عید در تبعید

عید در تبعید
نویسنده	علیرضا رجبعلی‌زاده کاشانی
ناشر	سوره مهر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۳۹۹
شابک	۹۷۸۶۰۰۰۳۳۳۷۸۲
تعداد صفحات	۹۲
موضوع	شعر فارسی
زبان	فارسی
قطع	رقعی
نوع جلد	شومیز

کتاب «عید در تبعید» مجموعه‌ای از اشعار کلاسیک فارسی به قلم علیرضا رجبعلی‌زاده کاشانی است. این اثر با زبانی تأمل‌برانگیز در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.
این کتاب در سی‌ونهمین دوره جایزه کتاب سال و بیست‌ونهمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش «شعر کلاسیک» و همچنین، در شانزدهمین جشنواره شعر فجر به‌عنوان یکی از آثار برگزیده انتخاب شد.

* * * * *

«عید در تبعید» بیشتر در قالب غزل سروده شده و بیانگر مضامین عاشقانه، اجتماعی و انسانی است. این اشعار کلاسیک توانسته پیوندی ظریف میان عقل و احساس برقرار کند. هر کدام از شعرهای اثر، ریشه در میراث شعر این سرزمین دارد و این خود، نشان از آگاهی و اشراف شاعر بر حیطه‌ای دارد که به آن قدم گذاشته است.

این مجموعه اشعار ترکیب متناقض‌گونی از عواطف ظریف و موشکافانه، و خرد بلندپروازانه است؛ ترکیبی تخیلی و پر‌جنب‌و‌جوش و پشت‌سر‌هم کلمات که توانسته به یک نگاه کلی دست پیدا کند. به‌طور کلی، «عید در تبعید» اثری است که با زبان و بیانی خاص، مخاطبان خاص خود را جذب می‌کند و برای کسانی که به دنبال کشف معانی عمیق و تصاویر بدیع در شعر هستند، توصیه می‌شود.

خلاصه اثر

«عید در تبعید» پیوند جمال و جلال است و حاصل قرابت شاعر با ادبیات کهن این مرز و بوم و معیارهای دقیق و درست زیبایی‌شناسی. طبع شاعر از حس و حساسیتی برخوردار است که در توصیف مفاهیمِ به دور از عینیت، تصاویری روح‌انگیز خلق می‌‌کند؛همچون تشبیه و توصیف درباره: پیری، تنهایی، صبر، سرنوشت، خلقت.

در عین حال پیرامون سوژه‌های ارزشمندی که برای سخن گفتن برمی‌‌گزیند؛ مثل: بیدادگری روزگار یا تلخ‌کامی‌‌های انسان بی‌پناه.

جدای از وجهه عاطفی، تأمل‌برانگیز و فکرت‌آموز سخن می‌گوید و خواننده را غرق در اندیشیدن می‌‌کند، آن‌سان که گاه حتی برای ره‌یافتن به مقصود وی برخی از ابیات و سطور باید بارها خوانده شوند. یعنی در این کتاب و اشعارش عاطفه و خرد دوش‌به‌دوش هم سیر‌و‌سلوک می‌‌کنند و هر یک دیگری را سرشارتر می‌سازد.

نقد و بررسی اثر

پر از پیچیدگی‌های زبانی، تصویری و فکری

کاشانی به ‌راحتی سر تسلیم در برابر واژگان معمول فرو نمی‌‌آورد یا تصاویر دست‌فرسوده را برای سرودن انتخاب نمی‌‌کند، زیرا تفکرات وی در افقی دورتر از عرصه فکر عموم پرسه می‌‌زند. از کنار هیچ واژه و معنایی سرسری نمی‌‌‌گذرد، حتی تداعی‌ها و خطورات ذهنی را کاملاً زیر نظر دارد، اما زلال سخن را نه از برکه‌های پیشِ رو که از چشمه‌های بکر بالادست، جرعه برمی‌‌دارد.

لذا چنین است که در میان اشعار کتاب مثلاً سروده‌هایی هست بر اساس داستان حسنک وزیر که در تاریخ بیهقی آمده. البته این اشعار هر یک از زاویه‌ای جدید و متفاوت به قصه پرداخته‌اند. در نیمه دیگر کتاب نیز تعدادی شعر، همگی تحت عنوان طوطی‌نامه، گریز‌ها و اشارات محوی به داستان طوطی و بازرگان مثنوی معنوی دارند اما راوی رنج‌ها، حسرت‌ها و دغدغه‌های خودِ شاعرند.

