رخصت
| رخصت، مرام‌نامه ورزش زورخانه‌ای (باستانی) | |
|---|---|
 | |
| نویسنده | علی انسانی |
| ناشر | شهرستان ادب |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۹ |
| تعداد چاپ | چاپ اول ۱۳۹۹ |
| شابک | ۹۷۸۶۰۰۶۸۸۹۸۱۸ |
| تعداد صفحات | ۱۰۸ |
| موضوع | شعر فارسی |
| زبان | فارسی |
| قطع | پالتویی |
| نوع جلد | شومیز |
«رخصت، مرام‌نامه ورزش زورخانه‌ای (باستانی)» مجموعه شعری است از علی انسانی شاعر و مدیحه سرای معاصر با موضوع ورزش زورخانه ای و مسائل پهلوانی که اولین‌بار در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات شهرستان ادب منتشر و روانه بازار گردید. در نوزدهمین دوره جایزه ادبی شعر فجر از شاعر این اثر به‌صورت ویژه‌ای تجلیل گردید.
«رخصت، مرام‌نامه ورزش زورخانه‌ای (باستانی)» عنوان کتابی از سروده‌های جدید علی انسانی، با محوریت ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی است. علی انسانی، شاعر این مجموعه از شاعران آیینی، در مقدمه کتاب، خلاصه و موجز به تاریخچه ورزش زورخانه‌ای، جزئیات مربوط به آن و تاثیراتش در جامعه پرداخته است.
در ادامه نیز، سروده‌های او برای محیط زورخانه و در رابطه با رشته‌های ورزش زورخانه‌ای در چهل و نه قطعه آمده است. بیشتر اشعار این کتاب در مدح امام علی (ع) سروده شدند.
خلاصه اثر
کتاب «رخصت، مرام‌نامه ورزش زورخانه‌ای (باستانی)» مرام‌نامه ورزش باستانی کشور ما یعنی کشتی است و کشتی ایران مرهوم ورزش زور خانه‌ای (باستانی) است. پیش‌تر‌ها کشتی‌ها در زورخانه برگزار می‌شد و مرشدها همراه مراسم مربوطه شعری را به نام «گل کشتی» می‌خواندند.
مرشد پس از رخصت گرفتن، دل نوازی را با «سرنوازی» اشعاری مذهبی و اخلاقی مترنم می‌شد و از آغاز تا پایان، بهترین سروده‌های ادبی انتخاب شده را با نوای اصیل موسیقی غنی پارسی و گوشه‌های مختلف می‌خواند.[۱]
در سال‌های اخیر با کم‌رنگ شدن زورخانه در زندگی روزمره سروده‌های مربوط به رشته‌های ورزش زورخانه‌ای نیز کم شده‌است. در واقع مجموعه شعر رخصت برای پر کردن این خلا گرد آوری شده‌است.
چهل‌ونه قطعه شعر این مجموعه در ارتباط با محیط زورخانه و درباره رشته‌های ورزش زورخانه‌ای و پیام‌های هر رشته از درب کوتاه و دایره‌ای بودن گود و فلسفه سنگ، تخته شنا، میل، کباده، لنگ بستن بر کمر و غیره به صورت ساده «سهل و ممتنع» و خارج از آرایه‌های شعری و صنایع آن سروده شده است تا غامض نباشد و در مفهوم و پیام آن دچار مشکل نشوند. [۲]
به گفته خود شاعر، اولین قطعه از این مجموعه شعر، منظومه‌ای به نام «دردل» در سال‌های پس از انقلاب اسلامی و در حال و هوایی که ورزش باستانی کم رونق شده بود. با زبانی صمیمی سروده شد که به اهالی زورخانه و جوانمردان مکتبی تقدیم شد. آخرین قطعه هم سروده‌ای نا تمام به نام «مباهله»، در تاکید بر اهمیت روز تاریخی مباهله به مجموعه «رخصت» افزوده شده است.[۳]بیشتر اشعار این مجموعه در مدح و رسای حضرت علی(ع) سروده شده‌است.
طرح جلد
حروف‌نگاری و آماده‌سازی کتاب بر عهده کارگاه هنری شهرستان ادب بوده است. آماده سازی کتاب شامل طراحی جلد و صفحه آرایی میشود که در هر دو مورد کتاب «رخصت» نمونه‌ای موفق است طرح جلد کتاب شامل تصویری از زنگ و میل زورخانه است که با چهار طرح زیبایی از بته جقه کامل شده است.
تصویر زنگ آویزان از بالای صفحه مزین به ذکر «لا فتی الا علی لا سیف الا ذولفقار» پشت کتاب نیز تکرار شده است که این بار همراه تصویری از ضرب‌های مخصوص به زورخانه و همراه با تکه ای از شعر درد دل طرح را تکمیل میکند.
