‌آید من به دیدن «حسان» می‌روم. شعر «حسان» بوی اهلبیت(ع) می‌دهد و برای غیر اهلبیت(ع) شعر نمی‌سرود و غیر از موضوع اهلبیت(ع) تنها برای شهدا و انقلاب اسلامی شعر گفته بود. مرحوم «حسان» غزل‌سرا بود ولی در سفری به مشهد بنا به خواست مادرش که گفته بود باید برای اهل بیت(ع) فقط شعر بگویی تمام اشعارش را پاره کرد و تنها برای اهلبیت(ع) شعر سرود.[۱۰]
آنچه مطرح بود ولایی‌بودن، نجابت و آقایی او بوده است. شعرش، شعر ولایی بود و برای اهل شعر، سروده‌های قابل توجهی سروده بود. برخی از اشعار او هم برای خواننده‌های اهلبیت(ع) در تمام عمر خوراک شده است. البته خودش هم فرد بزرگوار، متواضع و مهربانی بود.[۱۰]
آقای حسان هم گزیده کار می‌کرد و هم مجلسی یا اصطلاحاً عامه‌پسند؛ در واقع برخی شعرهای ایشان مخصوص خواص بود و آنها راحت با این اشعار ارتباط برقرار می‌کردند و برخی از شعرهای آن مرحوم هم عامه‌پسند و مجلسی بود و در مجالس عزاداری حضرت ابا عبدالله(ع) مورد استفاده قرار می‌گرفت. آقای حسان، انسانی بزرگوار، وارسته و مودب به آداب حسنه بود و بسیار سعی می‌کرد مسائل اخلاقی را در رفتار و کردار و گفتار خود رعایت کند. این شخصیت بزرگوار، صدای بسیار رسایی داشت و در هر مجلسی که شعر می‌خواند، صدایش به گوش همه حاضران می‌رسید. همواره از اساتید شنیده‌ایم که «لا تکرار فی تجلی». یعنی هیچ‌وقت هیچ دو انسانی عیناً شکل هم نیستند و حتماً تفاوت‌هایی با هم دارند. بنابراین کسی که بدرود حیات می‌گوید، جایش به این راحتی‌ها پُر نمی‌شود و خلائی در فقدان او در آن عرصه به وجود خواهد آمد و یقیناً در خصوص آقای حسان هم همینگونه خواهد بود. امیدواریم شاعران جوانی که در سال‌های اخیر به شعر آئینی و عاشورایی، توجه نشان داده‌اند و در این حوزه‌ها فعال شده‌اند، با استفاده از تجارب، آثار و اشعار بزرگانی مانند حسان، بتوانند جای خالی آنها را پُر کنند. به‌هرحال، جامعه ما جامعه‌ای دینی است و به شعر دینی و آئینی توجه بیشتری دارد و حیف است که جوان‌ها از این تجربیات و آثار، بهره‌مند نباشند.[۱۰]
من از روزگار جوانی با آقای حسان آشنا بودم و موارد متعددی با شعرهای ایشان دمخور بوده‌ام؛ الحق و الانصاف که در زمینه شعرهای آئینی، او هم روان می‌سرود و هم روان، سروده‌هایش را می‌خواند. آقای حسان که برای ائمه(س) شعرهای زیادی سروده، حتماً پاداش خیر دارد و ماجور است و انشاءالله از شفاعت آن عزیزان هم برخوردار خواهد بود. اساساً تخلصی هم که ایشان برای خود برگزید، یعنی «حسان» نام شاعری بوده در زمان پیامبر(ص) و این، ارادت او را به سلاله پاک محمدی نشان می‌دهد. در شرایطی که زنده‌یاد حسان خودش چندان به دنبال انتشار شعرها و سروده‌هایش نبود، خوب است ناشری متخصص همت کند و گزیده‌ای از اشعار زنده‌یاد حسان را با انتخاب چند شاعر ورزیده، در قالب یک کتاب و همچنین کل اشعار او را در قالب دیوان شعر، به چاپ برساند.[۱۰]
