آنیماه

آنیماه
نویسنده	عالیه مهرابی
ناشر	سوره مهر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۳۹۹
تعداد چاپ	اول
شابک	۹۷۸۶۰۰۰۳۳۴۶۵۹
تعداد صفحات	۱۲۰
موضوع	شعر فارسی
زبان	فارسی
قطع	رقعی
تعداد جلد	۱۰۰۰
نوع جلد	شومیز

«آنیماه» مجموعه‌ای از سروده‌های عالیه مهرابی با محتوای آئینی است که اولین‌­بار در سال ۱۳۹۹ و در انتشارات سوره مهر چاپ شده است. آنیماه علاوه بر کسب رتبه اول شانزدهمین دوره جشنواره بین المللی شعر فجر در بخش شعر کلاسیک، به عنوان برگزیده سی‌ونهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز معرفی شده است.

*****

مجموعه شعر «آنیماه» سروده عالیه مهرابی، شاعر جوان یزدی که فعالیت‌اش را با سرودن شعر برای هیئت‌های مذهبی آغاز کرد. این اثر در قالب غزل و با محتوای آئينی، در برگیرنده ۳۵ غزل می‌باشد. تنوع مضامین این کتاب باعث شده است تا  مورد توجه قرار بگیرد. این تنوع مضامین یکی از ویژگی‌ها بارز این اثر است و به واسطه همین ویژگی­ ها از بین بیش از ۹۰۰ مجموعه شعر در جشنواره فجر ۱۴۰۰ توانست جایزه را به خود اختصاص دهد.

خلاصه اثر

پشت جلد کتاب «آنیماه»

«آنیماه» سی‌وپنج غزل مجموعه‌ای گزینش‌شده از میان صد غزل سروده شده شاعر در فاصله­ سال­ های  ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ است. در این مجموعه نشانه‌های بارز ارادت به خانواده، سرزمین، اهل بیت و شهدا دیده می‌شود. چندین غزل از این کتاب به مناسبت‌های مختلفی تقدیم شده است.

شعر «بگو مکتب‌شناسان را …» به شهید قاسم سلیمانی تقدیم شده است و در بیتی از این شعر که حالتی حماسی دارد و به عقاید و نحوه شهادت سردار سلیمانی اشاره دارد، می‌خوانیم:

بگو مکتب‌شناسان را که از دست تو بنویسند

عجب پایانی زیبایی، چه بی‌پایان سرانجامی

شاعر شعر «قایم باشک» را با عنوان «شاعرانه‌هایی مادرانه برای دخترم» ارائه کرده است که این شعر سرشار از احساسات و روزمرگی‌های مادریست که با دختر خود روزگار عاشقانه‌ای می‌گذراند. در قسمتی از این شعر می‌خوانیم:

وقت قایم باشک ما بود و من با اشتیاق		پابه‌پای تو دویدم، حال و روزم خوب شد
آسمان و ریسمان‌ها بافتم با موی تو		داستانی آفریدم، روزگارم خوب شد

در ادامه شعر «دمنوش خاطرات» به همسران شهدای مدافع حرم تقدیم شد. این شعر دلتنگی‌های یک همسر شهید و درعین‌حال صبوری او را دربرابر این غم روایت می‌کند. در قسمتی از این شعر آمده است:

روی اجاق، قوری شبنم گذاشتم		دمنوش خاطرات تو را دم گذاشتم
هرگز تکان شانه من را کسی ندید		من داغ لرزه را به دل بم گذاشتم

شعر «جاسوزنی» به مادر شاعر بهترین فرشته دنیا تقدیم شده است. این شعر دلسوزی‌ها و ازخودگذشتگی‌های مادرانه را به تصویر می‌کشد که بخشی از آن را در ادامه می‌خوانیم:

تا جان بگیرد ساقه­ های زندگی در من		تو ریختی عمر خودت را پای گلدانت
هر غصه‌ای که داشتم سهم تو شد مادر		مانند یک جاسوزنی شد عاقبت جانت

به همین ترتیب شعر های «خطبه رویش» به خورشید کربلا، «چرخ خیاطی» به مادران شهدا، «با هر بهار» به شهدای مفقودالاثر و «نشانی» به قهرمانان حادثه پلاسکو تقدیم شده است. این شاعر سعی دارد با مفاهیم و زبانی ساده اشعار خود را ارائه کند اما گه‌گاهی اشاره‌ای به برخی اشعار، افراد و مضامین و موضعات دارد. درواقع «آنیماه» با شاهانه آغاز و با قاتل به پایان می‌­رسد.

