ارمیا
| ارمیا | |
|---|---|
| نویسنده | رضا امیرخانی |
| ناشر | افق |
| محل نشر | ایران |
| تاریخ نشر | 1374 |
| شابک | 9789643697662 |
| تعداد صفحات | 299 |
| موضوع | دفاع مقدس |
| زبان | فارسی |
سرآغاز (شناسه)
«ارمیا» اولین رمان رضا امیرخانی نویسنده و منتقد ادبی معاصر است. داستان این کتاب حول محور شخصیتی به‌نام ارمیا در سال‌های واپسین جنگ میان ایران وعراق شکل گرفته است. این کتاب یکی از آثار پرفروش در حوزه ادبیات مقاومت است. «ارمیا» اثری است که هم به زیبایی‌های معنوی و هم به نقد اجتماعی می‌پردازد. کتاب «ارمیا» نخستین بار توسط نشر سمپاد در سال 1374 منتشر شده است. این اثر در سال 1379 عنوان کتاب برگزیده‌ی جشنواره «ادب و پایداری» بیست سال ادبیات دفاع مقدس را از آن خود کرده است.
سرنوشته (چکیده)
ارمیا پسر یک خانواده‌ی مرفه است و تصمیم می‌گیرد بدون اطلاع خانوادهاش به جبهه برود. او پس از تجربه‌ی حضور در جبهه‌ی جنگ حالا برای او دانشگاهی جدید است، دچار تحول روحی عمیقی میشود. او پس از پایان جنگ تلاش می‌کند زندگی خود را مجدد بازسازی کند اما تفاوت ارزش‌ها و باورهای او با جامعه، او را در مسیری از تأملات عمیق و تضادهای درونی قرار می‌دهد.انتخاب نام «ارمیا» برای شخصیت اصلی کتاب، اشاره‌ای ضمنی به ارمیای نبی، پیامبر بنی‌اسرائیل، دارد. نویسنده در نوشتن رمان «ارمیا» قصد داشته است تا فضایی متفاوت از روایت‌های معمول جنگی را ارائه دهد و به دنبال انتقال تجربه‌های شخصی و عمیق از دوران جنگ ایران و عراق می‌باشد. این رمان همچنین به نوعی نقد به جامعه و بی‌تفاوتی‌ها نسبت به ارزش‌های انسانی و فرهنگی زمانه خود است و امیرخانی از طریق شخصیت ارمیا، با مخاطب به گفتگو می‌نشیند تا توجه را به مسائلی چون جهاد، ایمان و ارزش‌های انسانی جلب کند. رمان «ارمیا» پس از گذشت دو دهه از انتشار آن، در زمره رمان‌های پرفروش مرتبط با دفاع مقدس قرار دارد و همچنان مورد توجه خوانندگان است. امیرخانی در این اثر از ساختاری ساده برای فصل‌بندی استفاده کرده است. «ارمیا» در سه بخش نوشته شده است و هر بخش جنبه‌ای تازه از شخصیت، رشد معنوی و روحی قهرمان داستان را به شکلی نشان می‌دهد. این کتاب به عنوان یکی از آثار خوب در حوزه ادبیات مقاومت شناخته میشود، اگرچه به عنوان اولین اثر نویسنده، از لحاظ ساختاری با چالش‌هایی روبرو است.
خلاصه اثر
رمان «ارمیا» داستان پسر یک خانواده متمول را روایت می‌کند. برای او برخلاف خانوادهاش، مفاهیمی همچون جنگ، پایداری و جهاد حائز اهمیت بوده و بخش بزرگی از دغدغه‌هایش را تشکیل می دهد. سرنوشت «ارمیا» با اعزام به جبهه در زمستان 1366
رقم می‌خورد. در بحبوبه‌ی جنگ و آشوب، دوستی عمیقی میان او با پسری هم سن و سالش به نام «مصطفی» شکل می گیرد و دو جوان روزهای سخت نبرد را در سایه ی رفاقت یکدیگر سپری می کنند. داستان، تا روزهای بعد از جنگ را از زبان این رزمنده جوان به تصویر کشیده است که پس از تجربه‌ی جنگ و از دست دادن دوستان نزدیکش، دچار تحول درونی و جستجوی معنای زندگی میشود . دنیای ارمیا بعد از جنگ به چالش کشیده شده و از همه چیز و همه کس فاصله می گیرد. با توجه به نام‌گذاری اثر، همانطور که ارمیای نبی در زمان خود غریب و تنها بود، ارمیای داستان امیرخانی نیز پس از بازگشت از جبهه احساس غربت و تنهایی می‌کند. در واقع، رمان ارمیا نوعی سیر و سلوک عرفانی است که بر اساس تجارب جنگ و شرایط اجتماعی آن دوران شکل گرفته است.
