شمیم بهار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌ادبیات
پرش به ناوبری پرش به جستجو
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
آقای مستقیم (بحث | مشارکت‌ها)
۵۹۵ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
آقای مستقیم (بحث | مشارکت‌ها)
۵۹۵ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۲: خط ۲:
|نام                    = شمیم بهار
|نام                    = شمیم بهار
|تصویر                  = Shamim bahar.jpg
|تصویر                  = Shamim bahar.jpg
|توضیح تصویر            = شمیم بهار در منزل [[بیژن الهی]]<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = شاهرخ|نام = حمید|عنوان = دیروز|}}</ref>
|توضیح تصویر            = شمیم بهار در منزل [[بیژن الهی]]<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی= شاهرخ|نام = حمید|عنوان= دیروز|ص=}}</ref>
|نام اصلی                =  
|نام اصلی                =  
|زمینه فعالیت            = نویسندگی، نقد فیلم، نقد داستان، تدریس و سردبیری
|زمینه فعالیت            = نویسندگی، نقد فیلم، نقد داستان، تدریس و سردبیری
خط ۳۴: خط ۳۴:
|شریک زندگی              =
|شریک زندگی              =
|فرزندان                =  
|فرزندان                =  
|تحصیلات                  = کارشناسی ادبیات انگلیسی
|تحصیلات                  = کارشناسی سینما
|دانشگاه                =  
|دانشگاه                =  
|حوزه                    =
|حوزه                    =
|شاگرد                  =
|شاگرد                  =
|استاد                  =
|استاد                  =
|علت شهرت                = مجله اندیشه و هنر
|علت شهرت                = [[مجله اندیشه‌وهنر|مجله اندیشه‌وهنر]]
|تأثیرگذاشته بر          = [[بیژن الهی]]، [[آیدین آغداشلو]]، [[قاسم هاشمی‌نژاد]]، خسرو دهقان، بهزاد رحيميان،بهروز افخمی و...
|تأثیرگذاشته بر          = [[بیژن الهی]]، [[آیدین آغداشلو]]، [[قاسم هاشمی‌نژاد]]، خسرو دهقان، بهزاد رحیمیان، بهروز افخمی و...
|تأثیرپذیرفته از        =  
|تأثیرپذیرفته از        =  
|وب‌گاه                  =  
|وب‌گاه                  =  
خط ۷۱: خط ۷۱:
}}
}}


'''شمیم بهار''' داستان‌نویس، مدرس دانشگاه و منتقد ایرانی بود.{{سخ}}
'''شمیم بهار''' داستان‌نویس، مدرس دانشگاه و منتقد ایرانی است.{{سخ}}
<center>* * *</center>
<center>* * *</center>


بهار داستان‌هایش را در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۱ در دورهٔ پنجم مجلهٔ [[اندیشه و هنر]] چاپ کرد. داستان‌هایی که توصیفی از بحران نومیدی‌های احساسی روشنفکران اروپادیدهٔ مرفه‌است. داستان‌هایی که به دلیل حضور شخصیت‌های پیوسته و تکرارشونده، در کنار هم یک کلیت را تشکیل دادند. کلیتی که بیانگر دغدغه‌ها و اصول رفتاری قشر روشنفکر و شکست‌خوردهٔ سال‌های دههٔ سی و چهل است. تمامی این داستان‌ها مضمونی عاشقانه دارند و به شیوهٔ آثار داستان‌نویسانی چون سالینجر نوشته شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =کتاب‌های شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
بهار داستان‌هایش را در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۱ در دورهٔ پنجم مجلهٔ [[اندیشه و هنر]] چاپ کرد. داستان‌هایی که توصیفی از بحران نومیدی‌های احساسی روشن‌فکران اروپا دیدهٔ مرفه‌ است. داستان‌هایی که به‌دلیل حضور شخصیت‌های پیوسته و تکرارشونده، در کنار هم یک کُلیَّت را تشکیل دادند. کلیتی که بیانگر دغدغه‌ها و اصول رفتاری قشر روشن‌فکر و شکست‌خوردهٔ سال‌های دههٔ سی و چهل است. تمامی این داستان‌ها مضمونی عاشقانه دارند و به‌شیوهٔ آثار داستان‌نویسانی چون سالینجر نوشته شده‌اند.<ref name="karaketab">{{یادکرد وب|نشانی= https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان= کتاب‌های شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
بهار سرپرست بخش ادبیات و هنر را در مجله معتبر اندیشه و هنر در دهه چهل عهده دار بود و داستانهایش را در همین مجله به چاپ می‌رساند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.haftmag.ir/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1/-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =شمیم بهار، مرد همیشه پنهان دنیای هنر}}</ref>آخرين نوشته‌هاي شميم بهار در سال‌هاي دهه پنجاه در مجله انديشه و هنر منتشر شد. از آن پس، بهار خلوت گزيد و به سايه رفت و ديگر مطلقاً رخ نشان نداد و مکتوبي هم از او در هيچ نشريه اي منتشر نشد.<ref>{{یادکرد ژورنال | عنوان= بهار پس از نیم‌قرن|پیوند=}}</ref> {{سخ}}
بهار سرپرستیِ بخش ادبیات‌وهنر را در مجلهٔ معتبر [[مجله اندیشه‌وهنر|اندیشه‌وهنر]] در دههٔ چهل عهده‌دار بود و داستان‌هایش را در همین مجله به‌چاپ می‌رساند.<ref name = ''مردپنهان''>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.haftmag.ir/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1/-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان= شمیم بهار، مرد همیشه پنهان دنیای هنر}}</ref> آخرین نوشته‌های شمیم بهار در سال‌های دههٔ پنجاه در مجلهٔ اندیشه‌وهنر منتشر شد. ازآن‌پس، بهار خلوت گزید و به سایه رفت و دیگر مطلقاً رخ نشان نداد و مکتوبی هم از او در هیچ نشریه‌ای منتشر نشد.<ref name= ''نیم‌قرن''>{{یادکرد ژورنال|عنوان= بهار پس از نیم‌قرن|تاریخ= ۸مهر۱۳۹۷|ژورنال= روزنامهٔ ایران|شماره= ۶۸۸۷|صفحات= ۸}}</ref>{{سخ}}
فعالیت اصلی وی نوشتن نقدهای سینمایی بود که این کار را با جدیت انجام می‌داد و حتی شنیده شده که وقتی فیلم خوبی می‌دید، برای نوشتن نقدی بر آن فیلم، چند بار به سینما می‌رفت و هر بار در جای متفاوتی می‌نشست تا فیلم را از زوایای مختلف ببیند و دقیق‌تر درباره‌اش بنویسد.{{سخ}}
فعالیت اصلی وی نوشتن نقدهای سینمایی بود که این کار را با جدیّت انجام می‌داد و حتی شنیده شده که وقتی فیلم خوبی می‌دید، برای نوشتن نقدی بر آن فیلم، چند بار به سینما می‌رفت و هر بار در جای متفاوتی می‌نشست تا فیلم را از زوایای مختلف ببیند و دقیق‌تر درباره‌اش بنویسد.{{سخ}}
شمیم بهار پس از انقلاب به همکاری خود با نشریه‌های ادبی ادامه نداد اما جسته‌گریخته در کار فیلم‌سازی با کارگردانان جوان همکاری‌هایی داشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.haftmag.ir/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1/-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =شمیم بهار، مرد همیشه پنهان دنیای هنر}}</ref>
شمیم بهار پس از انقلاب به همکاری خود با نشریه‌های ادبی ادامه نداد، اما جسته‌گریخته در کار فیلم‌سازی با کارگردانان جوان همکاری‌هایی داشته‌است.<ref name = ''مردپنهان''/>


[[پرونده:Photo 2017-10-16 14-01-49.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''از راست: [[آیدین آغداشلو]]، [[ناصر وثوقی]] و شمیم بهار'''</center>]]
[[پرونده:Photo 2017-10-16 14-01-49.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''از راست: [[آیدین آغداشلو]]، [[ناصر وثوقی]] و شمیم بهار'''</center>]]
==داستانک==
==داستانک==
===هفت سامورائی===
===هفت سامورائی===
انزوا و سکوت خودخواسته شمیم بهار، او را به چهره‌ای اسرارآمیز و اسطوره‌ای در میان مریدانش تبدیل کرده‌است. مجید اسلامی، منتقد سینمایی، در این مورد می‌نویسد: " چهره ای که شاگردان بهار از او ساخته اند به افسانه می‌ماند. یکی از قصه‌هایی که از او تعریف می‌کنند این است که روزی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، چند ساعت تمام هفت سامورایی را چنان تحلیل کرد که همه انگشت به دهان ماندند و بعد در پایان گفت که با این حال فیلم را چندان دوست ندارد."<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}
انزوا و سکوت خودخواستهٔ شمیم بهار، او را به چهره‌ای اسرارآمیز و اسطوره‌ای در میان مریدانش تبدیل کرده‌است. مجید اسلامی، منتقد سینمایی، در این باره می‌نویسد:
</ref>
:«چهره‌ای که شاگردان بهار از او ساخته‌اند به افسانه می‌ماند. یکی از قصه‌هایی که از او تعریف می‌کنند این است که روزی در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، چند ساعت تمام هفت سامورایی را چنان تحلیل کرد که همه انگشت‌به‌دهان ماندند و بعد در پایان گفت که بااین‌حال فیلم را چندان دوست ندارد.»<ref name ''اسطوره''>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان= اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}</ref>
 
===صاعقه و طوفان===
===صاعقه و طوفان===
[[آیدین آغداشلو]] در رابطه با گوشه‌نشینی عمدی شمیم بهار و این‌که تمایلی به دیده‌شدن نداشت، در جایی می‌گوید:{{سخ}}
[[آیدین آغداشلو]] در رابطه با گوشه‌نشینی عمدی شمیم بهار و این‌که تمایلی به دیده‌شدن ندارد، در جایی می‌گوید:
«شمیم بهار هم که به‌عمد خودش را غیب کرد، هیچ‌چیزی چاپ نکرد و نگذاشت چیزی درباره‌اش چاپ کنند، یکی دو باری هم که من در جاهایی به‌قولِ سعدی ذکر خیر جمیلش را عنوان کردم، دچار صاعقه و طوفان شدم.»<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=با اجازهٔ شمیم بهار }}</ref>
:«شمیم بهار هم که به‌عمد خودش را غیب کرد، هیچ‌چیزی چاپ نکرد و نگذاشت چیزی درباره‌اش چاپ کنند، یکی دو باری هم که من در جاهایی به‌قولِ سعدی ذکر خیر جمیلش را عنوان کردم، دچار صاعقه و طوفان شدم.»<ref name = ''اجازه''>{{یادکرد ژورنال|عنوان= با اجازهٔ شمیم بهار|تاریخ= ۱۴شهریور۱۳۹۷|ژورنال= روزنامه شرق}}</ref>
 
===دلیل غیبت===
===دلیل غیبت===
آیدین آغداشلو توضیح می‌دهد که چرا شمیم بهار خود را از فضای ادبی دور کرد:{{سخ}}
آیدین آغداشلو توضیح می‌دهد که چرا شمیم بهار خود را از فضای ادبی دور کرد:{{سخ}}
«براي شميم بهار و [[بيژن الهي]] اتفاقِ ناگواري افتاد. يك مؤسسه نشر به‌وجود آورده بودند به‌اسمِ «[[مؤسسه پنجاه‌ويك|پنجاه‌ويك]]». معلوم نيست ساواك روي چه جنوني ريخت و كتاب‌هاي اين‌ها را خمير كرد. آدم‌هايي كه با ادبياتِ صرف سروكار داشتند. اين بر روحيه‌شان تأثير خيلي تعيين‌كننده و بدي گذاشت.من فكر مي‌كنم، شميم بهار تلخ‌تر شد. شايد از همان زمان كه آن اتفاق افتاد و ساواك آن مداخله احمقانه را كرد، ديگر با مسايل با تلخي مواجه شد، تلخي ماند توش. قهركردنش درواقع به اين برمي‌گردد.»<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=با اجازهٔ شمیم بهار }}</ref>
«برای شمیم بهار و [[بیژن الهی]] اتفاقِ ناگواری افتاد. یك مؤسسه نشر به‌وجود آورده بودند به‌اسمِ «[[مؤسسه نشر پنجاه‌ویك|پنجاه‌ویك]]». معلوم نیست ساواك روی چه جنونی ریخت و كتاب‌های این‌ها را خمیر كرد. آدم‌هایی كه با ادبیاتِ صرف سروكار داشتند. این بر روحیه‌شان تأثیر خیلی تعیین‌كننده و بدی گذاشت. من فكر می‌كنم، شمیم بهار تلخ‌تر شد. شاید از همان زمان كه آن اتفاق افتاد و ساواك آن مداخله احمقانه را كرد، دیگر با مسایل با تلخی مواجه شد، تلخی ماند توش. قهركردنش درواقع به این برمی‌گردد.»<ref name = ''اجازه''/>
 
===زبان‌سرای «شکوه»===
===زبان‌سرای «شکوه»===
آغداشلو آشنایی بهار با زبان انگلیسی را چنین توصیف می‌کند:
آغداشلو آشنایی بهار با زبان انگلیسی را چنین توصیف می‌کند:
«من شميم بهار را اولين‌بار در كلاس زبان «شكوه» ديدم. رفته بودم انگليسي ياد بگيرم، شميم بهار آن‌قدر انگليسي‌اش خوب بود كه مي‌توانست تدريس كند، اما نمي‌خواست، فقط مي‌آمد و مي‌رفت.»<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=با اجازهٔ شمیم بهار }}</ref>
:«من شمیم بهار را اولین‌بار در كلاس زبان «شكوه» دیدم. رفته بودم انگلیسی یاد بگیرم، شمیم بهار آن‌قدر انگلیسی‌اش خوب بود كه می‌توانست تدریس كند، اما نمی‌خواست، فقط می‌آمد و می‌رفت.»<ref name = ''اجازه''/>
===جثه‌ای پر از کتاب===
===جثه‌ای پر از کتاب===
[[بهمن فرسی]]ِ نمایش‌نامه‌نویس از آشنایی‌اش با شمیم بهار چنین می‌گوید:{{سخ}}
[[بهمن فرسی]]ِ نمایش‌نامه‌نویس از آشنایی‌اش با شمیم بهار چنین می‌گوید:{{سخ}}
«دکتر [[ناصر وثوقی|وثوقی]] بزرگوار همه‌کارۀ مجلۀ اندیشه و هنر داستانی به من داد که بخوانم. بعد آمد به سراغش که چطور بود؟ گفتم خوب بود. طرف جوینده است. و می‌داند چه می‌کند. آن داستان مال شمیم بهار بود. و در اندیشه و هنر چاپ شد. بعد وثوقی، شمیم را به من معرفی کرد. جثۀ نازک او مانند دیوار اتاقش پر از کتاب بود.»<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=پیوستن پيگير و گسستن پيگير }}</ref>
«دکتر [[ناصر وثوقی|وثوقی]] بزرگوار همه‌کارۀ مجلۀ اندیشه و هنر داستانی به من داد که بخوانم. بعد آمد به سراغش که چطور بود؟ گفتم خوب بود. طرف جوینده است و می‌داند چه می‌کند. آن داستان مال شمیم بهار بود. و در اندیشه و هنر چاپ شد. بعد وثوقی، شمیم را به من معرفی کرد. جثۀ نازک او مانند دیوار اتاقش پر از کتاب بود.»<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=پیوستن پیگیر و گسستن پیگیر|تاریخ= ۲۹اسفند۱۳۹۵|ژورنال= روزنامه شرق}}</ref>
===جدال با [[جلال آل‌احمد|جلال]]===
 
[[پرونده:85068.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''اندیشه و هنر{{سخ}} شماره‌ای که بهار با جلال آل‌احمد مصاحبه کرده‌است.'''</center>]]
[[پرونده:85068.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''اندیشه و هنر{{سخ}} شماره‌ای که بهار با جلال آل‌احمد مصاحبه کرده‌است.'''</center>]]
در کارنامه‌ٔ آثار شمیم بهار،  مصاحبه‌ای از او با [[جلال آل‌احمد]] موجود است که در شماره‌ای که ویژه‌نامهٔ جلال است در مجلهٔ اندیشه و هنر چاپ شده‌است. مصاحبه‌شونده که در زمان مصاحبه، ستارهٔ فضای ادبی کشور و نامش در این فضا بسیار معتبر و خبرساز است، از این‌که مصاحبه‌گری چنین گم‌نام، این‌طور تهور به‌خرج می‌دهد و هیچ چیز را در پرده‌ نمی‌پوشانَد، جا می‌خورد و درجایی از مصاحبه سعی دارد تذکری به بهار دهد. مانا روانبد این اتفاق را چنین شرح می‌دهد:{{سخ}} 
[[پرونده:Saba elahi.jpeg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''محسن صبا در کنار [[بیژن الهی]]{{سخ}}صبا از منتقدان سرسخت بهار بود.'''</center>]]
[[پرونده:Saba elahi.jpeg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''محسن صبا در کنار [[بیژن الهی]]{{سخ}}صبا از منتقدان سرسخت بهار بود.'''</center>]]
«[...]در مصاحبه‌ی با جلال آل‌احمد یک سوال می‌کند و جلال می‌گوید:« سرکار حضرت، یک مقدار دارید بیش از حد این مملکت باهوشی بخرج می‌دهید» و بهار در جوابش جمله‌ای می‌گوید که مثل فحش می‌ماند:«میخاهید من حرفمو پس میگیرم؟» و جلال از تک و تا نمی‌افتد. (حتی بعدها گفتند جلال متن مصاحبه را قبل چاپ دیده و گفته خیلی هم خوب است!‌ یعنی نفهمیده حریف نبوده و پوستش را کنده‌اند، هم پوست داستان‌هاش هم مقالات هم فتوادادن‌هاش.)»<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://mana-ravanbod.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html/|عنوان =نگاهی به عکسی از شمیم بهار، آیدین آغداشلو و دکتر ناصر وثوقی}}</ref>
===جدال با [[جلال آل‌احمد|جلال]]===
در کارنامه‌ٔ آثار شمیم بهار،  مصاحبه‌ای از او با جلال آل‌احمد موجود است که در شماره‌ای که ویژه‌نامهٔ جلال است در [[مجله اندیشه‌وهنر|مجلهٔ اندیشه‌وهنر]] چاپ شده‌ است. مصاحبه‌شونده که در زمان مصاحبه، ستارهٔ فضای ادبی کشور و نامش در این فضا بسیار معتبر و خبرساز است، از اینکه مصاحبه‌گری چنین گم‌نام، این‌طور تهور به‌خرج می‌دهد و هیچ‌چیز را در پرده‌ نمی‌پوشانَد، جا می‌خورد و درجایی از مصاحبه سعی دارد تذکری به بهار دهد. مانا روانبد این اتفاق را چنین شرح می‌دهد: 
:«[...]در مصاحبه‌ٔ با جلال آل‌احمد، [بهار] یک سؤال می‌کند و جلال می‌گوید: «سرکار حضرت، یک مقدار دارید بیش‌ازحد این مملکت باهوشی به‌خرج می‌دهید.» و بهار در جوابش جمله‌ای می‌گوید که مثل فحش می‌ماند: «می‌خواهید من حرفمو پس بگیرم؟» و جلال از تک‌وتا نمی‌افتد. (حتی بعدها گفتند جلال متن مصاحبه را قبل چاپ دیده و گفته خیلی هم خوب است!‌ یعنی نفهمیده حریف نبوده و پوستش را کنده‌اند، هم پوست داستان‌هاش هم مقالات هم فتوادادن‌هاش.)»<ref name="mana">{{یادکرد وب|نشانی= http://mana-ravanbod.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html/|عنوان= نگاهی به عکسی از شمیم بهار، آیدین آغداشلو و دکتر ناصر وثوقی}}</ref>
 
===رسم‌الخط===
===رسم‌الخط===
محسن صبا که از دوستان بسیار نزدیک [[بیژن الهی]] بود، در بخشی از یادداشتی که در آن سراسر به شمیم بهار می‌تازد، در فهم شمیم بهار از ادبیات مدرن تا آن حد شک می‌کند که او را قادر به فهمیدن رسم‌الخط بیژن الهی که رسم‌الخطی مدرن بود، نمی‌داند:{{سخ}}
{{گفتاورد تزیینی|محسن صبا که از دوستان بسیار نزدیک [[بیژن الهی]] بود، در بخشی از یادداشتی که در آن سراسر به شمیم بهار می‌تازد، در فهم شمیم بهار از ادبیات مدرن تا آن حد شک می‌کند که او را قادر به فهمیدن رسم‌الخط بیژن الهی که رسم‌الخطی مدرن بود، نمی‌داند:
«آن نیمه‌شبی را به یاد می‌آورم که بیژن پس از مشاجره‌ای سنگین با شمیم بهار از پشت تلفن فریاد می‌کشید و به من می‌گفت برایش نامه به انگلیسی نوشتم چون فکر کردم شاید از فارسی‌ی من سر در نیاورد.»<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://rasaaneh.com/2014/10/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7-%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85//|عنوان =یادداشت‌های شخصی(از شمیم بهار تا سموم زمستان – مصائب بیژن الهی در آنسوی هستی)
:«آن نیمه‌شبی را به یاد می‌آورم که بیژن پس از مشاجره‌ای سنگین با شمیم بهار از پشت تلفن فریاد می‌کشید و به من می‌گفت برایش نامه به انگلیسی نوشتم؛ چون فکر کردم شاید از فارسی‌ من سردرنیاورد.»<ref name="saba">{{یادکرد وب|نشانی= http://rasaaneh.com/2014/10/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7-%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85//|عنوان= یادداشت‌های شخصی (از شمیم بهار تا سموم زمستان، مصائب بیژن الهی در آن سوی هستی)}}</ref>}}
}}</ref>


