عقل سرخ: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌ادبیات
پرش به ناوبری پرش به جستجو
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
محمد ایذجی (بحث | مشارکت‌ها)
۳٬۲۴۶ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
محمد ایذجی (بحث | مشارکت‌ها)
۳٬۲۴۶ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۴: خط ۲۴:
|پیش از         =  
|پیش از         =  
}}
}}
'''عقل سرخ ''' شرح و تأویل داستان‌های رمزی سهروردی به انضمام سه داستان رمزی اثر دکتر [[تقی پورنامداریان]] از اساتید برجسته‌ی زبان و ادبیات فارسی است.<ref name="دانلود"/>
'''عقل سرخ ''' شرح و تأویل داستان‌های رمزی سهروردی به انضمام سه داستان رمزی اثر دکتر [[تقی پورنامداریان]] از اساتید برجسته‌ٔ زبان و ادبیات فارسی است.<ref name="دانلود"/>


<center>* * * * *</center>
<center>* * * * *</center>
عقل سرخ، نام یکی از رساله‌های شیخ اشراق، سهروردی است. کتاب عقل سرخ دکتر پورنامداریان نیز نام خود را وامدار همان اثر سهروردی است. دکتر تقی پورنامداریان که او را با رمز و داستان‌های رمزی به یاد می‌آوریم، همیشه در اندیشه‌ی آن بوده است تا درباره‌ی داستان‌های رمزی که سهروردی در آثار خود آورده است، مطلبی و شرحی بنگارد و آن را برای مخاطبان اثر توضیح بدهد و رموزش را بگشاید. آنچه در کتاب عقل سرخ می‌خوانیم شرح و تأویل داستان‌های رمزی سهروردی به انضمام سه داستان رمزی است. کتاب عقل سرخ، متن تصحیح شده‌ی تمام آثار و داستان‌های فلسفی عرفانی سهروردی و شرح تفضیلی آن‌ها است. البته به جز کتاب لغت موران.<ref name="دانلود"/>


این کتاب شامل متن تصحیح شدۀ تمامی داستان‌های فلسفی-عرفانی سهروردی و تفسیر آنها جز لغت موران که سنخیتی با دیگر داستانها ندارد و نیز نیازی به تفسیر آنها نیست، می باشد. علاوه بر هفت داستان، گزیده هایی نیز از رساله های صفیر سیمرغ، پرتو نامه و الواح عمادی نیز در این کتاب آمده است که گرچه داستانی نیستند اما خواننده را با طرح مسائل و شیوۀ بیان و استدلال سهروردی در مقام یک حکیم عارف آشنا می کنند.<ref name="شرح">{{یادکرد وب|نشانی=https://iranianstudies.org/fa/1390/06/11/%d8%b9%d9%82%d9%84-%d8%b3%d8%b1%d8%ae-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d9%88-%d8%aa%d8%a3%d9%88%db%8c%d9%84-%d8%af%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%b1%d9%85%d8%b2%db%8c-%d8%b3%d9%87%d8%b1%d9%88/ |عنوان=عقل سرخ: شرح و تأویل داستانهای رمزی سهروردی؛ کتابی در باب رساله های داستان گونۀ شیخ اشراق سهروردی - آکادمی مطالعات ایرانی لندن (LAIS)}}</ref>
عقل سرخ، نام یکی از رساله‌های شیخ اشراق، سهروردی است. کتاب عقل سرخ دکتر پورنامداریان نیز نام خود را وامدار همان اثر سهروردی است. دکتر تقی پورنامداریان که او را با رمز و داستان‌های رمزی به یاد می‌آوریم، همیشه در اندیشه‌ٔ آن بوده است تا درباره‌ٔ داستان‌های رمزی که سهروردی در آثار خود آورده است، مطلبی و شرحی بنگارد و آن را برای مخاطبان اثر توضیح بدهد و رموزش را بگشاید. آنچه در کتاب عقل سرخ می‌خوانیم شرح و تأویل داستان‌های رمزی سهروردی به انضمام سه داستان رمزی است. کتاب عقل سرخ، متن تصحیح شده‌ٔ تمام آثار و داستان‌های فلسفی‌عرفانی سهروردی و شرح تفضیلی آن‌ها است. البته به جز کتاب لغت موران<ref name="دانلود"/> که سنخیتی با دیگر داستان‌ها ندارد و نیز نیازی به تفسیر آن‌ها نیست، می‌باشد. علاوه بر هفت داستان، گزیده‌هایی نیز از رساله‌های صفیر سیمرغ، پرتو‌نامه و الواح عمادی نیز در این کتاب آمده است که گرچه داستانی نیستند اما خواننده را با طرح مسائل و شیوۀ بیان و استدلال سهروردی در مقام یک حکیم عارف آشنا می کنند.<ref name="شرح">{{یادکرد وب|نشانی=https://iranianstudies.org/fa/1390/06/11/%d8%b9%d9%82%d9%84-%d8%b3%d8%b1%d8%ae-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d9%88-%d8%aa%d8%a3%d9%88%db%8c%d9%84-%d8%af%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%b1%d9%85%d8%b2%db%8c-%d8%b3%d9%87%d8%b1%d9%88/ |عنوان=عقل سرخ: شرح و تأویل داستانهای رمزی سهروردی؛ کتابی در باب رساله های داستان گونۀ شیخ اشراق سهروردی - آکادمی مطالعات ایرانی لندن (LAIS)}}</ref>


