عملیات احیا

عملیات احیا
نویسنده	محمد حکم‌آبادی
ناشر	راه‌یار
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۴۰۱
تعداد چاپ	چاپ چهاردهم ۱۴۰۲
شابک	۹۷۸۶۲۲۵۴۵۸۰۳۱
تعداد صفحات	۲۳۲
موضوع	تاریخ شفاهی، مستند روایی
زبان	فارسی
قطع	رقعی
نوع جلد	نرم

کتاب «عملیات احیا» مستند روایی است که به قلم محمد حکم‌آبادی به نگارش درآمده. نحوه گردآوری کتاب، تاریخ شفاهی پیشرفت است. این اثر در قالب ۲۳۲ صفحه در زمستان سال ۱۴۰۱ توسط انشارات راه‌­یار منتشر شد و  در سال اول انتشار، به چاپ چهاردهم رسید. «عملیات احیا» به‌عنوان برگزیده دوم شانزدهمین جشنواره ادبی جلال آل احمد در بخش مستندنگاری شناخته شد.

* * * * *

تصویرِ پشت جلد کتاب

این کتاب ماجرای کارخانه‌ای را روایت می‌کند که در شهرستان جُوِین استان خراسان رضوی واقع شده و اسم آن شرکت ماشین‌­های الکتریکی جمکو است که در طی ۲۰ سال زیان­‌ده شناخته شده است. روایتِ کتاب درباره تأثیر تغییر مدیریت در احیا و نجات آن از تعطیلی است. نامش هم از این فرایند اقتباس شده است. این اثر دارای بیست فصل می‌­باشد که با عنوان آچار تقسیم‌بندی شده است. سبک نثر محمدحکم‌آبادی در این کتاب موجز و با ریتم تند بیان شده که در آن جمله‌ها کوتاه و اطلاعات فشرده شده ‌است. این اثر ۱۳ راوی دارد، و مبتنی بر سیر زمانی پیوسته در قالب روایت‌های نیمه‌بلند اول‌شخصِ کمک‌امدادی نگارش شده است. روایت‌­های نگاشته شده ماحصل ۷۰ ساعت گفت‌و‌گو با مهندسان و مدیرعامل جمکو است که مشکلات و کارشنی­‌ها در مسیر احیای کارخانه­ را به تصویر می­‌کشد.

نگارش این اثر بنابر احساس مسئولیتی که نویسنده بر دوش خود احساس کرده، برای روایت عرصه پیشرفت ایران در زمینه تکنولوژی و تلاش‌های جهادگران در این عرصه اتفاق افتاده است.

خلاصه اثر  

موضوع اصلی کتاب، روایت پیشرفت کارخانه‌ای ورشکسته در غرب خراسان رضوی است که با تغییر مدیریت، بر‌خلاف انتظار از وضعیت بد اقتصادی ایران می‌تواند به موفقیت‌های بزرگی در سطح جهان دست پیدا کند و به درآمد چند صد میلیاردی در سال برسد. گونه ادبی این کتاب، روایت مستند یا ناداستان است و با توجه به وجود برخی عناصر داستانی مانند پی‌رنگ و گره‌افکنی و گره‌گشایی و نیز وجود ماجرا، توصیف و گفت‌وگو می‌توان نتیجه گرفت این کتاب تنها یک شرح حال مستند نیست.

در مستند روایی «عملیات احیا» بی‌پرده به مشکلات پیش روی برخی از واحد‌های صنعتی اشاره شده است. شرکت جمکو نمونه‌ای از این واحد‌ها محسوب می‌شود و در جریان روایت این کتاب برخی سوء مدیریت‌ها که باعث شده این شرکت تا مرز ورشکستگی برود مطرح شده است. در عین حال زنده کردن این شرکت با ۶۰ میلیارد بدهی یک جهاد واقعی در جهت خودکفایی و اعتماد به تولید داخل محسوب می‌شود که روایتی خاص است. محمد رستمی در این شرکت یک مدیر جدید بوده و بعد از چند مدیر کهنه‌کار، مدیریت را به دست می‌گیرد. این درحالی بود که از نگاه بسیاری از افراد، وقتی مدیران با‌تجربه نتوانسته‌اند راه به جایی ببرند، از دست این جوان تازه‌کار هم کاری برنخواهد آمد. اما محمد رستمی رویکردی را در پیش می‌­گیرد تا شرکتی که در سال ۱۳۹۷ بخش اعظم نیرو‌های خود را تعدیل کرده و شرایط بسیار دشواری را پشت سر می‌­گذارد، در سال ۱۴۰۰ بتواند ۵۰۱ میلیارد ارزآوری داشته باشد.