[[پرونده:اندیشه-و-هنر-1-702x336.png|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''اندیشه و هنر تیول کسی نیست'''{{سخ}}پشت جلد مجلهٔ اندیشه و هنر</center>]]
===«اندیشه‌وهنر» تیول کسی نیست===
آغداشلو درخصوص ورود خود، شمیم بهار و دیگر دوستانش به مجلهٔ اندیشه‌وهنر چنین می‌گوید:
:«در سال۱۳۴۲ شمیم بهار، من، علی گلستانه و مهرداد صمدی و دوستان دیگرمان بیست‌و‌سه‌چهارساله بودیم و اهل فرقه یا مرید کسی از بزرگان زمانه نبودیم تا هوایمان را داشته‌ باشند. این شد که روزی شمیم بهار اشاره کرد به مطلبی که معمولاً پشت جلد مجلهٔ اندیشه‌وهنر چاپ می‌شد: ''اندیشه‌وهنر تیول کسی نیست'' و الخ و قرار شد برود با ناشر مجله صحبت کند برای همکاری و ناشر دکتر [[ناصر وثوقی]]، درجا این همکاری را قبول کرد و بخش ادبیات‌وهنر مجله را سپرد به ما برو بچه‌های بیست‌و‌چندساله و چه دل شیری داشت!»<ref name= ''نیم‌قرن''/>
[[پرونده:462615 390062354400048 208597539 o.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''تصویری که [[آیدین آغداشلو]] در سال۱۳۴۱ از بهار کشیده‌ است.'''</center>]]
==زندگی و تراث==
==زندگی و تراث==
[[پرونده:462615 390062354400048 208597539 o.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''تصویری که  [[آیدین آغداشلو]] در سال ۱۳۴۱ از بهار کشیده‌است.'''</center>]]
===بهار در برگ‌های تاریخ===
* ۱۳۱۷: تولد
* ۱۳۳۵: مهاجرت تحصیلی به انگلستان برای تحصیل در رشتهٔ سینما.
* ۱۳۴۲: چاپ داستان کوتاه «طرح» در [[مجله اندیشه‌وهنر|مجلهٔ اندیشه‌وهنر]] طی تابستان.
* ۱۳۴۳: انتشار داستان «اینجا که هستم» در بهار؛ چاپ داستان «پاییز» در پاییز؛ مصاحبه با [[جلال آل‌احمد]]
* ۱۳۴۴: انتشار داستان «ابر بارانش گرفته»؛ سرپرستی بخش ادبیات‌وهنر مجلهٔ اندیشه‌وهنر.
* ۱۴۴۶: چاپ داستان «ادیبهشت چهل‌وشش».
* ۱۳۴۷: چاپ داستان «شش حکایت کوتاه از گیتی سروش». کناره‌گیری از بخش ادبیات‌وهنر مجلهٔ اندیشه‌وهنر.
* ۱۳۴۸یا۴۹: راه‌اندازیِ انتشارات «سازمان چاپ و پخش پنجاه‌ویک».
* ۱۳۵۱: انتشار سه داستان عاشقانه به‌ نام‌های «روایت‌های بهمن فرهاد و گیو».
* ۱۳۵۳: بسته‌شدن مؤسسهٔ نشر پنجاه‌ویک که متعلق به شمیم بهار بود. آغاز گوشه‌گیری.
* ۱۳۵۸: پایان کار تدریس در دانشگاه تهران.
* ۱۳۷۳: انتخاب نوشته‌هایش در نظرسنجی‌ از سوی منتقدان و سینمایی‌نویسان به‌عنوان بهترین نوشته‌های عمرشان در مجلهٔ نقد سینما.
* ۱۳۸۰: سفر به سوئیس برای دیدار پدر و مادر طی دههٔ هشتاد.
 
[[پرونده:31975786 193484767956313 1072099351196598272 n.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''قرارهای هفتگی ناهار{{سخ}} در راست شمیم بهار و در چپ آیدین آغداشلو'''</center>]]
===آنچه از زندگی او می‌دانیم===
===آنچه از زندگی او می‌دانیم===
شمیم بهار متولد 1317 نویسنده‌ی نوگرا و جریان‌گریز، ناشر و منتقد ادبی و سینمایی جریان‌ساز ایران در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی است. <ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =کتاب‌های شمیم بهار}}</ref> او پس از پایان دورهٔ متوسطه، به انگلستان می‌رود و در آن‌جا مشغول به تحصیل در رشتهٔ سینما می‌شود.‌‌<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.khoroosjangi.com/1394/12/22/%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/|عنوان =و/ اما/ شمیم بهار
شمیم بهار متولد۱۳۱۷ نویسنده‌ٔ نوگرا و جریان‌گریز، ناشر و منتقد ادبی و سینماییِ جریان‌ساز در دهه‌های چهل و پنجاه ایران است.<ref name="karaketab"/> او پس از پایان دورهٔ متوسطه، به انگلستان می‌رود و در آنجا مشغول به تحصیل در رشتهٔ ادبیات سینما می‌شود.‌‌<ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://www.khoroosjangi.com/1394/12/22/%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/|عنوان= و اما شمیم بهار}}</ref> در سن ۲۵یا۲۶سالگی به ایران برمی‌گیرد، زمانی که [[ناصر وثوقی]] [[مجله اندیشه‌وهنر|مجلهٔ اندیشه‌وهنر]] را منتشر می‌کرد. شمیم توانست اعتماد وثوقی را به‌دست آورد و سردبیری بخش ادبیات‌وهنر در مجله به او سپرده شد. آن دوره از مجلهٔ اندیشه‌وهنر، استثناء بود و فضایی برای جوانانی مشتاق، مثل شمیم بهار، [[آیدین آغداشلو]]، [[علی گلستانه]]، [[بیژن الهی]] و... ایجاد شد که توانستند بهترین بهر‌ها را از آن فضا ببرند. شمیم بهار در این مجله چندین بار نقد سینمایی نوشت که اکثراً با نگاهی بدبینانه بود.<ref name="mana"/> در همین مجله بود که او داستان‌های کوتاهش را منتشر کرد.<ref name="karaketab"/> {{سخ}}
|}}</ref>در سن ۲۵ یا ۲۶ سالگی به ایران برمی‌گیرد. در آن زمان دکتر[[ناصر وثوقی]] مجلهٔ [[اندیشه و هنر]] را منتشر می‌کرد. شمیم بهار توانست اعتماد وثوقی را به‌دست آورد و سردبیری بخش ادبیات و هنرهای مجله به او سپرده شد. آن دوره از مجلهٔ اندیشه و هنر، استثناء بود و فضایی برای جوانانی مشتاق، مثل شمیم بهار،آیدین آغداشلو، علی گلستانه، بیژن الهی و...به‌وجود آمد که ایشان توانستند به‌نحو احسن از این فضا استفاده کنند. شمیم بهار در این مجله چندین بار درست به‌نوشتن نقد سینمایی زد که اکثرا با نگاهی بدبینانه نوشته‌ شده‌بود. <ref>{{یادکرد وب|نشانی= http://mana-ravanbod.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html/|عنوان =نگاهی به عکسی از شمیم بهار، آیدین آغداشلو و دکتر ناصر وثوقی}}</ref> در همین مجله بود که او داستان‌های کوتاهش را منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =کتاب‌های شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
همچنین بازگشت او به ایران، مقارن با زمانی شد که [[بهرام بیضایی]] ریاست دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران را برعهده‌ گرفته‌ بود. بیضایی در آن دوره، از استعدادهای جوان و روشن‌فکرانِ تازه‌پاگرفته دعوت می‌کرد که در دانشکدهٔ هنرهای زیبا مشغول به‌ تدریس شوند. یکی از آنان بهار بود که سینما درس می‌داد و شاگردان زیادی چون خسرو دهقان، بهزاد رحیمیان، داود مسلمی، بهمن طاهری، بهروز افخمی و سیامک شایقی را نیز تربیت کرد.<ref name ''اسطوره''/>{{سخ}}
[[پرونده:31975786 193484767956313 1072099351196598272 n.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''قرارهای هفتگی ناهار{{سخ}} در راست شمیم بهار و در چپ آیدین آغداشلو'''</center>]]
بهار به‌عنوان ناشر، مؤسسهٔ «پنجاه‌ویک» را نیز راه انداخت و در آن آثار افرادی چون [[بهمن فرسی]]، [[قاسم هاشمی‌نژاد]]، [[غزاله علیزاده]]، [[بیژن الهی]]، [[شهرنوش پارسی‌پور]] و... را چاپ کرد. در عمر اندک این انتشارات که نهایتاً ساواک آن را بست<ref name = ''اجازه''/>، کتاب‌های ارزشمندی در ادبیات مدرن ایران با ظواهری متمایز از منظر قطع و طرح جلد چاپ شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://web.archive.org/web/20110909023204/http://gol-ku.blogspot.com/2010_01_01_archive.html/|عنوان= صندلی بگذاریم و بنشینیم و تاریخ پرافتخار نقدمان را نظاره کنیم!}}</ref>{{سخ}}
 
از سال۵۱ تاکنون خبری از بهار دردست نیست. وی خود را از چشم هر رسانه‌ای پنهان داشت و تنها با عده‌ای انگشت‌شمار نظیر دوست قدیمی‌اش، [[آیدین آغداشلو]] ارتباط دارد. نقل است که از قدیم‌الایام هر هفته او همراه‌با دوستان خود قرار ناهار می‌گذارد و در رستورانی دورهم جمع می‌شوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://azarm.persianblog.ir/QL36pqExLECb917W3Nrj-%D8%B4%D9%85%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D9%88%D8%B3-%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D9%88%D8%AF/|عنوان= شمیم بهار افسوس می‌شود... .}}</ref> درضمن به‌دلیل بهایی‌بودن نتوانست پس از انقلاب فرهنگی، در دانشگاه به ادامهٔ تحصیل بپردازد.<ref name ''اسطوره''/>
همچنین بازگشت او به ایران، مقارن با زمانی شد که [[بهرام بیضایی]] ریاست دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران را برعهده‌ گرفته‌بود. بیضایی در آن دوره، از استعدادهای جوان و روشنفکران تازه پاگرفته دعوت به‌عمل‌آورد تا به عنوان استاد در دانشکدهٔ هنرهای زیبا مشغول به‌کار شوند. از جملهٔ ایشان شمیم بهار بود که سینما درس می‌داد و شاگردان زیادی همچون خسرو دهقان، بهزاد رحیمیان، داود مسلمی، بهمن طاهری، بهروز افخمی و سیامک شایقی را نیز تربیت کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
همچنین تاجایی‌که می‌دانیم بهار به‌عنوان ناشر، مؤسسهٔ پنجاه‌ویک را راه انداخت و در آن آثار افرادی مثل [[بهمن فرسی]]، [[قاسم هاشمی‌نژاد]]، [[غزاله علیزاده]]، [[بیژن الهی]]، [[شهرنوش پارسی‌پور]] و ... را چاپ کرد. در عمر اندک این انتشارات که نهایتا توسط ساواک بسته شد<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=با اجازهٔ شمیم بهار }}</ref>، کتاب‌های ارزشمندی در ادبیات مدرن ایران با ظواهری متمایز از منظر قطع و طرح جلد چاپ شد.<ref> {{یادکرد وب|نشانی=https://web.archive.org/web/20110909023204/http://gol-ku.blogspot.com/2010_01_01_archive.html/|عنوان =صندلی بگذاریم و بنشینیم و تاریخ پرافتخار نقدمان را نظاره کنیم!}}</ref>{{سخ}}
از سال ۵۱ تا کنون خبری از بهار دردست نیست. وی خود را از چشم هر رسانه‌ای پنهان داشته و گفته می‌شود تنها با عده‌ای انگشت‌شمار از جمله دوست قدیمی‌اش، [[آیدین آغداشلو]] در ارتباط است. نقل است که از قدیم‌الایام هرهفته او همراه با دوستان خود قرار ناهار دارد و در رستورانی دور هم جمع می‌شوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://azarm.persianblog.ir/QL36pqExLECb917W3Nrj-%D8%B4%D9%85%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D9%88%D8%B3-%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D9%88%D8%AF/|عنوان =شميم بهار افسوس مي شود ...}}</ref> روایت است که او به‌دلیل بهایی بودن نتوانست پس از انقلاب فرهنگی، در دانشگاه به ادامهٔ تحصیل بپردازد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}</ref>


===شخصیت و اندیشه===
===شخصیت و اندیشه===
شمیم بهار تا سال۱۳۵۱ در فضای ادبی و سینمایی کشور مطرح بود و از او نوشته‌هایی در نشریه‌ها منتشر می‌شد؛ به‌گونه‌ای که برای مثال [[محمدرضا شفیعی کدکنی|شفیعی کدکنی]] یکی از دفاتر شعر خود را برای نقدشدن توسط بهار، برای او فرستاد<ref name = ''نظرات بهار''>{{یادکرد ژورنال|عنوان= دربارهٔ تمیمی، کدکنی، مطهری و کیانوش|تاریخ= مهر۱۳۴۴|ژورنال= اندیشه‌وهنر}}</ref>؛ اما از ۱۳۵۱ به‌بعد، فردِ همیشه‌غایب است، به‌این دلیل که شخصیتی گوشه‌گیر و به‌تعبیری رنجیده دارد. به‌قول دوست صمیمی‌اش، [[آیدین آغداشلو]]، بهار «قهر کرده. وقتی یک نفر قهر می‌کند، مِنتش را باید کشید.»<ref name = ''اجازه''/> بسیاری بهار را از نظر شخصیتی با جی‌دی.سالینجر، نویسندهٔ آمریکایی مقایسه می‌کنند.<ref name =''بررسی تطبیقی''>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان= بررسی تطبیقی آثار جی.دی.سالینجر و شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
از آنچه باقی‌ مانده‌، مشخص است که بهار باید از دوربین گریزان باشد؛ چون از وی تصاویر بسیار محدودی دردسترس است. در همان تصاویری که باقی‌مانده نیز شمیم به دوربین نگاه نمی‌کند.<ref name="mana"/> این خود دلیل دیگری است که شخصیت ناپیدای او را تأیید می‌کند. شخصیتی که همیشه میل به غیبت دارد. بنابه‌ گفتهٔ حمید شاهرخ که به‌تازگی تصاویری را از [[بیژن الهی]]، [[قاسم هاشمی‌نژاد]]، [[فیروز ناجی]] و بهار در کتابی به‌ نام ''«دیروز»'' منتشر کرده‌ است، همگی این افراد به‌جز ناجی، از دوربین گریزان بودند.<ref name = ''اجازه''/>


===شمیم بهار و نقد سینمایی===
[[پرونده:Forough shamim.jpeg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''از چپ: [[اسماعیل نوری‌علا]]، ناشناس (خانم جزایری، همسر نوری‌علا؟)، شمیم بهار، [[علی گلستانه]]، [[محمدعلی سپانلو]]، [[فروغ فرخزاد]]، مهرداد صمدی، پرتو نوری‌علا و...''</center>]]
شمیم بهار با این که بیش از چند نقد فیلم (مجموعا 12 نقد) ننوشت اما به خاطر سبک غیرمتعارف نوشته هایش، شهرت بسیاری پیدا کرد و مریدان و مقلدان زیادی یافت. نوشته‌های شمیم بهار در نظرسنجی سال 1373 مجله نقد سینما از چهل‌وچهار منتقد و سینمایی‌نویس در مورد بهترین نوشته‌های عمرشان، بالاترین رأی را آورد.{{سخ}}
===نقد سینمایی===
بهار منتقد باسواد اما سخت گیر و نخبه گرایی بود و کمتر دیده ام که نقد مثبتی بر فیلمی نوشته باشد و تقریبا هرچه نقد از به‌جا مانده‌، منفی بوده‌است. از جمله نقدهای منفی او بر خشت و آینه [[ابراهیم گلستان]] و خانه سیاه است [[فروغ فرخزاد]].{{سخ}}
شمیم بهار بااینکه مجموعاً ۱۲ نقد فیلم بیشتر ننوشت؛ اما به‌دلیل سبک غیرمتعارف نوشته‌هایش، شهرت بسیاری پیدا کرد و مریدان و مقلدان زیادی یافت. نوشته‌های شمیم بهار در نظرسنجی سال۱۳۷۳ مجلهٔ نقد سینما از چهل‌وچهار منتقد و سینمایی‌نویس دربارهٔ بهترین نوشته‌های عمرشان، بیشترین رأی را آورد.{{سخ}}
در میان نقدهایش، تنها دو نقد مثبت بر فیلم های الدورادو (هاوارد هاوکس) و ادیسه فضایی (استنلی کوبریک)، می توان یافت. از دید او فیلم های آگراندیسمان (آنتونیونی) و سامورایی (ژان پیر ملویل) در حد متوسط اند و فیلم هایی مثل بانی و کلاید آرتور پن، خشت و آینه و خانه سیاه است، بی ارزش تلقی شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}
بهار منتقدی باسواد اما سخت‌گیر و نخبه‌گرایی است و کمتر دیده‌ شد که نقد مثبتی بر فیلمی نوشته باشد و تقریباً هرچه نقد از او به‌جا مانده‌، منفی است. از نمونه نقدهای منفی او نقدی است بر «خشت و آینه» اثر [[ابراهیم گلستان]] و «خانه سیاه است» به‌کارگردانیِ [[فروغ فرخزاد]].{{سخ}}
</ref>{{سخ}}
در میان نقدهایش، تنها دو نقد مثبت بر فیلم‌های «الدورادو» (هاوارد هاوکس) و «ادیسهٔ فضایی» (استنلی کوبریک)، می‌توان یافت. از دید او دو فیلم‌ «آگراندیسمان» (آنتونیونی) و «سامورایی» (ژان پیر ملویل) در حد متوسط‌ است و فیلم‌هایی مثل «بانی و کلاید آرتور پن»، «خشت و آینه» و «خانه سیاه است»، بی‌ارزش.<ref name ''اسطوره''/>{{سخ}}
شمیم بهار در نقد فیلم «خشت و آینه» ابراهیم گلستان نوشت:
:«''خشت و آینه'' فیلم بسیار بدی است با همهٔ عیب‌ها و تظاهرهای هنرمندانه‌ای که اکثراً در فیلم اول هر فیلم‌ساز متوسطی به‌چشم می‌خورد، یک کل نیست. توانایی گفتن حرف‌هایش را ندارد.»<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= درباره‌ٔ یک تجربه‌ٔ سینمایی|تاریخ= بهمن۱۳۴۴|ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره= چهارم}}</ref>{{سخ}}
به‌گفتهٔ پرویز جاهد، شمیم بهار در این نقد نتوانست دلایل سینمایی کافی برای بدبودن فیلم «خشت و آینه» ارائه کند و تنها به‌کلی‌گویی بسنده کرد. او با همین شیوه به فیلم «سیاوش در تخت جمشید» [[فریدون رهنما]] حمله کرده و نوشت:
:«''سیاوش در تخت جمشید''، بیش از هر چیز نمایشگر درماندگی است. درماندگی ترحم‌انگیز یک کرولال مادرزاد که واداشته شده‌ باشد دریافت مشخص‌اش را از آنچه شنیده برای دیگران بازگو کند. از نو توضیح می‌دهم تا از این مثال شک به ادبیات‌پردازی نرود. سیاوش در تخت جمشید تلاش عبثی چنان رقت‌انگیز است که تنها به سخنرانی الکن می‌توان مانندش کرد؛ چراکه سیاوش در تخت جمشید مبیّن چیزی جز این نیست که کارگردان فیلم حرفی برای گفتن ندارد سخنی نمی‌تواند بگوید.»<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= توضیحی درباره‌ٔ «سیاوش در تحت جمشید»|تاریخ= آذر۱۳۴۶|ژورنال= اندیشه‌وهنر}}</ref>{{سخ}}
وی با همین لحن و قاطعیت، فیلم «خانه سیاه است» فروغ فرخزاد را رد کرده و آن را «اثری نادرست و دروغین» معرفی کرد:
:«خانه سیاه است به‌کارگردانی فروغ فرخزاد، فیلم بدی نیست و کاش بد بود، فیلم اثری است نادرست که نشان می‌دهد سازندگان آن از ابتدایی‌ترین اصول سینمایی بی‌خبرند... . خسته شدم از نوشتن کلمه چرا و بی‌آنکه در انتظار جوابی باشم از پرسیدن. حالا دیگر دیر شده. جواب را باید فیلم می‌داد و توانایی گفتنش نبود. حیف از کشتن این‌همه وقت.»<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= پژواک‌ها خانه سیاه است|تاریخ= مهر۱۳۴۲|ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره= چهارم|شماره= ۸}}</ref>