آنچه در رساله های "شیخ اشراق" بر عهده ی زبان گذاشته شده، به بیان و تصویر کشیدن تجاربی است که در زمره ی تجربیات حسی و همگانی قرار نمی گیرند و با این وصف نمی توان بر اساس ساختار اولیه ی زبان که وظیفه اش بیان تجربیات دنیوی است، به آنچه مولف می خواسته بگوید یا به عبارتی تجربیاتی ماورای این جهان و ماورای حس دست یافت.
آنچه در رساله‌های «شیخ اشراق» بر عهدهٔ زبان گذاشته شده، به بیان و تصویر‌کشیدن تجاربی است که در زمرهٔ تجربیات حسی و همگانی قرار نمی‌گیرند و با این وصف نمی‌توان بر اساس ساختار اولیهٔ زبان که وظیفه‌اش بیان تجربیات دنیوی است، به آنچه مولف می‌خواسته بگوید یا به عبارتی تجربیاتی ماورای این جهان و ماورای حس دست یافت.
بر این اساس، شرح و تاویل از رساله های این چنینی، به سطوحی از آشنایی و تسلط بر مضامین و مقوله های معارف نیازمند است که تنها عده ی معدودی از پس آن بر می آیند. دکتر "تقی پورنامداریان" یکی از این افراد است که پیش از این نیز برای نخستین بار، به جایگاه رساله های رمزی "سهروردی" و "ابن سینا" با ارائه ی مباحثی پیرامون آثار رمزی در ادبیات فارسی پرداخته بود.<ref name="تقی">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iranketab.ir/book/33918-aghl-e-sorkh |عنوان=کتاب عقل سرخ اثر تقی پورنامداریان | ایران کتاب}}</ref>
بر این اساس، شرح و تاویل از رساله‌های این چنینی، به سطوحی از آشنایی و تسلط بر مضامین و مقوله‌های معارف نیازمند است که تنها عدهٔ معدودی از پس آن برمی‌آیند. دکتر تقی پورنامداریان یکی از این افراد است که پیش از این نیز برای نخستین‌بار، به جایگاه رساله‌های رمزی سهروردی و ابن سینا با ارائهٔ مباحثی پیرامون آثار رمزی در ادبیات فارسی پرداخته بود.<ref name="تقی">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iranketab.ir/book/33918-aghl-e-sorkh |عنوان=کتاب عقل سرخ اثر تقی پورنامداریان | ایران کتاب}}</ref>
این اثر در بخش نقد ادبی پنجمین دوره [[جایزه جلال آل احمد]] به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد.


==برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند==
==برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند==
===خلاصه کتاب===
===خلاصه کتاب===
«عقل سرخ» پورنامداریان در واقع شمه‌ای است از شرح داستان‌های رمزی که گفته می‌شود هرچند نمونه‌هایی از آن در زبان‌های کهن چون یونان و عبری دیده می‎شود، اما کاربرد نظام‌مند آن در فرهنگ اسلامی شکل گرفته است. نمونه‌هایی از این نوع داستان‌نویسی را که می‌توان از آن با عنوان ژانر نیز یاد کرد، در آثار بزرگان حوزه حکمت و تصوف قابل یافت است؛ از ابوعلی سینا که گفته می‌شود نخستین‌ داستان‌های رمزگونه یادگار اوست، تا سهروردی که نمونه‌های درخشان این گونه به نام اوست.<ref name="نابغه"/>
«عقل سرخ» پورنامداریان در واقع شمه‌ای است از شرح داستان‌های رمزی که گفته می‌شود هرچند نمونه‌هایی از آن در زبان‌های کهن چون یونان و عبری دیده می‌‎شود، اما کاربرد نظام‌مند آن در فرهنگ اسلامی شکل گرفته است. نمونه‌هایی از این نوع داستان‌نویسی را که می‌توان از آن با عنوان ژانر نیز یاد کرد، در آثار بزرگان حوزه حکمت و تصوف قابل یافت است؛ از ابوعلی سینا که گفته می‌شود نخستین‌ داستان‌های رمزگونه یادگار اوست، تا سهروردی که نمونه‌های درخشان این‌گونه به نام اوست.<ref name="نابغه"/>


