فاطمه راکعی
فاطمه راکعی شاعر، محقق، مترجم و فعال سیاسی است که تا پیش از پیروزی در انتخابات مجلس ششم در سال۱۳۷۹ بیشتر چهرهای فرهنگی و ادبی بود.
فاطمه راکعی | |
---|---|
زمینهٔ کاری | سرایش، نویسندگی و سیاست |
زادروز | ۱۵اسفند۱۳۳۳ زنجان |
محل زندگی | تهران |
پیشه | مدرس، فعال در عرصه سیاست |
کتابها | «سفر سوختن»، «آواز گلِسنگ»، «آوا و معنا در شعر نیما» و... |
فرزندان | امیرحسین شهرتاش |
مدرک تحصیلی | دکترای زبانشناسی |
دلیل سرشناسی | فعالیت سیاسی |
فاطمه راکعی را بیشتر اهالی فرهنگ با شعرهایش میشناختند و در کنار شاعرانی چون قیصر امینپور، سیدحسن حسینی و ساعد باقری از نسل شاعران انقلاب اسلامی بود؛ اما با پذیرش مدیریت و سردبیریِ پگاه(فصلنامه فرهنگی ادبی خواهران) نشان داد که به موضوع زنان هم توجه دارد.
در روی آوری او به جهان شعر و ادب نخست باید از نقش پدرش "'عبدالله راکعی"' یاد کرد که از فرهنگیان اهل ذوق، فاضل و مدرس زبان و ادب فارسی و عربی بود و بههمراه تنها دخترش با اهل ادب حشرونشر داشت. "'راکعی"' تجربههای شعری پراکندهٔ خود را تا سال۱۳۶۹ که گزیدهای از اشعار سالهای ۶۰ تا ۶۸ بود، جدی نگرفت. این مجموعه نشان میداد که وی مانند برخی شاعران جوان سالهای نخست پس انقلاب، شاعری را رسالتی دینی و ملی تلقی کرده است. برخی از شعرهای سال۱۳۶۳ او متأثر از ذهن و زبان دیوان غزلیات شمس است؛ اما از سال۱۳۶۵ بهبعد، بهتدریج شاهد دستیابی شاعر به شخصیت ادبی هستیم که نشانههای آن در دفترش پدیدار شد و در مجموعه شعرهای بعدی وی «آواز گلِسنگ» و «مادرانهها» رو به کمال نهاد.
«راکعی» اشعار خود را در قالبهای مختلفی چون غزل، چهارپاره و مثنوی سروده. با انتشار مجموعهٔ «ناخنکی به زندگی» آثاری در قالبهای سپید و نیمایی به دست نشر سپرده است. تمامی این تجربههای متنوع را ویژگیهای مشترکی به یکدیگر پیوند میدهد که زبان ساده، سلیس، اندیشهٔ عاشقانه و زیباپرستانه از مهمترین آنهاست. این شاعر دانشگاهی، همچنین از زنان فعال کشور در زمینههای اجتماعی و سیاسی است و نمایندگی مردم تهران در ششمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی یکی از فعالیتهای چشمگیر در کارنامهٔ اوست.[۷]
ریاست گروه ادبیات انگلیسی دانشگاه الزهرا، مدیرعامل انجمن شاعران ایران و... بخشی از فعالیتهای اجرایی فاطمه راکعی است. صبغهٔ شاعری او، به سالهای آغازین انقلاب اسلامی بازمیگردد. هرچند وی از سالهای قبل از انقلاب نیز میسرود با آغاز انقلاب اسلامی، شعرهای فاطمه راکعی هم تغییر میکند و مجال معرفی به جامعه ادبیات ایران را یافت.[۸]
از میان یادها
اولین محفل، اولین شعر
اوایل دهه شصت بود که از طریق یکی از دوستانش با جلسههای شعرخوانی حوزهٔ هنری آشنا شد. روزی به یکی از آن جلسهها رفت که محفل شاعران جدی ادبی بود. این جلسهها را حسن حسینی و قیصر امینپور اداره میکردند. جلسهها را با شور و اشتیاق پیگیری کرد و در همانجا با چهرههای مطرح شعر معاصر آشنا شد. بعد از مدتی هم در یکی از جلسهها شعری با نام «سینهسرخها» خواند که با استقبال مواجه شد و در اولین مجلهٔ سوره بهچاپ رسید.