شمیم بهار در نقد فیلم "خشت و آینه" ابراهیم گلستان نوشت: "خشت و آینه فیلم بسیار بدی است با همه عیب ها و تظاهرهای هنرمندانه ای که اکثرا در فیلم اول یک فیلمساز متوسط به چشم می خورد. یک کل نیست. توانایی گفتن حرف هایش را ندارد.""<ref>{{یادکرد ژورنال  |عنوان=درباره‌ی یک تجربه‌ی سینمایی }}</ref>{{سخ}}
===انتشارات پنجاه‌ویک===
شمیم علاوه‌بر داستان‌نویسی و نقد، صاحب انتشارات «سازمان چاپ و پخش پنجاه‌ویک» بود و مجموعهٔ کم‌نظیری از کتاب‌های سینمایی دههٔ پنجاه زیرنظر او ترجمه و منتشر شد؛ نظیر: پازولینی در گفت‌وگو با ازوالد اِستَک با ترجمهٔ بهمن طاهری، کوبریک نوشتهٔ الکساندر واکر با ترجمهٔ حسام اشرفی، گدار نوشتهٔ ریچارد راوْد، با ترجمهٔ حسام اشرفی، وایلدر نوشتهٔ اکسل مَدسِن با ترجمهٔ فیض‌اله پیامی، هاوکز نوشتهٔ رابین وود با ترجمهٔ ضیاءالدین شفیعی و فلینی نوشتهٔ سوزان باجن با ترجمه‌ٔ عبدالله پرژاد و علی تیموریان. در زمینهٔ ادبیات نیز داستان‌های «[[شبْ یک شبْ دو]]» و «[[زیر دندان سگ]]» نوشتهٔ [[بهمن فرسی]]، زیرنظر او منتشر شد.<ref name ''اسطوره''/>
شمیم بهار در این نقد نتوانست دلایل سینمایی کافی برای بد بودن فیلم "خشت و آینه" ارائه کند و تنها به کلی گویی بسنده کرده است. او با همین شیوه به فیلم "سیاوش در تخت جمشید" فریدون رهنما حمله کرده و می نویسد:
" سیاوش در تخت جمشید، بیش از هرچیز نمایشگر درماندگی است. درماندگی ترحم انگیز یک کرو لال مادرزاد که واداشته شده باشد دریافت مشخص اش را از آنچه شنیده برای دیگران بازگو کند. از نو توضیح می دهم تا ازین مثال شک به ادبیات پردازی نرود. سیاوش در تخت جمشید تلاش عبثی چنان رقت انگیز است که تنها به سخنرانی الکن می توان مانندش کرد. چرا که سیاوش در تخت جمشید مبین چیزی جز این نیست که کارگردان فیلم حرفی برای گفتن ندارد، سخنی نمی تواند بگوید." <ref>{{یادکرد ژورنال  |عنوان=توضیحی درباره‌ی «سیاوش در تحت جمشید» }}</ref>{{سخ}}
[[پرونده:Forough shamim.jpeg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''از چپ: [[اسماعیل نوری‌علا]]، ناشناس (خانم جزایری، همسر نوری‌علا؟)، شمیم بهار، علی گلستانه، [[محمدعلی سپانلو]]، [[فروغ فرخزاد]]، مهرداد صمدی، پرتو نوری‌علا، ناشناس، ناشناس'''</center>]]


وی با همین لحن و قاطعیت، فیلم "خانه سیاه است" فروغ فرخزاد را که یکی از شاهکارهای سینمای مستند دنیاست، رد کرده و آن را "اثری نادرست و دروغین" معرفی می کند: " خانه سیاه است به کارگردانی فروغ فرخزاد، فیلم بدی نیست و کاش بد بود، فیلم اثری است نادرست که نشان می دهد سازندگان آن از ابتدایی ترین اصول سینمایی بی خبرند... خسته شدم از نوشتن کلمه چرا و بی آن که در انتظار جوابی باشم از پرسیدن. حالا دیگر دیر شده. جواب را می بایست فیلم می داد و توانایی گفتنش نبود حیف از کشتن این همه وقت."<ref>{{یادکرد ژورنال  |عنوان=پژواک‌ها، خانه سیاه است  }}</ref>
===در تیره و روشن دیدگاه‌ها===
===شمیم بهار و انتشارات پنجاه‌ویک===
====[[آیدین آغداشلو]]====
شمیم بهار علاوه‌بر داستان‌نویسی و نقد، صاحب انتشارات «سازمان چاپ و پخش پنجاه‌ویک» بود و مجموعهٔ کم‌نظیری از کتاب‌های سینمایی دههٔ پنجاه زیر نظر او ترجمه و منتشر شد. از جمله: پازولینی در گفت‌وگو با ازوالد اِستَک با ترجمه بهمن طاهری، کوبریک نوشته الکساندر واکر با ترجمه حسام اشرفی، گدار نوشته ریچارد راوْد، با ترجمه حسام اشرفی، وایلدر نوشته اکسل مَدسِن با ترجمه فیض‌اله پیامی، هاوکز نوشته رابین وود با ترجمه ضیاءالدین شفیعی و فلینی نوشته سوزان باجن با ترجمه عبدالله پرژاد و علی تیموریان.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
شمیم بهار بزرگِ همهٔ ما بود و من او را در نسبت با خودم معلم و مقتدا می‌دانم. شمیم بهار پرتوِ وجود و حضورش مرا بَرکشید و نمی‌دانم اگر شمیم بهار را در زندگی‌ام نمی‌دیدم چطور آدمی می‌شدم. این تأثیر بود و همچنان هم هست.<ref name = ''اجازه''/>


در زمینهٔ ادبیات نیز داستان های "[[شبْ یک شبْ دو]]" و "[[زیر دندان سگ]]" نوشته [[بهمن فرسی]]، زیر نظر او منتشر شده اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار}}</ref>
====[[قاسم هاشمی‌نژاد]]====
 
ایشان (شمیم بهار) در همان ابتدای جوانی بر دانش ادب غربی مسلط بود. ایشان را گذشته از هنرهای دیگر، تنها کسی می‌شناسم که بر دانش درام احاطه دارد و دقایق و ظرایف آن را می‌شناسد. (فضل جای دیگر نشیند.) من شخصاً بسیار چیزها از ایشان آموخته‌ام. خیلی از هم‌دوره‌ها و دوستان من مثل من از ایشان آموخته‌اند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= کجای کار ایستاده‌ایم|تاریخ= ۱۵اردیبهشت۱۳۹۳|ژورنال= روزنامه شرق}}</ref>
 
===یادمان و بزرگداشت‌ها===


===از نگاه دیگران ===
====محسن صبا====
====[[آیدین آغداشلو]]====
او را آن‌قدر باد کرده‌اند که به دنیای دلپذیر شایعات عروج کرده است. به‌نحوی‌که خودِ بادکننده‌ها نیز از نزدیک‌شدن به او هراس دارند.<ref name="saba"/>  
شمیم بهار بزرگِ همه ما بود و من او را در نسبت با خودم معلم و مقتدا می‌دانم.شمیم بهار که پرتوِ وجود و حضورش مرا بَر کشید و نمی‌دانم اگر شمیم بهار را در زندگی‌ام نمی‌دیدم چه‌طور آدمی می‌شدم. این تأثیر بود و هم‌چنان هم هست.<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=با اجازهٔ شمیم بهار }}</ref>
====[[قاسم هاشمی‌نژاد]]====
ایشان(شمیم بهار) در همان عنفوان جوانی بر دانش ادب غربی مسلط بودند. ایشان را، گذشته از هنرهای دیگر، تنها کسی می شناسم که بر دانش درام احاطه دارند و دقایق و ظرایف آن را می شناسند. (فضل جای دیگر نشیند.) من شخصا بسیار چیزها از ایشان آموخته ام. خیلی از همدوره ها و دوستان من مثل من از ایشان آموخته اند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=کجای کار ایستاده‌ایم |پیوند= }}</ref>  


===نظرات فرد دربارهٔ خودش و آثارش===
====فریدون جیرانی====
شمیم بهار را باید از تمام این منتقدان جدا كرد؛ چون او تنها منتقد روشن‌فكر باسواد و تحلیل‌گری است كه می‌توانی در نقدهایش یک دوره را ردیابی كنی. مثل نقدش بر «خشت و آینه» كه بی‌نظیر است یا نقدش بر «سیاوش در تخت جمشید». همین‌طور نقدش بر «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد و حتی نقدهایش بر فیلم‌های خارجی هم بی‌نظیرند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= شکم سیر، خیال راحت و نفرت از «فیلم فارسی»|تاریخ= ۴اردیبهشت۱۳۹۲|ژورنال= روزنامه شرق|}}</ref>


===تفسیر خود از آثارش===
===اتاق‌ها===
[[بیژن الهی]]، دوست شاعر بهار، در هفته‌نامهٔ تماشا شعری چاپ می‌کند که «اتاق‌ها» نام دارد و تقدیم به شمیم بهار شده است.{{سخ}}
[[پرونده:Dar kenar elahi.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''در کنار دوستش، [[بیژن الهی]]'''</center>]]
[[پرونده:Dar kenar elahi.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''در کنار دوستش، [[بیژن الهی]]'''</center>]]
[[پرونده:Tara aghdashlou va shamim bahar.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''تصویری که دختر آیدین آغداشلو، تارا، در صفحهٔ اینستاگرامش از شمیم بهار و خودش گذاشته‌است. '''</center>]]
[[پرونده:Tara aghdashlou va shamim bahar.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''تصویری که دختر آیدین آغداشلو، تارا، در صفحهٔ اینستاگرامش از شمیم بهار و خودش گذاشته‌است. '''</center>]]
<span style="color:darkred">
===[[بیژن الهی]] و اتاق‌ها===
چرا نروي از اتاقِ رو به حیاط،{{سخ}}
بیژن الهی دوست شاعر، در هفته‌نامهٔ تماشا شعری چاپ می‌کند که «اتاق‌ها» نام دارد و تقدیم به شمیم بهار شده است.
رخت‌وپختی که نداري،{{سخ}}
<span style="color:darkred">{{سخ}}
چرا نروی از اتاقِ رو به حیاط{{سخ}}
رخت‌وپختی که نداری{{سخ}}
چرا نه به آن اتاقِ بالاخانه{{سخ}}
چرا نه به آن اتاقِ بالاخانه{{سخ}}
که در گاهیِ او را بهارِ بی‌رحم{{سخ}}
که در گاهیِ او را بهارِ بی‌رحم{{سخ}}
در نمی‌یابد؟{{سخ}}
درنمی‌یابد؟{{سخ}}
بی‌چمدانی،{{سخ}}
بی‌چمدانی{{سخ}}
ازین مسافر خانه   به آن مسافرخانه،{{سخ}}
ازین مسافر خانه به آن مسافرخانه{{سخ}}
راهِ میانه، گرچه کوتاه،{{سخ}}
راهِ میانه، گرچه کوتاه{{سخ}}
تو را همیشه گم می‌دارد{{سخ}}
تو را همیشه گم می‌دارد{{سخ}}
در محلاتی آهسته غریب:{{سخ}}
در محلاتی آهسته غریب:{{سخ}}
در کوچه‌ي بی‌حال که می‌روي {{سخ}}
در کوچه‌ٔ بی‌حال که می‌روی{{سخ}}
بی‌قیديِ یک اجاره‌نشین را چه عجب{{سخ}}
بی‌قیدی یک اجاره‌نشین را چه عجب{{سخ}}
چراغ را اگر،{{سخ}}
چراغ را اگر{{سخ}}
رخت که می‌کشد به‌خانه‌ي دیگر،{{سخ}}
رخت که می‌کشد به‌خانه‌ٔ دیگر{{سخ}}
روشن گذاشته‌باشد  آه،{{سخ}}
روشن گذاشته‌ باشد آه{{سخ}}
گذران از دَمِ آن پنجره‌ي کوتاه،{{سخ}}
گذران از دَمِ آن پنجره‌ٔ کوتاه{{سخ}}
{{سخ}}
وه! چه جذاب‌اند{{سخ}}
وه! چه جذابند{{سخ}}
اتاق‌های خالی اما روشن.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= شعر «اتاق‌ها»|ژورنال= هفته‌نامه تماشا|شماره= ۲۰۴}}</ref></span>
اتاق‌هاي خالی اما روشن.</span>  <ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=شعر «اتاق‌ها» |پیوند=}}</ref>


===موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران و آثارشان===
===شمیم دیگران را چگونه می‌بیند؟!===
====دیدگاه بهار دربارهٔ نمایش‌نامهٔ«[[ابر زمانه و ابر زلف]]» [[محمدعلی اسلامی ندوشن]]====
====نظر بهار دربارهٔ نمایشنامهٔ «[[ابر زمانه و ابر زلف]]» [[محمدعلی اسلامی ندوشن]]====
«ابر زمانه و ابر زلف» (نمایشنامه در چهار پرده) نوشتهٔ دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، یکی از بدترین چیزهایی است که این اواخر خوانده‌ام. [این کتاب را] برای سه دوست منتقد تئاترم [...] فرستادم تا درباره‌اش اگر حرفی دارند بزنند. [کتاب را] پس فرستادند و از این‌که کتاب را نمایش‌نامه به‌حساب آورده‌بودم عصبانی بودند و حرف‌زدن درباره‌اش را در شأن خود نمی‌دانستند.<ref>{{یادکرد ژورنال ||عنوان=ابر زمانه و ابر زلف |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=  |صفحات= |doi= | }}</ref>
«ابر زمانه و ابر زلف» (نمایشنامه در چهار پرده) نوشتهٔ دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، یکی از بدترین چیزهایی است که این اواخر خوانده‌ام. [این کتاب را] برای سه دوست منتقد تئاترم [...] فرستادم تا درباره‌اش اگر حرفی دارند بزنند. [کتاب را] پس فرستادند و از اینکه کتاب را نمایشنامه به‌حساب آورده‌ بودم عصبانی شدند و حرف‌زدن درباره‌اش را در شأن خود نمی‌دانستند.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=ابر زمانه و ابر زلف |ژورنال= مجلهٔ اندیشه‌وهنر|تاریخ= آذر۱۳۴۳}}</ref>
====دیدگاه بهار راجع‌به [[جلال آل‌احمد]]====
مقاله‌های جدید او(شهریور ۴۴ این دیدگاه ثبت شده‌است) نشان‌دهندهٔ بی‌اطلاعی‌اش در مسائل هنری است و تنگ‌نظری و ادا. [...]نظریه‌هایش دربارهٔ تئاتر و نقاشی به‌کلی غلط است. برداشتی که از ادبیات معاصر فرانسه دارد غلط است. برداشتی که از ادبیات قرن نوزدهم روسیه دارد، غلط است.<ref>{{یادکرد ژورنال ||عنوان=دربارهٔ آن‌چه که به نقد در نمی‌آید |پیوند= }}</ref>
====دیدگاه بهار راجع‌به [[فرخ تمیمی]]====
از نظر بهار، تمیمی ذهن هنری مستقلی ندارد، بسیار تأثیر پذیر است ، به‌دنبال رسم روز می‌رود و  از دید و سبک بی‌بهره‌ است. بهار در رابطه با اشعار کتاب [[خسته از بی‌رنگی‌ی تکرار]] چنین می‌گوید:«شعرهای کتاب، به‌خصوص دو قسمت اول به‌شدت کهنه و تکراری‌اند.»<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=دربارهٔ تمیمی، کدکنی، مطهری و کیانوش }}</ref>
====دیدگاه بهار راجع‌به اشعار [[محمدرضا شفیعی کدکنی]]====
«اگر آقای کدکدنی بتواند از تأثیر [[مهدی اخوان ثالث]] خلاص شود و اگر بتواند تشبیهات زیبا به‌کار نبرد و پرگویی نکند و اگر بتواند زبان شعری‌اش را به‌حدی وسیع کند که درعین حال شعر عاشقانه یا وصفی هم در آن خوش بنشیند و اگر بتواند فکر ابتدایی را در شعر صحیح بسط دهد و اگر و اگر... چه‌خوب می‌شود.»<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=دربارهٔ تمیمی، کدکنی، مطهری و کیانوش }}</ref>


====دیدگاه بهار به [[جلال آل‌احمد]] (ثبت:۱۳۴۴)====
مقاله‌های جدید او نشان‌دهندهٔ بی‌اطلاعی‌اش در مسائل هنری است و تنگ‌نظری و ادا. [...] نظریه‌هایش دربارهٔ تئاتر و نقاشی به‌کلی غلط است. برداشتی که از ادبیات معاصر فرانسه دارد غلط است. برداشتی که از ادبیات قرن نوزدهم روسیه دارد، غلط است.<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان= دربارهٔ آنچه به نقد درنمی‌آید.|تاریخ= شهریور۱۳۴۴|ژورنال= اندیشه‌وهنر}}</ref>


====[[فرخ تمیمی]] و نظر بهار====
از نظر بهار، ''تمیمی'' ذهن هنری مستقلی ندارد و بسیار تأثیر‌پذیر است. به‌دنبال رسم روز می‌رود و از دید و سبک بی‌بهره‌ است. بهار دربارهٔ اشعار کتاب [[خسته از بی‌رنگی‌ تکرار]] چنین می‌گوید:
:«شعرهای کتاب، به‌خصوص دو قسمت اول به‌شدت کهنه و تکراری‌اند.<ref name = ''نظرات بهار''/>»


===همراهی‌های سیاسی===
====دیدگاه بهار درباب اشعار [[محمدرضا شفیعی کدکنی]]====
 
«اگر آقای کدکنی بتواند از تأثیر [[مهدی اخوان ثالث]] خلاص شود و اگر بتواند تشبیهات زیبا به‌کار نبرد و پرگویی نکند و اگر بتواند زبان شعری‌اش را به‌حدی وسیع کند که درعین‌حال شعر عاشقانه یا وصفی هم در آن خوش بنشیند و اگر بتواند فکر ابتدایی را در شعر صحیح بسط دهد و اگر و اگر... چه‌خوب می‌شود.»<ref name = ''نظرات بهار''/>
===مخالفت‌های سیاسی===
 