در عقل سرخ، قصه با این پرسش آغاز می شود که آیا مرغان زبان یکدیگر را می فهمند. عقاب که بدواً پاسخی مثبت داده، بعداً اسیر صیادان می شود؛ چشمانش را می بندند و تدریجاً باز می کنند. عقاب به مردی سرخ روی برمی خورد که مدعی است «اولین فرزند آفرینش» است. او (هم) سالخورده است زیرا نماینده انسان کاملی است که پیش از آفرینش، به صورت مثالی، در کمال محض می زیسته، و هم جوان است زیرا از دیدی هستی شناختی با خداوند که ازلی و، بنابراین، قدیم ترین موجود است، بسیار فاصله دارد.
در عقل سرخ، قصه با این پرسش آغاز می‌شود که آیا مرغان زبان یکدیگر را می‌فهمند. عقاب که بدواً پاسخی مثبت داده، بعداً اسیر صیادان می‌شود؛ چشمانش را می‌بندند و تدریجاً باز می‌کنند. عقاب به مردی سرخ‌روی برمی‌خورد که مدعی است «اولین فرزند آفرینش» است. او (هم) سالخورده است زیرا نماینده انسان کاملی است که پیش از آفرینش، به صورت مثالی، در کمال محض می‌زیسته، و هم جوان است زیرا از دیدی هستی‌شناختی با خداوند که ازلی و بنابراین، قدیم‌ترین موجود است، بسیار فاصله دارد.


سپس سهروردی نمادهای زرتشتی کوه قاف، داستان زال، رستم و دیگر قهرمانان حماسی را که در شاهنامه به تصویر کشیده شده اند، به کار می برد. قاف نام کوهی است که بر قله آن سیمرغ، نماد ذات الهی، اقامت دارد. زال، که با مویی سپید به دنیا آمد و نمادی از خرد و پاکی است، پای کوه قاف رها شد. سیمرغ زال را به آشیانه خود برد و او را پرورش داد تا بزرگ شد و با رودابه ازدواج کرد و رستم از او زاده شد.
سپس سهروردی نمادهای زرتشتی کوه قاف، داستان زال، رستم و دیگر قهرمانان حماسی را که در شاهنامه به تصویر کشیده شده‌اند، به کار می‌برد. قاف نام کوهی است که بر قله آن سیمرغ، نماد ذات الهی، اقامت دارد. زال، که با مویی سپید به دنیا آمد و نمادی از خرد و پاکی است، پای کوه قاف رها شد. سیمرغ زال را به آشیانه خود برد و او را پرورش داد تا بزرگ شد و با رودابه ازدواج کرد و رستم از او زاده شد.


رستم، قهرمان شاهنامه، که غالباً روح ایران حماسی تصور می شود، مردی است که نهایتاً بر نفس خود دست یافت. اگرچه فردوسی، سراینده شاهنامه، بر جنبه های حماسی و تاریخی اساطیر ایرانی تأکید دارد، سهروردی توجه خود را بر اشارات عرفانی و رمزی آن متمرکز می کند.
رستم، قهرمان شاهنامه، که غالباً روح ایران حماسی تصور می‌شود، مردی است که نهایتاً بر نفس خود دست یافت. اگرچه فردوسی، سراینده شاهنامه، بر جنبه‌های حماسی و تاریخی اساطیر ایرانی تأکید دارد، سهروردی توجه خود را بر اشارات عرفانی و رمزی آن متمرکز می‌کند.


در این کتاب نظریه سهروردی درباره علم به زبانی نمادین شبیه زبان آواز پر جبرئیل بیان شده است. وی ضمن استفاده از مشتی نمادهای جدید، پاره ای از موضوعات دیرین فلسفه و عرفان اسلامی، از قبیل تمایز میان قوه عقلانی، که او آن را عقل جزئی می نامد، و عقلی که او آن را عقل کلی می خواند، مطرح می کند. سهروردی در این کار بر نمادهای زرتشتی و منابعی از ایران باستان سخت تکیه می کند. دقیقاً تعامل بین عقل جزئی و عقل کلی است که اساس دستیابی به علم را تشکیل می دهد. همچون دیگر آثاری که در موضوع حکمت الهی است، سهروردی نظریه علم خود را در پس شبکه تودرتوی اسطوره ها و نمادهایی پنهان می کند که فقط در صورتی شخص می تواند راز آن ها را بگشاید که با مجموعه نمادهای سنتی صوفیه آشنا باشد.<ref name="متن">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.ziaossalehin.ir/fa/forums/10989/%D9%85%D8%AA%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C |عنوان=متن کامل کتاب (عقل سرخ) - سهروردی | ضیاءالصالحین}}</ref>
در این کتاب نظریه سهروردی درباره علم به زبانی نمادین شبیه زبان آواز پر جبرئیل بیان شده است. وی ضمن استفاده از مشتی نمادهای جدید، پاره‌ای از موضوعات دیرین فلسفه و عرفان اسلامی، از قبیل تمایز میان قوه عقلانی، که او آن را عقل جزئی می‌نامد، و عقلی که او آن را عقل کلی می‌خواند، مطرح می‌کند. سهروردی در این کار بر نمادهای زرتشتی و منابعی از ایران باستان سخت تکیه می‌کند. دقیقاً تعامل بین عقل جزئی و عقل کلی است که اساس دستیابی به علم را تشکیل می‌دهد. همچون دیگر آثاری که در موضوع حکمت الهی است، سهروردی نظریه علم خود را در پس شبکه تو در توی اسطوره‌ها و نمادهایی پنهان می‌کند که فقط در صورتی شخص می‌تواند راز آن‌ها را بگشاید که با مجموعه نمادهای سنتی صوفیه آشنا باشد.<ref name="متن">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.ziaossalehin.ir/fa/forums/10989/%D9%85%D8%AA%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C |عنوان=متن کامل کتاب (عقل سرخ) - سهروردی | ضیاءالصالحین}}</ref>