ما بیدی نیستیم که از این بادها بلرزیم
در یکی از سالهای دههٔ هفتاد، از طرف وزارت ارشاد و همراه دوستان شاعرش به انگلیس رفت. مراسم شعرخوانی و جشنی در سفارت ایران در لندن برپا بود. یکمرتبه کسی به قصد برهمزدن مراسم پشت میکروفن رفت و تریبون را دست گرفت و شروع کرد به هتاکی مسئولان و افرادی که در آن جشن حضور داشتند. معلوم شد که او از همدستان منافقین در لندن است. عدهای مراسم را ترک کردند و جشن بههم خورد. طاهره صفارزاده که در آن جشن حضور داشت، همچنان نشست و از جایش تکان نخورد و گفت «ما بیدی نیستیم که از این بادها بلرزیم» تااینکه دوباره چراغها روشن شد و مراسم ادامه پیدا کرد و فاطمه راکعی شعری که علیه منافقین داشت، همانجا خواند.
گرفتاریهای خالهزنکی
میخواست چهرهٔ شهر را زیباتر کند و دستی به سر و گوش شهر دودزدهٔ تهران بکشد. ایدهاش دیگران را به گریه انداخت و خودش را به دردسر. در نمایشگاه «زنان و تولید ملی»، تعدادی کیسهٔ پارچهای و محیطزیستی را جای کیسهٔ خرید طراحی کرده بودند که روی آنها از ۵ رنگ سبز، آبی، قرمز، نارنجی و خاکستری استفاده شده بود. درحالیکه روی خاکستری ضربدر کشیده شده بود. این کیسهها با دو استند داخل نمایشگاه برای نمایش و فروش گذاشته شده بود. یکباره عدهای اعتراض میکنند که چه نشستهاید که کسانی در شهرداری به چادر مشکی خانمها اهانت کردهاند. حالا معاون شهردار باید توضیح میداد که مسئله چیست؟ [۹]
جشن همسر رئیسجمهور!
همسر رئیسجمهور روحانی، بهمناسبت روز زن جشنی زنانه برپا کرد. فاطمه راکعی هم در این مراسم دعوت شد؛ اما صدای این جشن به بیرون از آن مجلس هم درز کرد. پنج کودک زیر ده سال با لباسهای محلی آذربایجان، نمادی از مراسم شادمانی سنتی روستاییان آذربایجان را بهنمایش گذاشتند و بهدنبال آنها یک گروه موسیقی سنتی ایرانی، قطعات کوتاهی از موسیقی و ترانههای فولکلور خراسان، کردستان، لرستان و فارس را برای مهمانان خارجی و ایرانی اجرا کردند. در پایان نیز طرحهای زیبایی از لباسهای زنان ایرانی، با الهام از دورههای مختلف تاریخ ایران بهنمایش گذاشته شد. راکعی محکوم شد که در مراسمی شرکت کرده است که با موازین اسلام مغیار بود. او نیز در مصاحبهای به روزنامهٔ آرمان گفت از تمام کسانی که به تهمتزنی دربارهٔ این مراسم پرداختهاند، شکایت خواهد کرد.[۱۰]
آشنایی با طاهره صفارزاده
از دورهٔ دانشجویی در دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران با شعرهای طاهره صفارزاده آشنا شد؛ ولی در اواسط دههٔ هفتاد و بعد از ازدواجش با او آشنایی نزدیکی پیدا کرد. تااینکه یک روز همراه سیدحسن حسینی، قیصر امینپور و ساعد باقری برای دیدار طاهره صفارزاده به منزلشان در تجریش رفت و این آغازی بود برای برقراری ارتباط بیشتر این دو شاعر. این آشنایی سالهای سال ادامه داشت و حتی زمانی که هر دو خارج کشور بهسر میبردند، ارتباطشان ادامهدار بود.[۱۱]
اینجا جای راکعیها نیست[۶]
راکعی در لباس شاعرانهاش، میهمان آبادانیها بود. درست هنگامی که آیین شعرخوانی و داستانخوانی بهمناسبت حماسه کوی ذوالفقاری و یادبود قیصر امینپور بهپایان میرسید یک نفر در تالار مهر او را این طور خطاب میکند: «اینجا جای راکعیها نیست.» حتی برخی از کسانی که در مراسم آن شب حضور داشتند نمیدانستند این زن چرا باید چنین عتاب شود. اما فاطمه راکعی در دلش میدانست این عتاب از کجا آب میخورد. او در آبادان شعری خواند که پیش از خواندن آن گفته بود آن را به زنانی که در اصفهان بر آنان اسید پاشیده شد تقدیم میکند. بخشی از شعر او چنین بود:
- ""'راه روشن را از آن زن بپرس
- ""'که با کودکش هر شب از کهکشان راه شیری میگذرد
زندگی و یادگار
از آغاز تا اکنون
فاطمه راکعی ۱۵اسفند۱۳۳۳ در زنجان چشم گشود. راکعی سرودن را از ۵سالگی آغاز کرد. خودش دلیل آنهمه زود سرودن را چنین میگوید:
- "«در همان سنین که بهدلیل فوت پدربزرگ و بیتابیهای مادرم، با مفهوم مرگ آشنا شدم و تازه فهمیدم مرگ یعنی چه، که در خطِ نوشتن افتادم و عمیقاً دربارهٔ اینکه اگر روزی عزیزانم بمیرند چه میشود و چه حالی پیدا میکنم، فکر میکردم. عواطف عمیقی که به والدینم داشتم و ترس از اینکه روزی آنها را از دست بدهم مرا به این سمت سوق داد.»"[۱۲]
شعر همیشه با راکعی بود. همانطورکه مفهوم مرگ. تا پایان دورهٔ ابتدایی در زادگاهش بود. در دورهای که او تحصیل میکرد مقطع راهنمایی وجود نداشت. از روی قطعات ادبی موجود در کتابهای دورهٔ دبستان، برای خودش مینوشت و آنها را تکرار میکرد. نوشتههای عاطفی را خیلی دوست داشت؛ ولی از وقتی با مولانا آشنا شد مسیر زندگیاش تغییر کرد. دورهٔ دبیرستان را در تهران گذراند و همان زمانها بود که شعر «از کجا آمدهام، آمدنم بهر چه بود» مولانا تأثیر عمیقی روی او گذاشت. آنطورکه خودش میگوید:
- "«شعر مولانا را در دوره دبیرستان خواندم و با چراغهای عمیق و هستی شناسانهای که مطرح میکند، آشنا شدم، فکر کردم چقدر دریافت این حقیقت مهم است و بزرگان ادبیات ما چه تلاشی برای رسیدن به پاسخ سؤالهای عمیق بشری داشتهاند.»"[۱۲]
راکعی لیسانس مترجمی زبان را از دانشگاه علامه طباطبایی در سال۱۳۵۵ گرفت. دو سال بعد فوقلیسانس زبانشناسی را در دانشگاه تهران تمام کرد و درست ۲۰ سال بعد دکتریِ همین رشته را نیز در دانشگاه تربیت مدرس بهپایان برد.[۱۲] با مولویخوانی وارد شعرخوانی عرفانی و فلسفی شد. شعرهای شاملو و فروغ و نیما را نیز بسیار دوست داشت:
- "«بااینکه خودم در زمینهٔ شعر نو نیمایی کار میکردم؛ ولی هیچوقت سبک شعر برایم جدی نبود جزاینکه بتوانم دردهایم را در شعر بیان کنم و برای پدرم که فرهنگی بود بخوانم.»"[۱۲]
خودش میگوید هرگز به کار هنری با نگاه شغل ننگریسته است: - "«بهنظرم بهتر است هنر وسیله ارتزاق نباشد تا هنرمند استقلال خودش را حفظ کند و بتواند همیشه صادقانه حرفش را بزند و طوری نباشد که اگر فلان حرف را بزند او را بیکار کنند. البته از طریق شعر میتوان متعهد بود و مسؤلانه رفتار کرد؛ ولی هنوز معتقدم نویسندگان و شاعران نقشهای بزرگی در جهان ایفا کردهاند و در کشور ما هم میتواند چنین باشد یک نویسنده متعهد میتواند در جامعه بسیار اثرگذار باشد.»"[۱۳]
راکعی در کنار تمام فعالیتهای هنری و پژوهشی، همواره به تدریس و داوری مقاله و کتاب نیز پرداخته است و بیشتر سالهای دههٔ شصت و هفتاد را در عرصهٔ مطبوعات سپری کرد. راهاندازیِ مجلههای «اعتصام»، «والعصر» و «اندیشه» همچنین سردبیریِ فصلنامههای «کوثر»، «پگاه» و «ندا» نمونههای پررنگ این قسم از فعالیتهای اوست. سال۱۳۸۶ نیز سایت شاعران ایران را راه انداخت و از ۱۳۹۰ دبیری سایت را پذیرفت.