===نامه‌های سرگشاده===
 
===نام‌های دسته‌جمعی===
 
===بیانیه‌ها===
 
===جملهٔ موردعلاقه در کتاب‌هایش===
 
===جمله‌ای از ایشان===
 
===نحوهٔ پوشش===
 
===تکیه‌کلام‌ها===
 
===خلقیات===
 
===منزلی که در آن زندگی می‌کرد (باغ و ویلا)===
 
===گزارش جامعی از سفرها(نقشه همراه مکان‌هایی که به آن مسافرت کرده است)===
 
===برنامه‌های ادبی که در دیگر کشورها اجرا کرده است===
 
===ناشرانی که با او کار کرده‌اند===
 
===بنیان‌گذاری===
 
===تأثیرپذیری‌ها===
 
===استادان و شاگردان===
 
===علت شهرت===
 
===فیلم ساخته شده براساس===
 
===حضور در فیلم‌های مستند دربارهٔ خود===
 
===اتفاقات بعد از انتشار آثار===
 
===نام جاهایی که به اسم این فرد است===
 
===کاریکاتورهایی که درباره‌اش کشیده‌اند===
 
===مجسمه و نگاره‌هایی که از او کشیده‌اند===
 
===ده تا بیست مطلب نقل‌شده از نمونه‌های فوق از مجلات آن دوره===
 
===برگه‌هایی از مصاحبه‌های فرد===


[[پرونده:11150145 756875554426078 3993652000349408664 n.jpg |220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''صفحهٔ اول نقد بهار بر فیلم اودیسهٔ فضایی'''</center>]]
[[پرونده:998307 597323130340635 1947440088 n.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''طرحی که [[آیدین آغداشلو]] براساس نمایشنامه‌ٔ [[بهمن فرسی]] کشیده‌است.{{سخ}} آغداشلو گفته‌است که در کشیدن مرد، از ظاهر شمیم بهار در آن سال‌ها الهام گرفته و سعی کرده‌‌است مرد را شبیه به او طراحی کند.'''</center>]]
==آثار و منبع‌شناسی==
==آثار و منبع‌شناسی==
[[پرونده:11150145 756875554426078 3993652000349408664 n.jpg |220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''صفحهٔ اول نقد بهار بر فیلم اودیسهٔ فضایی'''</center>]]
[[پرونده:998307 597323130340635 1947440088 n.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''طرحی که [[آیدین آغداشلو]] بر اساس نمایشنامه‌ٔ [[بهمن فرسی]] کشیده‌است.{{سخ}} آغداشلو گفته‌است که در کشیدن مرد، از ظاهر شمیم بهار در آن سال‌ها الهام گرفته و سعی کرده‌‌است مرد را شبیه به او طراحی کند.'''</center>]]
===سبک و لحن و ویژگی آثار===
===سبک و لحن و ویژگی آثار===
شمیم بهار و نویسندگان هم‌سبك او را باید از آغازگران مدرنیسم در یك مفهوم فكرى و به‌خصوص ساختارى دانست. آن‌ها فرایند غیرقابل انكار دوره‌اى تاریخى هستند كه تمایل به فرم هاى غیررئالیستى و به واقع عینی‌نما در جامعهٔ ادبى ایران دیده مى شود. كشف ادبیات آمریكا و بازخوانى دقیق آثار سوررئالیستى، اكسپرسیونیستى و حتى رمان نو فرانسوى باعث مى شود ایشان از قالب داستان مرسوم ایرانى كه روى به رئالیسم (در شكل هاى مختلف خود) دارد تخطى كرده و راوى فضاهاى بورژوا و شاعرانه شوند. <ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=آه‍س‍ت‍ه‌گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌ ش‍ده‌ - ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار }}</ref>{{سخ}}
شمیم بهار و نویسندگان هم‌سبک او را باید از آغازگران مدرنیسم در یک مفهوم فکرى و به‌خصوص ساختارى دانست. آن‌ها فرایند انکارناپذیر دوره‌اى تاریخى‌اند که تمایل به فرم‌هاى غیررئالیستى و به‌واقع عینی‌نما در جامعهٔ ادبى ایران دارند. کشف ادبیات آمریکا و بازخوانى دقیق آثار سوررئالیستى، اکسپرسیونیستى و حتى رمان نو فرانسوى باعث مى‌شود از قالب داستان مرسوم ایرانى که روى به رئالیسم، در شکل‌هاى مختلف خود دارد تخطى کرده و راوى فضاهاى بورژوا و شاعرانه شوند.<ref name = ''سبک''>{{یادکرد ژورنال |عنوان= آه‍س‍ت‍گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌ ش‍ده‌، ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار|تاریخ= ۱۵اس‍ف‍ن‍د۱۳۸۳|ژورنال= روزنامهٔ شرق}}</ref>{{سخ}}
شمیم بهار از درك مدرنیته اجتماعى كه سیستم و مختصات آن در زیست شهرى انسانش معین و مشخص است به سمت روایتى مدرن حركت كرده است. این نكته ظریف تمایز بین او و بسیارى از نویسندگان دیگر كه راویان طبقه متوسط بودند به وجود مى آورد. به طور مثال آن روند پارودیك بهرام صادقى در نگاه این نویسنده دیده نمى شود و به همین دلیل مى توان شمیم بهار را نویسنده اى با مشخصاتى منحصر به فرد دانست. او مدرن بودن را نه به عنوان یك عنصر در حال زوال و یا پارودیك، بلكه در منظر نوعى رابطه ذهنى با احساسات و اشیا مى داند. رابطه اى كه برآمده از زندگى بورژواى تهرانى دوران شمیم بهار است.<ref>{{یادکرد ژورنال |عنوان=آه‍س‍ت‍ه‌گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌ ش‍ده‌ - ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار }}</ref>
شمیم بهار از درک مدرنیته اجتماعى که سیستم و مختصات آن در زیست شهرى انسانش معین و مشخص است به سمت روایتى مدرن حرکت کرده‌ است. این نکته ظریف تمایزی بین او و بسیارى از نویسندگان دیگر که راویان طبقهٔ متوسط بودند به‌وجود مى‌آورد. به‌طورمثال آن روند پارودیک [[بهرام صادقى]] در نگاه این نویسنده دیده نمى‌شود و به‌همین‌دلیل مى‌توان شمیم بهار را نویسنده‌اى با مشخصاتى منحصربه‌فرد دانست. او مدرن‌بودن را نه به‌عنوان یک عنصر درحال زوال یا پارودیک، بلکه در منظر نوعى رابطهٔ ذهنى با احساسات و اشیا مى‌داند. رابطه‌اى که برآمده از زندگى بورژواى تهرانى دوران شمیم بهار است.<ref name = ''سبک''/>{{سخ}}
===کارنامه و فهرست آثار===
بهار از آن دست نویسندگان است که داستان را حول محور عشق می‌نویسد. عشقی که هرگز به وصال ختم نمی‌شود؛ ولی در این مسیر عاشق و معشوق بارها باهم صحبت می‌کنند. این رابطه است که در داستان‌های شمیم بهار مهم و بزرگ جلوه داده‌ می‌شود. رابطه از منظر بهار یک شبکه نیست، یک حرکت دونفره است. شخصیت‌های بهار نیز گاهی ناتوان در برقراری رابطه‌اند. گفت‌وگوها، مکالمات و نامه‌نگاری‌ها رابطه‌ای را پیش می‌برند. اینکه چگونه در مکالمه‌ای با یکدیگر سخن می‌گویند و چه برداشتی از زندگی دارند، دختر و پسر گاهی نظر خود را دربارهٔ مسائل فرعی بیان می‌کنند و این‌ گونه یکدیگر را بهتر می‌شناسند.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
شمیم بهار در توصیف بحران ناامیدی‌های احساسی روشن‌فکران اروپادیدهٔ مرفه موفق بوده‌ است. او به‌نوعی اولین نویسنده در تاریخ ادبیات ایران است که در داستان‌هایش به مسئلهٔ مهاجرت می‌پردازد. داستان‌های او بیانگر دغدغه‌های قشر روشنفکر شکست‌خورده‌ است. او در این داستان‌ها می‌کوشد با نثری بی‌تکلف که آهنگ طبیعی کلام محاوره‌ای را دارد، آشفتگی‌ها و تلاطم‌های عاطفی گروهی جوانان تحصیل کرده و مرفه تهران را بازتاب دهد. مشغله ذهنی‌اش بیان ناپایداری عشق و زندگی است. دلبستگی‌ها منتهی به ناامیدی می‌شود. در داستان‌هایش ماجرا از میانه شروع می‌شود و خواننده گویی که دارد استراق سمع می‌کند. خواننده باید از گفته‌های جسته و گریخته‌ٔ آن‌ها وارد فضا و جریان داستان شود. اهمیت داستان‌ها در شرح وقایع نیست، در القای حالت‌هاست. ساختار همهٔ داستان‌ها بر مبنای محیطی مشترک(باغ‌های شمال تهران، رستوران‌ها و آپارتمان‌هایی در اروپا است. آدمی که در داستان قبلی در مرکز وقایع بوده در داستان بعدی در حاشیه قرار می‌گیرد و برعکس، دوبار ماجرایی واحد از دید یکی از طرفین درگیر دیده می‌شود.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>


===کارنامهٔ تلاش‌های شمیم===
====داستان کوتاه====
====داستان کوتاه====
#داستان «طرح»، تابستان ۱۳۴۲
# «طرح»، تابستان۱۳۴۲
#داستان «این‌جا که هستیم»، بهار ۱۳۴۳
# «اینجا که هستیم»، بهار۱۳۴۳
#داستان «پاییز»، پاییز ۱۳۴۳.
# «پاییز»، پاییز۱۳۴۳.
#داستان «ابر بارانش گرفته»، بهار ۱۳۴۴.
# «ابر بارانش گرفته»، بهار۱۳۴۴.
#داستان «اردی‌بهشت چهل‌وشش»، تابستان ۱۳۴۶.
# «اردیبهشت چهل‌وشش»، تابستان۱۳۴۶.
#داستان «شش حکایت کوتاه از گیتی سروش»، تابستان ۱۳۴۷.
# «شش حکایت کوتاه از گیتی سروش»، تابستان۱۳۴۷.
#داستان «سه داستان عاشقانه: روایت‌های بهمن، گیو و فرهاد»، ضمیمه اندیشه و هنر، دفتر سوم از کتاب هفتم، اردی‌بهشت و خرداد ۱۳۵۲
# «سه داستان عاشقانه: روایت‌های بهمن، گیو و فرهاد»، ضمیمه اندیشه و هنر، دفتر سوم از کتاب هفتم، اردیبهشت و خرداد۱۳۵۲
====نقد سینمایی====
 
#نقدی بر فیلم «۲۰۰۱: یک ادیسهٔ فضایی»، اثر استنلی کوبریک، اندیشه و هنر، آبان ۱۳۴۷
====نقد سینمایی و ادبی (چاپ‌شده در [[مجله اندیشه‌وهنر|مجلهٔ اندیشه‌وهنر]])====
#نقدی بر فیلم «خانه سیاه است»، اثر فروغ فرخزاد، اندیشه و هنر، شمارهٔ ۸، دورهٔ ۴، مهر ۱۳۴۲
# «۲۰۰۱: یک ادیسهٔ فضایی» اثر استنلی کوبریک، آبان۱۳۴۷
#نقدی بر فیلم «خشت و آینه»، اثر ابراهیم گلستان، اندیشه و هنر، بهمن ۱۳۴۴
# «آگراندیسمان» اثر میکل‌آنجلو آنتونیونی، خرداد۱۳۴۶
#نقدی بر آثار احمد شاملو و فروغ فرخ‌زاد، با نام مستعار «فرامرز خیبری»، اندیشه و هنر، دورهٔ ۵، شمارهٔ ۳ و ۵، خرداد و دی ۱۳۴۳
# «سیاوش در تخت‌جمشید اثر [[فریدون رهنما]]، کتاب ۶، آذر۱۳۴۶
#نقدی بر فیلم «آگراندیسمان»، اثر میکل‌آنجلو آنتونیونی، اندیشه و هنر، خرداد ۱۳۴۶
# «خشت و آینه» اثر [[ابراهیم گلستان]]، بهمن۱۳۴۴
#نقدی بر فیلم «سیاوش در تخت‌جمشید، اثر فریدون رهنما، اندیشه و هنر، کتاب ۶، آذر ۱۳۴۶
# نقدی هم‌زمان بر اشعار فرخ تمیمی، [[محمدرضا شفیعی کدکنی]]، سیاوش مطهری و محمود کیانوش، با نام مستعار «فرامرز خیبری»، دورهٔ ۵، شمارهٔ ۷، مهر۱۳۴۴
====نقد ادبی====
# مقالهٔ «دربارهٔ آنچه که به نقد درنمی‌آید» در نقدی هم‌زمان بر آثار [[محمدعلی جمال‌زاده]]، [[جلال آل‌احمد]] و [[صادق چوبک]]، شهریور۱۳۴۴
#نقدی بر نمایش‌نامهٔ «ابرزمانه و ابرزلف: نمایش‌نامه در چهار پرده»، اثر محمدعلی اسلامی ندوشن، اندیشه و هنر، آذر ۱۳۴۳
# نقدی بر آثار [[احمد شاملو]] و [[فروغ فرخزاد]]، با نام مستعار «فرامرز خیبری»، دوره۵، شماره۳و۵، خرداد و دی۱۳۴۳
#نقدی هم‌زمان بر اشعار فرخ تمیمی، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیاوش مطهری و محمود کیانوش، با نام مستعار «فرامرز خیبری»، اندیشه و هنر، دورهٔ ۵، شمارهٔ ۷، مهر ۱۳۴۴
# نقدی بر نمایشنامهٔ «ابرزمانه و ابرزلف: نمایشنامه در چهار پرده» اثر [[محمدعلی اسلامی ندوشن]]، آذر۱۳۴۳
#مقالهٔ «دربارهٔ آنچه که به نقد درنمی‌آید» در نقدی هم‌زمان بر آثار محمدعلی جمالزاده، جلال آل‌احمد و صادق چوبک، اندیشه و هنر، شهریور ۱۳۴۴
# «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد، شماره۸، دوره۴، مهر۱۳۴۲


===منبع‌شناسی===
* «دیروز»، مجموعه عکسی به‌کوشش حمید شاهرخ، تهران: رشدیه، ۱۳۹۶
* «نقدی بر سکوت روشن‌فکری سالم»، میثم امیری، خبرگزاری تسنیم، ۱۳مهر۱۳۹۵
* «بررسی تطبیقی آثار جی.دی. سالینجر و شمیم بهار»، افسانه ده‌کامه و عسگر عسگری حسنکلو. دومین همایش ملی ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی، ۱۳شهریور۱۳۹۳
* «...آسمان پیدا نیست»، [[مهدی یزدانی‌‌خرم]]، روزنامهٔ شرق، ۹اسفند۱۳۸۳
* «برتپه‌های سبز مه‌گرفته»، محسن آزرم، روزنامهٔ شرق،۱۹مهر۱۳۸۳
* «دربارهٔ یک استاد، شمیم بهار»، محمد عبدی، نشریه فیلم و سینما، ش۱۲، فروردین۱۳۷۶


===جوایز و افتخارات===
[[پرونده:سلیننجر2222.jpg|220px|thumb|بندانگشتی|چپ|<center>'''جی.دی.سالینجر'''{{سخ}}بسیاری شمیم بهار را با سالینجر مقایسه می‌کنند.</center>]]
===بررسی تطبیقی شمیم بهار با جی‌.دی.سالینجر===
بهار در راه بهره‌گیری از ایده‌های نقد ادبی جدید حین بررسی داستان‌نویسی ایران کوشید تا در داستان‌های عاشقانه‌اش نشان دهد که درس‌های نویسندگی را از همینگوی، سالینجر و ناباکوف فراگرفته‌ است.<ref name =''صفحهٔ۷۱۴''>{{یادکرد کتاب|عنوان= صد سال داستان‌نویسی در ایران|صفحه=۷۱۴}}</ref><ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
عده‌ای از نویسندگان ایرانی نه‌تنها محتوا و موضوع را از داستان‌های آمریکایی گرفتند؛ بلکه از فرم و ساختار آن داستان‌ها نیز بسیار بهره بردند.
====پیوندداربودن، وجه مشترک====
ویژگی حائز اهمیت داستان‌های سالینجر و شمیم بهار حلقه‌واربودن آن‌هاست. نقطهٔ اشتراک داستان‌های سالینجر شخصیت‌هاست. عنصر و نشانه‌ای در بین چندین داستان تکرار می‌شود تا به مجموعه‌ای از داستان‌های پیوسته می‌رسد. این گونه داستان‌ها وحدت زمانی، مکانی، شخصیتی یا حتی درون‌مایه‌ای دارد. هر داستان مانند قطعه‌ای پازل است که باید جداجدا خوانده‌ شود و درآخر همگی باهم ارتباط دارد. داستان‌های پیوسته داستان‌هایی است که ضمن مستقل‌‌بودن، به یک واحد کلی‌تر و بزرگ‌تر هم مرتبط می‌شود.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
=====مصداق مشترکات=====
سالینجر دو مجموعه از این گونه داستان‌های پیوسته دارد. یکی داستان‌هایی که به خانوادهٔ گلس مربوط می‌شود که شامل دو اثر است؛ اولی «فرانی و زویی، نه داستان» که [[احمد گلشیری]] با نام «دلتنگی‌های نقاش خیابان چهل‌وهشتم» به‌چاپ رساند و دومی «تیرهای سقف را بالا بزنید نجاران و سیمور و یک مقدمه». دوم داستان‌هایی که به خانواده کالفیلد برمی‌گردد؛ شامل «ناتور دشت» و داستان کوتاه «من خلم» می‌شوند. شخصیت‌ها در این داستان‌ها تکرار می‌شوند، گاهی محیط و محتوا هم یکسان می‌شوند. مثلاً روند شخصیت هولدن در دوره‌های مختلف را در چند داستان امکان ردیابی و مقایسه دارد. گویی او برای خواننده انسانی کاملاً آشناست.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
شمیم بهار نیز از خانوادهٔ «سروش» در داستان‌هایش نقل می‌کند. گیتی سروش تقریباً در تمام داستان‌ها حضور دارد و شخصیت مشترک دیگر شامل این افراد است: احمد، مهرداد، گیتی سروش، نسرین، منیژه، فرهاد، تقی، منوچهر، محمود، فری و پریزاد. پروین در داستان «۶ حکایت کوتاه از گیتی سروش» و «طرح» و مهرداد نیز در داستان‌های «اردیبهشت۴۶» و «اینجا که هستم» حضور دارند.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>


===منبع‌شناسی (منابعی که دربارهٔ آثار فرد نوشته شده است)===
====اشتراک در محتوا====
به‌جز شباهت میان ساختار و فرم‌ داستان‌ها ازلحاظ محتوایی نیز می‌توان میان آن‌ها مشترکاتی پیدا کرد. شمیم بهار مانند سلینجر به‌ خودِ عواطف و احساسات آن‌ها می‌پردازد. سخنانی که میان دختر و پسر ردوبدل می‌شود، ارزش‌های آن‌ها را نشان می‌دهد؛ جوانانی که در حوادث روز‌مره خم می‌شوند. بهار اغلب به جوانان مرفه و دانشجویی می‌پردازد که از زندگی ماشینی و سرمایه‌داریِ درحال ویران‌شدن‌اند. سالینجر هم در اکثر داستان‌هایش به جوانان طبقه‌ٔ مرفه جامعه می‌پردازد که درگیر عشق‌اند. حانوادهٔ کالفیلد و گلس هر دو مرفه‌اند. ازطرفی حوادث پس از جنگ جهانی دوم آن‌ها را ناامید و پوچ‌گرا کرده‌ است.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>