با توجه به آنچه گفته شد آسان می‌‌توان دریافت کتاب «عید در تبعید» مخاطبان خاص خود را از میان قشر ویژه‌ای دست‌چین خواهد کرد. یعنی کسانی که در شعر به‌دنبال احساسات و هیجان زودگذر، حرف‌های ظاهراً دلربا اما تنک‌مایه نیستند، بلکه برای جستن جهانی والاتر، زیبایی دیرآشنا و معانی گریزپا به سراغ شعر و ادبیات و هنر می‌‌روند.

درباره شاعر

علیرضا رجبعلی‌زاده کاشانی؛ نویسنده کتاب عید در تبعید

علیرضا رجبعلی زاده کاشانی فرزند عبدالرحیم در شهریور ماه ١٣٥٩ شمسی در کاشان متولد شد. او از شاعران معاصر فارسی زبان است که در وصف امام حسین(ع)، اشعاری را سروده است.

تحصیلات ابتدایی تا دیپلم را در زادگاه خود گذراند و کاردانی را از دانشگاه علوم پزشکی اراک در رشته بهداشت اخذ نمود و سپس برای گذراندن خدمت سربازی به تهران آمد. بعد از پایان خدمت دنباله تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی در همان رشته در دانشگاه علوم پزشکی کاشان به پایان برد و تا مقطع دکترا ادامه داد.

ایشان سرودن شعر را به صورت حرفه‌ای از سال ١٣٧٤ ه.ش آغاز کرد و با انجمن‌های ادبی و مراکز فرهنگی در کاشان و تهران از قبیل :

• حوزه هنری؛
• کانون پرورش فکری؛
• و رادیو فرهنگ همکاری نزدیک داشته و هم اینک آن همکاری را در قالب نویسندگی ادامه می‌دهد.

وی در بیش از ۱۰۰ کنگره و جشنواره بین المللی و کشوری شعر از جمله شعر مقاومت، بیداری اسلامی و شعر عاشورایی و جشنواره شعر فجر به دریافت لوح تقدیر نائل آمده است و کتاب «باغ در حصار مصائب» و «رمه در مه» از ایشان در دو دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر به عنوان برگزیده و نامزد نهایی معرفی شده است.

این نویسنده جوان به خاطر مجموعه شعر «عید در تبعید» به عنوان شاعر برگزیده در هشتمین هفته هنر انقلاب حوزه هنری مورد تقدیر قرار گرفت. وی به تازگی با ترجمه پارسی نام و نام‌خانوادگی خود، نام «بزرگ خشنود خدایماه بزرگزاد» را برای خود برگزیده است.

نظر شاعر درباره اثر

الهام سبب وحدت اشعار

سرایش این کتاب در مدت کوتاه ۱۰ الی ۱۵ روزه انجام شد و دقیقاً زمانی بود که حال خوب و خوشی هم نداشتم اما اشعار یکی پس از دیگری الهام می‌شد و وحدت آنها هم به همین دلیل است. اشعار نیمایی هم داشتم که می‌توانست در این کتاب جای بگیرد اما از آنجایی که به نظرم نیمایی‌هایم با دیگر اشعار این کتاب ناهمگن بود از این کار خودداری کردم. همان­‌گونه که در مورد کتاب قبلی‌ام هیچ‌ موضعی برابر نقد و بررسی اشعارم نداشتم در مورد این کتاب هم هیچ موضعی ندارم.

نقد و بررسی اثر

دربردارنده هویت فرهنگی ایرانی

نوآوری در این کتاب تمسک به ادبیات بومی خودمان دارد و این بسیار خوب است چرا که مخاطب کاملاً درک می‌کند که هویت فرهنگی ایرانی در آن به کار گرفته شده است.

