برشکن

برشکن
نویسنده	حمید علیدوستی شهرکی
ناشر	سوره مهر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۳۹۹
تعداد چاپ	اول
شابک	۹۷۸۶۰۰۰۳۴۳۱۶۳
تعداد صفحات	۱۵۶
موضوع	رمان
زبان	فارسی
قطع	رقعی
تعداد جلد	۱۲۵۰
نوع جلد	شومیز

رمان «برشکن» نوشته مرحوم حمید علیدوستی شهرکی، با موضوع خان­سالاری در دوره پهلوی و تضییع حقوق کشاورزان از سوی خوانین، در سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسید. این اثر در سال ۱۴۰۰ در بخش داستان بزرگ سال نوزدهمین دوره جایزه قلم زرین، برگزیده شد.

*****

«برشکن» رمانی پژوهش­ محور، دارای موضوعی اجتماعی و با محوریت تاریخ انقلاب اسلامی می­ باشد که تحقیقات آن، یک سال و نگارشش حدود دو سال زمان برده است. این اثر که در سال ۱۳۹۹، به قلم حمید علیدوستی شهرکی به نگارش درآمد و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسید، در ۱۵۶ صفحه با زبان داستانی، به نقد شرایط خان سالاری دوره پهلوی و تضییع حقوق کشاورزان از سوی خوانین آن دوره می­ پردازد.
در این کتاب، شخصیت نخست قصه، ابتدا به عنوان مباشر ارباب فعالیت می­ کند، اما پس از پایان دوره ارباب-رعیتی، بسیاری از مردم به دنبال تلافی کار‌های او هستند و همین امر باعث کشمکش‌های فراوان میان او و سایر اهالی روستا می‌شود.

نویسنده در برشکن، ضمن بیان برخی سیاست‌ها و تصمیمات دوره پهلوی از جمله انقلاب سفید و اصلاحات ارضی، به مفاهیم متعالی انسانی و اجتماعی نیز اشاره می ­کند تا فراموشی عنصر مهم انسانیت و روابط درست اجتماعی را به خواننده متذکر شود. رمان، هویت بومی و محلی دارد و با تکیه بر زیست‌بوم شهرکرد نوشته شده است. نام اثر نیز برگفته از رسمی دیرینه میان کشاورزان چهارمحال و بختیاری می ­باشد.

خلاصه اثر

برشکن در ۲۷ فصل، روایت گر رنج مردمانی است که در یک دوره تاریخی مشخص، زحمات و تلاش‌های بسیاری در زمین‌های کشاورزی متحمل می‌شدند، اما منفعتی از آن نمی‌بردند و حاصل دست رنجشان نصیب خوانین دوران­شان می‌شد.

قصه حول محور فردی به نام «کاکاهیبت» می‌چرخد که در دوران پهلوی، مباشر یکی از خوانین بوده است، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تعارض با جامعه قرار می‌گیرد و درگیر کشمکش‌های متعدد می‌شود. او پیشکار خان روستای ده‌سرخ است که در زمان اجرای قانون اصلاحات ارضی کشاورزی، زندگی ­اش دستخوش اتفاقات عجیب‌ و غریب روزگار شده و پس از رفتن خان به شهر، میان مردم روستا به «کاکانکبت» معروف می ­گردد.

کاکاهیبت پس از فوت همسرش، تاج­‌ماه، تنها شده و نگران اجرای رسم «برشکن» در روستا می­ شود. با نزدیک شدن ایام برداشت محصول، به هر دری می‌زند تا بتواند کارگرانی برای دروی محصولاتش پیدا کند، اما هیچ­کدام از مردان و جوانان برومند روستا حاضر نمی ­شوند به او کمک برساند؛ تا این‌که یک نفر برخلاف تصور و عادات روزمره، قد برمی‌افرازد و به یاری او می رود.

در دل این رمان، ماجرایی عاشقانه وجود دارد که طعم تلخ استبداد و استعمار تاریخی را، که بر سرنوشت این مرز و بوم رفته است، تحمل‌پذیر می‌گرداند. نویسنده­ رمان با زبانی روان و پویا و به کمک شخصیت‌آفرینی­ های­ باورپذیر، خواننده را در کوچه پس‌کوچه‌های ده‌سرخ می‌چرخاند و داستانش را میان عطر کاهگل ­های نمناک و چای دارچین و تنباکوی قلیان مشتریان دکان قهوه‌چی روایت می­ کند.

پشت جلد کتاب برشکن

عنوان اثر

«برشکن» یک رسم دیرینه در بین کشاورزان استان چهارمحال و بختیاری بوده است؛ به این صورت که کشاورزان هر منطقه، روز خاصی را برای دروی محصولات خود تعیین می‌­کردند تا همگی، به یک اندازه برداشت کرده و حقی از کسی پایمال نشود. این سنت که حدود دویست سال در کشاورزی این استان رواج داشته است، همزمان با اصلاحات ارضی در دوره پهلوی، تضعیف می­ شود و کم­‌کم رو به فراموشی می‌رود.