این رمان در سه بخش روایت میشود:
بخش اول: اعزام ارمیا به جبهه و ماجرای دوستی او با مصطفی
بخش دوم: اتفاقات پس از بازگشت ارمیا به تهران و تحولات درونی او پس از تجربه جنگ
بخش سوم: حضور ارمیا در شمال ایران
امیرخانی در رمان «ارمیا» سعی کرده است از زاویه‌ای متفاوت به ماجرای جنگ بپردازد و شکاف بین دو نسل جنگ‌رفته و نسل دور از جنگ را نشان دهد. او در این داستان، به تأثیرات جنگ بر شخصیت انسان‌ها و دگرگونی‌های روحی و روانی آنها پرداخته است. این کتاب سعی دارد به جای نگاه صرفاً قهرمانانه به جنگ، ابعاد انسانی آن را به تصویر بکشد. شخصیت ارمیا نماینده فردی است که با تضادهای درونی و اجتماعی پس از جنگ مواجه میشود و به دنبال معنای جدیدی برای زندگی خود می‌گردد.
طرح جلد اثر
طرح جلد کتاب از «مجید کاشانی» است که اشاره ضمنی به محتوای کتاب دارد. شخصیت ارمیا در داستان، به نوعی نماینده‌ی ماهی است که در دنیای جدید خود احساس گمشدگی و بی‌پناهی می‌کند. در بخشی از کتاب نیز به این موضوع اشاره شده است.
ترجمه‌‌ی کتاب به زبان‌های دیگر
کتاب «ارمیا» به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است. این رمان به زبان‌های ترکی، اردو و عربی نیز ترجمه شده و بارها در داخل ایران به چاپ مجدد رسیده است. ترجمه ترکی این کتاب توسط حسن علیمی بکتاش انجام شده و توسط انتشارات «کوسر» ترکیه در قطع رقعی و 253 منتشر گردیده است.
درباره نویسنده
رضا امیرخانی نویسنده و منتقد ادبی معاصر ایرانی است که در 27 اردیبهشت 1352 در تهران متولد شد. او فارغ‌التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی شریف و دارنده گواهینامه خلبانی در سن زیر 20 سال است. او نویسنده داستان کوتاه، داستان بلند، رمان و سفرنامه است و همچنین رئیس سابق هیئت مدیره انجمن قلم ایران بود. با فروش بیش از 600 هزار نسخه از آثار امیرخانی او را به یکی از پرفروش‌ترین نویسندگان معاصر ایرانی بدل کرده است.
امیرخانی در رمان ارمیا از هنر داستان نویسی به عنوان یک ابزار تبلیغ و ترویج نگرش خود کمک می‌گیرد. او از جمله نویسندگان متعهد بعد از انقلاب است که بعد از سال‌ها بی‌توجّهی به فرهنگ اسلامی و قرآنی در حوزه داستان نویسی، مجدداً رویکرد بهره گرفتن از آیات قرآن را در متن رمان‌های خود احیاء می¬کند. کاربرد بجا و به موقع آیات قرآن و تناسب هر آیه با متن داستان از ویژگی‌های نثر کلاسیک خصوصاً گونه تعلیمی و عرفانی بوده است، نشانه‌ی اشراف او به آیات الهی است
نظر نویسنده درباره اثر
جوان و گم نام بودم
در مورد رمان «ارمیا» باید بگویم که آن زمان، برای من از این جهت که از بیرون سفارشی بگیرم یا نگیرم دوره‌ی خیلی خوبی بود و کتاب اولم راحت¬ترین کتابم بوده است، چون جوان و گم نام بودم و از هیچ جایی به من توصیه نمی¬شد که بنویسم. دوست داشتم ارمیا را ایزوله نگه دارم تا کارهایی را که با او دارم راحت¬تر انجام دهم.