===بررسی تطبیقی شمیم بهار با جی. دی. سالینجر===
====تکراری‌بودن، تقاوتی است!====
بهار که در راه بهره‌گیری از ایده‌های نقد ادبی جدید در بررسی داستان‌نویسی در ایران کوشا بود، در داستان‌های عاشقانه‌اش نشان داد درس‌های نویسندگی را از همینگوی، سالینجر و ناباکوف فراگرفته‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان = صد سال داستان‌نویسی در ایران|صفحه=۷۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
داستان‌های بهار نمایندهٔ یک دوره و طبقه در تاریخ معاصر ایران‌ است. جوانان ناامید پس از کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ به‌ انزوا پناه می‌برند و هرچه انجام می‌دهند به ناکامی منجر می‌شود. گویی بداقبالی و شومی، این جوانان را دربرگرفته‌ است. حتی در روابط عاشقانهٔ خود شکست می‌خورند. زندگی ماشینی و مدرنیسم کم‌کم زندگی آن‌ها را احاطه می‌کند و چیزی که برایشان می‌ماند، تنهایی، غم‌زدگی و ناکامی است.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
عده‌ای از نویسندگان ایرانی نه‌تنها محتوا و موضوع را از داستان‌های آمریکایی گرفتند، بلکه از فرم و ساختار داستان‌های آن‌ها نیز بسیار بهره بردند.{{سخ}}
شخصیت‌هایی که سالینجر به‌صورت حلقه‌وار در داستان‌هایش آورده‌ است شناسنامه‌ دارند. خواننده با آن‌ها آشنا و حتی دوست می‌شود؛ اما شمیم آن‌طورکه بایدوشاید به‌ شخصیت‌هایش نپرداخته‌ است. موضوع داستان‌های بهار گاهی تکراری می‌شود، درحالی‌که هرگز این‌ اتفاق در داستان‌های سالینجر نمی‌افتد.
ویژگی حائز اهمیت داستان‌های سالینجر و شمیم بهار حلقه‌وار بودن آن‌هاست. نقطهٔ اشتراک داستان‌های سالینجر شخصیت‌های آن‌هاست. یک عنصر و نشانه‌ای در بین چندین داستان تکرار می‌شود تا به یک مجموعه داستان‌های پیوسته می‌رسند. این گونه داستان‌ها وحدت زمانی، مکانی، شخصیتی و یا حتی درون‌مایه‌ای دارند. هر داستان مانند قطعه‌ای پازل است که باید جداجدا خوانده‌شود و درآخر همگی با هم در ارتباط هستند. داستان‌های پیوسته داستان‌هایی هستند که در حین آن‌که مستقلند به یک واحد کلی‌تر و بزرگ‌تر هم مرتبط می‌شوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
سالینجر دو مجموعه از این گونه داستان‌های پیوسته دارد. یکی داستان‌هایی که به خانوادهٔ گلس مربوط می‌شودکه آن‌ها شامل «فرانی و زویی، نه داستان»(که در ایران با نام «دلتنگی‌های نقاش خیابان چهل‌وهشتم» توسط [[احمد گلشیری]] به‌چاپ رسیده‌‌است.)، «تیرهای سقف را بالا بزنید نجاران و سیمور و یک مقدمه» هستند و دوم داستان‌هایی که به خانواده کالفیلد برمی‌گردد که آن‌ها شامل «ناتور دشت» و داستان کوتاه «من خلم» می‌شوند. شخصیت‌ها در این داستان‌ها تکرار می‌شوند، گاهی محیط و محتوا هم یکسان می‌شوند. برای مثال ما می‌توانیم روند شخصیت هولدن در دوره‌های مختلف را در چند داستان ببینیم و مقایسه کنیم. گویی او برای ما انسان کاملاً آشنایی شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
شمیم بهار نیز از خانوادهٔ «سروش» در داستان‌هایش نقل می‌کند. گیتی سروش تقریباً در تمام داستان‌ها حضور دارد و شخصیت مشترک دیگر شامل: احمد، مهرداد، گیتی سروش، نسرین، منیژه، فرهاد، تقی، منوچهر، محمود، فری و پریزاد می‌شوند. پروین در داستان «۶ حکایت کوتاه از گیتی سروش» و «طرح» و مهرداد نیز در داستان‌های «اردی‌بهشت ۴۶» و «اینجا که هستم» حضور دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
به‌جز شباهت میان ساختار و فرم‌ها داستان‌ها، از لحاظ محتوایی نیز می‌توان میان آن‌ها اشتراکاتی پیدا کرد. شمیم بهار مانند سلینجر به‌خود عواطف و احساسات آن‌ها می‌پردازد. سخنانی که میان دختر و پسر رد و بدل می‌شوند، ارزش‌های آن‌ها را نشان می‌دهد؛ جوانانی که در حوادث روز‌مره خم می‌شوند. شمیم بهار هم اغلب به جوانان مرفه و دانشجو می‌پردازد که از زندگی ماشینی و سرمایه‌داری در حال ویران شدن هستند. سالینجر هم در اکثر داستان‌هایش به جوانان طبقه‌ٔ مرفه جامعه می‌پردازد که درگیر عشق‌اند. حانوادهٔ کالفیلد و گلس هر دو مرفه‌اند. ازطرفی حوادث پس از جنگ جهانی دوم آن‌ها را ناامید و پوچ‌گرا کرده‌است.
داستان‌های شمیم بهار نمایندهٔ یک دوره و طبقه در تاریخ معاصر ایران‌اند. جوانان ناامید پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به‌انزوا پناه می‌برند و هرچه انجام می‌دهند به ناکامی منجر می‌شود. گویی بداقبالی و شومی این جوانان را دربرگرفته‌است. حتی در روابط عاشقانهٔ خود شکست می‌خورند. زندگی ماشینی و مدرنیسم کم‌کم دارد زندگی آن‌ها را احاطه می‌کند و چیزی که برای آن‌ها می‌ماند، تنهایی، غم‌زدگی و ناکامی است.
<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
شخصیت‌هایی که سالینجر به‌صورت حلقه‌وار در داستان‌هایش آورده‌است دارای شناسنامه‌اند. خواننده با آن‌ها آشنا و حتی دوست می‌شود. اما شمیم بهار آن‌طور که باید و شاید به‌ شخصیت‌هایش نپرداخته‌است. موضوع داستان‌های بهار گاهی تکراری می‌شود، درحالی‌که هیچ‌گاه این‌ اتفاق در داستان‌های سالینجر نمی‌افتد. خواننده در خلال خواندن و درک داستان‌های بهار دچار ابهام می‌شود، درحالی‌که داستان‌های سالینجر بسیار واضح هستند و خواننده برای درک آن‌ها به‌ مشکلی بر نمی‌خورد. شمیم بهار در استفاده از نامه‌نگاری و تلفن گاهی زیاده‌روی می‌کند که این زیاده‌روی و افراط موجب طولانی‌شدن بحث و خستگی خواننده می‌شود، اما خواننده حین خواندن این قسمت‌ها در داستان‌های سالینجر نه‌تنها خسته نمی‌شود، بلکه آن قسمت‌ها را یکی از جالب‌ترین قسمت‌ها می‌داند. شمیم بهار هیچ‌گاه محبوبیت سالینجر را به‌دست نیاورد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>


====فرق دوم: ابهام و افراط در آثار بهار====
خواننده حین خواندن و درک داستان‌های بهار دستخوش ابهام می‌شود؛ درحالی‌که داستان‌های سالینجر بسیار واضح‌اند و خواننده برای درک آن‌ها به‌ مشکلی برنمی‌خورد. شمیم بهار در استفاده از نامه‌نگاری و گفت‌وگوی تلفن، گاهی زیاده‌روی می‌کند که این زیاده‌روی و افراط موجب طولانی‌شدن بحث و خستگی خواننده می‌شود؛ اما خواننده حین خواندن این قسمت‌ها در داستان‌های سالینجر نه‌تنها خسته نمی‌شود، بلکه آن قسمت‌ها را یکی از جالب‌ترین قسمت‌های داستان می‌پندارد. بهار هرگز محبوبیت سالینجر را به‌دست نیاورد.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>


===ناشرانی که با او کار کرده‌اند===
===بررسی داستان کوتاه «ابر بارانش گرفته»===
===بررسی داستان کوتاه «ابر بارانش گرفته»===
در داستان‌های شمیم بهار شخصیت گیتی تکرار می‌شود. هفت داستان بهار تکمیل‌کنندهٔ پازلی است که به گیتی ختم می‌شود. حضور گیتی در تمام داستان‌ها باعث می‌شود ما نتوانیم بدون در نظر گرفتن همهٔ داستان‌ها دربارهٔ کلیت داستان‌های بهار نظری بدهیم.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =کتاب‌های شمیم بهار}}</ref>{{سخ}}
در داستان‌های شمیم بهار شخصیت گیتی تکرار می‌شود. هفت داستان بهار تکمیل‌کنندهٔ پازلی است که به گیتی ختم می‌شود. حضور گیتی در تمام داستان‌ها باعث می‌شود خوانند نتواند بدون درنظرگرفتن همهٔ داستان‌ها دربارهٔ کلیت داستان‌های بهار نظر دهد.<ref name="karaketab"/> {{سخ}}
داستان کوتاه«ابر بارانش گرفته» روایت جوانی است به‌نام منوچهر که برای دوستش نامه‌ای می‌نویسد و در این نامه از زندگی و از عشقش به گیتی می‌گوید. این داستان فقط شرح این نامه است و جز این نامه چیز اضافه‌ای ندارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
داستان کوتاه «ابر بارانش گرفته» روایت جوانی است به‌ نام منوچهر که برای دوستش نامه‌ای می‌نویسد و در این نامه از زندگی و از عشقش به گیتی می‌گوید. این داستان فقط شرح این نامه است و جز این نامه چیز اضافه‌ای ندارد.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
منوچهر یک روزنامه‌نگار است و در حوادث روزانهٔ شهر غرق شده‌است. به روزمرگی زندگی‌اش عادت کرده‌است، تا هنگامی که با گیتی دوست‌دختر دوستش آشنا می‌شود. این آشنایی زندگی او را تغییر می‌دهد و چهرهٔ جدیدی از زندگی را پیش روی او قرار می‌دهد. حال منوچهر این وقایع را برای دوستش در نامه می‌نویسد. او به صراحت از عشقش به گیتی نمی‌گوید و خواننده از لا‌به‌لای احساسات منوچهر پی به این علاقه می‌برد. آن چیزی که برای خواننده جذاب می‌شود احساسات زیبا و پاک منوچهر است. گیتی هم به‌عنوان یک شخصیت اصلی زن جذاب، بی‌باک و شاداب است که می‌خواهد خاطرات و هویتش را از میان کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خیابان‌های تهران پیدا کند. در طول این نامه اتفاق خاصی نمی‌افتد، فقط ما با احساسات جدید منوچهر آشنا می‌شویم.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
منوچهر روزنامه‌نگاری است غرق‌شده در حوادث روزانهٔ شهر و عادت‌کرده به روزمرگی زندگی‌اش تااینکه با گیتی دوست‌دختر دوستش آشنا می‌شود. این آشنایی زندگی او را تغییر می‌دهد و چهرهٔ جدیدی از زندگی را پیش‌روی او قرار می‌دهد. حال منوچهر این وقایع را برای دوستش در نامه می‌نویسد. او به‌صراحت از عشقش به گیتی نمی‌گوید و خواننده از لا‌به‌لای احساسات منوچهر پی به این علاقه می‌برد. آنچه برای خواننده جذاب می‌شود احساسات زیبا و پاک منوچهر است. گیتی هم به‌عنوان یک شخصیت اصلی زن جذاب، بی‌باک و شاداب است و می‌خواهد خاطرات و هویتش را از میان کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خیابان‌های تهران پیدا کند. طی این نامه اتفاق خاصی نمی‌افتد، فقط ما با احساسات جدید منوچهر آشنا می‌شویم.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
گیتی یک روشن‌فکر کتاب‌خوان است. بسیار به ادبیات علاقه دارد و بیشتر مواقع راجع‌به ادبیات با منوچهر صحبت می‌کند. ابتدا منوچهر علاقه‌ای نشان نمی‌دهد، ولی پس از مدتی و به‌علت علاقه به‌ گیتی او نیز به‌ادبیات علاقه‌مند می‌شود؛ مخصوصاً هملت:«هملت در داستان به‌صورت کلید داستان عمل می‌کند. هملت عاشق مردّد مالیخولیایی که تحت سلطهٔ احساسی بیان‌نشدنی قرار دارد و از خویشتن می‌گذرد و دوامی از وظیفه‌شناسی و ایثار می‌آفریند، روحیهٔ منوچهر را بازتاب می‌دهد. منوچهر مثل او در کشمکش با عواطف خویش است، در هراس و اضطراب دست‌وپا می‌زند و احساس گناه می‌کند.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان = صد سال داستان‌نویسی در ایران|صفحه=۷۱۸}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>{{سخ}}
گیتی یک روشن‌فکر کتاب‌خوان است. بسیار به ادبیات علاقه دارد و بیشتر مواقع در زمینهٔ ادبیات با منوچهر صحبت می‌کند. ابتدا منوچهر علاقه‌ای نشان نمی‌دهد؛ ولی پس از مدتی و به‌علت علاقه به‌ گیتی او نیز به‌ادبیات علاقه‌مند می‌شود، به‌ویژه به هملت: «هملت در داستان به‌صورت کلید داستان عمل می‌کند. هملت عاشق مردّد مالیخولیایی که تحت سلطهٔ احساسی بیان‌نشدنی قرار دارد و از خویشتن می‌گذرد و دوامی از وظیفه‌شناسی و ایثار می‌آفریند، روحیهٔ منوچهر را بازتاب می‌دهد. منوچهر مثل او در کشمکش با عواطف خویش است. در هراس و اضطراب دست‌وپا می‌زند و احساس گناه می‌کند.»<ref name =''صدسال''>{{یادکرد کتاب|عنوان= صد سال داستان‌نویسی در ایران|صفحه=۷۱۸}}</ref><ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
با توجه به‌نامه مشخص می‌شود که گیتی در انتها به اروپا باز می‌گردد و منوچهر چیزی از عشقش بروز نمی‌دهد.«او در مقابل دوست قدیمی و در مقابل عشقش تردید دارد»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان = صد سال داستان‌نویسی در ایران|صفحه=۷۱۸}}</ref>{{سخ}} و به نوعی نمی‌داند کدام را انتخاب کند و در آخر «منوچهر می‌ماندو عشق بیان نشده‌اش.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان = صد سال داستان‌نویسی در ایران|صفحه=۷۱۸}}</ref> در این داستان منوچهر می‌خواهد احساسش را از طریق کلمات به‌صورت غیرمستقیم و نه مستقیم توضیح بدهد. سبک شمیم بهار در این داستان پرحرفی و حدیث‌ نفس نیست و او مانند یک شاعر کلمات را در کنار هم می‌چیند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار}}</ref>
از مضمون نامه مشخص می‌شود که گیتی درانتها به اروپا باز می‌گردد و منوچهر چیزی از عشقش بروز نمی‌دهد. «او درمقابل دوست قدیمی و د مقابل عشقش تردید دارد.»<ref name =''صدسال''/>{{سخ}} و به‌نوعی نمی‌داند کدام را انتخاب کند و در آخر «منوچهر می‌ماند و عشق بیان‌نشده‌اش.»<ref name =''صدسال''/> در این داستان منوچهر می‌خواهد احساسش را از طریق کلمات به‌صورت غیرمستقیم و نه مستقیم توضیح بدهد. سبک شمیم بهار در این داستان پرحرفی و حدیث‌ نفس نیست و او مانند هر شاعری کلمات را کنارهم می‌چیند.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>
 
===تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها===
 


==نوا، نما، نگاه==
===«طرح» و بررسی‌اش===
===خواندنی و شنیداری و تصویری و قطعاتی از کارهای وی (بدون محدودیت و براساس جذابیت نمونه‌های شنیداری و تصویری انتخاب شود)===
داستان «طرح»، نخستین داستان کوتاه شمیم بهار است که تابستان۱۳۴۲ در [[مجله اندیشه‌وهنر|مجلهٔ اندیشه‌وهنر]] چاپ شد. در «طرح» راوی سری به دختر عمه‌اش، پروین در آمریکا می‌زند. راوی مشغول تحصیل در رشتهٔ پزشکی است. پروین نیز با مردی آمریکایی ازدواج کرده‌ و صاحب دختری شده‌ است.<ref name =''بررسی تطبیقی''/>{{سخ}}
راوی که خواننده هرگز پی‌نمی‌برد نامش چیست، پس از اتمام کلاس درس، به‌ دیدن «پروین» می‌رود. در آنجا دختر پروین را برای اولین بار می‌بیند. طی این دیدار، تجلی تفکرات ذهنی راوی همراه با شرح آنچه درحال رخ‌دادن است، این را برای خواننده روشن می‌کند که او عاشق دختری به‌نام «گیتی» است. گیتی هم‌کلاسی راوی است و او سعی دارد خود را به «گیتی» نزدیک کند. راوی پس از اینکه ساعاتی را با «پروین» می‌گذراند، از او و دخترش جدا می‌شود و روز بعد با شخصی به‌نام «پری» ملاقات می‌کند. اینجا خوانند می‌فهمد که شمیم بهار از نام «پری» و مشتقاتش به‌عنوان ابژه‌‌ای بهره‌ می‌گیرد که هیچ‌وقت فعل عشق بر آن تعلق نمی‌گیرد و فقط می‌توان تظاهر به دوست‌داشتن این ابژه کرد. «بدون احساس شادی و بدون احساس غم. بی‌تفاوت. [پری] خودش را هنوز نشناخته. خسته می‌شوم. همه همین را می‌گویند. پریوش و پریچهر و پریرخ و پریزاد.[...] می‌پرسم چش است. عاشقی؟ [می‌گوید] نه نه. ولی بوده.[...] پریوش و پریچهر و پریزاد. همه از عشق حرف بزنیم.[...] خسته‌ام. کسل و تنبل.»{{سخ}}
روز بعد، راوی با شخص دیگری به‌نام «کاترین» قرار ناهار دارد. بازهم همان اتفاق سابق رخ می‌دهد. طی قرار راوی فقط به‌تنها عشقش، «گیتی» می‌اندیشد. «حوصلهٔ کاترین را ندارم.» داستان همین‌طور پیش می‌رود. موضوع اصلی مکالمات فسرده و دلگیر راوی با دیگر دوستانش، عشق است و ناتوانی در آن. بیهودگیِ مطلقی در این زمینه که انگار دوایی برای دردش نیست. نه رفتار افرادی مثل «جان» و «مارک» که هر روز دنبال یک دخترند و نه رویکرد شخصی مثل راوی، دوای این درد است. این را خوانند جایی می‌فهمید که راوی درنهایت با گیتی قرار ملاقات می‌گذارد و با او تنها می‌شود؛ اما گویی تجلی آن عشقی که به گیتی دارد، سوژه‌ای است که حتی در این فضا که هر چیز سهل به‌نظر می‌رسد، فراچنگ آمدنش بسیار ناممکن می‌نماید. «به ضربان قلبم گوش می‌دهد و به من لبخند می‌زند. احساس آرامش بی‌حد و بی‌حوصلگی.[...] حوصله‌ام سرآمده. سرش روی شانه‌ام است. پاهایم را دراز می‌کنم. هیجان آرام گرفته.[...] نگاهش می‌کنم و لبخند می‌زنم. زشت شده.» اما راوی در دور باطل ندانم‌کاری، روزی که باز احساسات بر او غالب می‌شود، به‌ گیتی زنگ می‌زند. «الو. گیتی. دلم برایت تنگ شده. میایی؟»<ref>{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱= بهار|عنوان= طرح|ژورنال= اندیشه‌وهنر}}</ref>     




خط ۳۰۳: خط ۲۸۴:


== منابع ==
== منابع ==
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=همایون |نام۱=حسن |تاریخ= ۸ مهر ۱۳۹۷ |عنوان= بهار پس از نیم‌قرن|پیوند= |ژورنال=روزنامه ایران |دوره= |شماره=۶۸۸۷ |صفحات=۸ |doi= |تاریخ بازبینی= ۷ تیر ۱۳۹۸}}   
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= همایون |نام۱= حسن |تاریخ= ۸مهر۱۳۹۷|عنوان= بهار پس از نیم‌قرن|ژورنال= روزنامهٔ ایران|دوره= |شماره= ۶۸۸۷|صفحات= ۸|تاریخ بازبینی= ۷تیر۱۳۹۸}}   
#{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = شاهرخ|نام = حمید|عنوان = دیروز|ناشر = رشدیه|شهر = تهران|سال =۱۳۹۷|شابک= ۹۷۸۶۰۰۹۶۶۰۴۴۵}}
# {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی= شاهرخ|نام= حمید|عنوان= دیروز|ناشر= رشدیه|شهر= تهران|سال= ۱۳۹۷|شابک= ۹۷۸۶۰۰۹۶۶۰۴۴۵}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=بهار|نام۱=شمیم |تاریخ= مهر ۱۳۴۲ |عنوان=پژواک‌ها، خانه سیاه است |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=چهارم |شماره=۸ |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۷تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بهار|نام۱= شمیم|تاریخ= مهر۱۳۴۲|عنوان= پژواک‌ها خانه سیاه است|ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره= چهارم|شماره= ۸|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۷تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=بهار|نام۱=شمیم |تاریخ= بهمن ۱۳۴۴ |عنوان=درباره‌ی یک تجربه‌ی سینمایی |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=چهارم |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۷تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بهار|نام۱= شمیم|تاریخ= بهمن۱۳۴۴|عنوان= درباره‌ٔ یک تجربه‌ٔ سینمایی|ژورنال= اندیشه‌وهنر |دوره=چهارم|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۷تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=بهار|نام۱=شمیم |تاریخ= آذر ۱۳۴۶ |عنوان=توضیحی درباره‌ی «سیاوش در تخت جمشید» |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=  |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۷تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بهار|نام۱= شمیم|تاریخ= آذر۱۳۴۶|عنوان= توضیحی درباره‌ٔ «سیاوش در تخت جمشید» |ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره=  |صفحات= |تاریخ بازبینی= ۷تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=بهار|نام۱=شمیم |تاریخ= آذر ۱۳۴۳ |عنوان=ابر زمانه و ابر زلف |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=  |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۹تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بهار|نام۱= شمیم|تاریخ= آذر۱۳۴۳|عنوان= ابر زمانه و ابر زلف |ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره=  |صفحات= |تاریخ بازبینی= ۹تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=بهار|نام۱=شمیم |تاریخ= شهریور ۱۳۴۴ |عنوان=دربارهٔ آن‌چه که به نقد در نمی‌آید |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=  |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۹تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بهار|نام۱= شمیم|تاریخ= شهریور۱۳۴۴|عنوان= دربارهٔ آنچه به نقد درنمی‌آید|ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره=  |صفحات= |تاریخ بازبینی= ۹تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=خیبری|نام۱=فرامرز |تاریخ= مهر ۱۳۴۴ |عنوان=دربارهٔ تمیمی، کدکنی، مطهری و کیانوش |پیوند= |ژورنال=مجله اندیشه و هنر |دوره=پنجم  |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۹تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= خیبری|نام۱= فرامرز|تاریخ= مهر۱۳۴۴|عنوان= دربارهٔ تمیمی، کدکنی، مطهری و کیانوش|ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره= پنجم|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۹تیر ۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=غلامی |نام۱=احمد |نام خانوادگی۲=بهره‌مند |نام۲=شیما |تاریخ=۱۴ شهریور ۱۳۹۷ |عنوان=با اجازهٔ شمیم بهار |پیوند= |ژورنال=شرق |دوره= |شماره=۳۲۳۶ |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۷تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بیات|نام۱= محمد|تاریخ= ۴اردیبهشت۱۳۹۲|عنوان= شکم سیر، خیال راحت و نفرت از «فیلم‌فارسی»|ژورنال= روزنامه شرق|دوره= |صفحات= |تاریخ بازبینی= ۱۱تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=بهره‌مند |نام۱=شیما |تاریخ=۲۹اسفند۱۳۹۵ |عنوان=پیوستن پيگير و گسستن پيگير |پیوند= |ژورنال=شرق |دوره= |شماره=۱۳۹۶ |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۷تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= غلامی|نام۱= احمد|نام خانوادگی۲= بهره‌مند|نام۲= شیما|تاریخ= ۱۴شهریور۱۳۹۷|عنوان= با اجازهٔ شمیم بهار|ژورنال= روزنامه شرق|دوره= |شماره= ۳۲۳۶|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۷تیر ۱۳۹۸}}
#{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی =میرعابدینی = حسن|عنوان = صد سال داستان‌نویسی در ایران|ناشر = چشمه|شهر = تهران|سال =۱۳۸۰|شابک= ۹۷۸۹۶۴۶۱۹۴۴۹۶}}
# {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱= بهره‌مند|نام۱= شیما|تاریخ= ۲۹اسفند۱۳۹۵|عنوان= پیوستن پیگیر و گسستن پیگیر|ژورنال= روزنامه شرق|دوره= |شماره= ۱۳۹۶|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۷تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال|تاریخ=۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ |عنوان=کجای کار ایستاده‌ایم |پیوند= |ژورنال=شرق |دوره= |شماره=۲۰۰۸ |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۷تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی =میرعابدینی|نام= حسن|عنوان= صد سال داستان‌نویسی در ایران|ناشر= چشمه|شهر= تهران|سال= ۱۳۸۰|شابک= ۹۷۸۹۶۴۶۱۹۴۴۹۶}}
#{{یادکرد ژورنال|تاریخ=۲۶ اسفند ۱۳۵۳ |عنوان=شعر «اتاق‌ها» |پیوند= |ژورنال=هفته‌نامه تماشا |دوره= |شماره=۲۰۴ |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۸تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال|تاریخ= ۱۵اردیبهشت۱۳۹۳|عنوان= کجای کار ایستاده‌ایم|ژورنال= روزنامه شرق|دوره= |شماره= ۲۰۰۸|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۷تیر۱۳۹۸}}
#{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=یزذانی‌خرم |نام۱=مهدی|تاریخ=۱۵ اس‍ف‍ن‍د ۱۳۸۳ |عنوان=آه‍س‍ت‍ه‌گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌ ش‍ده‌ - ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار |پیوند= |ژورنال=روزنامه شرق |دوره= |شماره= |صفحات= |doi= |تاریخ بازبینی=۸تیر ۱۳۹۸ }}
# {{یادکرد ژورنال|تاریخ= تابستان۱۳۴۲|نام خانوادگی۱= بهار|نام۱= شمیم|عنوان= طرح|ژورنال= اندیشه‌وهنر|دوره= |شماره= |صفحات= |تاریخ بازبینی= ۱۳تیر۱۳۹۸}}
# {{یادکرد ژورنال|تاریخ= ۲۶اسفند۱۳۵۳|عنوان= شعر اتاق‌ها|ژورنال= هفته‌نامه تماشا|دوره= |شماره= ۲۰۴|صفحات= |تاریخ بازبینی= ۸تیر۱۳۹۸}}
# {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱= یزدانی‌خرم |نام۱= مهدی|تاریخ= ۱۵اس‍ف‍ن‍د۱۳۸۳|عنوان= آه‍س‍ت‍گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌‌ش‍ده‌، ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار|ژورنال= روزنامهٔ شرق|دوره= |شماره= |صفحات= |تاریخ بازبینی= ۸تیر۱۳۹۸}}