مرحوم حبیب‌الله چایچیان تنها برای دل خودش و آرامش قلبش شعر آیینی می‌نوشت و مانند بسیاری از شاعران برای برگزیده‌شدن در جایزه‌ها و جشنواره‌های مختلف به سراغ شعر آئینی نیامده بود. حبیب‌الله چایچیان از شاعران بزرگ، مهم، تاثیرگذار و موفق شعر آئینی بود. او به آنچه می‌نوشت اعتقاد داشت، برای دلش می‌نوشت و مثل برخی از شاعران برای برگزیده‌شدن در این جایزه و آن جشنواره شعر نمی‌‌گفت و اعتقادی هم به این کار نداشت. به اعتقاد من او شعر آیینی را با قلبش انتخاب کرده بود. شاید خیلی از مردم چایچیان را با شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» بشناسند؛ اما بد نیست این نکته را در این گفت‌وگو مطرح کنم که وی سال‌های سال در حوزه شعر آیینی فعالیت داشته است و چندین کتاب دارد و آشنایی من و امثال من با او به سال‌های قبل از انقلاب برمی‌گردد. اگر در آثار زنده‌یاد چایچیان تورقی داشته باشید، متوجه خواهید شد که وی شعرهای بسیار بهتری از اثر «آمدم ای شاه پناهم بده» دارد، اما آن کار به‌دلیل همکاری با استاد کریمخانی و صدای بی‌نظیر وی در کانون توجهات قرار گرفت. زنده‌یاد حسان در سال‌های فعالیتش، چندین اثر ارزشمند دارد که هر کدام چند بار زیر خط چاپ رفته است.
متاسفانه نتوانستم در مراسم خاکسپاری این شاعر رضوی شرکت کنم؛ چراکه مراسم خیلی زود و سریع برگزار شد؛ درحالیکه به‌نظرم با یک اطلاع‌رسانی خوب می‌شد، مراسم باشکوه‌تری برگزار کرد. البته حضور فرزند مقام معظم رهبری در این مراسم بسیار دلگرم‌کننده بود. حسان شاعر محبوب همه ما بود و در دل همه ما جا داشت و حتی مقام معظم رهبری نیز به وی علاقه داشتند و بارها از حسان برای شرکت در مراسم شعرخوانی رهبری دعوت شده بود. او کارمند بازنشسته بانک بود اما علاقه شدیدی به شعر و شاعری داشت و شعر علاقه قلبی او بود. قبل از انقلاب شعرهای امام رضا(ع) در قالب شعر آیینی قرار داشت اما با توجهی که بعد از انقلاب به شعرهای امام رضا(ع) شد؛ امروز شاهد مستقل‌شدن شعر رضوی هستیم و این دست شعرها از غربت درآمده‌اند. البته همه این موارد به کمک شاعران آیینی مانند زنده‌یاد چایچیان تحقق پیدا کرده است.[۱۰]
مرحوم استاد حسان حق بزرگی بر گردن همه شاعران ولایی‌سرا و نیز مداحان عزیز دارد. هنوز هم جذبه اشعار مرحوم حسان در مداحی‌های دوران دفاع مقدس، تازگی و طراوت خاص خود را در اذهان حفظ کرده است. خبر رحلت شاعر بلندپایه استاد حبیب‌الله چایچیان متخلص به «حسان» بر جان و روان مشتاقان شعر ولایی اندوهی سنگین نهاد. درباره ایشان کم و بیش مطالبی شنیده و خوانده‌اید که بیشتر درباره یکی از اشعار رضوی‌شان است؛ اما به‌نظرم مطالب گفتنی درباره این شاعر ولایی‌سرا بسیار است و برخی بزرگان در حق ایشان کم گذاشته‌اند.