سالشمار زمینههای فعالیت[۱۲]
- ۱۳۵۵تا۱۳۵۷: همکار پروژهٔ «فرهنگ نامهای خاص» در فرهنگستان زبان
- ۱۳۵۷تا۱۳۶۰: پژوهشگر فرهنگستان زبان
- ۱۳۶۰تا۱۳۶۵: عضو رسمی هیئتعلمی (پژوهشی) مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
- ۱۳۶۰تا۱۳۷۹: عضو شورای مرکزی جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران
- ۱۳۶۳: همکار پروژهٔ «فرهنگ دانشوران» در مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی بهمدت یک سال
- ۱۳۶۴: مجری پژوهٔ ناتمام «رسمالخط فارسی» در مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی بهمدت یک سال
- ۱۳۶۵: همکار پروژهٔ «مفتاح المیزان» در مرکز نشر فرهنگی رجاء
- ۱۳۶۵تا۱۳۶۷: عضو هیئتعلمی آموزشی و رئیس امور پژوهش دانشگاه الزهراء
- ۱۳۶۶تا۱۳۶۹: مدیرگروه زبان انگلیسی دانشگاه الزهراء
- ۱۳۶۷تا۱۳۷۰: مدیرگروه ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء؛ مجری پژوهٔ ناتمام «فرهنگ مقایسهای اصطلاحات ادبی در فارسی و انگلیسی»
- ۱۳۶۸تا۱۳۷۸: عضو کمیته پژوهشی ادبیات فارسی وزارت فرهنگ و آموزش عالی
- ۱۳۷۸: عضو هیئت مؤسسه، هیئتمدیره و مدیرعامل انجمن شاعران ایران؛ رئیس هیئت مؤسس دفتر شعر جوان
- ۱۳۷۹تا۱۳۸۳: نمایندهٔ مردم تهران در مجلس و نایبرئیس کمیسیون فرهنگی؛ رئیس کمیته زنان، جوانان و امور خانواده؛ نایبرئیس و رئیس فراکسیون زنان مجلس ششم
- ۱۳۷۹تا۱۳۸۴: نماینده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در شورای سهنفرهٔ نظارت دانشگاه الزهراء
- ۱۳۷۹تا۱۳۸۸: عضو شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- ۱۳۸۳تا۱۳۸۶: عضو هیئتامنای بنیاد سینمایی فارابی؛ عضو هیئتامنای کتابخانههای عمومی کشور
- ۱۳۸۵: عضو کمیسیون علمیمشورتی دفتر امور بانوان شهرداری تهران؛ طراح سلسله همایشهای «شعر و هنرهای تجسمی» از سوی پژوهشکده شعر و هنر و موزه هنرهای معاصر، منتج به چاپ "مجموعهمقالات بهار ایرانی"
- ۱۳۸۶: عضو هیئتمؤسس و دبیر کل جمعیت زنان مسلمان نواندیش ایران
- ۱۳۸۸: طراح سلسله همایشهای «کارنامهٔ یکصد سال شعر زنان فارسیسرا» از طرف انجمن شاعران ایران، موفق به برگزاری ۳ همایش و تدوین ۳ مجموعهمقالات ۲جلدی
- ۱۳۹۳: طراح پروژه «گفتوگوی شعر ایران و جهان» در انجمن شاعران ایران، با خروجیِ تدوین ۳۰ جلد کتاب دوزبانه
- ۱۳۹۴: عضو شورای مرکزی خانهٔ احزاب؛ عضو شورای هماهنگی احزاب اصلاحطلب؛ عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاحطلبان؛ طراح پروژهٔ «امکانسنجی ترجمهٔ شعر با تأکید بر ترجمهٔ شعر معاصر فارسی» از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- ۱۳۹۵: عضو هیئتمؤسس و مدیرمسئول موسسهٔ فرهنگیهنری «نجوای مهر آفرین»؛ عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران؛ رئیس کمیته زنان شورای عالی سیاستگذاری اصلاحطلبان