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان =کتاب‌های شمیم بهار|ناشر = وبگاه کاراکتاب|تاریخ = ۱دی۱۳۹۴|تاریخ بازدید = ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.karaketab.com/blog/387-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1‏|عنوان= کتاب‌های شمیم بهار|ناشر= وبگاه کاراکتاب|تاریخ= ۱دی۱۳۹۴|تاریخ بازدید= ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://www.haftmag.ir/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1/|عنوان =شمیم بهار، مرد همیشه پنهان دنیای هنر|ناشر = وبگاه هفت|تاریخ = ۲۷آذر۱۳۹۶|تاریخ بازدید = ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://www.haftmag.ir/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1/|عنوان= شمیم بهار، مرد همیشه پنهان دنیای هنر|ناشر= وبگاه هفت|تاریخ = ۲۷آذر۱۳۹۶|تاریخ بازدید= ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان =اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار|ناشر = صفحه فیسبوک پرویز جاهد|تاریخ = ۸/۱۱/۲۰۱۲|تاریخ بازدید = ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.facebook.com/notes/parviz-jahed/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/10151522434389278/|عنوان= اسطوره‌ای به‌ نام شمیم بهار|ناشر= صفحه فیسبوک پرویز جاهد| تاریخ= ۱۸آبان۱۳۹۱|تاریخ بازدید= ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://mana-ravanbod.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html/|عنوان =نگاهی به عکسی از شمیم بهار، آیدین آغداشلو و دکتر ناصر وثوقی|ناشر = وبلاگ روایت روانبد|تاریخ = ۶ خرداد ۱۳۹۷|تاریخ بازدید = ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://mana-ravanbod.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html/|عنوان= نگاهی به عکسی از شمیم بهار، آیدین آغداشلو و دکتر ناصر وثوقی|ناشر= وبلاگ روایت روانبد|تاریخ= ۶خرداد۱۳۹۷|تاریخ بازدید= ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://rasaaneh.com/2014/10/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7-%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85//|عنوان =یادداشت‌های شخصی(از شمیم بهار تا سموم زمستان – مصائب بیژن الهی در آنسوی هستی)
* {{یادکرد وب|نشانی= http://rasaaneh.com/2014/10/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7-%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85//|عنوان= یادداشت‌های شخصی (از شمیم بهار تا سموم زمستان، مصائب بیژن الهی در آن سوی هستی)|ناشر= وبگاه رسانه|تاریخ= مهر۱۳۹۳|تاریخ بازدید= ۷تیر۱۳۹۸}}
|ناشر = وبگاه رسانه|تاریخ = مهر ۱۳۹۳|تاریخ بازدید = ۷تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://www.khoroosjangi.com/1394/12/22/%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/|عنوان= و اما شمیم بهار|ناشر= وبگاه خروس جنگی|تاریخ= ۲۲اسفند۱۳۹۴|تاریخ بازدید= ۸تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی= http://www.khoroosjangi.com/1394/12/22/%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D8%B4%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1/|عنوان =و/ اما/ شمیم بهار
* {{یادکرد وب|نشانی=https://web.archive.org/web/20110909023204/http://gol-ku.blogspot.com/2010_01_01_archive.html/|عنوان= صندلی بگذاریم و بنشینیم و تاریخ پرافتخار نقدمان را نظاره کنیم!|ناشر= وبگاه دفترهای سپید بی‌گناهی|تاریخ= ۴اسفند۱۳۸۹|تاریخ بازدید= ۸تیر۱۳۹۸}}
|ناشر = وبگاه خروس جنگی|تاریخ = ۲۲ اسفند ۱۳۹۴|تاریخ بازدید = ۸تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی=https://azarm.persianblog.ir/QL36pqExLECb917W3Nrj-%D8%B4%D9%85%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D9%88%D8%B3-%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D9%88%D8%AF/|عنوان =شمیم بهار افسوس می‌شود...|ناشر= وبلاگ شمال از شمال‌غربی|تاریخ= ۵مهر۱۳۸۱|تاریخ بازدید= ۸تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی=https://web.archive.org/web/20110909023204/http://gol-ku.blogspot.com/2010_01_01_archive.html/|عنوان =صندلی بگذاریم و بنشینیم و تاریخ پرافتخار نقدمان را نظاره کنیم!  
* {{یادکرد وب|نشانی= https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان= بررسی تطبیقی آثار جی‌.دی. سالینجر و شمیم بهار|ناشر= وبگاه پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی|تاریخ= ۱۳شهریور۱۳۹۳|تاریخ بازدید= ۹تیر۱۳۹۸}}
|ناشر = وبگاه دفترهای سپید بی‌گناهی|تاریخ = ۲۵/۲/۲۰۱۰|تاریخ بازدید = ۸تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی=https://azarm.persianblog.ir/QL36pqExLECb917W3Nrj-%D8%B4%D9%85%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%B3%D9%88%D8%B3-%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D9%88%D8%AF/|عنوان =شميم بهار افسوس مي شود ...
|ناشر = وبلاگ شمال از شمال غربی|تاریخ = ۲۷/۹/۲۰۰۲|تاریخ بازدید = ۸تیر۱۳۹۸}}
* {{یادکرد وب|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=70811/|عنوان =بررسي تطبيقي آثار جي دي سالينجر و شميم بهار
|ناشر = وبگاه پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی|تاریخ =۱۳ شهریور ۱۳۹۳|تاریخ بازدید = ۹تیر۱۳۹۸}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ مرداد ۱۳۹۸، ساعت ۱۲:۳۷

شمیم بهار

شمیم بهار در منزل بیژن الهی[۱]
زمینهٔ کاری نویسندگی، نقد فیلم، نقد داستان، تدریس و سردبیری
زادروز ۱۳۱۷
محل زندگی تهران، انگلستان
نام(های)
دیگر 		فرامرز خیبری
پیشه نویسنده، منتقد، استاد دانشگاه
مدرک تحصیلی کارشناسی سینما
دلیل سرشناسی مجله اندیشه‌وهنر
اثرگذاشته بر بیژن الهی، آیدین آغداشلو، قاسم هاشمی‌نژاد، خسرو دهقان، بهزاد رحیمیان، بهروز افخمی و...

شمیم بهار داستان‌نویس، مدرس دانشگاه و منتقد ایرانی است.

* * *

بهار داستان‌هایش را در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۱ در دورهٔ پنجم مجلهٔ اندیشه و هنر چاپ کرد. داستان‌هایی که توصیفی از بحران نومیدی‌های احساسی روشن‌فکران اروپا دیدهٔ مرفه‌ است. داستان‌هایی که به‌دلیل حضور شخصیت‌های پیوسته و تکرارشونده، در کنار هم یک کُلیَّت را تشکیل دادند. کلیتی که بیانگر دغدغه‌ها و اصول رفتاری قشر روشن‌فکر و شکست‌خوردهٔ سال‌های دههٔ سی و چهل است. تمامی این داستان‌ها مضمونی عاشقانه دارند و به‌شیوهٔ آثار داستان‌نویسانی چون سالینجر نوشته شده‌اند.[۲]
بهار سرپرستیِ بخش ادبیات‌وهنر را در مجلهٔ معتبر اندیشه‌وهنر در دههٔ چهل عهده‌دار بود و داستان‌هایش را در همین مجله به‌چاپ می‌رساند.[۳] آخرین نوشته‌های شمیم بهار در سال‌های دههٔ پنجاه در مجلهٔ اندیشه‌وهنر منتشر شد. ازآن‌پس، بهار خلوت گزید و به سایه رفت و دیگر مطلقاً رخ نشان نداد و مکتوبی هم از او در هیچ نشریه‌ای منتشر نشد.[۴]
فعالیت اصلی وی نوشتن نقدهای سینمایی بود که این کار را با جدیّت انجام می‌داد و حتی شنیده شده که وقتی فیلم خوبی می‌دید، برای نوشتن نقدی بر آن فیلم، چند بار به سینما می‌رفت و هر بار در جای متفاوتی می‌نشست تا فیلم را از زوایای مختلف ببیند و دقیق‌تر درباره‌اش بنویسد.
شمیم بهار پس از انقلاب به همکاری خود با نشریه‌های ادبی ادامه نداد، اما جسته‌گریخته در کار فیلم‌سازی با کارگردانان جوان همکاری‌هایی داشته‌است.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

از راست: آیدین آغداشلو، ناصر وثوقی و شمیم بهار

داستانک

هفت سامورائی

انزوا و سکوت خودخواستهٔ شمیم بهار، او را به چهره‌ای اسرارآمیز و اسطوره‌ای در میان مریدانش تبدیل کرده‌است. مجید اسلامی، منتقد سینمایی، در این باره می‌نویسد:

«چهره‌ای که شاگردان بهار از او ساخته‌اند به افسانه می‌ماند. یکی از قصه‌هایی که از او تعریف می‌کنند این است که روزی در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، چند ساعت تمام هفت سامورایی را چنان تحلیل کرد که همه انگشت‌به‌دهان ماندند و بعد در پایان گفت که بااین‌حال فیلم را چندان دوست ندارد.»[۵]

صاعقه و طوفان

آیدین آغداشلو در رابطه با گوشه‌نشینی عمدی شمیم بهار و این‌که تمایلی به دیده‌شدن ندارد، در جایی می‌گوید:

«شمیم بهار هم که به‌عمد خودش را غیب کرد، هیچ‌چیزی چاپ نکرد و نگذاشت چیزی درباره‌اش چاپ کنند، یکی دو باری هم که من در جاهایی به‌قولِ سعدی ذکر خیر جمیلش را عنوان کردم، دچار صاعقه و طوفان شدم.»[۶]

دلیل غیبت

آیدین آغداشلو توضیح می‌دهد که چرا شمیم بهار خود را از فضای ادبی دور کرد:
«برای شمیم بهار و بیژن الهی اتفاقِ ناگواری افتاد. یك مؤسسه نشر به‌وجود آورده بودند به‌اسمِ «پنجاه‌ویك». معلوم نیست ساواك روی چه جنونی ریخت و كتاب‌های این‌ها را خمیر كرد. آدم‌هایی كه با ادبیاتِ صرف سروكار داشتند. این بر روحیه‌شان تأثیر خیلی تعیین‌كننده و بدی گذاشت. من فكر می‌كنم، شمیم بهار تلخ‌تر شد. شاید از همان زمان كه آن اتفاق افتاد و ساواك آن مداخله احمقانه را كرد، دیگر با مسایل با تلخی مواجه شد، تلخی ماند توش. قهركردنش درواقع به این برمی‌گردد.»خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

زبان‌سرای «شکوه»

آغداشلو آشنایی بهار با زبان انگلیسی را چنین توصیف می‌کند:

«من شمیم بهار را اولین‌بار در كلاس زبان «شكوه» دیدم. رفته بودم انگلیسی یاد بگیرم، شمیم بهار آن‌قدر انگلیسی‌اش خوب بود كه می‌توانست تدریس كند، اما نمی‌خواست، فقط می‌آمد و می‌رفت.»خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

جثه‌ای پر از کتاب

بهمن فرسیِ نمایش‌نامه‌نویس از آشنایی‌اش با شمیم بهار چنین می‌گوید:
«دکتر وثوقی بزرگوار همه‌کارۀ مجلۀ اندیشه و هنر داستانی به من داد که بخوانم. بعد آمد به سراغش که چطور بود؟ گفتم خوب بود. طرف جوینده است و می‌داند چه می‌کند. آن داستان مال شمیم بهار بود. و در اندیشه و هنر چاپ شد. بعد وثوقی، شمیم را به من معرفی کرد. جثۀ نازک او مانند دیوار اتاقش پر از کتاب بود.»[۷]

اندیشه و هنر
شماره‌ای که بهار با جلال آل‌احمد مصاحبه کرده‌است.
محسن صبا در کنار بیژن الهی
صبا از منتقدان سرسخت بهار بود.

جدال با جلال

در کارنامه‌ٔ آثار شمیم بهار، مصاحبه‌ای از او با جلال آل‌احمد موجود است که در شماره‌ای که ویژه‌نامهٔ جلال است در مجلهٔ اندیشه‌وهنر چاپ شده‌ است. مصاحبه‌شونده که در زمان مصاحبه، ستارهٔ فضای ادبی کشور و نامش در این فضا بسیار معتبر و خبرساز است، از اینکه مصاحبه‌گری چنین گم‌نام، این‌طور تهور به‌خرج می‌دهد و هیچ‌چیز را در پرده‌ نمی‌پوشانَد، جا می‌خورد و درجایی از مصاحبه سعی دارد تذکری به بهار دهد. مانا روانبد این اتفاق را چنین شرح می‌دهد:

«[...]در مصاحبه‌ٔ با جلال آل‌احمد، [بهار] یک سؤال می‌کند و جلال می‌گوید: «سرکار حضرت، یک مقدار دارید بیش‌ازحد این مملکت باهوشی به‌خرج می‌دهید.» و بهار در جوابش جمله‌ای می‌گوید که مثل فحش می‌ماند: «می‌خواهید من حرفمو پس بگیرم؟» و جلال از تک‌وتا نمی‌افتد. (حتی بعدها گفتند جلال متن مصاحبه را قبل چاپ دیده و گفته خیلی هم خوب است!‌ یعنی نفهمیده حریف نبوده و پوستش را کنده‌اند، هم پوست داستان‌هاش هم مقالات هم فتوادادن‌هاش.)»[۸]

رسم‌الخط

اندیشه و هنر تیول کسی نیست
پشت جلد مجلهٔ اندیشه و هنر

«اندیشه‌وهنر» تیول کسی نیست

آغداشلو درخصوص ورود خود، شمیم بهار و دیگر دوستانش به مجلهٔ اندیشه‌وهنر چنین می‌گوید:

«در سال۱۳۴۲ شمیم بهار، من، علی گلستانه و مهرداد صمدی و دوستان دیگرمان بیست‌و‌سه‌چهارساله بودیم و اهل فرقه یا مرید کسی از بزرگان زمانه نبودیم تا هوایمان را داشته‌ باشند. این شد که روزی شمیم بهار اشاره کرد به مطلبی که معمولاً پشت جلد مجلهٔ اندیشه‌وهنر چاپ می‌شد: اندیشه‌وهنر تیول کسی نیست و الخ و قرار شد برود با ناشر مجله صحبت کند برای همکاری و ناشر دکتر ناصر وثوقی، درجا این همکاری را قبول کرد و بخش ادبیات‌وهنر مجله را سپرد به ما برو بچه‌های بیست‌و‌چندساله و چه دل شیری داشت!»خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
تصویری که آیدین آغداشلو در سال۱۳۴۱ از بهار کشیده‌ است.