استاد حسان در شمار یکی از آخرین شاعران از حلقه شاعران متقدمِ ولایی‌سرا بود؛ از ۵۰ سال پیش تاکنون با شعر خود نمونه‌های قابل‌توجه و اثرگذاری از شعر مناسب اجرا در هیئت را ارائه کرده است؛ شعری که که امروز تسامحاً یا به غلط، «شعر هیئت» نام گرفته است. به عبارت دیگر، شعر «تراز ولایی» یا «شعر مناسب اجرا در هیئت» را باید در برخی آثار ایشان جُست و دیگر آثار را با شعر ایشان سنجید. واقعیت این است که هنوز هم پس از گذشت پنجاه سال، برخی آثار مرحوم حسان در هیئت‌ها قابل اجراست و زبان پویای برخی از اشعار او راهگشای شاعران جواناست. فراموش نکنیم که کتاب «ای اشک‌ها بریزید» مثل «نخل میثم» -که امروزه کارگشای عموم مداحان است- روزگاری انیس و کتاب همراه مداحان بود. هنوز هم جذبه اشعار مرحوم حسان در مداحی‌های دوران دفاع مقدس، تازگی و طراوت خاص خود را در اذهان حفظ کرده است.[۱۰]
مصطفی خورسندی، مدیرعامل خانه مداحان
همنشینی با علامه امینی تأثیر بسیار بر شخصیت و سلوک رفتاری مرحوم چایچیان گذاشته بود، ادب، ولایت‌مداری و تواضع مهمترین ویژگی اخلاقی این شاعر اهل بیت(ع) بود. درگذشت این مداح اهل بیت(ع) مایه تأثر همه دوستداران خاندان نبوت بود. مرحوم چایچیان شاعری ولایی و انقلابی بود که اشعارش مورد توجه همه ذاکران و علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت(ع) بود. هرچند عموم مردم بیشتر با برخی از اشعار او آشنا هستند، اما سروده‌های مرحوم چایچیان چنان قوی و استوار بود که به‌صورت‌کلی مورد توجه ذاکران اهل بیت(ع) قرار می‌گرفت. سروده‌های چایچیان در زمره اشعار فاخر آیینی قرار می‌گیرد، علاوه بر زیبایی اشعار، مرحوم چایچیان از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردار بود. از جمله آنکه در اجرای اشعار نیز موفق بود. از او در عرصه‌های مختلف سروده‌های فاخری به یادگار مانده که با اجرای قوی خود، خوانده شده‌اند. او با تمام سلول‌های بدنش مطلب را ارائه می‌داد.
«تواضع» را ویژگی بارز مرحوم چایچیان بود در برخورد با مرحوم چایچیان چند ویژگی به‌صورت بارز در ایشان دیده می‌شد: «تواضع» و «ادب». او شاگرد علامه امینی بود و از ایشان مطالب بسیاری فراگرفته بود. همنشینی با علامه امینی تأثیر بسیار بر شخصیت چایچیان گذاشته بود؛ از جمله آشنایی با سیره اهل بیت(ع). چایچیان روحیه لطیفی داشت. همسر ایشان تعریف می‌کرد که در ۷۰ سال زندگی مشترک، یک‌بار تندخویی و رفتار نامناسب از ایشان ندیده‌اند. آشنایی با سیره اهل بیت(ع) در رفتار و منش او تأثیر بسیار گذاشته بود.[۱۰]
استاد حبیب الله چایچیان(حسان) شاعر دائم‌الذکری بود که هرگز بی وضو لب به نعت و منقبت حضرت سبحان و خاندان رسالت(ع) باز نمی‌کرد، چراکه به‌خوبی دریافته بود راز و رمز راهیابی به خلوت انس حضرت دوست «نورانیت روح» است. در سپهر شعر دینی و آیینی انقلاب، نام بلند استاد فرهیخته حبیب‌الله چایچیان (حسان) همچون خورشیدی پرفروغ می‌درخشد. شاعر اصیل و بلند‌آوازه‌ای از نسل کمیت و دعبل و فرزدق که بدون هیچ‌گونه اغراقی زندگی‌اش را وقف خدمت به اسلام، قرآن و اهل بیت(ع) و ترویج معارف انسان‌ساز دین نبوی کرد. شاعری که با حنجره شعر خویش گوینده «لااله الا الله» بود و در مسیر عبودیت و بندگی حضرت حق راه می‌سپرد. شاعری که با خود عهد کرده بود که جز در ستایش حضرت احدیت و مدح و منقبت خاندان عصمت و طهارت(ع) شعری نگوید. او اهل مراقبه و محاسبه بود و با رعایت ادب و آداب در این وادی گام برمی‌داشت و همچون حضرت عطار بر این اعتقاد و باور بود.[۱۰]
پیر طریقت و حکمت
آن استاد فرهیخته همچون علامه اقبال لاهوری، مقصد نهایی شعر را «هدایت» و «رستگاری» می‌دانست و اصلی‌ترین رسالت شاعران توحیدی را «آدم»سازی.