طرح جلد

ماه بزرگی به رنگ تیره (سبز لاجوردی) که پرنده‌ای در پشت آن در حال پرواز است. بر روی زمینه‌ای سفید رنگ تصویر طرح جلد کتاب را تشکیل می‌دهد. طراحی پرنده به شکلی است که سر پرنده پشت جلد کتاب قرار گرفته و مخاطب در نگاه اول طرح نیمه شکلی از پرنده را در پشت ماه می‌بیند.

 

درباره نویسنده

عالیه مهرابی؛ نویسنده کتاب «آنیماه»

دکتر عالیه مهرابی شاعر، نویسنده و ترانه سرا در ۳۱ تیرماه ۱۳۵۹ به دلیل شغل پدرش در کراچی پاکستان متولد شد. پس از چهار سال زندگی در خارج از کشور به همراه خانواده  به ایران بازگشتند. این شاعر جوان  در ارتباط با اولین تجربه خود در سرودن شعر داستان شیرینی را  نقل کرده است:«یادم می‌آید که دانش‌آموز دوره راهنمایی بودم؛ تابستان بود و یک میز تحریر زردرنگ داشتم که از سر بیکاری برایش شعری ساختم. از نظر خانواده‌ام یک شاهکار بود و از آنجا با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آشنا شدم اما در بیست سالگی اولین شعر جدی‌ام را سرودم.»

بعد از ازدواج، در رشته روانشناسی تحصیل را ادامه داد و به فعالیت‌‌اش را با سرودن شعر برای هیئت‌های مذهبی آغاز کرد. او توانست اولین زنی باشد که نوحه برای هیئت‌های مذهبی یزد می‌­سراید. مهرابی دارای مدرک دکترای ادبیات‌ مقاومت و مدرس دانشگاه در یزد است وی داوری جشنواره‌های مختلفی را بر عهده داشته است. عضویت در شورای سیاست‌گذاری حوزه هنری یزد، مسئول شورای شعر بسیج هنرمندان یزد و مدیرعامل مؤسسه اوج سیمرغ هنر، از سوابق او است.

کسب رتبه اول جشنواره بین المللی فجر، برگزیده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی و چهره برتر هنر انقلاب از دیگر افتخارات این بانوی یزدی است.

وی بیش از بیست و پنج عنوان کتاب را تألیف یا گردآوری کرده است. عمده شعر های او درقالب غزل است البته قالب‌های دیگری هم کار کرده است، مضامین  مذهبی، آئینی، شعر پایداری و مقاومت، شعر اجتماعی و شعرعاشقانه  از محتوای سروده­ های اوست. از سال ۱۳۹۳ با همراهی سازمان بسیج هنرمندان انجمن شعر اوج را ایجاد کرد. کتاب اول مجموعه شعر به «رنگ آتش» است که در سال ۱۳۸۲ به چاپ رسده است. کتاب دوم مجموعه شعر «مسافران  کوپه صبح» مجموعه ای از اشعار ائینی و مذهبی است که در سال ۱۳۹۰ به چاپ رسیده و نامزد جایزه  کتاب سال قلم زرین و نامزد جایزه فصل شد. کتاب سوم، مجموعه شعر «گریه های شمع و خنده­ های باد بود» نامزد جایزه کتاب سال قلم زرین و نامزد کتاب سال پروین اعتصامی شد. کتاب چهارم مجموعه شعر، «خوشه های مینیاتوری» توسط  انتشارات سوره مهر در سال ۱۳۹۴ به چاپ رسید.

اهدا جایزه کتاب سال  جمهوری اسلامی. تهران. ۱۴۰۰

مجموعه‌ای از اشعار آئینی و مذهبی وی:

• قلمدان­ های فیروزه­ای؛
• امضای گل سرخ.

هر ساله جمع کثیری از هیئات عزاداری یزد از سروده های عالیه مهرابی به عنوان نوحه جهت عزاداری خود استفاده می­‌نمایند.

نظر نویسنده درباره اثر

اهدا جایزه جشنواره بین المللی شعر فجر. تهران. ۱۴۰۰

انتخاب عنوان کتاب

«آنیماه» در واقع نوعی واژه‌سازی است. این کلمه از اصطلاح روانشناسی «آنیما» که به بعد زنانگی اشاره دارد، گرفته شده و با اضافه کردن حرف «ه» به انتهای این کلمه خواستم به آن زیبایی بیش‌تری ببخشم.

داستان انتشار کتاب

سال‌های اخیر زندگی شعری من بیشتر به سمت پرورش و تربیت استعداد های ادبی کشور و استان اختصاص یافت و کمی از نشر کتابم فاصله گرفتم. سال ۱۳۹۸ از دوستانم پیامی دریافت کردم که اثری برای انتشار در سال‌های اخیر نداشته‌ام. این موضوع باعث تلنگری شد تا سعی کنم آثار را جمع‌آوری، ویرایش و برای نشر ارسال کنم. خوشحال هستم این اتفاق مبارک برای این کتاب رقم خورد.