زندگی و تراث

بهار در برگ‌های تاریخ

  • ۱۳۱۷: تولد
  • ۱۳۳۵: مهاجرت تحصیلی به انگلستان برای تحصیل در رشتهٔ سینما.
  • ۱۳۴۲: چاپ داستان کوتاه «طرح» در مجلهٔ اندیشه‌وهنر طی تابستان.
  • ۱۳۴۳: انتشار داستان «اینجا که هستم» در بهار؛ چاپ داستان «پاییز» در پاییز؛ مصاحبه با جلال آل‌احمد
  • ۱۳۴۴: انتشار داستان «ابر بارانش گرفته»؛ سرپرستی بخش ادبیات‌وهنر مجلهٔ اندیشه‌وهنر.
  • ۱۴۴۶: چاپ داستان «ادیبهشت چهل‌وشش».
  • ۱۳۴۷: چاپ داستان «شش حکایت کوتاه از گیتی سروش». کناره‌گیری از بخش ادبیات‌وهنر مجلهٔ اندیشه‌وهنر.
  • ۱۳۴۸یا۴۹: راه‌اندازیِ انتشارات «سازمان چاپ و پخش پنجاه‌ویک».
  • ۱۳۵۱: انتشار سه داستان عاشقانه به‌ نام‌های «روایت‌های بهمن فرهاد و گیو».
  • ۱۳۵۳: بسته‌شدن مؤسسهٔ نشر پنجاه‌ویک که متعلق به شمیم بهار بود. آغاز گوشه‌گیری.
  • ۱۳۵۸: پایان کار تدریس در دانشگاه تهران.
  • ۱۳۷۳: انتخاب نوشته‌هایش در نظرسنجی‌ از سوی منتقدان و سینمایی‌نویسان به‌عنوان بهترین نوشته‌های عمرشان در مجلهٔ نقد سینما.
  • ۱۳۸۰: سفر به سوئیس برای دیدار پدر و مادر طی دههٔ هشتاد.
قرارهای هفتگی ناهار
در راست شمیم بهار و در چپ آیدین آغداشلو

آنچه از زندگی او می‌دانیم

شمیم بهار متولد۱۳۱۷ نویسنده‌ٔ نوگرا و جریان‌گریز، ناشر و منتقد ادبی و سینماییِ جریان‌ساز در دهه‌های چهل و پنجاه ایران است.[۲] او پس از پایان دورهٔ متوسطه، به انگلستان می‌رود و در آنجا مشغول به تحصیل در رشتهٔ ادبیات سینما می‌شود.‌‌[۱۰] در سن ۲۵یا۲۶سالگی به ایران برمی‌گیرد، زمانی که ناصر وثوقی مجلهٔ اندیشه‌وهنر را منتشر می‌کرد. شمیم توانست اعتماد وثوقی را به‌دست آورد و سردبیری بخش ادبیات‌وهنر در مجله به او سپرده شد. آن دوره از مجلهٔ اندیشه‌وهنر، استثناء بود و فضایی برای جوانانی مشتاق، مثل شمیم بهار، آیدین آغداشلو، علی گلستانه، بیژن الهی و... ایجاد شد که توانستند بهترین بهر‌ها را از آن فضا ببرند. شمیم بهار در این مجله چندین بار نقد سینمایی نوشت که اکثراً با نگاهی بدبینانه بود.[۸] در همین مجله بود که او داستان‌های کوتاهش را منتشر کرد.[۲]
همچنین بازگشت او به ایران، مقارن با زمانی شد که بهرام بیضایی ریاست دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران را برعهده‌ گرفته‌ بود. بیضایی در آن دوره، از استعدادهای جوان و روشن‌فکرانِ تازه‌پاگرفته دعوت می‌کرد که در دانشکدهٔ هنرهای زیبا مشغول به‌ تدریس شوند. یکی از آنان بهار بود که سینما درس می‌داد و شاگردان زیادی چون خسرو دهقان، بهزاد رحیمیان، داود مسلمی، بهمن طاهری، بهروز افخمی و سیامک شایقی را نیز تربیت کرد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
بهار به‌عنوان ناشر، مؤسسهٔ «پنجاه‌ویک» را نیز راه انداخت و در آن آثار افرادی چون بهمن فرسی، قاسم هاشمی‌نژاد، غزاله علیزاده، بیژن الهی، شهرنوش پارسی‌پور و... را چاپ کرد. در عمر اندک این انتشارات که نهایتاً ساواک آن را بستخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد، کتاب‌های ارزشمندی در ادبیات مدرن ایران با ظواهری متمایز از منظر قطع و طرح جلد چاپ شد.[۱۱]
از سال۵۱ تاکنون خبری از بهار دردست نیست. وی خود را از چشم هر رسانه‌ای پنهان داشت و تنها با عده‌ای انگشت‌شمار نظیر دوست قدیمی‌اش، آیدین آغداشلو ارتباط دارد. نقل است که از قدیم‌الایام هر هفته او همراه‌با دوستان خود قرار ناهار می‌گذارد و در رستورانی دورهم جمع می‌شوند.[۱۲] درضمن به‌دلیل بهایی‌بودن نتوانست پس از انقلاب فرهنگی، در دانشگاه به ادامهٔ تحصیل بپردازد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

شخصیت و اندیشه

شمیم بهار تا سال۱۳۵۱ در فضای ادبی و سینمایی کشور مطرح بود و از او نوشته‌هایی در نشریه‌ها منتشر می‌شد؛ به‌گونه‌ای که برای مثال شفیعی کدکنی یکی از دفاتر شعر خود را برای نقدشدن توسط بهار، برای او فرستادخطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه؛ اما از ۱۳۵۱ به‌بعد، فردِ همیشه‌غایب است، به‌این دلیل که شخصیتی گوشه‌گیر و به‌تعبیری رنجیده دارد. به‌قول دوست صمیمی‌اش، آیدین آغداشلو، بهار «قهر کرده. وقتی یک نفر قهر می‌کند، مِنتش را باید کشید.»خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد بسیاری بهار را از نظر شخصیتی با جی‌دی.سالینجر، نویسندهٔ آمریکایی مقایسه می‌کنند.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
از آنچه باقی‌ مانده‌، مشخص است که بهار باید از دوربین گریزان باشد؛ چون از وی تصاویر بسیار محدودی دردسترس است. در همان تصاویری که باقی‌مانده نیز شمیم به دوربین نگاه نمی‌کند.[۸] این خود دلیل دیگری است که شخصیت ناپیدای او را تأیید می‌کند. شخصیتی که همیشه میل به غیبت دارد. بنابه‌ گفتهٔ حمید شاهرخ که به‌تازگی تصاویری را از بیژن الهی، قاسم هاشمی‌نژاد، فیروز ناجی و بهار در کتابی به‌ نام «دیروز» منتشر کرده‌ است، همگی این افراد به‌جز ناجی، از دوربین گریزان بودند.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

'از چپ: اسماعیل نوری‌علا، ناشناس (خانم جزایری، همسر نوری‌علا؟)، شمیم بهار، علی گلستانه، محمدعلی سپانلو، فروغ فرخزاد، مهرداد صمدی، پرتو نوری‌علا و...

نقد سینمایی

شمیم بهار بااینکه مجموعاً ۱۲ نقد فیلم بیشتر ننوشت؛ اما به‌دلیل سبک غیرمتعارف نوشته‌هایش، شهرت بسیاری پیدا کرد و مریدان و مقلدان زیادی یافت. نوشته‌های شمیم بهار در نظرسنجی سال۱۳۷۳ مجلهٔ نقد سینما از چهل‌وچهار منتقد و سینمایی‌نویس دربارهٔ بهترین نوشته‌های عمرشان، بیشترین رأی را آورد.
بهار منتقدی باسواد اما سخت‌گیر و نخبه‌گرایی است و کمتر دیده‌ شد که نقد مثبتی بر فیلمی نوشته باشد و تقریباً هرچه نقد از او به‌جا مانده‌، منفی است. از نمونه نقدهای منفی او نقدی است بر «خشت و آینه» اثر ابراهیم گلستان و «خانه سیاه است» به‌کارگردانیِ فروغ فرخزاد.
در میان نقدهایش، تنها دو نقد مثبت بر فیلم‌های «الدورادو» (هاوارد هاوکس) و «ادیسهٔ فضایی» (استنلی کوبریک)، می‌توان یافت. از دید او دو فیلم‌ «آگراندیسمان» (آنتونیونی) و «سامورایی» (ژان پیر ملویل) در حد متوسط‌ است و فیلم‌هایی مثل «بانی و کلاید آرتور پن»، «خشت و آینه» و «خانه سیاه است»، بی‌ارزش.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
شمیم بهار در نقد فیلم «خشت و آینه» ابراهیم گلستان نوشت:

«خشت و آینه فیلم بسیار بدی است با همهٔ عیب‌ها و تظاهرهای هنرمندانه‌ای که اکثراً در فیلم اول هر فیلم‌ساز متوسطی به‌چشم می‌خورد، یک کل نیست. توانایی گفتن حرف‌هایش را ندارد.»[۱۳]

به‌گفتهٔ پرویز جاهد، شمیم بهار در این نقد نتوانست دلایل سینمایی کافی برای بدبودن فیلم «خشت و آینه» ارائه کند و تنها به‌کلی‌گویی بسنده کرد. او با همین شیوه به فیلم «سیاوش در تخت جمشید» فریدون رهنما حمله کرده و نوشت:

«سیاوش در تخت جمشید، بیش از هر چیز نمایشگر درماندگی است. درماندگی ترحم‌انگیز یک کرولال مادرزاد که واداشته شده‌ باشد دریافت مشخص‌اش را از آنچه شنیده برای دیگران بازگو کند. از نو توضیح می‌دهم تا از این مثال شک به ادبیات‌پردازی نرود. سیاوش در تخت جمشید تلاش عبثی چنان رقت‌انگیز است که تنها به سخنرانی الکن می‌توان مانندش کرد؛ چراکه سیاوش در تخت جمشید مبیّن چیزی جز این نیست که کارگردان فیلم حرفی برای گفتن ندارد سخنی نمی‌تواند بگوید.»[۱۴]

وی با همین لحن و قاطعیت، فیلم «خانه سیاه است» فروغ فرخزاد را رد کرده و آن را «اثری نادرست و دروغین» معرفی کرد:

«خانه سیاه است به‌کارگردانی فروغ فرخزاد، فیلم بدی نیست و کاش بد بود، فیلم اثری است نادرست که نشان می‌دهد سازندگان آن از ابتدایی‌ترین اصول سینمایی بی‌خبرند... . خسته شدم از نوشتن کلمه چرا و بی‌آنکه در انتظار جوابی باشم از پرسیدن. حالا دیگر دیر شده. جواب را باید فیلم می‌داد و توانایی گفتنش نبود. حیف از کشتن این‌همه وقت.»[۱۵]

انتشارات پنجاه‌ویک

شمیم علاوه‌بر داستان‌نویسی و نقد، صاحب انتشارات «سازمان چاپ و پخش پنجاه‌ویک» بود و مجموعهٔ کم‌نظیری از کتاب‌های سینمایی دههٔ پنجاه زیرنظر او ترجمه و منتشر شد؛ نظیر: پازولینی در گفت‌وگو با ازوالد اِستَک با ترجمهٔ بهمن طاهری، کوبریک نوشتهٔ الکساندر واکر با ترجمهٔ حسام اشرفی، گدار نوشتهٔ ریچارد راوْد، با ترجمهٔ حسام اشرفی، وایلدر نوشتهٔ اکسل مَدسِن با ترجمهٔ فیض‌اله پیامی، هاوکز نوشتهٔ رابین وود با ترجمهٔ ضیاءالدین شفیعی و فلینی نوشتهٔ سوزان باجن با ترجمه‌ٔ عبدالله پرژاد و علی تیموریان. در زمینهٔ ادبیات نیز داستان‌های «شبْ یک شبْ دو» و «زیر دندان سگ» نوشتهٔ بهمن فرسی، زیرنظر او منتشر شد.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

در تیره و روشن دیدگاه‌ها

آیدین آغداشلو

شمیم بهار بزرگِ همهٔ ما بود و من او را در نسبت با خودم معلم و مقتدا می‌دانم. شمیم بهار پرتوِ وجود و حضورش مرا بَرکشید و نمی‌دانم اگر شمیم بهار را در زندگی‌ام نمی‌دیدم چطور آدمی می‌شدم. این تأثیر بود و همچنان هم هست.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد

قاسم هاشمی‌نژاد

ایشان (شمیم بهار) در همان ابتدای جوانی بر دانش ادب غربی مسلط بود. ایشان را گذشته از هنرهای دیگر، تنها کسی می‌شناسم که بر دانش درام احاطه دارد و دقایق و ظرایف آن را می‌شناسد. (فضل جای دیگر نشیند.) من شخصاً بسیار چیزها از ایشان آموخته‌ام. خیلی از هم‌دوره‌ها و دوستان من مثل من از ایشان آموخته‌اند.[۱۶]

محسن صبا

او را آن‌قدر باد کرده‌اند که به دنیای دلپذیر شایعات عروج کرده است. به‌نحوی‌که خودِ بادکننده‌ها نیز از نزدیک‌شدن به او هراس دارند.[۹]

فریدون جیرانی

شمیم بهار را باید از تمام این منتقدان جدا كرد؛ چون او تنها منتقد روشن‌فكر باسواد و تحلیل‌گری است كه می‌توانی در نقدهایش یک دوره را ردیابی كنی. مثل نقدش بر «خشت و آینه» كه بی‌نظیر است یا نقدش بر «سیاوش در تخت جمشید». همین‌طور نقدش بر «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد و حتی نقدهایش بر فیلم‌های خارجی هم بی‌نظیرند.[۱۷]

در کنار دوستش، بیژن الهی
تصویری که دختر آیدین آغداشلو، تارا، در صفحهٔ اینستاگرامش از شمیم بهار و خودش گذاشته‌است.

بیژن الهی و اتاق‌ها

بیژن الهی دوست شاعر، در هفته‌نامهٔ تماشا شعری چاپ می‌کند که «اتاق‌ها» نام دارد و تقدیم به شمیم بهار شده است.
چرا نروی از اتاقِ رو به حیاط
رخت‌وپختی که نداری
چرا نه به آن اتاقِ بالاخانه
که در گاهیِ او را بهارِ بی‌رحم
درنمی‌یابد؟
بی‌چمدانی
ازین مسافر خانه به آن مسافرخانه
راهِ میانه، گرچه کوتاه
تو را همیشه گم می‌دارد
در محلاتی آهسته غریب:
در کوچه‌ٔ بی‌حال که می‌روی
بی‌قیدی یک اجاره‌نشین را چه عجب
چراغ را اگر
رخت که می‌کشد به‌خانه‌ٔ دیگر
روشن گذاشته‌ باشد آه
گذران از دَمِ آن پنجره‌ٔ کوتاه
وه! چه جذاب‌اند
اتاق‌های خالی اما روشن.[۱۸]

شمیم دیگران را چگونه می‌بیند؟!

نظر بهار دربارهٔ نمایشنامهٔ «ابر زمانه و ابر زلف» محمدعلی اسلامی ندوشن

«ابر زمانه و ابر زلف» (نمایشنامه در چهار پرده) نوشتهٔ دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، یکی از بدترین چیزهایی است که این اواخر خوانده‌ام. [این کتاب را] برای سه دوست منتقد تئاترم [...] فرستادم تا درباره‌اش اگر حرفی دارند بزنند. [کتاب را] پس فرستادند و از اینکه کتاب را نمایشنامه به‌حساب آورده‌ بودم عصبانی شدند و حرف‌زدن درباره‌اش را در شأن خود نمی‌دانستند.[۱۹]

دیدگاه بهار به جلال آل‌احمد (ثبت:۱۳۴۴)

مقاله‌های جدید او نشان‌دهندهٔ بی‌اطلاعی‌اش در مسائل هنری است و تنگ‌نظری و ادا. [...] نظریه‌هایش دربارهٔ تئاتر و نقاشی به‌کلی غلط است. برداشتی که از ادبیات معاصر فرانسه دارد غلط است. برداشتی که از ادبیات قرن نوزدهم روسیه دارد، غلط است.[۲۰]

فرخ تمیمی و نظر بهار

از نظر بهار، تمیمی ذهن هنری مستقلی ندارد و بسیار تأثیر‌پذیر است. به‌دنبال رسم روز می‌رود و از دید و سبک بی‌بهره‌ است. بهار دربارهٔ اشعار کتاب خسته از بی‌رنگی‌ تکرار چنین می‌گوید:

«شعرهای کتاب، به‌خصوص دو قسمت اول به‌شدت کهنه و تکراری‌اند.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه»

دیدگاه بهار درباب اشعار محمدرضا شفیعی کدکنی

«اگر آقای کدکنی بتواند از تأثیر مهدی اخوان ثالث خلاص شود و اگر بتواند تشبیهات زیبا به‌کار نبرد و پرگویی نکند و اگر بتواند زبان شعری‌اش را به‌حدی وسیع کند که درعین‌حال شعر عاشقانه یا وصفی هم در آن خوش بنشیند و اگر بتواند فکر ابتدایی را در شعر صحیح بسط دهد و اگر و اگر... چه‌خوب می‌شود.»خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

صفحهٔ اول نقد بهار بر فیلم اودیسهٔ فضایی
طرحی که آیدین آغداشلو براساس نمایشنامه‌ٔ بهمن فرسی کشیده‌است.
آغداشلو گفته‌است که در کشیدن مرد، از ظاهر شمیم بهار در آن سال‌ها الهام گرفته و سعی کرده‌‌است مرد را شبیه به او طراحی کند.

آثار و منبع‌شناسی

سبک و لحن و ویژگی آثار

شمیم بهار و نویسندگان هم‌سبک او را باید از آغازگران مدرنیسم در یک مفهوم فکرى و به‌خصوص ساختارى دانست. آن‌ها فرایند انکارناپذیر دوره‌اى تاریخى‌اند که تمایل به فرم‌هاى غیررئالیستى و به‌واقع عینی‌نما در جامعهٔ ادبى ایران دارند. کشف ادبیات آمریکا و بازخوانى دقیق آثار سوررئالیستى، اکسپرسیونیستى و حتى رمان نو فرانسوى باعث مى‌شود از قالب داستان مرسوم ایرانى که روى به رئالیسم، در شکل‌هاى مختلف خود دارد تخطى کرده و راوى فضاهاى بورژوا و شاعرانه شوند.[۲۱]
شمیم بهار از درک مدرنیته اجتماعى که سیستم و مختصات آن در زیست شهرى انسانش معین و مشخص است به سمت روایتى مدرن حرکت کرده‌ است. این نکته ظریف تمایزی بین او و بسیارى از نویسندگان دیگر که راویان طبقهٔ متوسط بودند به‌وجود مى‌آورد. به‌طورمثال آن روند پارودیک بهرام صادقى در نگاه این نویسنده دیده نمى‌شود و به‌همین‌دلیل مى‌توان شمیم بهار را نویسنده‌اى با مشخصاتى منحصربه‌فرد دانست. او مدرن‌بودن را نه به‌عنوان یک عنصر درحال زوال یا پارودیک، بلکه در منظر نوعى رابطهٔ ذهنى با احساسات و اشیا مى‌داند. رابطه‌اى که برآمده از زندگى بورژواى تهرانى دوران شمیم بهار است.خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
بهار از آن دست نویسندگان است که داستان را حول محور عشق می‌نویسد. عشقی که هرگز به وصال ختم نمی‌شود؛ ولی در این مسیر عاشق و معشوق بارها باهم صحبت می‌کنند. این رابطه است که در داستان‌های شمیم بهار مهم و بزرگ جلوه داده‌ می‌شود. رابطه از منظر بهار یک شبکه نیست، یک حرکت دونفره است. شخصیت‌های بهار نیز گاهی ناتوان در برقراری رابطه‌اند. گفت‌وگوها، مکالمات و نامه‌نگاری‌ها رابطه‌ای را پیش می‌برند. اینکه چگونه در مکالمه‌ای با یکدیگر سخن می‌گویند و چه برداشتی از زندگی دارند، دختر و پسر گاهی نظر خود را دربارهٔ مسائل فرعی بیان می‌کنند و این‌ گونه یکدیگر را بهتر می‌شناسند.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
شمیم بهار در توصیف بحران ناامیدی‌های احساسی روشن‌فکران اروپادیدهٔ مرفه موفق بوده‌ است. او به‌نوعی اولین نویسنده در تاریخ ادبیات ایران است که در داستان‌هایش به مسئلهٔ مهاجرت می‌پردازد. داستان‌های او بیانگر دغدغه‌های قشر روشنفکر شکست‌خورده‌ است. او در این داستان‌ها می‌کوشد با نثری بی‌تکلف که آهنگ طبیعی کلام محاوره‌ای را دارد، آشفتگی‌ها و تلاطم‌های عاطفی گروهی جوانان تحصیل کرده و مرفه تهران را بازتاب دهد. مشغله ذهنی‌اش بیان ناپایداری عشق و زندگی است. دلبستگی‌ها منتهی به ناامیدی می‌شود. در داستان‌هایش ماجرا از میانه شروع می‌شود و خواننده گویی که دارد استراق سمع می‌کند. خواننده باید از گفته‌های جسته و گریخته‌ٔ آن‌ها وارد فضا و جریان داستان شود. اهمیت داستان‌ها در شرح وقایع نیست، در القای حالت‌هاست. ساختار همهٔ داستان‌ها بر مبنای محیطی مشترک(باغ‌های شمال تهران، رستوران‌ها و آپارتمان‌هایی در اروپا است. آدمی که در داستان قبلی در مرکز وقایع بوده در داستان بعدی در حاشیه قرار می‌گیرد و برعکس، دوبار ماجرایی واحد از دید یکی از طرفین درگیر دیده می‌شود.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

کارنامهٔ تلاش‌های شمیم

داستان کوتاه

  1. «طرح»، تابستان۱۳۴۲
  2. «اینجا که هستیم»، بهار۱۳۴۳
  3. «پاییز»، پاییز۱۳۴۳.
  4. «ابر بارانش گرفته»، بهار۱۳۴۴.
  5. «اردیبهشت چهل‌وشش»، تابستان۱۳۴۶.
  6. «شش حکایت کوتاه از گیتی سروش»، تابستان۱۳۴۷.
  7. «سه داستان عاشقانه: روایت‌های بهمن، گیو و فرهاد»، ضمیمه اندیشه و هنر، دفتر سوم از کتاب هفتم، اردیبهشت و خرداد۱۳۵۲

نقد سینمایی و ادبی (چاپ‌شده در مجلهٔ اندیشه‌وهنر)

  1. «۲۰۰۱: یک ادیسهٔ فضایی» اثر استنلی کوبریک، آبان۱۳۴۷
  2. «آگراندیسمان» اثر میکل‌آنجلو آنتونیونی، خرداد۱۳۴۶
  3. «سیاوش در تخت‌جمشید اثر فریدون رهنما، کتاب ۶، آذر۱۳۴۶
  4. «خشت و آینه» اثر ابراهیم گلستان، بهمن۱۳۴۴
  5. نقدی هم‌زمان بر اشعار فرخ تمیمی، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیاوش مطهری و محمود کیانوش، با نام مستعار «فرامرز خیبری»، دورهٔ ۵، شمارهٔ ۷، مهر۱۳۴۴
  6. مقالهٔ «دربارهٔ آنچه که به نقد درنمی‌آید» در نقدی هم‌زمان بر آثار محمدعلی جمال‌زاده، جلال آل‌احمد و صادق چوبک، شهریور۱۳۴۴
  7. نقدی بر آثار احمد شاملو و فروغ فرخزاد، با نام مستعار «فرامرز خیبری»، دوره۵، شماره۳و۵، خرداد و دی۱۳۴۳
  8. نقدی بر نمایشنامهٔ «ابرزمانه و ابرزلف: نمایشنامه در چهار پرده» اثر محمدعلی اسلامی ندوشن، آذر۱۳۴۳
  9. «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد، شماره۸، دوره۴، مهر۱۳۴۲

منبع‌شناسی

  • «دیروز»، مجموعه عکسی به‌کوشش حمید شاهرخ، تهران: رشدیه، ۱۳۹۶
  • «نقدی بر سکوت روشن‌فکری سالم»، میثم امیری، خبرگزاری تسنیم، ۱۳مهر۱۳۹۵
  • «بررسی تطبیقی آثار جی.دی. سالینجر و شمیم بهار»، افسانه ده‌کامه و عسگر عسگری حسنکلو. دومین همایش ملی ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی، ۱۳شهریور۱۳۹۳
  • «...آسمان پیدا نیست»، مهدی یزدانی‌‌خرم، روزنامهٔ شرق، ۹اسفند۱۳۸۳
  • «برتپه‌های سبز مه‌گرفته»، محسن آزرم، روزنامهٔ شرق،۱۹مهر۱۳۸۳
  • «دربارهٔ یک استاد، شمیم بهار»، محمد عبدی، نشریه فیلم و سینما، ش۱۲، فروردین۱۳۷۶
جی.دی.سالینجر
بسیاری شمیم بهار را با سالینجر مقایسه می‌کنند.