در این اثر، سخن از دشواری‌ها و در عین حال اعتماد به نسل جوان مطرح است. در بخشی از کتاب در مورد تلاش و روز‌های تاریک جمکو و نگاه سرشار از بی‌اعتمادی به تولید داخل سخن گفته شده است. زمانی که مدیر یکی از شرکت‌های آب و فاضلاب در پاسخ به درخواست تولید موتور‌های مورد نیاز این حوزه، تأکید می‌کند که حاضر نیست میز خود را با اعتماد به تولید جمکو به خطر بیندازد و دست رد به سینه نهال نو تولید و توانمندی داخلی می­‌زند، اما پیگیری‌های فراوان سبب می‌­شود نیروگاه اتمی بوشهر برای اورهال موتور‌های این نیروگاه به شرکت جمکو اعتماد کند و  این شرکت موفق عمل کرده و توانمندی‌های خود را به نمایش می‌­گذارد، اینجا است که نام فصل با عنوان «جا پای روس‌ها» نام‌گذاری می‌­شود.

کتاب «عملیات احیا» در کارخانه احیا شده جمکو

کتاب «عملیات احیا» دارای بیست فصل است که با عنوان آچار تقسیم‌بندی شده است. این فصول عبارتند از:

آچار اول: خاکش هم بد است؛ راوی: مهندس رضا صابری روشن

آچار دوم: مصادره؛ راوی: مهندس محمد رستمی

آچار سوم: منفی شصت میلیارد؛ راوی: مهندس علیرضا نظری

آچار چهارم: ترکمن چای؛ راوی: مهندس محمد رستمی

آچار پنجم: ابرو گشاده باش؛ راوی: مهندس محمد رستمی

آچار ششم: استثمار کوچک؛ راوی: مهندس مهدی جمشیدی

آچار هفتم: بسیار سفر باید؛ راوی: مهندس محمدهادی گلرخیان

آچار هشتم: جا پای روس‌ها؛ راوی: مهندس مهدی نویدفر

آچار نهم: سلطان محمود خر کیه؟؛ راوی: مهندس محمد رستمی

آچار دهم: نیروی گریز از مرکز؛ راوی: مهندس حسین خسروجردی

آچار یازدهم: چشم عقاب؛ راوی: مهندس محمد رستمی

آچار دوازدهم: جنس ایرانی چه کار می‌کند! راوی: مهندس علی اصغر پوراشکان

آچار سیزدهم: فوق دکترا؛ راوی: دکتر امیر رشیدی کرمانی

آچار چهاردهم: صحرای سیستان تا رودخانه کارون؛ راوی: مهندس محمد رستمی

آچار پانزدهم: جعبه سیاه؛ راوی: مهندس اعظم حکمآبادی

آچار شانزدهم: تنش مکانیکی؛ راوی: مهندس محمدرضا سدیدی

آچار هفدهم: روی دست اروپا؛ راوی: مهندس سعید سالمی

آچار هجدهم: لوکوموتیو پیشرفت؛ راوی: دکتر امیر رشیدی کرمانی

آچار نوزدهم: جمکویی‌ها وارد می‌شوند؛ راوی: مهندس مهدی نویدفر

آچار بیستم: زیر چرخ کبود؛ راوی: مهندس محمد رستمی

درباره نویسنده

محمود حکم‌آبادی نویسنده اثر

محمود حکم‌­آبادی محقق و نویسنده­ جوان متولد شهر سبزوار است. علاقه­ این نویسنده به حوزه تاریخ شفاهی است و مصاحبه‌­های مربوط به موضوع تحقیق را هم خودش انجام می‌­دهد. او همچنین نویسندگی مستند «بلاگردان» و پژوهش مستند «خط شکن» را بر عهده داشته است. از محمد حکم‌­آبادی تاکنون چهار کتاب در حوزه­ تاریخ شفاهی و دفاع مقدس منتشر شده است.

نظر نویسنده درباره اثر

پافشاری کردم

از سوی انتشارات «راه‌یار» سوژه‌هایی با عنوان شناسایی و نگارش در مورد تولید و توانمندی‌های داخلی مطرح شد و من به دنبال این سوژه، روایت شرکت جمکو را انتخاب کردم که در ابتدا با مخالفت انتشارات در تهران روبه‌رو شد، اما پافشاری من و انتشار کتاب سبب شد تا کتاب خوانده شود و مورد اقبال قرار گیرد، به حدی که از ابتدای سال تا هم‌اکنون این کتاب به پنج چاپ متوالی رسیده است.