- ۱۳۹۶: عضو گروه راهبردی کمیتهٔ زنان ستاد مرکزی انتخابات حسن روحانی؛ عضویت در انجمنها و نهادهای فرهنگیهنری
سالشمار سفرها[۱۴]
- ۱۳۶۸: چین، همراهِ اعضای جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران بهدعوت جمعیت زنان آن کشور
- ۱۳۷۱: تاجیکستان، شرکت در مراسم افتتاحیه پردهبرداری از مجسمه فردوسی در شهر دوشنبه
- ۱۳۷۴: چین، شرکت در کنفرانس جهانی زن در پکن
- ۱۳۷۹: کلمبیا، شرکت در سمپوزیوم بینالمللی شعر کوالالامپور همراهبا علی موسوی گرمارودی و ساعد باقری؛ فیلیپین، شرکت در سیوهفتمین مجمع در مانیل، بهدعوت صداوسیمای ایران
- ۱۳۸۰: آلمان، شرکت در هفتمین سالگرد تأسیس دانشگاه پوتسدام برای ایجاد روابط متقابل علمیفرهنگی، از طرف دانشگاه الزهرا و در رأس هیئت سهنفره؛ سوئیس، بازدید از مراکز فرهنگی، جمعیتهای زنان و مراکز دانشگاهی آن کشور، از طرف دانشگاه الزهرا و در رأس هیئت دهنفره؛ آلمان، بازدید از مراکز فرهنگیهنری شهرهای مونیخ، برلین و وایمار، بهدعوت معاون وزیر امورخارجه آلمان و با هیئت چهارنفره از مجلس شورای اسلامی؛ بنگلادش، بههمراه وزیر امورخارجه، برای دیدار با نخستوزیر، وزرای امورخارجه و امور اقتصادی و امور زنان و جوانان و نیز رهبر اپوزیسیون حزب عواملی لیگ آن کشور، ؛ ترکیه، شرکت در مراسم بزرگداشت و زیارت مرقد مولانا، بهاتفاق جمعی از شاعران و نویسندگان کشور
- ۱۳۸۱: کویت و تاجیکستان، بهاتفاق رئیس مجلس شورای اسلامی بهمنظور دیدار با رؤسای جمهوری و رؤسای مجالس آن کشور
- ۱۳۸۲: جمهوری آذربایجان، زیارت مرقد نظامی و دیدار با شعرای این کشور، همراهبا جمعی از شاعران و نویسندگان؛ چین، بهدعوت فدارسیون جوانان آن کشور، در همراهیبا رئیس سازمان ملی جوانان
- ۱۳۸۳: مکزیک، شرکت در اجلاس بینالمجالس در مکزیکوسینی، از طرف مجلس شورای اسلامی؛ بحرین، در هیئت همراه همسر رئیسجمهور وقت، بهدعوت همسر پادشاه آن کشور
- ۱۳۸۸: ترکیه، زیارت مرقد مولانا و شرکت در مراسم عرس مولوی و سخنرانی در «انجمن دوستی زنان ایران و ترکیه» دربارهٔ «لزوم ارتباط مستمر و تعریفشدۀ زنان مسلمان و حضور معنیدار آنان در مجامع بینالمللی»، بههمراه جمعی از شاعران و نویسندگان کشور
- ۱۳۸۹: تاجیکستان، شرکت در برنامههای شعرخوانی و سخنرانی در کنار دیگر شاعران جهان، بهدعوت خانم گلرخسار صفیآوا و فرهنگستان شعر جهان
یادمان و بزرگداشتها
- تجلیل از فاطمه راکعی در فرهنگسرای نیاوران، جمعه ۲۵تیر۱۳۹۵
همزمان با این مراسم، آیین رونمایی از ۳۰ کتاب شعر دوزبانه با موضوع پروژه گفتوگوی شعر ایران و جهان با حضور حسین عارف؛ رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، مصطفی رحماندوست؛ رئیس هیئت مدیره انجمن شاعران ایران برگزار شد.[۱۶]