از همین روست که نام مبارک استاد «حسان» برای نسل من با تقدس و معنویتی آمیخته با شکوه همراه است. شاعر دین‌آگاهی که محضر عالمان بزرگی چون علامه امینی صاحب الغدیر و علامه عسکری را درک کرده بود و لب به سخن نمی‌گشود مگر با استناد به آیات و روایات. استاد حسان پیر طریق حکمت و معرفت بود و هم‌قبله و هم‌قبیله مُوحدان، عابدان و عارفان. از همین رو شعرخوانی‌هایش همواره با ابیات توحیدی و صلوات بر محمد(ص) و خاندان مطهرش همراه بود. من خود در شعرخوانی‌های استاد حضور داشته و دیده بودم که چگونه بعد از خواندن هر بیت، گلبانگ صلوات شیعیان و دل‌شدگان حضرت خاتم(ص)، فضای مجلس را معطر می‌کرد. این شاعر مُوحد و روشن‌اندیش، از مرثیه‌خوانان و مداحان اصیل، بصیر و مخلص خاندان رسالت(ع) بود و به مدد عنایت و هدایت ذات اقدس پروردگار، در طول حیات پربرکت خویش مجموعه‌های آیینی ارزشمندی را تقدیم به علاقه‌مندان ادبیات ولایی و کربلایی کرد.[۱۰]
خادم‌الحسین
بارها به دریافت نشان «خادم‌الحسینی» مفتخر شده بود. هنوز هم دل‌شدگان حسینی در ماه خون و قیام و در ایام سوگواری حضرت ثارالله، عاشقانه نوحه‌های ازدلبرآمدهٔ او را زمزمه می‌کنند و با حنجرهٔ جان خود دم می‌گیرند، و چه دلنشین و خاطره‌انگیز است این نوحه عرش آشیان که مُهر قبول و تایید حضرت اباعبدالله(ع) را بر پیشانی مبارک خود دارد.[۱۰]
سعید حدادیان
مرحوم حسان در عصر حاضر تقریباً در زبان فارسی پدر شعر جلسات مذهبی محسوب می‌شوند. ما خیلی اشعار مذهبی که در جلسات مذهبی کاربرد داشته باشند و از بسامد کافی برخوردار باشند در آن روزگار نداشتیم، نکته دیگر آنکه هر ستایشگر اهل بیت(ع) و مداحی سعی می‌کرد داشته‌های خود را برای خود داشته باشد و کمتر پیش می‌آمد که اشعاری را که حفظ کرده در اختیار دیگران قرار دهد، جوهر اصلی کار ستایشگری اهل بیت(ع) همانا شعر است و شعر است و شعر. امروز شاهد انتشار کتاب‌های آقای حاج علی انسانی از جمله «چراغ صاعقه» هستیم که کتاب مفیدی است و یا کتاب‌های آقای مجاهدی متخلص به «پروانه» و شخصیتی که به‌لحاظ کاری کم‌نظیر است یعنی آقای سازگار که حدود ۲۰ جلد کتاب از ایشان در دسترس همگان است شش جلد «نخل میثم» و بیش از ده جلد کتاب‌های «یک ماه خون گرفته» البته فراموش نکنیم که شاعرانی مثل جناب «شفق» و «موید مشهدی» نیز از علم‌داران برجستهٔ شعر جلسات مذهبی هستند منتها جناب آقای حسان طلایه‌دار این راه بود. ایشان آغازگری برای نسل خودشان بودند که شاعران برتر که آمدند این حرکت را ادامه دادند و به کمال بیشتر