جمعِ سبزواری‌­ها

در کتاب «عملیات احیا» سوژه، نویسنده‌ و طراح جلد کتاب سبزواری است. «عملیات احیا» کتابی است که در شهرستان رشد کرد و ظرف دو ماه به چاپ چهارم رسیده است.

اهمیت روایت پیشرفت

اگر تأکید رهبر انقلاب به پیشرفت و جهاد تبیین نبود، منِ محمد حکم‌آبادی هیچ‌وقت کتاب زندگی شهید مدافع حرم و فلان آیت‌اللّه را رها نمی­‌کردم تا بیایم و سر صنعتی بروم که هیچ میانه‌ای با آن نداشتم. آن چیزی که به محمد حکم‌آبادی اولویت می‌‌دهد تا سوژه زندگی شهید مدافع حرم را که در حال نوشتن آن هستم برای مدتی رها کنم و سراغ روایت پیشرفت بروم، صحبت‌­های مقام معظم رهبری است. پس به نظرم این‌که شما از ادبیات پیشرفت حرف می­‌زنید، مهم­‌ترین شخصیتی که در این حوزه ادبیات‌سازی می‌­کند، مقام معظم رهبری است. البته شاید قید متأسفانه را نیز باید اینجا بزنیم چرا اینقدر ادبیاتی‌­های ما در این حوزه بیکار نشسته‌اند که خود آقا وارد میدان شده و دارند تولید ادبیات می‌­کنند. به همین خاطر است که اگر بگویم همه این کتاب «عملیات احیا» مدیون صحبت­‌های ایشان است، سخن گزافی نگفته­‌ام.

افسردگی کارگران شرکت

معضل بزرگی که من در کتاب داشتم، مواجهه با افسردگی نیروی انسانی بود‌. نیروهایی که ده سال تمام شاهد شرایط رو به افول کارخانه بودند و حال، امید خود را کاملاً از دست داده بودند. معضل دیگر تحریم قطعات الکترو موتور بود که برای تولید به آن نیاز داشتند. همچنین اعتبار از‌دست‌رفته کارخانه جمکو بود. در نیمه اول کتاب به این پرداخته‌ام که این مدیرعامل و تیم آن چطور این کارخانه ورشکسته را دوباره احیا می‌کند و خط تولید را مجدداً راه‌اندازی می‌کند.

دلیل شهرت اثر

مجموعه کومیک موشن «قصه‌های پیشرفت»، با موضوع تاریخ شفاهی پیشرفت، توسط مدرسه «اندیشه و هنر» تولید و در صدا و سیما پخش شد. دو قسمت از این مجموعه با عنوان «تعمیر نیروگاه اتمی بوشهر» و «پنجمین کشور سازنده موتور سنکرون در دنیا»، بر اساس کتاب «عملیات احیا» نگارش شده است.

جوایز و افتخارات

اختتامیه شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد. تالار وحدت. ۶ دی ۱۴۰۲

اختتامیه شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد. تالار وحدت. ۶ دی ۱۴۰۲

• برگزیده دوم شانزدهمین جشنواره ادبی جلال آل احمد در بخش مستندنگاری

• شایسته تقدیر کتاب چهل‌و‌یکمین سال جمهوری اسلامی
• برگزیده بخش ویژه کتاب سال جوانان ۱۴۰۲
• برگزیده بخش ویژه کتاب سال دانشجویی ۱۴۰۲
• نامزد جایزه شهید منصوب خراسان رضوی
• منتخب پویش کتاب‌خوانی هشت ‌بهشت باشگاه کتاب‌خوانی دانشجویان ایران
• منتخب پویش کتاب‌خوانی «دوره کتاب» خراسان رضوی
• برگزیده جایزه کتاب روایت پیشرفت در بخش مدیریت و حکمرانی

اختتامیه شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد. تالار وحدت. ۶ دی ۱۴۰۲

نشست‌های برگزار شده درباره اثر

نشست رونمایی از کتاب عملیات احیا. نمایشگاه کتاب تهران. انتشارات راه‌‌یار. ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳

• شانزدهمین جلسه نقد ماه کتاب «عملیات احیا» در تهران در اسفند ۱۴۰۲؛ نشست با حضور محمد خسروی راد نویسنده و منتقد کتاب برگزار شد.

• نشست بررسی کتاب «عملیات احیا» در سرای ادبیات نمایشگاه کتاب تهران در روز یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ این نشست با حضور محمد حکم‌آبادی و ساسان ناطق برگزار شد.