'''این کتاب شامل بخشهای ذیل است:'''
'''این کتاب شامل بخش‌های ذیل است:'''


'''بخش اول:''' :<span style="color:#A2006D">'''''شرح احوال و اندیشه های سهروردی:'''</span><noinclude>
'''بخش اول:''' :<span style="color:#A2006D">'''''شرح احوال و اندیشه‌های سهروردی:'''</span><noinclude>


# شرح احوال.
# شرح احوال.
# اندیشه ها و جهان بینی.  
# اندیشه‌ها و جهان‌بینی.  
 
الف- مقدمه.
ب- حکمت اشراق.
 
ج- اندیشه های سیاسی.
 
د- عالم انوار و فرشتگان و مراتب وجود.
 
هـ- عالم مثال، اقلیم هشتم، ناکجا آباد.
 
و- رمز، تأویل، عالم مثال، معرفت اشراقی و سلوک و تجارب روحانی.
 
ز- خُرّه، سکینه، رهایی از زندان غرب. 
 
# نوشته ها.
# نوشته ها.
# دربارۀ متنهای برگزیده در کتاب حاضر، شیوۀ فراهم آوردن متن گزیده ها.
# دربارۀ متنهای برگزیده در کتاب حاضر، شیوۀ فراهم آوردن متن گزیده ها.
خط ۱۱۲: خط ۹۷:


===داستان نگارش کتاب===
===داستان نگارش کتاب===
پورنامداریان پس از نگارش و انتشار «رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی» تصمیم می‌گیرد تا آنچه به صورت مجمل درباره شیخ اشراق و داستان‌های رمزی او در این کتاب یاد کرده است، به صورت مفصل‌تر در کتابی شرح دهد تا مخاطبان بیشتری را به کار آید؛ در نتیجه و با همین هدف، کتاب «عقل سرخ» را می‌نویسد.
پورنامداریان در مقدمه «عقل سرخ» درباره شیوهٔ کارش می‌نویسد: این کتاب متن تصحیح شده همه داستان‌های فلسفی‌عرفانی سهروردی و شرح تفصیلی آن‌ها را جز لغت موران در بردارد. لغت موران که مجموعه چند داستان تمثیلی کوتاه است چندان سنخیتی با دیگر داستان‌ها ندارد و فهم آن‌ها نیز محتاج شرح و تفسیر نیست؛ از این روی از آوردن آن در این کتاب صرف‌نظر کردم. علاوه بر هفت داستان، گزیده‌هایی نیز از رساله‌های صفیر سیمرغ، پرتونامه، الواح عمادی در این کتاب آمده است که البته داستانی نیست و آوردن آن‌ها به این منظور بوده است که خوانندگان با طرح مسائل و شیوه بیان و استدلال سهروردی در مقام حکیم عارف آشنایی پیدا کنند، به‌خصوص که رساله صفیر سیمرغ مقدمه و مؤخره‌ای رمزآمیز دارد.<ref name="نابغه">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/12/11/2213822/%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%BA%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|عنوان=«عقل سرخ» کتابی برای آشنایی با نابغه ایرانی- اخبار ادبیات و ن - اخبار فرهنگی تسنیم | Tasnim}}</ref>
 