نقد و بررسی اثر

طرح جلد 

در بحث طرح جلد، روی ماه بیشتر تمرکز شده‌است، به موضوع روح زنانه توجه ­ای نشده‌است و نمود ندارد. رنگ سبز لجنی و سیاهی مه در طراحی استفاده شده‌است ما را از روح  روشن زنانه دور می‌کند.

عاطفه

بحث عاطفه فاکتور مهمی در کل مجموعه است و شعرها خیلی عاطفی هستند. برای مثال در شعری با ردیف گذاشتم شبنم که از زبان همسران شهداست، عاطفه خیلی ملموس است و مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌­دهد. هر چند این عاطفه گاهی در پیوند با تخیل به ویژه تخیل چابک و تندپای شاعر گاهی عقب می‌نشیند و این تخیل گاهی مخل دریافت معنا می‌شود. البته این نقطه ضعف نسبت به مجموعه­ های قبلی خانم مهرابی خیلی کمتر شده‌است.

زبان

مجموعه در حوزه زبان کاملاً یک دست و در راستای ارائه مضمون و محتوایی بود که شاعر مد نظرش بود. در بعضی از ابیات که شاعر در بند طبع ­آزمایی و شگرد های هنری افتاده بود، هم از روانی فاصله گرفته و هم یک دستی زبانی و دستوری  مجموعه مختل می‌شود. به­ خصوص جایی که ردیف‌های قیدی انتخاب شده بود، مثل غزلی با ردیف همراه‌تر در صفحه ۵۱ کتاب.

حشو

پوستر معرفی کتاب آنیماه از طرف حوزه هنری آفرینش­ های ادبی

در بعضی از ابیات هم حشو دیده می‌شود؛ مثل صفحه ۵۵ زلال وجود خودت را ببار ابر سخاوت.

تلمیح

بحث تلمیح در شعر شاعر بسیار پر‌رنگ است. به همین دلیل از شاعر انتظار می‌رود که فقط استفاده کننده اسطوره‌ها نباشند، خودش چیزی رو به این بحث اضافه کند و محتوا و تصاویر تکرار نباشد.

ویرایش

در بحث ویرایش کتاب ایرادات واضحی وجود داشت. برای نمونه صفحه ۳۷ سه مصرع اول خبری است اما علامت پرسش اضافی دارد. تنوع و تکثر موضوعات انتخاب شده یک مقدار مجموعه را به مجموعه مناسبتی تبدیل کرده بود، در بعضی ابیات مبحث شاعرانگی رو تحت تاثیر قرار داده بود و به  سمت شعار نزدیک می‌شد؛ برای نمونه غزل ۷۵.

عاطفه زنانه

خوشبختانه سرکار خانم مهرابی جزو اون دسته از شعرایی هستند که عاطفه والا و خاص زنان را به خوبی و نیکی در شعرشان استفاده می‌­کنند.  خانم های شاعر ما وقتی این عاطفه را در شعرشان به کار می‌­گیرند کارشان برجسته می‌شود. خانم هایی که از این قوه عاطفی خودشان بهره می‌­برند شعرشان را که از قید و بند تکنیک رها می­‌کنند و به اصل خودشون برمی­‌گردانند. اصلی که پختگی و تفکر و اندیشه داشته باشد.

تازگی

در کلیات کتاب با مفهوم تازگی روبه رو می‌شوید. این تازگی گاه در استخدام کلمات تازه خودش را نشان می‌دهد.  کلماتی که در زمانه ما مهجورند؛ مثل کلمات ریواس در صفحه ۴۳ و سوزن‌بان صفحه ۴۹، خیلی خوب در شعر نشسته است. بعضی کلمات مثل فلات  صفحه ۴۹ به نظر می‌رسد که به دلیل هم قافیه بودن به ذهن شاعر رسیده‌ و استفاده شده‌است ولی چندان به جان شعر نمی‌نشیند. دیگر تازگی‌های این مجموعه گرچه به صورت طبیعی جلوه کرده‌ اما خوش نشسته، استفاده از ردیف تازه است.