فاطمه راکعی از آثارش میگوید
«میتوانم بگویم در شعرهای اولیهام از شعرهای مولانا تأثیر گرفتهام؛ اما باید تأکید کنم معمولاً شاعران سعی میکنند اگر از نظر روحی یا هیجانات شاعرانه از کسی متأثر میشوند ناخودآگاه یا خودآگاه،این تأثیر را در شعرشان جلوه ندهند و اگر هم این تأثیر در شعرهایشان تجلی یافت، میکوشند آن را بهنحوی جدیتر و بهتر از شعر قبلی به مخاطب خود عرضه کنند؛ بنابراین این طور نبوده است که من با سپیده کاشانی آنقدر همنشینی داشته باشم یا آنقدر در آثارش غور و تفحص کرده باشم که تأثیری از او و اشعارش در شعرم گرفته باشم. درواقع، کوشیدهام از شعرهایی که از سپیده کاشانی خواندهام و آنها را دوست داشتهام، تأثیری نگیرم و استقلال ادبیام را حفظ کنم. این طور نیست که من از شعر دیگر بانوان عزیز شاعر و حتی مردان شاعر انقلاب اسلامی تأثیری گرفته باشم.[۱۷]
همراهیهای سیاسی
عضو مجلس
فاطمه راکعی در کنار الهه کولایی، مهرانگیز مروتی و تنی چند از زنان فعال در عرصه سیاست، یکی از زنانی بود که در مجلس ششم، نماینده شد. او فعالیتهای سیاسی خود را در این قالب ادامه داد.
عضویت در حزب مشارکت
حزب مشارکت در سال۱۳۷۶ تأسیس و در سال۱۳۸۸ منحل شد. در اتفاقهای سال۸۸ و با انتشار برخی از اسناد مبنیبر دخالتهای مستقیم اعضای این حزب در راهپیمایهای سال۸۸ و همچنین دستگیری تعداد زیادی از آنها این حزب منحل شد. راکعی بعد از انحلال در همایشی گفته بود:
- "«معتقد به اسلام و ولایتفقیه هستم و درخصوص وابستگیام به احزاب منحلهای که صحبت میکنید باید بگویم که هنوز به قانونیبودن این انحلال شک دارم!»"
حضور در راهپیماییهای سال۱۳۸۸
در رخدادهای سال۱۳۸۸، فاطمه راکعی یکی از اصلاحطلبان حاضر در این راهپیماییها بود؛ اما بعدها اعلام کرد که در جریان غیرقانونی و بدون مجوزبودن این راهپیماییها نبوده است و در جایی دیگر اعلام کرد که برای ارزیابی اوضاع در این تجمعات شرکت میکرده است.
موضعگیریهای راکعی دربارهٔ تصمیمات مجلس
- شهریور۱۳۸۹: پس از مطرحشدن لایحه جنجالی حمایت از خانواده در مجلس ایران و وجود موادی که امکان ازدواج مجدد مردان را تسهیل میکرد فاطمه راکعی بههمراه چند زن از نمایندگان پیشین مجلس، برای حذف سه ماده جنجالی این لایحه رایزنی کردند و خواستار حذف یا اصلاح مواد ۲۲، ۲۳ و ۲۴ شد. راکعی در آن زمان گفته بود که این لایحه «قبح اجتماعی» دارد.
- اسفند۱۳۹۰: بهدنبال رد صلاحیت گسترده اصلاحطلبان نامزد ورود به مجلس و تداوم حصر رهبران جنبش سبز، فاطمه راکعی در سمت دبیرکل حزب زنان نواندیش مسلمان گفته بود:
- "«در کشوری که برای حذف رقیب به هر ابزاری متوسل میشوند انسان عاقل کار سیاسی نمیکند و تا زمانی که شرایط اصلاح نشود باید به این رویه ادامه داد.»"