پورنامداریان در مقدمه «عقل سرخ» درباره شیوه کارش می‌نویسد: این کتاب متن تصحیح شده همه داستان‌های فلسفی – عرفانی سهروردی و شرح تفصیلی آنها را جز لغت موران در بر دارد. لغت موران که مجموعه چند داستان تمثیلی کوتاه است چندان سنخیتی با دیگر داستان‌ها ندارد و فهم آنها نیز محتاج شرح و تفسیر نیست؛ از این روی از آوردن آن در این کتاب صرف نظر کردم. علاوه بر هفت داستان، گزیده‌هایی نیز از رساله‌های صفیر سیمرغ، پرتونامه، الواح عمادی در این کتاب آمده است که البته داستانی نیست و آوردن آنها به این منظور بوده است که خوانندگان با طرح مسائل و شیوه بیان و استدلال سهروردی در مقام حکیم عارف آشنایی پیدا کنند، به‌خصوص که رساله صفیر سیمرغ مقدمه و مؤخره‌ای رمزآمیز دارد.<ref name="نابغه">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/12/11/2213822/%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%BA%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|عنوان=«عقل سرخ» کتابی برای آشنایی با نابغه ایرانی- اخبار ادبیات و ن - اخبار فرهنگی تسنیم | Tasnim}}</ref>




===کتاب عقل سرخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم===
===کتاب عقل سرخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم===
اگر به حکمت سهروردی علاقه‌مندید و دوست دارید با آثار او آشنا شوید، کتاب عقل سرخ را بخوانید. دانش‌جویان و دانش‌آموختگان رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، عرفان، فلسفه و الهیات نیز از مطالعه‌ی کتاب عقل سرخ بسیار لذت می‌برند.<ref name="دانلود"/>
اگر به حکمت سهروردی علاقه‌مندید و دوست دارید با آثار او آشنا شوید، کتاب عقل سرخ را بخوانید. دانشجویان و دانش‌آموختگان رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، عرفان، فلسفه و الهیات نیز از مطالعه‌ٔ کتاب عقل سرخ بسیار لذت می‌برند.<ref name="دانلود"/>


===درباره‌ی تقی پورنامداریان===
===درباره‌ی تقی پورنامداریان===
تقی پورنامداریان در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در همدان چشم به جهان گشود. او شاعر ایرانی و استاد ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. پژوهش‌های وی بیشتر در حوزه نقد و تفسیر شعر هستند. از میان آثار مهم دکتر تقی پورنامداریان می‌توان به کتاب رمز و داستان‌های رمزی اشاره کرد که رساله‌ی دکتری او به راهنمایی دکتر شفیعی کدکنی بوده است.<ref name="دانلود">{{یادکرد وب|نشانی=https://taaghche.com/book/66872/%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE |عنوان=دانلود و خرید PDF کتاب عقل سرخ | تقی پورنامداریان | طاقچه}}</ref>
تقی پورنامداریان در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در همدان چشم به جهان گشود. او شاعر ایرانی و استاد ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. پژوهش‌های وی بیشتر در حوزه نقد و تفسیر شعر هستند. از میان آثار مهم دکتر تقی پورنامداریان می‌توان به کتاب رمز و داستان‌های رمزی اشاره کرد که رساله‌ٔ دکتری او به راهنمایی دکتر [[محمدرضا شفیعی کدکنی]] بوده است.<ref name="دانلود">{{یادکرد وب|نشانی=https://taaghche.com/book/66872/%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%B3%D8%B1%D8%AE |عنوان=دانلود و خرید PDF کتاب عقل سرخ | تقی پورنامداریان | طاقچه}}</ref>


====تحصیلات====
====تحصیلات====
تقی پورنامداریان تحصیلات خود را از کلاس سوم ابتدایی شروع نموده و در رشتهٔ ریاضی در زادگاهش دیپلم گرفت و به معلمی پرداخت. یکی از معلمان دبستان روستای الفوت (در حوالي همدان) وي را به ادامه تحصيل در دانشگاه ترغیب کرد. پورنامداریان پس از موفقیت در امتحانات دانشگاه در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران از روستای الفوت به ازندریان منتقل شد. وی پس از انتقال به تهران تحصیلات خود را در دوره کارشناسی ارشد در پژوهشکده فرهنگ ایران ادامه داد. او اولین دانشجوی پژوهشکده بود که به تشویق محسن ابوالقاسمی در آزمون ورودی دکتری دانشگاه تهران شرکت کرد و در سال ۱۳۵۸ با دفاع از پایان‌نامهٔ دکتری خود تحت عنوان «رمز و داستان‌های رمزی» به راهنمایی محمدرضا شفیعی کدکنی فارغ‌التحصیل شد.
تقی پورنامداریان تحصیلات خود را از کلاس سوم ابتدایی شروع نموده و در رشتهٔ ریاضی در زادگاهش دیپلم گرفت و به معلمی پرداخت. یکی از معلمان دبستان روستای الفوت (در حوالي همدان) وی را به ادامه تحصيل در دانشگاه ترغیب کرد. پورنامداریان پس از موفقیت در امتحانات دانشگاه در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران از روستای الفوت به ازندریان منتقل شد. وی پس از انتقال به تهران تحصیلات خود را در دوره کارشناسی ارشد در پژوهشکده فرهنگ ایران ادامه داد. او اولین دانشجوی پژوهشکده بود که به تشویق محسن ابوالقاسمی در آزمون ورودی دکتری دانشگاه تهران شرکت کرد و در سال ۱۳۵۸ با دفاع از پایان‌نامهٔ دکتری خود تحت عنوان «رمز و داستان‌های رمزی» به راهنمایی [[محمدرضا شفیعی کدکنی]] فارغ‌التحصیل شد.