درباره نویسنده

حمید علیدوستی شهرکی؛ نویسنده کتاب برشکن

زنده‌یاد «حمید علیدوستی شهرکی»، نویسنده، پژوهشگر و فیلم ساز ایرانی، زاده‌ ۱۴۹ هجری شمسی و اهل چهارمحال و بختیاری بوده است. او از مدرسان دفتر شهرکرد انجمن سینمای جوان بود و در حوزه فیلم‌نامه‌نویسی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی سابقه فعالیت داشت.

آثار او عبارتند از:

• وضعیت‌های نمایشی در شاهنامه فردوسی؛
• داستان‌های چکاوک؛
• برشکن.

آقای علیدوستی شهرکی در ۲۲ تیرماه ۱۴۰۰ در سن ۵۱ سالگی بر اثر ایست قلبی، در بیمارستان آیت‌الله کاشانی شهرکرد درگذشت.

نظر نویسنده درباره اثر

سنت­ های اجتماعی و روابط انسانی

کتاب «برشکن» گویای رویداد‌ها و جامعه زیستی در یک روستاست که نمادی از جامعه و اتفاقات امروز و ارتباط افراد آن با یکدیگر است. بنیان داستان در این رمان یک سنت اجتماعی لمس­ شده در منطقه چهارمحال و بختیاری است که به بیان روابط انسانی شکل‌گرفته در حاشیه­ آن می‌پردازد. این کتاب، روابط ساده و رویکرد‌های افراد را در لایه‌های مختلف مطرح می‌کند و از دیدگاه اجتماعی و تاریخی آن ­ها را مورد بررسی قرار می‌دهد تا ضمن اشاره به انسانیت و فرهنگ انسانی، جامعه را به چالش بکشد و زمینه را برای بررسی و تفکر روابط اجتماعی و توجه به حقوق عمومی جلب کند.

دغدغه­ های امروز در بستر اتفاقات دیروز!

سنت برشکن، به دوره پهلوی برمی‌گردد ولی حرف و موضوع آن یک دغدغه همیشگی است. در واقع این کتاب، مشت نمونه خروار است و مباحثی که در آن مطرح می‌شود به صورت خیلی پررنگ‌تر در جامعه امروز هم دیده می‌شود. نویسنده‌ باید از روش‌هایی استفاده کند که بتواند حرفش را مناسب دغدغه‌های روز بنویسد. بنابراین نمی‌توان صرف اینکه یک رمان، تاریخی است بگوییم موضوع و دغدغه آن مناسب امروز نیست. دست‌کم من در رمان برشکن سعی کرده‌ام به دغدغه‌ها و مسائل امروز پاسخ بدهم.

نقد و بررسی اثر

کلیشه ­زدایی

بسیاری از داستان­ هایی که با محوریت انقلاب اسلامی نوشته می­ شوند؛ به تکرار کلیشه­ ها دچار اند، اما حمید علیدوستی در رمان برشکن با انتخاب موضوعی متفاوت و روایت ماجراهایی از دوران خان­ سالاری و خان ­زدگی که چرایی انقلاب را در بطن خود دارد، موفق شده از رمان خود، کلیشه ­زدایی کند.

هم انقلابی، هم اقلیمی!

برشکن، هم یک اثر انقلابی است و هم یک داستان اقلیمی؛ نویسنده در این اثر، همزمان با به تصویر کشیدن دوران ارباب-رعیتی و بیان اتفاقات تاریخی مثل انقلاب سفید و اصلاحات ارضی، از زیست ­بوم شهرکرد از جمله فرهنگ، آیین، زبان و اصطلاحات بومی­ این منطقه نیز به خوبی استفاده کرده است. برای نمونه، کاربرد اصطلاح «آدم نیرز» به معنای انسان بی‌ارزش و «هیار» به‌عنوان کارگر و کشاورز، نشان‌دهنده ادبیات غنی روستایی در این منطقه است که نویسنده به‌خوبی از آن­ها بهره گرفته تا بر غنای زبانی رمان بیفزاید.

به علاوه، همان‌طور که در رمان‌های برخواسته از مناطق روستایی و محلی می ­بینیم که تمامی انسان‌ها و حیوانات دارای نام و نشان مشخص هستند و شخصیت‌پردازی می‌شوند، در این اثر نیز شاهد شخصیت­ بخشی به همه موجودات دخیل در داستان هستیم.

ادبیات روان

به گفته­ حجت­ الله شیروانی، رئیس وقت حوزه هنری چهارمحال و بختیاری، ادبیات برشکن گویا و روان است و نشان از تسلط نویسنده بر نگارش این کتاب دارد. سجاد خالقی یکی از نویسندگان استان چهارمحال و بختیاری نیز ویژگی مثبت برشکن را فوران تصویرسازی می­ داند؛ و به اعتقاد خود نویسنده، این تعلیق به­ کاررفته در کتاب است که توانسته بر جذابیت آن بیفزاید.