درباره نویسنده
در سرودن شعر و خواندن اشعار آیینی، چیز دیگری غیر از صدا و کلمات هستند که یک مداح یا شاعر را از سایرین متمایز می‌کنند. حاج علی انسانی از آن دست کسانی است که صاحب صدای عالی و صوت داوودی نیست، اما همان عنصری که اسمش را «سوز درون» می‌گذاریم، ما را مشتاق میکند که هم شعرها و هم توسلات او را بشنویم؛ چون هم شعرهایش و هم صدایش «نمک» دارد.[۴]
علی انسانی متولد ۱۳۲۶ شمسی در کاشان است. او در سال ۱۳۳۳ همراه با افراد خانواده خود به تهران عزیمت کرد و تحصیلات ابتدایى و متوسطه را در همین شهر به پایان برد. وی از شانزده سالگی شروع به سرودن شعر کرده و تا نه سال، همه از ذوق و قریحه او بی‌خبر بوده‌اند اما با حضور مستمر خود در محافل ادبى و مذهبى از محضر اساتید بزرگ بهره‌ها برد تا با شیوه ستایشگرى آل‌اللّه و آفرینش آثار آیینى آشنا شود.[۴]
از مشوّقین و اساتید او می‌توان به استادان مشهوری مانند «مرحوم محمدعلی فنا» مولف کتاب تحفه سرمدی، «خوشدل تهرانی»، «استاد قدسی مشهدی»، «مهرداد اوستا»، «ریاضی یزدی»، «آذر» و «استاد مشفق کاشانی» نام برد. وی تقویت بنیه ادبی خود را مرهون زحمات اساتید بزرگی مثل امیری فیروزکوهی، ابوتراب جلی، خلیل سامانی (موج) و پارسای تویسرکانی می‌داند.[۵]
قریحه‌ی ذاتی انسانی و شاگردی در محضر اساتید فن، از او شاعری ساخت که امروزه از چهره‌هاى ممتاز و برتر جامعه مداحان و از شعراى مطرح و نام‌آشناى آیینى به شمار مى‌رود. او در سرودن شعر به سبک اصفهانى (هندى) متمایل است و شیوه بیانى او غالباً آمیزه‌اى از دو سبک اصفهانى و عراقى است.
از حاج علی انسانی آثار فراوانی چاپ شده و مداحان اهل بیت علیهم‌السلام در مدیحه‌خوانی و مرثیه‌خوانی از سروده‌های او بسیار استفاده می‌کنند، اما سطح شعرها و کتاب‌های او طوری است که اهل شعر و ادبیات هم از آن بهره‌مند شوند.[۴]
نخستین مجموعه شعری که از علی انسانی به چاپ رسید چراغ صاعقه (مرثیه از مدینه تا مدینه) نام داشت که در سال ۱۳۶۵ ه. ش چاپ و نشر یافته‌است. گزیده غزلهای ایشان به نام «یک عمر» که گزیده غزلهای یک دست صائب است، از او چاپ شده است. همچنین مجموعه‌ای از شعرهای آئینی وی به نام «دل سنگ آب شد» که نام آن را از ترکیب‌بند محتشم اخذ نموده‌است.[۶]
همچنین «گلاب و گل»، «رخصت» و «یک دم» دربردارنده اشعار و نوحه‌های او است.
از افتخارات این شاعر بزرگ اعطای نشان درجه یک هنر به وی است که این نشان معادل با مدرک دکترا می‌باشد.[۶]
این پیرغلام و شاعر اهل بیت علیهم السلام درباره شعر آیینی میگوید: «عقیده دارم شعر مذهبی را نباید از ادبیات فارسی خارج دانست و تفکیک شعر آیینی و غیرآیینی درست نیست. خیلی‌ها شعر مذهبی ندارند اما اعتقادشان پابرجاست. معتقدم غلام اهل بیت علیهم‌السلام سرور جهانیان است و جوانان آگاه، با صفا و زلال که به این وادی آمده اند باید حمایت شوند. چون جوانی که در فکر شغل، خانه، ازدواج و غیره است نمی‌تواند به راحتی بیندیشد و اشعار قوی بسراید.» از طرف دیگر او معتقد است که: «شاعر باید فرزند زمان خود باشد و دردهای زمان و حرف مردم خود را با زبان ذوق بیان کند و به مخاطب برساند».[۵]
نظر نویسنده درباره اثر
ضعف شعر در ورزش زورخانه‌ای
این ورزش طی سالیان مختلف به آفات بسیاری دچار شد. در گذشته شاهد ۴۵ زورخانه بودیم که نام و نشانی آن‌ها را می‌توان ذکر کرد اما بعد از انقلاب از تعداد آن‌ها کاسته شده است و به ۱۶ زورخانه رسید. سال‌هاست که نه فقط تعداد زورخانه‌ها کم شده بلکه اشعاری که در این مکان‌ها قرائت میشود باید مورد توجه قرار گیرد. در گذشته مرشد اشعار شاعرانی چون فردوسی را می‌خواند اما اکنون از تصنیف بهره می‌گیرد، شاید در کتاب «رخصت» آنچنان رگه‌هایی ادبی به کار برده نشده است، این اثر سهل و ممتنع است و قصدم این بود که با فرهنگ آن جمعیت همخوانی داشته باشد.[۷]