• رونمایی و معرفی کتاب «عملیات احیا» در سالن نقد کتاب نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال ۱۴۰۲؛ این نشست با حضور محمد حکم‌آبادی؛ نویسنده کتاب، محسن صوفی؛ مسئول بازرگانی شرکت جمکو و سمیه جمالی؛ دبیر نشست برگزار شد.
• نشست رونمایی کتاب «عملیات احیا» در شهر مشهد در فرهنگ‌سرای امام رضا (ع) در ۲۹ تیر ۱۴۰۲؛ در این نشست سعید جلیلی، فعال حوزه جهاد و پیشرفت و نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی حضور داشتند و ایراد سخنرانی کردند.
• آیین رونمایی از کتاب «عملیات احیا» در شهر سبزوار در ۲۷ تیرماه ۱۴۰۲؛ در این مراسم سعید جلیلی، فعال حوزه جهاد و پیشرفت و نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی و محمد رستمی مدیر‌عامل شرکت جمکو حضور داشتند.

اظهارنظرها درباره اثر

محمدمهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد

همه اعضای هیئت دولت این کتاب را بخوانند

« به مناسبت هفته دولت کتاب «عملیات احیا» را به اعضای هیئت دولت هدیه دادم. این کتاب روایت پیشرفت و اراده جمعی از نخبگان این کشور برای شکوفایی و استقلال ایران عزیز است؛ کتابی روان، خواندنی و پرمغز که حتماً مدیران این دولت جهادی باید بخوانند. به همه جوانان عزیز ایرانی نیز خواندن این کتاب را توصیه می‌نمایم. »

بازدید از کارخانه جمکو. جوین. ۱۴۰۲

سعید جلیلی؛ فعال حوزه پیشرفت

الگوی موفقی که باید فرهنگ شود

« رونمایی از «عملیا احیا» به این لحاظ اهمیت دارد که تلاش می‌کند یک الگوی موفق را تبدیل به یک فرهنگ برای جامعه کند و این اثر به نوعی سی‌تی‌اسکن و کالبدشکافی بخشی از مشکلات کشور است که در یک کارخانه، با اتکا به دانش بومی منطقه و با نگاه متعال دینی با تفکر انقلابی، دوباره احیا شد. احیای کارخانه ماشین‌­های الکتریکی جوین، مدلی موفق از تفکر بسیجی و جهادی در عرصه صنعتی است. »

مصطفی رستمی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه و مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌­ها

کار نشدنی شدنی شد

« کتاب را جزو کتاب‌های مناسب برای نخبگان می‌­دانم. در این کتاب، کاری که کاملاً نشدنی بود، انجام شد. یک مجموعه‌ جوان، معتقد و پای کار که با دست‌خالی، چنین کاری را رقم می‌زنند. »

محمدرضا جوان آراسته؛ منتقد ادبی

کشش و جاذبه کتاب

« عملیات احیا را کتابی نشاط آور می‌­دانم. برخلاف انتظار از جلد کتاب، کشش دارد. من ۹۰ صفحه را در‌جا و بدون توقف خواندم. ضعف جدی نداشت. برای من جذاب بود و دو روزِ تمامش کردم. نکته مهم کتاب، داشتن نو‌آوری ساده و خلاقیت به نفع کتاب در پایان و آغاز فصل‌ها است. »

نمی‌­توانید کتاب را زمین بگذارید

« کتاب خیلی اتفاقی به دست من رسید و وقتی شروع کردم دیگر نتوانستم زمین بگذارم. کتابی که از سو‌ء مدیریت‌­ها و خیانت‌ها می‌گوید و بعد، روایت جاندار و محکمی می‌بینیم. بعید است کسی بخواند و بتواند زمین بگذارد. »

دکتر ولی‌الله روشن؛ مسئول جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت

فکر می‌­کردم دانشجو باید مقاله بنویسد

« وقتی کتاب به من رسید، به دلیل این‌که مهندس‌های کارخانه جمکو از دانشجویان دانشگاه علم و صنعت بودند و آن‌ها را می‌شناختم ، تمایلی برای خواندن کتاب نداشتم. با خود می‌گفتم چند جوان نخبه دارند وقت خود را در بیابان‌های سبزوار تلف می‌کنند! تا این که یک روز گفتم کتاب را بخوانم ببینم به چه مواردی اشاره شده است. آن‌قدر مجذوبش شدم که آن را تا انتها خواندم. به نظرم ‌حیف است این جوانان نخبه به دانشگاه‌های مطرح بیایند، درس بدهند و مقاله تهیه کنند، همان بهتر که در کارخانه‌ها بمانند و با تلاش و همتشان به کشور کمک کنند. »

برشی از متن کتاب

با انگشت روی صفحه گوشی‌ زدم تا فیلم پخش شود. یکی از بچه‌های خط تولید روی رینگ داغِ موتورِ سنکرون ایستاده‌ بود و کفشش دود می‌کرد. این‌پا و آن‌پا می‌کرد که پاهایش نسوزد؛ ولی دست از کار نکشید و میدان را خالی نکرد. فیلم که تمام شد، بغض گلویم را گرفت. به همکارهای بی‌ادعایم افتخار کردم؛ به همکارهایم که پای کار آمدند برای سربلندی جمکو، برای سر بلندی ایران...