رساندند. این شاعر اهل بیت هرگاه شعری را می‌خواند، با اشک همراه بود، او اهل اشک و بکا و سوزدل بود و باید دانست خمیرمایه این اشعارش با اشک عجین می‌شد. او هنگام خوانش اشعار سر از پا نمی‌شناخت و همواره اشعارش را با گریه می‌خواند. نوآموزان ادبیات مذهبی باید بدانند ایشان نفس علما را غنیمت می‌شمردند و برای ایشان حضور در محضر علما مغتنم بود. مرحوم چایچیان با علامه امینی همدوره بودند و صاحب سلسه کتاب‌های الغدیر نیز به مرحوم حسان محبت بسیار داشتند.[۱۱]
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد زمانی
زنده‌یاد چایچیان از شخصیت‌های مشهور و شاعران برجسته طی دهه‌های مختلف پیش و پس از انقلاب بود. من چندبار توفیق دیدار او را داشتم. زنده‌یاد چایچیان شخصیت برجسته‌ای بود که چند ویژگی بارز داشت؛ مردم‌داری و شاگردپروری از جمله ویژگی‌های اخلاقی او بود که به‌صورت بارز در این شاعر اهل بیت(ع) دیده می‌شد.
مرحوم چایچیان برای زائران و محبان اهل بیت(ع) به‌ویژه امام حسین(ع) احترام ویژه‌ای قائل بود، خاطرم هست در جلسه‌ای شاعر جوانی شعر بسیار کوتاهی در حد یکی دو بیت برای مرحوم چایچیان خواند. شعر از نظر ادبی خیلی قوی نبود، اما مرحوم چایچیان از جوان خواست تا شعر را در کاغذی نوشته و به او بدهد. جوان شاعر علت را جویا شد و استاد در پاسخ گفت که قصد دارد این شعر را برای خانواده‌اش بخواند. این حرف استاد در شاعر جوان تأثیر بسیاری گذاشت و او را نسبت به ادامه کار مصمم‌تر کرد. از این دست ویژگی‌ها در روحیه زنده‌یاد چایچیان بسیار دیده می‌شد. علاقه به علمای دین را از دیگر ویژگی‌های اخلاقی مرحوم چایچیان بود مرحوم چایچیان با وجود اینکه شاعری آیینی بود، اما نسبت به مسائل روز هم واکنش نشان می‌داد و رد این موضوعات را می‌توان در اشعار او دید. زنده‌یاد حسان اشعار متعددی درباره امام(ره)، انقلاب و دفاع مقدس و شهدا داشت. نسبت به مسائل روز حساس بود.
شعر ایشان بارها مورد توجه رهبر معظم انقلاب قرار گرفته بود و من خودم چندبار شاهد این ماجرا بودم. خاطرم هست در جلسه شعری که در سال ۹۰ در محضر رهبر معظم انقلاب برگزار شده بود، نوبت به مرحوم چایچیان رسید. همه می‌دانستند که مرحوم چایچیان معمولاً اشعار بلندی می‌خوانند. رهبر معظم انقلاب خطاب به مرحوم حسان از ایشان خواستند که سروده‌ای را قرائت کنند. مرحوم حسان نیز گفت که چند بیتی می‌خوانم. رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که ۳۰-۴۰ بیت شعر که چیزی نیست. مرحوم چایچیان سنگ‌تمام می‌گذاشت.