بررسی تطبیقی شمیم بهار با جی‌.دی.سالینجر

بهار در راه بهره‌گیری از ایده‌های نقد ادبی جدید حین بررسی داستان‌نویسی ایران کوشید تا در داستان‌های عاشقانه‌اش نشان دهد که درس‌های نویسندگی را از همینگوی، سالینجر و ناباکوف فراگرفته‌ است.[۲۲]خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
عده‌ای از نویسندگان ایرانی نه‌تنها محتوا و موضوع را از داستان‌های آمریکایی گرفتند؛ بلکه از فرم و ساختار آن داستان‌ها نیز بسیار بهره بردند.

پیوندداربودن، وجه مشترک

ویژگی حائز اهمیت داستان‌های سالینجر و شمیم بهار حلقه‌واربودن آن‌هاست. نقطهٔ اشتراک داستان‌های سالینجر شخصیت‌هاست. عنصر و نشانه‌ای در بین چندین داستان تکرار می‌شود تا به مجموعه‌ای از داستان‌های پیوسته می‌رسد. این گونه داستان‌ها وحدت زمانی، مکانی، شخصیتی یا حتی درون‌مایه‌ای دارد. هر داستان مانند قطعه‌ای پازل است که باید جداجدا خوانده‌ شود و درآخر همگی باهم ارتباط دارد. داستان‌های پیوسته داستان‌هایی است که ضمن مستقل‌‌بودن، به یک واحد کلی‌تر و بزرگ‌تر هم مرتبط می‌شود.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

مصداق مشترکات

سالینجر دو مجموعه از این گونه داستان‌های پیوسته دارد. یکی داستان‌هایی که به خانوادهٔ گلس مربوط می‌شود که شامل دو اثر است؛ اولی «فرانی و زویی، نه داستان» که احمد گلشیری با نام «دلتنگی‌های نقاش خیابان چهل‌وهشتم» به‌چاپ رساند و دومی «تیرهای سقف را بالا بزنید نجاران و سیمور و یک مقدمه». دوم داستان‌هایی که به خانواده کالفیلد برمی‌گردد؛ شامل «ناتور دشت» و داستان کوتاه «من خلم» می‌شوند. شخصیت‌ها در این داستان‌ها تکرار می‌شوند، گاهی محیط و محتوا هم یکسان می‌شوند. مثلاً روند شخصیت هولدن در دوره‌های مختلف را در چند داستان امکان ردیابی و مقایسه دارد. گویی او برای خواننده انسانی کاملاً آشناست.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
شمیم بهار نیز از خانوادهٔ «سروش» در داستان‌هایش نقل می‌کند. گیتی سروش تقریباً در تمام داستان‌ها حضور دارد و شخصیت مشترک دیگر شامل این افراد است: احمد، مهرداد، گیتی سروش، نسرین، منیژه، فرهاد، تقی، منوچهر، محمود، فری و پریزاد. پروین در داستان «۶ حکایت کوتاه از گیتی سروش» و «طرح» و مهرداد نیز در داستان‌های «اردیبهشت۴۶» و «اینجا که هستم» حضور دارند.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

اشتراک در محتوا

به‌جز شباهت میان ساختار و فرم‌ داستان‌ها ازلحاظ محتوایی نیز می‌توان میان آن‌ها مشترکاتی پیدا کرد. شمیم بهار مانند سلینجر به‌ خودِ عواطف و احساسات آن‌ها می‌پردازد. سخنانی که میان دختر و پسر ردوبدل می‌شود، ارزش‌های آن‌ها را نشان می‌دهد؛ جوانانی که در حوادث روز‌مره خم می‌شوند. بهار اغلب به جوانان مرفه و دانشجویی می‌پردازد که از زندگی ماشینی و سرمایه‌داریِ درحال ویران‌شدن‌اند. سالینجر هم در اکثر داستان‌هایش به جوانان طبقه‌ٔ مرفه جامعه می‌پردازد که درگیر عشق‌اند. حانوادهٔ کالفیلد و گلس هر دو مرفه‌اند. ازطرفی حوادث پس از جنگ جهانی دوم آن‌ها را ناامید و پوچ‌گرا کرده‌ است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

تکراری‌بودن، تقاوتی است!

داستان‌های بهار نمایندهٔ یک دوره و طبقه در تاریخ معاصر ایران‌ است. جوانان ناامید پس از کودتای ۲۸مرداد۱۳۳۲ به‌ انزوا پناه می‌برند و هرچه انجام می‌دهند به ناکامی منجر می‌شود. گویی بداقبالی و شومی، این جوانان را دربرگرفته‌ است. حتی در روابط عاشقانهٔ خود شکست می‌خورند. زندگی ماشینی و مدرنیسم کم‌کم زندگی آن‌ها را احاطه می‌کند و چیزی که برایشان می‌ماند، تنهایی، غم‌زدگی و ناکامی است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
شخصیت‌هایی که سالینجر به‌صورت حلقه‌وار در داستان‌هایش آورده‌ است شناسنامه‌ دارند. خواننده با آن‌ها آشنا و حتی دوست می‌شود؛ اما شمیم آن‌طورکه بایدوشاید به‌ شخصیت‌هایش نپرداخته‌ است. موضوع داستان‌های بهار گاهی تکراری می‌شود، درحالی‌که هرگز این‌ اتفاق در داستان‌های سالینجر نمی‌افتد.

فرق دوم: ابهام و افراط در آثار بهار

خواننده حین خواندن و درک داستان‌های بهار دستخوش ابهام می‌شود؛ درحالی‌که داستان‌های سالینجر بسیار واضح‌اند و خواننده برای درک آن‌ها به‌ مشکلی برنمی‌خورد. شمیم بهار در استفاده از نامه‌نگاری و گفت‌وگوی تلفن، گاهی زیاده‌روی می‌کند که این زیاده‌روی و افراط موجب طولانی‌شدن بحث و خستگی خواننده می‌شود؛ اما خواننده حین خواندن این قسمت‌ها در داستان‌های سالینجر نه‌تنها خسته نمی‌شود، بلکه آن قسمت‌ها را یکی از جالب‌ترین قسمت‌های داستان می‌پندارد. بهار هرگز محبوبیت سالینجر را به‌دست نیاورد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

بررسی داستان کوتاه «ابر بارانش گرفته»

در داستان‌های شمیم بهار شخصیت گیتی تکرار می‌شود. هفت داستان بهار تکمیل‌کنندهٔ پازلی است که به گیتی ختم می‌شود. حضور گیتی در تمام داستان‌ها باعث می‌شود خوانند نتواند بدون درنظرگرفتن همهٔ داستان‌ها دربارهٔ کلیت داستان‌های بهار نظر دهد.[۲]
داستان کوتاه «ابر بارانش گرفته» روایت جوانی است به‌ نام منوچهر که برای دوستش نامه‌ای می‌نویسد و در این نامه از زندگی و از عشقش به گیتی می‌گوید. این داستان فقط شرح این نامه است و جز این نامه چیز اضافه‌ای ندارد.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
منوچهر روزنامه‌نگاری است غرق‌شده در حوادث روزانهٔ شهر و عادت‌کرده به روزمرگی زندگی‌اش تااینکه با گیتی دوست‌دختر دوستش آشنا می‌شود. این آشنایی زندگی او را تغییر می‌دهد و چهرهٔ جدیدی از زندگی را پیش‌روی او قرار می‌دهد. حال منوچهر این وقایع را برای دوستش در نامه می‌نویسد. او به‌صراحت از عشقش به گیتی نمی‌گوید و خواننده از لا‌به‌لای احساسات منوچهر پی به این علاقه می‌برد. آنچه برای خواننده جذاب می‌شود احساسات زیبا و پاک منوچهر است. گیتی هم به‌عنوان یک شخصیت اصلی زن جذاب، بی‌باک و شاداب است و می‌خواهد خاطرات و هویتش را از میان کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خیابان‌های تهران پیدا کند. طی این نامه اتفاق خاصی نمی‌افتد، فقط ما با احساسات جدید منوچهر آشنا می‌شویم.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
گیتی یک روشن‌فکر کتاب‌خوان است. بسیار به ادبیات علاقه دارد و بیشتر مواقع در زمینهٔ ادبیات با منوچهر صحبت می‌کند. ابتدا منوچهر علاقه‌ای نشان نمی‌دهد؛ ولی پس از مدتی و به‌علت علاقه به‌ گیتی او نیز به‌ادبیات علاقه‌مند می‌شود، به‌ویژه به هملت: «هملت در داستان به‌صورت کلید داستان عمل می‌کند. هملت عاشق مردّد مالیخولیایی که تحت سلطهٔ احساسی بیان‌نشدنی قرار دارد و از خویشتن می‌گذرد و دوامی از وظیفه‌شناسی و ایثار می‌آفریند، روحیهٔ منوچهر را بازتاب می‌دهد. منوچهر مثل او در کشمکش با عواطف خویش است. در هراس و اضطراب دست‌وپا می‌زند و احساس گناه می‌کند.»[۲۳]خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
از مضمون نامه مشخص می‌شود که گیتی درانتها به اروپا باز می‌گردد و منوچهر چیزی از عشقش بروز نمی‌دهد. «او درمقابل دوست قدیمی و د مقابل عشقش تردید دارد.»خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد
و به‌نوعی نمی‌داند کدام را انتخاب کند و در آخر «منوچهر می‌ماند و عشق بیان‌نشده‌اش.»خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد در این داستان منوچهر می‌خواهد احساسش را از طریق کلمات به‌صورت غیرمستقیم و نه مستقیم توضیح بدهد. سبک شمیم بهار در این داستان پرحرفی و حدیث‌ نفس نیست و او مانند هر شاعری کلمات را کنارهم می‌چیند.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه

«طرح» و بررسی‌اش

داستان «طرح»، نخستین داستان کوتاه شمیم بهار است که تابستان۱۳۴۲ در مجلهٔ اندیشه‌وهنر چاپ شد. در «طرح» راوی سری به دختر عمه‌اش، پروین در آمریکا می‌زند. راوی مشغول تحصیل در رشتهٔ پزشکی است. پروین نیز با مردی آمریکایی ازدواج کرده‌ و صاحب دختری شده‌ است.خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام‌های نامعتبر، مثلاً بیش از اندازه
راوی که خواننده هرگز پی‌نمی‌برد نامش چیست، پس از اتمام کلاس درس، به‌ دیدن «پروین» می‌رود. در آنجا دختر پروین را برای اولین بار می‌بیند. طی این دیدار، تجلی تفکرات ذهنی راوی همراه با شرح آنچه درحال رخ‌دادن است، این را برای خواننده روشن می‌کند که او عاشق دختری به‌نام «گیتی» است. گیتی هم‌کلاسی راوی است و او سعی دارد خود را به «گیتی» نزدیک کند. راوی پس از اینکه ساعاتی را با «پروین» می‌گذراند، از او و دخترش جدا می‌شود و روز بعد با شخصی به‌نام «پری» ملاقات می‌کند. اینجا خوانند می‌فهمد که شمیم بهار از نام «پری» و مشتقاتش به‌عنوان ابژه‌‌ای بهره‌ می‌گیرد که هیچ‌وقت فعل عشق بر آن تعلق نمی‌گیرد و فقط می‌توان تظاهر به دوست‌داشتن این ابژه کرد. «بدون احساس شادی و بدون احساس غم. بی‌تفاوت. [پری] خودش را هنوز نشناخته. خسته می‌شوم. همه همین را می‌گویند. پریوش و پریچهر و پریرخ و پریزاد.[...] می‌پرسم چش است. عاشقی؟ [می‌گوید] نه نه. ولی بوده.[...] پریوش و پریچهر و پریزاد. همه از عشق حرف بزنیم.[...] خسته‌ام. کسل و تنبل.»
روز بعد، راوی با شخص دیگری به‌نام «کاترین» قرار ناهار دارد. بازهم همان اتفاق سابق رخ می‌دهد. طی قرار راوی فقط به‌تنها عشقش، «گیتی» می‌اندیشد. «حوصلهٔ کاترین را ندارم.» داستان همین‌طور پیش می‌رود. موضوع اصلی مکالمات فسرده و دلگیر راوی با دیگر دوستانش، عشق است و ناتوانی در آن. بیهودگیِ مطلقی در این زمینه که انگار دوایی برای دردش نیست. نه رفتار افرادی مثل «جان» و «مارک» که هر روز دنبال یک دخترند و نه رویکرد شخصی مثل راوی، دوای این درد است. این را خوانند جایی می‌فهمید که راوی درنهایت با گیتی قرار ملاقات می‌گذارد و با او تنها می‌شود؛ اما گویی تجلی آن عشقی که به گیتی دارد، سوژه‌ای است که حتی در این فضا که هر چیز سهل به‌نظر می‌رسد، فراچنگ آمدنش بسیار ناممکن می‌نماید. «به ضربان قلبم گوش می‌دهد و به من لبخند می‌زند. احساس آرامش بی‌حد و بی‌حوصلگی.[...] حوصله‌ام سرآمده. سرش روی شانه‌ام است. پاهایم را دراز می‌کنم. هیجان آرام گرفته.[...] نگاهش می‌کنم و لبخند می‌زنم. زشت شده.» اما راوی در دور باطل ندانم‌کاری، روزی که باز احساسات بر او غالب می‌شود، به‌ گیتی زنگ می‌زند. «الو. گیتی. دلم برایت تنگ شده. میایی؟»[۲۴]


پانویس

  1. ↑ شاهرخ، حمید. دیروز.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «کتاب‌های شمیم بهار». 
  3. ↑ «شمیم بهار، مرد همیشه پنهان دنیای هنر». 
  4. ↑ «بهار پس از نیم‌قرن». روزنامهٔ ایران، ش. ۶۸۸۷ (۸مهر۱۳۹۷): ۸. 
  5. ↑ «اسطوره‌ای به‌نام شمیم بهار». 
  6. ↑ «با اجازهٔ شمیم بهار». روزنامه شرق، ۱۴شهریور۱۳۹۷. 
  7. ↑ «پیوستن پیگیر و گسستن پیگیر». روزنامه شرق، ۲۹اسفند۱۳۹۵. 
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ «نگاهی به عکسی از شمیم بهار، آیدین آغداشلو و دکتر ناصر وثوقی». 
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ «یادداشت‌های شخصی (از شمیم بهار تا سموم زمستان، مصائب بیژن الهی در آن سوی هستی)». 
  10. ↑ «و اما شمیم بهار». 
  11. ↑ «صندلی بگذاریم و بنشینیم و تاریخ پرافتخار نقدمان را نظاره کنیم!». 
  12. ↑ «شمیم بهار افسوس می‌شود... .». 
  13. ↑ «درباره‌ٔ یک تجربه‌ٔ سینمایی». اندیشه‌وهنر چهارم (بهمن۱۳۴۴). 
  14. ↑ «توضیحی درباره‌ٔ «سیاوش در تحت جمشید»». اندیشه‌وهنر، آذر۱۳۴۶. 
  15. ↑ «پژواک‌ها خانه سیاه است». اندیشه‌وهنر چهارم، ش. ۸ (مهر۱۳۴۲). 
  16. ↑ «کجای کار ایستاده‌ایم». روزنامه شرق، ۱۵اردیبهشت۱۳۹۳. 
  17. ↑ «شکم سیر، خیال راحت و نفرت از «فیلم فارسی»». روزنامه شرق، ۴اردیبهشت۱۳۹۲. 
  18. ↑ «شعر «اتاق‌ها»». هفته‌نامه تماشا، ش. ۲۰۴. 
  19. ↑ «ابر زمانه و ابر زلف». مجلهٔ اندیشه‌وهنر، آذر۱۳۴۳. 
  20. ↑ «دربارهٔ آنچه به نقد درنمی‌آید.». اندیشه‌وهنر، شهریور۱۳۴۴. 
  21. ↑ «آه‍س‍ت‍گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌ ش‍ده‌، ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار». روزنامهٔ شرق، ۱۵اس‍ف‍ن‍د۱۳۸۳. 
  22. ↑ صد سال داستان‌نویسی در ایران. ص. ۷۱۴.
  23. ↑ صد سال داستان‌نویسی در ایران. ص. ۷۱۸.
  24. ↑ بهار. «طرح». اندیشه‌وهنر. 

منابع

  1. همایون، حسن. «بهار پس از نیم‌قرن». روزنامهٔ ایران، ش. ۶۸۸۷ (۸مهر۱۳۹۷): ۸. 
  2. شاهرخ، حمید (۱۳۹۷). دیروز. تهران: رشدیه. شابک ۹۷۸۶۰۰۹۶۶۰۴۴۵.
  3. بهار، شمیم. «پژواک‌ها خانه سیاه است». اندیشه‌وهنر چهارم، ش. ۸ (مهر۱۳۴۲). 
  4. بهار، شمیم. «درباره‌ٔ یک تجربه‌ٔ سینمایی». اندیشه‌وهنر چهارم (بهمن۱۳۴۴). 
  5. بهار، شمیم. «توضیحی درباره‌ٔ «سیاوش در تخت جمشید»». اندیشه‌وهنر، آذر۱۳۴۶. 
  6. بهار، شمیم. «ابر زمانه و ابر زلف». اندیشه‌وهنر، آذر۱۳۴۳. 
  7. بهار، شمیم. «دربارهٔ آنچه به نقد درنمی‌آید». اندیشه‌وهنر، شهریور۱۳۴۴. 
  8. خیبری، فرامرز. «دربارهٔ تمیمی، کدکنی، مطهری و کیانوش». اندیشه‌وهنر پنجم (مهر۱۳۴۴). 
  9. بیات، محمد. «شکم سیر، خیال راحت و نفرت از «فیلم‌فارسی»». روزنامه شرق، ۴اردیبهشت۱۳۹۲. 
  10. غلامی، احمد و شیما بهره‌مند. «با اجازهٔ شمیم بهار». روزنامه شرق، ش. ۳۲۳۶ (۱۴شهریور۱۳۹۷). 
  11. بهره‌مند، شیما. «پیوستن پیگیر و گسستن پیگیر». روزنامه شرق، ش. ۱۳۹۶ (۲۹اسفند۱۳۹۵). 
  12. میرعابدینی، حسن (۱۳۸۰). صد سال داستان‌نویسی در ایران. تهران: چشمه. شابک ۹۷۸۹۶۴۶۱۹۴۴۹۶.
  13. «کجای کار ایستاده‌ایم». روزنامه شرق، ش. ۲۰۰۸ (۱۵اردیبهشت۱۳۹۳). 
  14. بهار، شمیم. «طرح». اندیشه‌وهنر، تابستان۱۳۴۲. 
  15. «شعر اتاق‌ها». هفته‌نامه تماشا، ش. ۲۰۴ (۲۶اسفند۱۳۵۳). 
  16. یزدانی‌خرم، مهدی. «آه‍س‍ت‍گ‍ی‌... ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان‌ ف‍رام‍وش‌‌ش‍ده‌، ش‍م‍ی‍م‌ ب‍ه‍ار». روزنامهٔ شرق، ۱۵اس‍ف‍ن‍د۱۳۸۳. 

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://wikiadabiat.net/index.php?title=شمیم_بهار&oldid=32865»