آیین رونمایی و معرفی از رمان برشکن. پردیس سینمایی بهمن شهرکرد. تیرماه ۱۴۰۰

جوایز و افتخارات

• اثر برگزیده­ نوزدهمین دوره جایزه قلم زرین در بخش داستان بزرگ‌سال در سال ۱۴۰۰

نشست‌های مهم درباره اثر

• آیین رونمایی و معرفی رمان برشکن در تیرماه ۱۴۰۰، از سوی حوزه هنری چهارمحال و بختیاری و در پردیس سینمایی بهمن شهرکرد، با حضور حمید علیدوستی شهرکی، نویسنده اثر، حجت الاسلام شیروانی، رئیس حوزه هنری استان و عموم مردم برگزار شد.

اظهارنظرها درباره اثر

حجت ­الله شیروانی؛ رئیس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری

« کتاب برشکن، ادبیات و نثری روان و جذاب  دارد. نویسنده بر آنچه می‌نویسد مسلط است. موضوعی که  این اثر را برجسته می‌کند، آن است که داستان به دوران اصلاحات ارضی و انقلاب سفید بازمی‌گردد و مناسبات ارباب و رعیت را در این دوران بازنمایی می‌کند. »

احمد رحیم‌خانی؛ پژوهشگر حوزه فرهنگ و ادبیات

« فصل‌بندی این کتاب به گونه ­ای است که با توجه به شرایط مطالعه در فضای امروزی، خواننده بتواند در بخش‌های کوچک‌تری مطالب را مطالعه کند و این موضوع یکی از ویژگی‌های خوب برشکن به حساب می ­آید.

جذابیت و کشش داستان هم با این عنصر ترکیب می‌گردد و داستان را به خوبی پیش می‌برد. اصطلاحات بومی خوبی نیز در طول داستان استفاده می ­شود که به زبان و گفتار محلی نزدیک است.

مردم روستایی که رمان برشکن، روایت گر داستان آن‌هاست، آدم‌هایی هستند که بیمارگونه، گرفتار تاریک‌خانه باورهای غلط خود شده‌اند و باید از درون خود حرکتی را آغاز کنند. این همان موضوعی است که به نوعی می‌توان آن را در جامعه امروزی نیز مشاهده کرد؛ چرا که چالش میان مدرنیته و سنت در برشکن یک چالش ادامه‌دار است.

»

سجاد خالقی؛ نویسنده

رمان برشکن در میان نامزدهای کتاب‌های بخش داستان بزرگ‌سال نوزدهمین جشنواره قلم زرین.

« جای رمان‌هایی که بر اساس هویت بومی و محلی نوشته می­ شوند، در ساختار ادبی کشور خالی است. هنر حمید علیدوستی، نویسنده رمان برشکن آن است که توانسته، با تکیه بر زیست‌بوم خود، در این حوزه به خلق اثری متفاوت دست بزند. به علاوه، استفاده از اسامی خاص مناطق برای شخصیت‌ها در رمان برشکن، به آن امتیازی خاص بخشیده است. همچنین وجود خرده روایت‌های بسیار که داستان را به صورت در هم تنیده پیش می‌برند، بر جذابیت اثر افزوده است. »

برشی از اثر

برشکن؛ حالا چه بود مگر این برشکن؟ از کجا آمده بود؟ بنایش را که گذاشته بود؟ ای کاش ریشه ­اش می­ سوخت که ریشه همه را سوزانده بود. مگر نمی ­شد بی­ برشکن زندگی کرد؟ پیرترها می­ گفتند اولش این­طور نبوده است؛ چهارتا بزرگتر از روی خیر­خواهی بنا گذاشتند همه با هم سر زمین بروند تا مبادا داس کسی خوشه آن دیگر را سهم خرمن خود کند و چشم در چشم همسایه حیا کند،مبادا مال غیر، قاتی مال خودی به تاپو انبار شود؛ اما کم کم حلاوت نان گندم، به جای تلخ‌ناکی و گسی نان جو، زیر زبان جماعت مزه کرد و اگرچه سفره­ ها رنگین­ تر شد، اما برکت از آن­ها رفت. آدم ­ها هم عوض شدند. برشکن شد میدان تاخت و تاز و خالی کردن عقده­ ها سر هم.

مشخصات کتاب‌شناختی

رمان «برشکن» به قلم حمید علیدوستی شهرکی، در سال ۱۳۹۹، در ۱۵۶ صفحه توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسید.

نوا، نما و نگاه

• گزارش رونمایی از رمان «برشکن». صدا و سیمای جمهوری اسلامی. ۱۴۰۰
• تیزر کوتاه از «برشکن». حوزه هنری چهارمحال و بختیاری. ۱۴۰۰