زندگی هرکدام از بزرگان درس‌های متعددی برای جوان‌ترها دارد، «حسن معاشرت» یکی از درس‌هایی است که می‌توان از زندگی مرحوم چایچیان گرفت. کسی ندیده است که مرحوم چایچیان با حالت ناراحتی و پرخاش با کسی رفتار کند و این درس بزرگی است که می‌توان از زندگی این شاعر اهل بیت(ع) داشت.[۱۲]
دیگران از نگاه حبیب‌الله چایچیان
علامه امینی
آثار علامه امینی خصوصاً کتاب شریف «الغدیر» قله رفیعی در بین تمام نوشته‌ها و گفته‌های افرادی است که در این مسیر بوده‌اند، خدا را شاکرم که مرا در مسیری قرار داد تا به‌راحتی توانستم با علامه دیدار داشته باشم.
به‌راستی بنده برای علامه امینی از پدرم بیشتر دعا میکنم؛ خدمتی که ایشان به ۱۴ معصوم(ع) کردند، کم‌نظیر، شاید بی‌نظیر بوده و این هم لطف خدا بود از آنجایی که بنده با علامه امینی(ره) بیش از دیگر شاعران مأنوس بوده‌ام صداوسیما و برخی رسانه‌ها انتظار مصاحبه و گفتگو داشته‌اند، اما متأسفانه به علت کهولت سن نسبت به بسیاری از مطالب حضور ذهن کافی ندارم و از همگان التماس دعای خیر دارم و امیدم به شفابخشی ذوات مقدس ائمه اطهار(ع) است.
زمانی علامه امینی را به هیئتی دعوت کرده بودند و من هم در معیت ایشان بودم از آنجا که دوستان می‌دانستند حضرت علامه نسبت به من لطف دارند، خواستند تا درباره مقام حضرت علی‌اکبر(ع) از وی سوالاتی بپرسم، من هم چون تازه با ایشان آشنا شده بودم و شناخت کاملی نسبت به حالات ایشان نداشتم، ناشیانه این سوال را در حین عبور از خیابان پرسیدم و چنان انقلابی در ایشان رخ داد که همان‌جا در وسط خیابان نشستند و عبور و مرور وسایل نقلیه برای مدتی با اختلال مواجه شد؛ این عالم ربانی نسبت به ۱۴ معصوم حال عجیبی داشتند و من هیچ عالمی را در عشق به معصومین(ع) مانند ایشان سراغ ندارم و به معنی واقعی کلمه؛ مجسمه عشق و علاقمندی به قرآن و عترت(ع) بودند و اینکه بنده توفیق داشتم تا در محضر ایشان، اشعارم را بخوانم نعمتی است که هیچ‌گاه نمی‌توانم در چند دقیقه، مراتب شکرگذاری آن را در درگاه الهی به جای آورم.[۸]
پیام‌های تسلیت
پیام تسلیت رهبر انقلاب
«درگذشت شاعر قرآن و عترت جناب آقای حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به جامعه‌ٔ ادبی کشور و شعرای ولائی و آئینی و به‌خصوص به خانواده و بازماندگان گرامی ایشان تسلیت عرض میکنم و حشر با اولیاء الهی را از خداوند برای ایشان مسألت مینمایم و شعر خوش‌لفظ و ازدلبرآمدهٔ این شاعر عزیز در شمار یادگارهای ارزنده‌ٔ شعر دینی و آئینی روزگار ما است و در خاطره‌ها و زبانها خواهد ماند انشاءالله. خداوند درجات وی را عالی فرماید.»[۱۰]
پیام حداد عادل در پی درگذشت «حسان»
بسمه تعالی
درگذشت شاعر آئینی ارجمند شادروان حبیب‌الله چایچیان (حسان) را به خانواده آن مرحوم و عموم اهل ادب و دوستداران اهل بیت پیامبر(ص) تسلیت می‌گویم. او با اعتقاد پاک و ذوق سلیم خود توانست جایگاه ادبی شعر آئینی را در دوران ما ارتقاء بخشد. برای آن مرحوم از درگاه خداوند کریم علو درجات مسئلت میکنم.[۴]
پیام تسلیت مجمع ناشران انقلاب
«من ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ شَهیدًا
خبر درگذشت نویسنده، مترجم و شاعر نامدار اهلبیت(ع) و انقلاب اسلامی، استاد حبیب‌الله چایچیان، جامعۀ مذهبی‌فرهنگی کشور را در اندوه و ماتم فرو برد. پیرغلام خاندان وحی و عترت، مرحوم استاد حبیب‌الله چایچیان، متخلص به «حسان»، عمری را وقف سرایش اشعار در ستایش و منقبت اهلبیت(ع) کرده بود. اشعار خالصانه و زیبای ایشان در قلب و زبان ملت ایران جایگاهی ویژه دارد.