خبر ساخت موتور سنکرون ایرانی با قدرت هزار اسب بخار، توی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. همان شرکت‌های خارجی که به ما قطعه ندادند و حتی حاضر نشدند موتور را تعمیر کنند، زنگ‌مان زدند. گفتند: قطعات رو از کجا خریدین و اسمبل کردین؟ خب می‌گفتین خودمون براتون قطعه بفرستیم. باورشان نمی‌شد خودمان موتور را ساخته باشیم. من حساب این روز را کرده بودم. بچه‌ها را سپرده بودم از تمام مراحل تولید فیلم‌برداری کنند. قسمتی از آن فیلم‌ها را برایشان فرستادم و دیگر صدایشان درنیامد.

□□□

بعضی‌ها خوشخواب دارند ولی خواب خوش نه؛ بعضی‌ها خواب خوش دارند ولی خوشخواب نه. روزگار برای من طوری رقم خورد که نه خواب خوش دارم و نه خوشخواب. هرکس از اوضاع و احوالم بپرسد، این شعر را برایش می‌خوانم: الان چندین و چند ساله، شب‌ها خوابم نمی‌گیره؛ من موسی هم بشم، آسیه از آبم نمی‌گیره. این کارخانه اگر درست بشو بود، توی این بیست سال که سه تا مدیر عوض کرد، درست می‌شد. چند سال قبل، یکی از همین مدیرهایی که آمده بود و می‌خواست به خیال خودش کارخانه را سر‌و‌سامان بدهد، صدایم کرد و پرسید: تو جای من مدیر باشی، چی‌کار می‌کنی؟

با چند تا موشک نقطه‌زن، اینجا رو با خاک یکسان می‌کنم.

فکری کردم و ادامه دادم: خاکش هم بَده. خاکش رو بار کامیون می‌کنم و می‌ریزم توی کویر.

قدیمی‌های شرکت نقل می‌کنند: فقط چهار پنج سالِ اولِ راه‌اندازی شرکت و کارخانه که سال ۱۳۷۰ بود، حقوق ثابت و درستی داشتیم.

آن زمان حقوق از جیب دولت به جیب کارکنان می‌ریخت. همه‌ چیز خوش و خرم بود؛ اما کم‌‌کم حمایت دولت برداشته شد. دولت برنامه داشت که بعد از سه چهار سال، به مرور حمایتش را قطع کند تا کارخانه از سود خودش چرخش را بچرخاند. کارخانه باید روی پای خودش می‌ایستاد و این اول بدبختی بود.

مشخصات کتاب‌شناخت

«عملیات احیا» نوشته محمد حکم­‌آبادی در ۲۳۲ صفحه، در قطع رقعی با جلد نرم ، برای اولین‌بار در سال  ۱۴۰۱ توسط انتشارات راه‌­یار چاپ شده است. چاپ دوازدهم این اثر در سال ۱۴۰۲ روانه بازار چاپ شد. نسخه­ الکترونیکی این کتاب در سایت فراکتاب قابل خرید و مطالعه است.

نوا، نما، نگاه

• کتاب عملیات احیا نقش نماینده مجلس را نشان می‌دهد. خبرگزاری صدا و سیما. ۲۶ بهمن ۱۴۰۲
• کومیک موشن خودباوری، تعمیر موتورهای نیروگاه اتمی بوشهر به دست متخصصان داخلی. مدرسه اندیشه و هنر. آپارات. دریافت شده ۲۴ آبان ۱۴۰۳
• کمیک موشن سنکرون جمکو. مدرسه اندیشه و هنر. آپارات. دریافت شده در ۲۴ آبان ۱۴۰۳
• معرفی کتاب عملیات احیا در جشنواره کتاب سال خراسان رضوی. آپارات. دریافت شده در ۲۴ آبان ۱۴۰۳
• معرفی کتاب «عملیات احیا» در برنامه تلویزیونی ایران امروز. تلویبیون. ۸ خرداد ۱۴۰۲