انگیزه نگارش
متاسفانه در سال‌های اخیر شاهدیم مرشدان زورخانه‌ها اشعاری می‌خوانند که در شان اهل بیت (ع) نیست. هدف من از نگارش «رخصت» تامین منابع مورد نیاز برای استفاده مرشدان بود تا اشعاری در شان مقام اهل بیت (ع) را بخوانند.[۸]
جوایز و افتخارات
تجلیل ویژه از استاد علی انسانی (شاعر آیینی) برای آفرینش کتاب «رخصت» و اعطای گواهینامه درجه یک هنری در رشته شعر در آیین پایانی شانزدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در سال ۱۴۰۰ .[۹]
برشی از متن
دو بیتی «زلال» از مجموعه شعرهای کتاب رخصت، خطاب به رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مدظله عالی است.[۱۰]
| در چشم تو عکس دل ما می‌افتد | سرهای سران تو را به پا می‌افتد | |
| هر کس نشود زلال با یک نگهت | گر اشک شود، ز چشم‌ها می‌افتد |
دو بیتی «پوریا و تختی» در رسای دو جوانمرد پوریای‌ولی و غلامرضا تختی سروده شده‌است.[۱۱]
| تا کی پی بیداری دل، از بختی؟ | آسان شود از صبر و توکل سختی | |
| در خدمت و در فتوت و در ایثار | دو اسوه شدند، پوریا و تختی |
یکی از زیباترین اشعار این مجموعه به نام علمدار است:
| ما غیر علی در دو جهان یار نداریم | جز شیر خدا یار و مددکار نداریم | |
| ما جمله غلامان یل ام بنین‌ایم | ما مهر به جز ماه علمدار نداریم | |
| ما با روش و با منش مالک اشتر | جز عشق علی حیدر کرار نداریم | |
| جز نام علی بر لب ما ذکر دگر نیست | استاد به جز میثم تمار نداریم | |
| عمری ست که ما اهل ولایات ولاییم | مولا به جز از احمد مختار نداریم |
مشخصات کتاب‌شناختی
«رخصت، مرام‌نامه ورزش زورخانه‌ای (باستانی)» سروده علی انسانی در ۱۰۸ صفحه، در قطع پالتویی با جلد شومیز، اولین‌بار در سال ۱۳۹۹ و در ۱۰۰۰نسخه توسط انتشارات شهرستان ادب چاپ شده است.
نسخه الکترونیکی این اثر در اپلیکیشن طاقچه در دسترس است.
نوا، نما و نگاه
۶ فروردین ۱۴۰۳
۱۴ شهریور ۱۳۸۸
۲۵ خرداد ۱۳۹۰
- شعرخوانی علی انسانی در شب شعر بفرمایید فروردین. شهرستان ادب. شهرستان ادب. ۳۱ فروردین ۱۳۹۴
- شعر زیبای حاج علی انسانی درفینال برنامه عصر جدید. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. ۲۵ اسفند ۱۳۹۹
- حضور حاج علی انسانی در برنامه حسینیه معلی. شبکه سه سیما. ۲۴ اسفند ۱۴۰۲
پانوشت
- ↑ انسانی، رخصت: مرام نامه ورزش زورخانه ای (باستانی)، ۱۰.
- ↑ انسانی، رخصت: مرام نامه ورزش زورخانه ای (باستانی)، ص۱۳.
- ↑ انسانی، رخصت: مرام نامه ورزش زورخانه ای (باستانی)، ص۱۴ و ص۱۰۱
- ↑ پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ «استاد حاج علی انسانی برگزیده اولین مهراوه هوای نو_ سال۱۴۰۰-۱۴۰۱» . هوای نو. بیتا. دریافت شده در ۲۶ آبان ۱۴۰۳
- ↑ پرش به بالا به: ۵٫۰ ۵٫۱ «شناخت نامه حاج علی انسانی». عقیق. ۱۹ خرداد ۱۳۹۴
- ↑ پرش به بالا به: ۶٫۰ ۶٫۱ «علی انسانی». ایران کتاب. بیتا. دریافت شده در ۲۶ آبان ۱۴۰۳
- ↑ انسانی، رخصت: مرام نامه ورزش زورخانه ای (باستانی)، ص۱۳.
- ↑ «گفت و گو با علی انسانی ».ایبنا.۱۱ بهمن ۱۴۰۰
- ↑ «استاد علی انسانی درجه یک هنری معادل دکترا ادبیات فارسی را دریافت کرد». عقیق. ۵ بهمن ۱۴۰۰
- ↑ انسانی، رخصت: مرام نامه ورزش زورخانه ای (باستانی)، ص ۶۱.
- ↑ انسانی، رخصت: مرام نامه ورزش زورخانه ای (باستانی)، ص۷۰.