====کتاب‌شناسی====
* «سفر در مه: تأملی در شعر احمد شاملو»، تهران: انتشارات آبان، ۱۳۵۷ (چاپ سوم، انتشارات نگاه)
* «خانه‌ام ابری است: شعر نیما از سنت تا تجدد»، تهران: انتشارات سروش، چاپ دوم ۱۳۸۳
* «رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی»، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول ۱۳۶۴، چاپ ششم ۱۳۸۶، (کتاب سال)
* «دیدار با سیمرغ (تحلیل اندیشه و هنر عطار)»، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول ۱۳۷۴. چاپ چهارم ۱۳۸۶.
* «درس فارسی برای دانشجویان خارجی»، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول ۱۳۷۳. چاپ هفتم ۱۳۸۷
* «داستان پیامبران در کلیات شمس»، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم ۱۳۸۶
* «در سایه آفتاب (ساختارشکنی در شعر مولوی)»، تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم ۱۳۸۴
* «گمشدهٔ لب دریا (صورت و معنی در شعر حافظ)»، تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم ۱۳۸۴
* «رهروان بی‌برگ (مجموعه شعر)»، تهران: انتشارات سخن، ۱۳۸۱
* «تصحیح منطق‌الطیر» (با همکاری محمود عابدی)، تهران: انتشارات سمت
* «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» (تألیف گروهی)
* «عقل سرخ» (دربارهٔ سهروردی)
* «ساکن چو آب و روان چون ریگ»، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۹۶
* «رهروان بی برگ»، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۳


==پانویس==
==پانویس==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۰:۱۳

عقل سرخ
نویسندهتقی پورنامداریان
ناشرسخن
تاریخ نشر۱۳۹۰
نوع رسانهکتاب

عقل سرخ شرح و تأویل داستان‌های رمزی سهروردی به انضمام سه داستان رمزی اثر دکتر تقی پورنامداریان از اساتید برجسته‌ٔ زبان و ادبیات فارسی است.[۱]

* * * * *

عقل سرخ، نام یکی از رساله‌های شیخ اشراق، سهروردی است. کتاب عقل سرخ دکتر پورنامداریان نیز نام خود را وامدار همان اثر سهروردی است. دکتر تقی پورنامداریان که او را با رمز و داستان‌های رمزی به یاد می‌آوریم، همیشه در اندیشه‌ٔ آن بوده است تا درباره‌ٔ داستان‌های رمزی که سهروردی در آثار خود آورده است، مطلبی و شرحی بنگارد و آن را برای مخاطبان اثر توضیح بدهد و رموزش را بگشاید. آنچه در کتاب عقل سرخ می‌خوانیم شرح و تأویل داستان‌های رمزی سهروردی به انضمام سه داستان رمزی است. کتاب عقل سرخ، متن تصحیح شده‌ٔ تمام آثار و داستان‌های فلسفی‌عرفانی سهروردی و شرح تفضیلی آن‌ها است. البته به جز کتاب لغت موران[۱] که سنخیتی با دیگر داستان‌ها ندارد و نیز نیازی به تفسیر آن‌ها نیست، می‌باشد. علاوه بر هفت داستان، گزیده‌هایی نیز از رساله‌های صفیر سیمرغ، پرتو‌نامه و الواح عمادی نیز در این کتاب آمده است که گرچه داستانی نیستند اما خواننده را با طرح مسائل و شیوۀ بیان و استدلال سهروردی در مقام یک حکیم عارف آشنا می کنند.[۲]

آنچه در رساله‌های «شیخ اشراق» بر عهدهٔ زبان گذاشته شده، به بیان و تصویر‌کشیدن تجاربی است که در زمرهٔ تجربیات حسی و همگانی قرار نمی‌گیرند و با این وصف نمی‌توان بر اساس ساختار اولیهٔ زبان که وظیفه‌اش بیان تجربیات دنیوی است، به آنچه مولف می‌خواسته بگوید یا به عبارتی تجربیاتی ماورای این جهان و ماورای حس دست یافت. بر این اساس، شرح و تاویل از رساله‌های این چنینی، به سطوحی از آشنایی و تسلط بر مضامین و مقوله‌های معارف نیازمند است که تنها عدهٔ معدودی از پس آن برمی‌آیند. دکتر تقی پورنامداریان یکی از این افراد است که پیش از این نیز برای نخستین‌بار، به جایگاه رساله‌های رمزی سهروردی و ابن سینا با ارائهٔ مباحثی پیرامون آثار رمزی در ادبیات فارسی پرداخته بود.[۳] این اثر در بخش نقد ادبی پنجمین دوره جایزه جلال آل احمد به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد.

برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند

خلاصه کتاب

«عقل سرخ» پورنامداریان در واقع شمه‌ای است از شرح داستان‌های رمزی که گفته می‌شود هرچند نمونه‌هایی از آن در زبان‌های کهن چون یونان و عبری دیده می‌‎شود، اما کاربرد نظام‌مند آن در فرهنگ اسلامی شکل گرفته است. نمونه‌هایی از این نوع داستان‌نویسی را که می‌توان از آن با عنوان ژانر نیز یاد کرد، در آثار بزرگان حوزه حکمت و تصوف قابل یافت است؛ از ابوعلی سینا که گفته می‌شود نخستین‌ داستان‌های رمزگونه یادگار اوست، تا سهروردی که نمونه‌های درخشان این‌گونه به نام اوست.[۴]

در عقل سرخ، قصه با این پرسش آغاز می‌شود که آیا مرغان زبان یکدیگر را می‌فهمند. عقاب که بدواً پاسخی مثبت داده، بعداً اسیر صیادان می‌شود؛ چشمانش را می‌بندند و تدریجاً باز می‌کنند. عقاب به مردی سرخ‌روی برمی‌خورد که مدعی است «اولین فرزند آفرینش» است. او (هم) سالخورده است زیرا نماینده انسان کاملی است که پیش از آفرینش، به صورت مثالی، در کمال محض می‌زیسته، و هم جوان است زیرا از دیدی هستی‌شناختی با خداوند که ازلی و بنابراین، قدیم‌ترین موجود است، بسیار فاصله دارد.

سپس سهروردی نمادهای زرتشتی کوه قاف، داستان زال، رستم و دیگر قهرمانان حماسی را که در شاهنامه به تصویر کشیده شده‌اند، به کار می‌برد. قاف نام کوهی است که بر قله آن سیمرغ، نماد ذات الهی، اقامت دارد. زال، که با مویی سپید به دنیا آمد و نمادی از خرد و پاکی است، پای کوه قاف رها شد. سیمرغ زال را به آشیانه خود برد و او را پرورش داد تا بزرگ شد و با رودابه ازدواج کرد و رستم از او زاده شد.

رستم، قهرمان شاهنامه، که غالباً روح ایران حماسی تصور می‌شود، مردی است که نهایتاً بر نفس خود دست یافت. اگرچه فردوسی، سراینده شاهنامه، بر جنبه‌های حماسی و تاریخی اساطیر ایرانی تأکید دارد، سهروردی توجه خود را بر اشارات عرفانی و رمزی آن متمرکز می‌کند.

در این کتاب نظریه سهروردی درباره علم به زبانی نمادین شبیه زبان آواز پر جبرئیل بیان شده است. وی ضمن استفاده از مشتی نمادهای جدید، پاره‌ای از موضوعات دیرین فلسفه و عرفان اسلامی، از قبیل تمایز میان قوه عقلانی، که او آن را عقل جزئی می‌نامد، و عقلی که او آن را عقل کلی می‌خواند، مطرح می‌کند. سهروردی در این کار بر نمادهای زرتشتی و منابعی از ایران باستان سخت تکیه می‌کند. دقیقاً تعامل بین عقل جزئی و عقل کلی است که اساس دستیابی به علم را تشکیل می‌دهد. همچون دیگر آثاری که در موضوع حکمت الهی است، سهروردی نظریه علم خود را در پس شبکه تو در توی اسطوره‌ها و نمادهایی پنهان می‌کند که فقط در صورتی شخص می‌تواند راز آن‌ها را بگشاید که با مجموعه نمادهای سنتی صوفیه آشنا باشد.[۵]


این کتاب شامل بخش‌های ذیل است:

بخش اول: :شرح احوال و اندیشه‌های سهروردی:

  1. شرح احوال.
  2. اندیشه‌ها و جهان‌بینی.
  3. نوشته ها.
  4. دربارۀ متنهای برگزیده در کتاب حاضر، شیوۀ فراهم آوردن متن گزیده ها.

بخش دوم: :داستانها:

  1. آواز پر جبرئیل.
  2. عقل سرخ.
  3. فی حقیقه العشق.
  4. رساله فی حاله الطفولیه.
  5. روزی با جماعت صوفیان.
  6. قصّۀ غربت غربی.
  7. رساله الطیر.