شخصیت¬های داستان را باید رها گذاشت
آن موقع برای من خیلی مهم بود که زندگی یک رزمنده‌ی بعد از جنگ را بتوانم شرح دهم. سعی می‌کردم مراعات کنم و از بعضی چیزهایی، که تخیلم واردش می¬شود، پرهیز کنم. راضی نبودم که این شخصیت‌ها راه خودشان را بروند. اما الآن، یعنی در سال 1387، گمان می‌کنم در خلق اثر هنری لازم است که نویسنده شخصیت‌هایش را رها بگذارد و منتظر اتفاقات بماند؛ یعنی طرح داستان، طبیعی شکل بگیرد.
ما یادمان رفته است
ما این را یادمان رفت یا به نفع‌مان بود که یادمان برود که آدم¬هایی که رفتند به جنگ و عروج کردند از نقطه¬ای مثل نقطه‌ی امروز ما می¬رفتند. نه از جای بالاتر و نه از جای متفاوت تر. من ارمیا را از هم آن دانش گاهی که در آن درس می خواند برداشتم و به جبهه بردم.
جریان‌سازی‌های کتاب؛ دلیل شهرت اثر
رمان «ارمیا» اثر رضا امیرخانی به نوعی در ادبیات دفاع مقدس جریان‌ساز بوده است .این رمان با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین داستان‌نویسی مانند جریان سیال ذهن و روایت غیرخطی، الگویی برای نویسندگان بعدی در این حوزه شد. امیرخانی از ویژگی‌های زبانی و ادبی خاصی در این رمان استفاده کرده است.
استفاده از زبانی شاعرانه و لحنی متفاوت در روایت داستان جنگ، راه را برای تجربه‌های زبانی جدید در این حوزه باز کرد. همچنین با پرداختن به زندگی رزمندگان پس از جنگ، موضوعی را مطرح کرد که بعدها در آثار دیگر نیز مورد توجه قرار گرفت. به طور کلی این ویژگی‌ها باعث شده «ارمیا» به عنوان اثری ارزشمند و ماندگار در حوزه ادبیات مقاومت شناخته شود و نگاهی متفاوت به موضوع دفاع مقدس ارائه دهد.
جوایز و افتخارات
- تقدیر ویژه دومین دوره‌ی کتاب سال دفاع مقدس. بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس در سال 1376
- تقدیر ویژه اولین دوره‌ی جشنواره‌ی «فرهنگی هنری مهر». دفتر نشر و تنظیم آثار امام خمینی در سال 1378
- کتاب برگزیده‌ی جشنواره «ادب و پایداری». بیست سال ادبیات دفاع مقدس. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1379
نشست‌های برگزار شده درباره اثر
- نشست نقد و بررسی کتاب «ارمیا» در کرمانشاه در تاریخ 15 اسفند 1394. این نشست در محل سالن جلسات اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه برگزار شده است. در این نشست، «ارمیا» را نمادی از انسان‌هایی دانستند که در نوستالژی دوران جنگ به سر می‌برند و از بیداری دوران پس از جنگ فراری هستند. از جمله نقاط قوت کتاب به استفاده دقیق از واژگان و زیبایی آیات و روایات در اثر برشمرده‌اند.همچنین به قدرت وصف راوی و توانایی او در تصویرسازی جزئیات نیز اشاره گردید. روح‌الله اسدی، مدرس دانشگاه در این نشست به استفاده از واژه‌ها به شکلی جدا از رسم‌الخط مرسوم نقد داشت.
- چهل و ششمین جلسه نقد کتاب دفاع مقدس با موضوع کتاب «ارمیا» در تهران در سال 1383. چهل و ششمین جلسه نقد کتاب دفاع مقدس با موضوع کتاب «ارمیا» اثر رضا امیرخانی، به همت معاونت ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی در روز شنبه 11 مهر ماه 1383 برگزار گردید.
اظهارنظرها درباره اثر
فاطمه نظری؛ منتقد ادبی
نثر کتاب
نثر کتاب ارمیا بسیار روان است و نویسنده از زبانی ساده و صمیمی استفاده کرده است. از جمله ویژگی غالب رمان، تعلیق و کشش کم‌نظیر آن است. روند گیرای داستان باعث شده است تا این کتاب برای اکثر مخاطبان، در دستۀ کتاب‌های بسیار سریع خوانده‌شده، قرار گیرد. درون مایه و فضاسازی کتاب ارمیا سرشار از تقلایی بین سنت و مدرنیته است و از بزرگترین چالش‌های قهرمان است. رفتارهای ارمیا با مردم، مخصوصا آنها که در طبقۀ فرودستان محسوب می‌شوند، در شان یک قهرمان سنتی ایرانی بیان شده است. از نکات جالب توجه رمان ارمیا رسم‌الخط آن است که به شیوه‌ای خاص و متمایز نوشته شده است و هنگام مطالعه، می‌تواند مخاطب را با ساخت اصلی بسیاری از کلمات آشنا کند.