اینک اهالی فرهنگ و ادب کشور بزرگ‌مردی صاحب نفس، پیرغلامی خالص و یاوری صادق برای انقلاب اسلامی را از دست داده است. مجمع ناشران انقلاب اسلامی ضایعۀ درگذشت استاد چایچیان را به رهبر معظم انقلاب، خانوادۀ محترم آن شاعر بزرگ و جامعۀ فرهنگی‌کشور تسلیت گفته و علو مرتبت و دوام انس و همنشینی آن مرحوم با ائمۀ اطهار(ع) و شهدای مکتب سرخ تشیع را از خداوند منان مسئلت می‌دارد.»[۴]
استاد حبیب الله چایچیان (حسان) از ملک فنا رخ بر بست و به دیار بقا پیوست. رحلت این شاعر پیشکسوت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) خانواده سترگ شعر فارسی را داغدار کرد و موجبات اندوه دوستداران ادبیات آیینی را فراهم آورد. استاد حسان از میان ما پر کشید اما اشعار کامل‌عیار و ماندگار ایشان مانند «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» و «بار بگشایید اینجا کربلاست» تا هماره زنده خواهد ماند و در گوش عاشقان پژواک خواهد داشت.
درگذشت این مدیحه‌سرا و مرثیه‌پرداز متعهد را خدمت خانواده مکرم و معزز ایشان و اهالی ادبیات به‌ویژه شاعران و ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تسلیت عرض می‌کنیم و برای آن استاد فقید، بهره‌مندی از مغفرت الهی و شفاعت ذوات مقدس معصومین(ع) را مسئلت داریم.»[۴]
پیام تسلیت علی لاریجانی
بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و اناالیه راجعون
درگذشت شاعر و مرثیه‌سرای اهل بیت(ع) آقای حبیب‌الله چایچیان متخلص به "حسان "موجب تاسف گردید.
مرحوم چایچیان سروده‌های ارزشمند و پرمعنایی در مدح و رثای ائمه اطهار(ع) داشتند و از جمله شاعران تاثیرگذار در شعر آیینی بودند.
اینجانب ضمن تسلیت به شاعران، مداحان و خادمان اهل بیت(ع) و خانواده محترم ایشان ، برای آن مرحوم رحمت و علو درجات و برای بازماندگان صبر و اجر از درگاه خداوند متعال مسئلت میکنم.
پیام تسلیت محمدرضا باهنر، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین
خبر درگذشت شاعر بااخلاص اهل بیت عصمت و طهارت(ع) مرحوم حبیب‌الله چایچیان متخلص به حسان موجب تألم و تأسر فراوان گردید. اینجانب درگذشت این شاعر متعهد و آئینی را که اشعارش در دل شیفتگان آل الله جای دارد به عموم ملت عزیز ایران، جامعه شعرای فرهیخته کشور و خانواده آن مرحوم تسلیت عرض نموده و از خداوند متعال علو درجات برای آن مرحوم مغفور و صبر جزیل برای خانواده ایشان مسئلت دارم.[۱۴]
سبک و لحن و ویژگی آثار
سروده‌های تاثیرگذار
نکته‌ای که در آثار استاد حسان به چشم می‌آید بار تعلیمی اشعار است.