بخش سوم: :گزیده هایی از چند رساله:

  1. رسالۀ صفیر سیمرغ.
  2. پرتو نامه.
  3. الواح عمادی.

بخش چهارم: :شرح داستانها و رساله ها:

  1. شرح آواز پر جبرئیل.
  2. شرح عقل سرخ.
  3. شرح فی حقیقه العشق.
  4. شرح فی حاله الطفولیه.
  5. شرح روزی با جماعت صوفیان.
  6. شرح قصّۀ غربت غربی.
  7. شرح رساله الطیر.

بخش پنجم: :شرح گزیده هایی از چند رساله:

  1. شرح صفیر سیمرغ.
  2. شرح پرتو نامه.
  3. شرح الواح عمادی.

بخش ششم: :فهرستها:

  1. فهرست آیات قرآنی.
  2. فهرست احادیث و اقوال عربی.
  3. فهرست نام اشخاص و کتابها.
  4. راهنمای تعلیقات، لغات، ترکیبات و اصطلاحات.
  5. گزیدۀ منابع.[۲]

داستان نگارش کتاب

پورنامداریان در مقدمه «عقل سرخ» درباره شیوهٔ کارش می‌نویسد: این کتاب متن تصحیح شده همه داستان‌های فلسفی‌عرفانی سهروردی و شرح تفصیلی آن‌ها را جز لغت موران در بردارد. لغت موران که مجموعه چند داستان تمثیلی کوتاه است چندان سنخیتی با دیگر داستان‌ها ندارد و فهم آن‌ها نیز محتاج شرح و تفسیر نیست؛ از این روی از آوردن آن در این کتاب صرف‌نظر کردم. علاوه بر هفت داستان، گزیده‌هایی نیز از رساله‌های صفیر سیمرغ، پرتونامه، الواح عمادی در این کتاب آمده است که البته داستانی نیست و آوردن آن‌ها به این منظور بوده است که خوانندگان با طرح مسائل و شیوه بیان و استدلال سهروردی در مقام حکیم عارف آشنایی پیدا کنند، به‌خصوص که رساله صفیر سیمرغ مقدمه و مؤخره‌ای رمزآمیز دارد.[۴]


کتاب عقل سرخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

اگر به حکمت سهروردی علاقه‌مندید و دوست دارید با آثار او آشنا شوید، کتاب عقل سرخ را بخوانید. دانشجویان و دانش‌آموختگان رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، عرفان، فلسفه و الهیات نیز از مطالعه‌ٔ کتاب عقل سرخ بسیار لذت می‌برند.[۱]

درباره‌ی تقی پورنامداریان

تقی پورنامداریان در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در همدان چشم به جهان گشود. او شاعر ایرانی و استاد ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. پژوهش‌های وی بیشتر در حوزه نقد و تفسیر شعر هستند. از میان آثار مهم دکتر تقی پورنامداریان می‌توان به کتاب رمز و داستان‌های رمزی اشاره کرد که رساله‌ٔ دکتری او به راهنمایی دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی بوده است.[۱]

تحصیلات

تقی پورنامداریان تحصیلات خود را از کلاس سوم ابتدایی شروع نموده و در رشتهٔ ریاضی در زادگاهش دیپلم گرفت و به معلمی پرداخت. یکی از معلمان دبستان روستای الفوت (در حوالي همدان) وی را به ادامه تحصيل در دانشگاه ترغیب کرد. پورنامداریان پس از موفقیت در امتحانات دانشگاه در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران از روستای الفوت به ازندریان منتقل شد. وی پس از انتقال به تهران تحصیلات خود را در دوره کارشناسی ارشد در پژوهشکده فرهنگ ایران ادامه داد. او اولین دانشجوی پژوهشکده بود که به تشویق محسن ابوالقاسمی در آزمون ورودی دکتری دانشگاه تهران شرکت کرد و در سال ۱۳۵۸ با دفاع از پایان‌نامهٔ دکتری خود تحت عنوان «رمز و داستان‌های رمزی» به راهنمایی محمدرضا شفیعی کدکنی فارغ‌التحصیل شد.


پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ «دانلود و خرید PDF کتاب عقل سرخ». 
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «عقل سرخ: شرح و تأویل داستانهای رمزی سهروردی؛ کتابی در باب رساله های داستان گونۀ شیخ اشراق سهروردی - آکادمی مطالعات ایرانی لندن (LAIS)». 
  3. ↑ «کتاب عقل سرخ اثر تقی پورنامداریان». 
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ««عقل سرخ» کتابی برای آشنایی با نابغه ایرانی- اخبار ادبیات و ن - اخبار فرهنگی تسنیم». 
  5. ↑ «متن کامل کتاب (عقل سرخ) - سهروردی». 
برگرفته از «https://wikiadabiat.net/index.php?title=عقل_سرخ&oldid=46953»