سیامک صدیقی؛ منتقد ادبی
شخصیت‌پردازی
شخصیت‌پردازی در کتاب بسیار دقیق و قوی است. همانطور که در شخصیت ارمیا می‌بینیم تضادهای او با محیط اطراف به خوبی به تصویر کشیده شده است و احساسات و رفتارهای او به عنوان قهرمان، منجر به خلق داستانی باورپذر و کاملا ملموس برای مخاطب شده است. با خواندن اثر، مخاطب به راحتی می‌تواند با او هم¬ذات‌پنداری کند. علاوه بر قهرمان، نویسنده تلاش کرده شخصیت‌هایی واقعی و قابل باور خلق کند. شخصیت‌های محبوب و دوست‌داشتنی‌ای چون مصطفا و دکتر، طراحی و پردازش شده‌اند که دور از ذهن نیستند و خواننده به راحتی می‌تواند با آنها ارتباط برقرار کند. امیرخانی در کتاب «ارمیا» جزئیات صحنه‌های رمان را به زیبایی بیان کرده است و با توانمندی خویش، مخاطب را در هر صحنه و در هر موقعیت، درست کنار ارمیا قرار می‌دهد. اما به دلیل تبدیل شدن شخصیت ارمیا به فردی درونگرا و تا حدودی یک بعدی پس از شهادت دوستش مصطفی و کمبود نقاط اوج در داستان باعث کاهش کشمکش و جذابیت داستان در میانه آن شده است. همچنین در بخش‌هایی از داستان با کاهش حجم گفتگو و دیالوگ مواجه هستیم و نویسنده به جای نشان دادن رویدادها و احساسات شخصیت‌ها از طریق کنش‌ها بیشتر به توصیف مستقیم آنها می‌پردازد.
جواد میرسجادی؛ منتقد ادبی
فلش‌بک‌های متعدد
استفاده از فلش‌بک‌های متعدد و گاه بی‌هدف در داستان باعث گسستگی در روایت اصلی میشود. این فلش‌بک‌ها داستان را به دو بخش «واقعیت فعلی» و «روایت گذشته‌ها» تقسیم می‌کند که گاهی عدم توازن در پرداختن به دوره‌های مختلف زمانی ارتباط منسجم داستان با یکدیگر را از بین می‌برد.
متینه ایقایی؛ منتقد ادبی
چهره قدیس¬گونه
امیرخانی در این کتاب سعی می‌کند چهره‌‌ای قدیس گونه از ارمیا معمر بسازد؛ چهره¬ای که شاید در آن سال‌های نگارش و چاپ کتاب، همان تصوری بوده که مردم از رزمنده¬ها و شهدا و جانبازان داشته¬اند. کسی¬که مثل ارمیا با شنیدن آهنگ در تاکسی، پیاده میشود تا در کوه و جنگل تنها بماند. امیرخانیِ جنگ نرفته و جوان، در کتاب ارمیا اعتقادش به جنگ را فریاد می‌‌کشد و ناامیدی‌‌اش از پذیرش قطعنامه را پنهان نمی¬کند: «در جبهه¬ها همه چیز به هم خورده بود.
محمد رضایی و فهیمه خیری؛ پژوهشگر
زمان پریشی
امیر خانی عنوان نویسنده‌ای رئالیست و مدرن، از تکنیک‌های پیشرفته روایی مانند زمان‌پریشی، تک‌گویی درونی و تغییر در نظم خطی زمان استفاده کرده است. او برای انتقال مفاهیم عمیق‌تر از بن‌مایه‌های نمادین به کار برده است. کاربرد واژگان جنگی، جابه جایی ارکان جمله، استناد به آیات قرآن، جدا نوشتن کلمات متّصل و... از برجستگی های زبانی نویسنده است. محوریت غالب فکری داستان، نشان دادنِ تضاد و تناقضی است که برخی از رزمندگان، پس از بازگشت از جبهه و جنگ به آن دچار می شوند و همین عامل، سبب کناره گیریِ آنان از مردم می شود. متن داستان در سه لایه زبانی، ادبی و فکری مورد تحلیل سبک شناسانه قرارگرفته است. در سطح زبانی، عناصر لفظی و زبانی پرکاربرد، به عنوان موتیفِ لفظی یا دورن مایه نشان داده شده است. در سطح ادبی نیز عناصر ادبیِ متن که ایجاد کننده تصویر و موسیقی در متن شده اند و در نهایت در سطح فکری نیز، عناصر فکری و محتوایی غالب در متن رمان مشخّص شده اند. در این مقاله کوشیده ایم به بازنمایی سبکیِ این رمان در سه حیطة زبانی، فکری و ادبی دست یابیم.