شعر تقدیمی به شهید سلیمانی

غزلی که در کتاب «آنیماه» برای تقدیم به سپهبد سلیمانی سروده شد، طی همان هفته اول شهادت سردار، شب قبل از شب شعر سردار دل‌ها سروده و در شب هفت حاج قاسم نیز آن را قرائت کرده است. غزلی را که نویسنده در این کتاب به سردار شهید حاج قاسم سلیمانی تقدیم کرده است، می‌خوانید:

چه رودارود لبخندی! چه نوشانوش آوازی		رجزخوان شد غمت در ما! عجب سوزی عجب سازی!
حیات جاودان یعنی که بعد از مرگ برخیزی		رجز یعنی که وحشت را به جان مرگ اندازی
تو کوتاه آمدی از خود، ولی از آرمانت نه‌		که بنویسند بعد از این، چه اطنابی چه ایجازی!
پس از تو تازه فهمیدم چه بازی‌هاست در عالم		یکی در کار جانبازی! یکی گرم سندسازی
الا هدهد! چه آوردی تو از ملک سلیمانش		بیا و نامه را وا کن بخوان بر سایه‌ها رازی
از آن قد قامت قامت در این توفان‌ترین حیرت		فقط دستی به جا مانده که طرحی نو دراندازی!
بگو مکتب‌شناسان را که از دست تو بنویسند		عجب پایان زیبایی! چه بی‌پایان سرآغازی!

جوایز و افتخارات

لوح تقدیر جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی

• برگزیده شانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش شعر کلاسیک در سال۱۴۰۰
• برگزیده سی و نهمین دوره  جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۰

نشست‌های برگزار شده درباره اثر

 نشست معرفی«کتاب‌های برندگان زن شعر جشنواره فجر». تهران. ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲

• محفل ادبی ارغوان با حضور وحید سمنانی و کبری موسوی و فریبا اسماعیلی و عالیه مهرابی در نقد و بررسی کتاب «آنیماه» در فروردین ۱۴۰۱
• نشست معرفی «کتاب‌های برندگان زن شعر جشنواره فجر» به میزبانی لیلا کردبچه و عالیه محرابی دو تن از شاعران زن کشور در سالن جایزه جلال آل احمد همزمان با چهارمین روز از نمایشگاه کتاب تهران در ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲

اظهارنظرها درباره اثر

کبری موسوی قهفرخی؛ شاعر

رگه ­های اجتماعی، سیاسی و مذهبی در کتاب

« کتاب «آنیماه» دارای سی وپنج غزل است که در هم تنیدگی محتوایی پر‌رنگی دارد.  شاید ما در روساخت با یک غزل عاشقانه طرف باشیم اما در زیر پوست شعر رگه‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی را هم در کلیت مجموعه می بینیم. این نشان می‌دهد که ما با شاعری طرف هستیم که دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی دارد. بحث کاریز و گلدسته و کوزه، تاثیر غیر مستقیم جغرافیای یزد و زیسته شاعر در این مجموعه را به خوبی نشان می‌دهد. در مجموع باید گفت که مجموعه خوبی بود و اون روح زنانگی که در کار وجود داشت دلنشینی مجموعه رو زیاد می کرد. »

برشی از متن

نی نی چوپان چشمت گله را هی هی کنان		می برد با خویشتن بر شیوه پیغمبران
در ترنج جان من رنج کدامین ماجراست؟		می چکد از رگ رگش خون زلیخای جوان
من کدامین روز این تقویم مادر مرده ام		این منم! رنج زمستان‌خیز تابستان چکان
نی بزن! هیزم به هیزم شعله‌ورتر کن مرا		تا شبی لب واکنم آتشفشان آتشفشان
خسته ام دیگر از این پیراهن ناتندرست		دختر شاه سمنگانم ولی بی پهلوان
راه افتادم هزاران جنگ چندین ساله را		من به دنبال خودت در نامه‌های باستان
نیمه سغراطی ام گه‌گاه ظغیان می‌کند		تا کجا رامش کنم با استکانی شوکران!
«هفت پیکر» می تراشم از سکوت واژه ­ها		لطف کنای غم قلم را برمدار از لیقه‌دان!

مشخصات کتاب‌شناختی

«آنیماه» اثر عالیه مهرابی، مجموعه شعری در قالب غزل با محتوای آئینی در ۱۲۰ صفحه، در قطع رقعی با جلد شومیز، در سال ۱۳۹۹ و در ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات سوره مهر چاپ شده است.

نوا، نما و نگاه

• شعرخوانی عالیه مهرابی در دیدار شعرا با رهبری. حوزه هنری انقلاب اسلامی. ۹ خرداد ۱۳۹۷. دریافت شده در ۲۸ آبان ۱۴۰۳
• محفل ادبی ارغوان- شعرخوانی شاعر کتاب «آنیماه». کتابخانه عمومی ارغوان. ۲۹ فروردین ۱۴۰۱. دریافت شده در ۲۸ آبان ۱۴۰۳
• نماهنگ شلیک در بزرگداشت شهید فخری زاده با شعری از عالیه مهرابی. سینوا. ۷ آذر ۱۴۰۰. دریافت شده در ۲۸ آبان ۱۴۰۳
• لحظه اعلام رتبه نخست کتاب «انیماه» اثر عالیه مهرابی در جشنواره بین المللی شعر فجر. خبرگزاری صبح ساباط. دریافت شده در ۲۸ آبان ۱۴۰۳