راکعی آن زمان اعلام کرد که ترجیح میدهد نه کاندیدا شود و نه در سیاههٔ انتخاباتی حضور پیدا کند؛ چراکه «عملاً امکان شرکت اصلاحطلبان در انتخابات آینده سلب شده است.»
- اردیبهشت۱۳۹۲: صلاحیت او بههمراه شماری از نامزدهای انتخابات شورای شهر تهران که چهرههای سرشناس جناح اصلاحطلب بودند، رد شد.
- فروردین۱۳۹۴: در گفتوگو با ایسنا، نمایندگان زن مجلس نهم را متهم کرد که از طرحهای «ضدزن» حمایت کردهاند:
- «طرحهایی مثل دورکاری زنان با هدف خانهنشینکردن تدریجی آنان مطرح شده است و برخی دیگر از طرحها مثل تفکیک جنسیتی در دانشگاهها، منع زنان برای حضور در ورزشگاهها، حمایت از برخی مواد طرحهای حمایت از تعدد زوجات و ازدواج موقت که در مجلس نهم تصویب شده است، این مدعا را اثبات میکند.
- عمدهٔ نمایندگان زن در این مجلس نهتنها در زمینۀ حقوق زنان، کار درخوری نکردهاند؛ بلکه بهعنوان مدافعان این افکار، ساکت ماندند و آنها را تأیید کردند و عملکرد این نمایندگان زن در حافظهٔ تاریخ باقی خواهد ماند.»
- راکعی در سال۱۳۹۴: و پسازآنکه خودش هم در فهرست رد صلاحیتشدگان نامزدی انتخابات مجلس دهم قرار گرفت، این رد صلاحیتها را «سبب خیر» دانست که باعث شده است جوانان و زنان کاندیدای اصلاحات شوند.
- راکعی همراهبا عدهای از نمایندگان مجلس ششم در اعتراض به اعمال نظارت استصوابی شورای نگهبان برای نمایندگان مجلس، تحصن کردند و درنهایت استعفا دادند.
- فاطمه راکعی در دولت یازدهم عضو انجمن زنان نواندیش بود و به قوانین کشور دربارهٔ زنان اعتراض میکرد:
- "«اینکه در هزارهٔ سوم هم زنان به عرصههای بالای مدیریتی راه پیدا نمیکنند، اتفاق بدی است که متأسفانه در کشور ما همچنان مشاهده و باعث میشود تا جامعه نتواند از نیمی از پتانسیل خود استفاده کند.»"
بیانیهها
- خرداد۱۳۸۸ فاطمه راکعی بههمراه جمعی دیگر از اهالی فرهنگ و هنر بیانیهای را امضا کرد که میگفت در هنگامهٔ تجلی اراده مردم، جریانهای شناختهشدهای با سوءاستفاده از امکانات ملی و دولتی بهکارگردانی آراء و مدیریت آن پرداختند و در یک اقدام ویرانگر تاریخی، ضربهٔ مهلکی به حقوق مدنی مردم وارد کردند و عملاً بخش گستردهای از جامعه ایران را در آستانه خروج از دایره اعتماد به نظام قرار دادند.
آن جامعهٔ هنری و فرهنگی ایران از مراجع قانونی و مذهبی خواستند اکنون برای خواست و اراده عمومی ملت ایران که در راهپیمایی میلیونی آنها تجلییافته و در اظهارات نامزدها معترض منعکسشده، «نقش پناه مردم ایران را در این شرایط خطیر ایفا کنند.»
- فاطمه راکعی یکی از ۵۴ امضاکنندهٔ نامهای بود که در دی۸۸ منتشر شد و نویسندگان آن از بیانیه شماره۱۷ میرحسین موسوی حمایت کردند که شامل پنج پیشنهاد برای حل مشکلات سیاسی ایران بود و این بیانیه را زمینهای حداقلی برای حرکت بهسوی یک نظام دموکراتیک میدانستند. آنها بیانیه شماره۱۷ را نشانهٔ آمادگی او برای مذاکره با مخالفانش میدانستند و نوشته بودند:
- "«ما نیز دموکراسی را نهادینهکردن روشهای بیخشونت برای مهار و مدیریت کشاکشهای سیاسی و گسترش مشارکت سیاسی شهروندان میدانیم.»"