جوایز و افتخارات

اختتامیه شانزدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر. تالار وحدت تهران. ۴ اسفند ۱۴۰۰

• برگزیده شانزدهمین دوره جشنواره شعر فجر در بخش شعر کلاسیک سال ۱۴۰۰
• برگزیده سی‌ونهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۰
• برگزیده بیست‌ونهمین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۰

نشست‌های برگزار شده درباره اثر

• جلسه نقد و بررسی کتاب «عید در تبعید» در تهران در ۱۴۰۰. این نشست در سیزدهم دی ماه ۱۴۰۰ با حضور علیرضا رجبعلی‌زاده کاشانی شاعر اثر، دکتر اسماعیل امینی کارشناس و منتقد ادبی و قادر طراوت‌پور شاعر و منتقد ادبی توسط مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری برگزار شده است.
• محفل ادبی نقد و بررسی کتاب «عید در تبعید» در فضای مجازی اسکای روم در ۱۳۹۹. این نشست ۲۹ آذر ۱۳۹۹ با حضور علیرضا رجبعلی‌زاده کاشانی؛ شاعر اثر، غلامرضا طریقی؛ شاعر و منتقد ادبی، زهیر توکلی؛ شاعر، نویسنده و مدرس ادبیات فارسی و فریبا یوسف؛ شاعر و دبیر محفل ادبی ارغوان به میزبانی محفل ادبی ارغوان تهران به صورت مجازی در فضای اسکای روم برگزار شد.

جلسه نقد و بررسی کتاب «عید در تبعید». مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری در تهران. دی ۱۴۰۰

اظهارنظرها درباره اثر

زهیر توکلی؛ شاعر، نویسنده و منتقد ادبی

سرودن شعر با تمرکز بر یک موضوع خاص

« یکی از نکات قوت کتاب «عید در تبعید» توجه شاعر به صناعات ادبی است. دومین امتیاز این کتاب پروژه‌دار بودن شاعر است یعنی شاعر با یک پروژه­‌ای وارد کار سرودن اشعارش شده است و با تمرکز بر روی یک موضوع خاص شعر گفته است. این کتاب به طور خاص دو دست‌مایه اصلی دارد. یکی داستان بردار کردن حسنک وزیر و یکی هم قصه طوطی و بازرگان است. »

غلامرضا طریقی؛ شاعر و منتقد ادبی

دور ماندن کاشانی از شلختگی زبان و سطحی شدن افکار

« رجبعلی‌زاده کاشانی شاعر خوب و مسلطی است و خود را نسبت به شاعران هم‌سن‌و‌سال از آسیب­‌هایی مانند شلختگی زبان و سطحی شدن افکار، دور نگه داشته است. وی تحت تأثیر شعر اخوان ثالث است. »

اسماعیل امینی؛ شاعر، کارشناس و منقد ادبی

با حواس جمع بخوانیم

« اگر شعر تبدیل به فن شد دیگر شعر نیست چرا که روند تولیدی پیدا می‌کند و همانند کارخانه‌های خودروسازی تنها مدل‌های جدید را ارائه می‌کند. برخی شعرها دارای عایق رسایی است و مانع انتقال کامل و صحیح شعر به مخاطب می‌شود.

برای مواجهه با اشعار کتاب «عید در تبعید» نیاز است تا با حواس جمع آن را مطالعه کنیم چرا که دارای ظرافت‌هایی از یک دنیای جدید و غیرمنتظره است. همچنین بافت فرهنگی حاکم بر این شعرها مربوط به تجربه­‌های معمولی انسان نیست بلکه دارای مناسبت‌هایی است که مخاطب باید روی آن­ها اشراف داشته باشد و در مجموع بینامتنیت دارد. من این کتاب را سه بار خواندم و هر بار با مطالب جدیدی مواجه شدم و لذت بردم.

»

«عید در تبعید» دارای آشنایی زدایی نحوی است

« شاعر این کتاب در حوزه ساخت واژه کارهایی قابل توجه و آشنایی‌زدایی نحوی کرده است. کاری که به درستی انجام شده و بدون توجه به توان مخاطب در درک آن پیش رفته است اما به هر حال از این قابلیت زبان فارسی موفق استفاده کرده است. باید گفت که بخشی از آشنایی‌زدایی­‌ها در این کتاب حاصل ترکیب‌بندی­‌های آن است.