با تو گر خواهی سخن گوید خدا قرآن بخوان
تا شود روح تو با حق آشنا قرآن بخوان
رَتَّل القرآن ترتیلا، ندای رحمت است
می‌دهد قرآن به جان و دل صفا قرآن بخوان
ای بشر یاد خدا آرامش دل می‌دهد
دردمندان را بود قرآن دوا، قرآن بخوان ...
حبیب‌الله چایچیان تنها در حوزه ادبیات آئینی کار نکرده، در زمینه اخلاقیات، دفاع مقدس، و در بسیاری زمینه‌های دیگر سروده‌های ارزنده‌ای دارند. یکی از نکات برجسته در شعر حسان، اندیشه بلند شاعر است. مطالعات گسترده و اندیشه شاعر موجب شده تا اشعار او سطحی نباشد و به همین لحاظ شاهد این هستیم که در تک‌تک سروده‌های ایشان مسائل بسیار مهم و پیام‌های ارزنده‌ای وجود دارد که سودمند است و در زندگی مخاطب تاثیر بسیار مستقیم دارد.[۲]
نوحهسرایی
استاد حسان نوحه را سلیس و روان می‌گوید، یعنی که ایشان هنر نوحهسرایی را دارد. یکی از نکاتی که می‌بایست در نوحه‌ها مورد توجه قرار بگیرد این است که «نوحه» با عامه جامعه سر و کار دارد، یعنی تمامی اقشار جامعه را در بر می‌گیرد و به همین لحاظ نوحه‌سرا می‌بایست از کلمات و شیوه‌ای برای بیان موضوعات استفاده کند که برای همگان قابل فهم باشد. ساده‌گویی، روان‌گویی و انتقال پیام‌های بزرگ به شیواترین و رساترین شکل ممکن از کارهایی است که نوحه‌سرا باید انجام دهد و ما این ویژگی را در آثار جناب چایچیان می‌بینیم. این رویکرد ایشان از یک سو بیانگر استادی و توانمندی ایشان در کار سرودن است و از سویی دیگر از بعد روانی مسئله اشرافی است که ایشان بر مخاطبان خودشان دارند.[۲]
فضای شعرهای ژولیده نیشابوری در اشعار حبیب‌الله چاپچیان
فضای شعرهای استاد حسان با شعرهای مرحوم ژولیده نیشابوری نزدیک است و صغیر اصفهانی هم به کارهای ایشان نزدیک است. از شاعرانی که هنوز در بین ما هستند به اشخاصی مانند آقایان غلامرضا سازگار، موید و علی انسانی می‌توان اشاره کرد که در نوحهسرایی در شمار اشخاص متقدم بودند. جا دارد که از جناب خوشدل تهرانی هم یاد کنیم.[۲]
بزرگداشت
Y سه شنبه ۲۸آبان۱۳۹۲ بزرگداشت شاعر آیینی حبیب‌الله چایچیان (حسان) در موسسه اوج برگزار شد.[۶]
Y مراسم یادبود مرحوم استاد چایچیان عصر ۱۲آذر۱۳۹۶ در مسجد ارک برگزار شد.
Y پانزدهمین دوره همایش سوختگان وصل با عنوان «کبوتران حرم» در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در دو بخش شعر و داستان برگزار شد که در این دوره بخش ویژه‌ای به مرحوم «حسان» اختصاص داشت.[۱۱]
سه شنبه ۲۸آبان۱۳۹۲ بزرگداشت شاعر آیینی حبیب‌الله چایچیان (حسان) در موسسه اوج برگزار شد.[۶]