برشی از متن
- «علم می¬گوید ماهی به خاطر دورشدن از آب به دلایل طبیعی می¬مرد. اما هر کس یک بار بالا و پایین پریدن ماهی را دیده باشد تصدیق می¬کند که ماهی از بی آبی به دلیل طبیعی نمی¬میرد. ماهی به خاطر آب خودش را می¬کشد!»
- «ارمیا اگرچه تندتند نفس می¬کشید اما نمی ترسید. بیش تر غافلگیر شده بود تا مرعوب. کم کم نفسش جا آمد. اگرچه تا حدودی ترسیده بود ولی سعی می کرد به روی خودش نیاورد. -دستت درد نکند. انگار نماینده¬ی خدا بود. آمده بود من را بیدار کند و برود. می¬خواستند نمازم قضا نشود. خدا ممنونت هستم. البته خداجان، می¬توانستی با باد، با پرنده، چه می¬دانم یک چیزهای ساده¬تری هم ما را بیدار کنی!»
مشخصات کتاب‌شناختی: [اثر مورد بحث و به شکل توصیفی]
«ارمیا» نوشته رضا امیرخانی و طراحی جلد مجید کاشانی در 299 صفحه (بستگی به ناشر دارد) نگاشته شده است، این کتاب در قطع رقعی با جلد نرم، برای اولین باردر سال 1374 توسط انتشارات سمپاد به چاپ رسیده است، و هم‌اکنون توسط نشر افق در 3000 نسخه به چاپ می‌رسد. این اثر تا کنون، به چاپ 25 رسیده است.
منبع شناسی [منابع رسمی و مکتوب نگاشته شده درباره اثر]
- رضایی، محمد. خیری، فهیمه (1396). «بررسی سبک شناسانة رمان «ارمیا» اثر رضا امیرخانی». ادبیات پایداری. ش 17
- قاسمی، شهین (1398). «الگو های نوین ساختارگرایی و روایت شناسی در تحلیل پیرنگ رمان «ارمیا»». زبان و ادب فارسی. ش 239
- ضیایی، حسام(1397). «نقد روانکاوانۀ رمان «ارمیا» از سری داستانهای دفاع مقدّس بر اساس نظریۀ ژاک لاکان». زبان و ادب فارسی. ش 36
- علیزاده، سیمین. فرصتی جویباری، رضا (1402). «بررسی و تحلیل شخصیّت‌های رمان «ارمیا» از رضا امیرخانی بر اساس الگوی کنش گرماس». پژوهشنامه ادبیات داستانی. ش 1
کادر اطلاعات کتاب
عنوان: ارمیا
نویسنده: رضا امیرخانی
اولین ناشر: سمپاد
ناشر فعلی: نشر افق
سال انتشار: 1374 (چاپ اول)
تعداد صفحات: 299 صفحه (بستگی به نشر دارد)
قطع: رقعی
نو جلد: نرم
زبان: فارسی
شابک: 9789643697662
رده سنی: بزرگسال
ژانر: ادبیات مقاومت
شخصیت اصلی: ارمیا
نوا، نما، نگاه
- «نماهنگ دریا-روایتی از کتاب ارمیا-سالروز رحلت امام خمینی (ره)».موسسه فرهنگی کوثر. 1399
- «دو دقیقه کتاب: معرفی کتاب «ارمیا»». دو دقیقه کتاب. 1401
- «داستان ورود اولین کتاب امیرخانی بکتاب د امیرخانی» را میشناسید؟».خاطره¬نگاری. 1399
- «کتاب صوتی ارمیا». راوی حامد فعال. استودیو نوار.1401
عکس‌ها:
.jpg)