روش سطربندی در غزل‌های این کتاب مورد پسند من نیست چرا که منجر به گم شدن مصراع­‌های اشعار می‌شود و در برخی ابیات بسیار کلافه‌کننده شده است. البته با اینکه موافق این سطربندی نیستم اما این سطر‌بندی در بعضی از نقاط کتاب به بهتر خوانده شدن اشعار کمک کرده است. گستره دایره واژگانی و تنوع نحوی در این کتاب که به خوبی استفاده شده است، از ویژگی‌های آن است. همچنین نوع نگاه متفاوتی به وزن داشته است.

نظام جهان‌نگری شاعر در این کتاب حاکم است و منجر به خلق اشعار خوبی شده است. تبدیل یکی از اتفاقات بیرونی به یک تصویر به قابلیت برداشت نمادین از موفقیت‌های این کتاب است. در مجموع کتاب، اثری بسیار ارزشمند است.

»

جلسه نقد و بررسی کتاب «عید در تبعید». مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری در تهران. دی ۱۴۰۰

قادر طراوت‌پور؛ شاعر، کارشناس و منتقد ادبی

مخاطب عام از آن لذت می­‌برد

« تصویرسازی­‌های این اثر از کنار هم چیدن واژه­‌ها آن‌چنان زیباست که مخاطب عام هم از آن لذت می‌برد. آفرینش ادبی در این کتاب آن را متمایز می‌کند. ترکیبی تخیلی و پرجنب‌وجوش و پشت‌سرهم کلمات در این کتاب توانسته به یک نگاه کلی دست پیدا کند. حجم انبوه واژگان و فشرده با استعاره‌های بسیار، بدون استفاده از حروف اضافه مورد پسند من نیست. شاید این اتفاق به دلیل اشراف کامل شاعر بر این واژه‌ها باشد اما به هر حال استفاده این‌گونه از زبان و کلمات لزومی نداشت.

برخی اشعار که باید عاطفه مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌داد به همان دلیل فشردگی و زمختی کلمات پشت‌سر‌هم بی‌عاطفه شده است و این موضوع ذوق مخاطب را برای ادامه مطالعه ممکن است کور کند. عدم هماهنگی وزن و قافیه مخاطب را آزار می‌دهد در حالی که می‌توانست با وزنی ریتمیک و سبک‌تر مخاطب را بیشتر با خود همراه کند.

»

شاعر باید اندیشه را تولید کند

« شاعر باید اندیشه را تولید کند نه اینکه تحت تأثیر اندیشه دیگران به شعر بپردازد. او ریشه تنهایی‌های خود در تاریخ این روزها را در اشعار این کتاب ارائه کرده‌ است اما اگر بومی‌سازی شود بی‌شک موفق‌تر خواهد شد. همچنین قافیه‌های تکراری به شعر آسیب می‌رساند و می‌توانست قافیه‌های بهتری انتخاب شود. »

برشی از متن کتاب

صبح شد پلک‌ها گشود از هم جنگل مه گرفته درهم‌مانده با خلوتش. خموش اما.. وحشت گرگ‌و‌میش بی‌هنگام تا میانه روز، و آنچه می­‌آیدش به گوش اما شیون شادی شباویز آن‌چون هماره، هنوز جنگل مه گرفته را صبحی است زیر این پلک سنگی سنگین دست و رو باری تا کجا شست می‌تواند او بر سرچشمه­‌ای به خون رنگین؟...

مشخصات کتاب‌شناختی

مجموعه شعر «عید در تبعید» نوشته علیرضا رجبعلی‌زاده کاشانی است که نخستین بار توسط شرکت انتشارات سوره مهر در سال ۱۳۹۹ در ۹۲ صفحه قطع رقعی با جلد شومیز و شمارگان ۱۲۵۰ نسخه در تهران به چاپ رسید.

نوا، نما و نگاه

• کتاب «عید در تبعید» برگزیده اثری با ویژگی‌­های زبانی خاص. خبرگزاری صدا و سیما. ۱۹ خرداد ۱۴۰۱
• شعرخوانی علیرضا رجبعلی‌زاده در محفل ادبی ارغوان در نقد کتاب «عید در تبعید». آپارات. ۲۹ آذر ۱۳۹۹
• صحبت‌های غلامرضا طریقی در محفل ادبی ارغوان در نقد کتاب «عید در تبعید». آپارات. ۲۹ آذر ۱۳۹۹