- راکعی در شمار ۱۴۰ هنرمند ایرانی بود که با امضاء طوماری در ۲۲خرداد۱۳۹۲، همراهبا سایر اصلاحطلبان و اعتدالگرایان، از انصراف عارف بهنفع روحانی قدردانی کرد و از نامزدی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ حمایت علنی کرد.
جملهای از راکعی
راکعی معتقد است شعر همنوا با مضمون و سازگار با نقد امروز در هر قالبی، نامش شعر است. از نظر او:
- "«مهم این است که شعر دیروز و امروز از طریق هماهنگی با ذائقهٔ نسلها بتواند مخاطب خود را پیدا کند، از لحاظ شاعرانگی با نقد امروز همراه شود، از محتوا و مضمون، بهره کافی ببرد و با دردهای مردم همنوایی کند و در این رهگذر، "'قالب"'، عنصر قابل تأملی نیست.»"[۱۹]
آثار و کتابشناسی
کارنامه و فهرست آثار
مجموعهشعر
- «سفر سوختن»، مرکز نشر فرهنگی رجاء (۱۳۶۹)
- «آواز گلسنگ»، مؤسسهٔ اطلاعات (۱۳۷۳)، چاپ دوم ۱۳۷۶، چاپ سوم ۱۳۸۵ و چاپ چهارم ۱۳۸۷
- «گزیده ادبیات معاصر۸۱»، نشر نیستان (۱۳۷۸)
- «مادرانهها»، مؤسسه اطلاعات (۱۳۸۲) و چاپ دوم ۱۳۸۴
- «ناخنکی به زندگی»، مؤسسه اطلاعات (۱۳۸۵) و چاپ دوم ۱۳۸۶
- «دیروز با ما کسی بود» نشر عروج (۱۳۸۸) و چاپ دوم: ۱۳۸۹
- «رویای رنگین» گزیده غزلیات، قطعات، چهارپارهها، نشر علم (۱۳۸۹)
- «سنجاقکها» گزیده شعرهای نو و سپید، نشر علم (۱۳۸۹)
- «نانوشتهترین» گزیدهٔ آثار سالهای ۸۸تا۹۵، انتشارات پورشاد، دو چاپ در ۱۳۹۵
کتاب
- ترجمهٔ «صدا و حس»(Sound and Sense)، تألیف لارنس پرایین(Laurence Perrine) با عنوان «دربارۀ شعر»، انتشارات مؤسسهٔ اطلاعات، چاپ اول۱۳۷۳، چاپ دوم۱۳۷۶ و چاپ سوم۱۳۸۳
- تألیف مجموعهمقالات همایش «بهار ایرانی» (۱۳۸۸)
- ویرایش «درختان توس: شعر معاصر روسی» انجمن شاعران ایران (۱۳۹۲)
- ویرایش «تنهایی تقسیم نمیشود: شعر معاصر ترکی (استانبولی)» انجمن شاعران ایران (۱۳۹۴)
سبک و لحن و ویژگی آثار
راکعی را از شاعر انقلابیِ صاحب سبک میشناسند. آثارش بهدلیل مشخصههای سبک فردی، بستری مناسب برای شناسایی شعر زنانه فراهم آورده است. توجه به موسیقی درونی، برجستهسازی مفاهیم و مضامین، استفاده از واژگان نشاندار، روانی و سادگی هوشمندانه، استفاده هنرمندانه و هدفمند از عناصر زبانی و ادبی (نماد و استعاره و تشبیه)، تصویرسازی مخیّل و عاطفی، مخاطبمحوری، مفهومگرایی، تأکید بر نهادینهساختن مضامین دینی، انقلابی، انسانی، اجتماعی و آرمانی و صدای دستوری فعال از ویژگی سبکی شعر اوست.[۲۰]
فاطمه راکعی همانند سایر شاعران دورههای قدیم به مرثیهسرایی و کاربرد انواع آن در شعر پرداخته و علاقهاش را به این نوع سرایش در حد بسیار مطلوبی در سرودههای معاصر و کلاسیک نشان داده است.[۲۱]
حضور در جشنواره شعر فجر
فاطمه راکعی سال۱۳۹۱ در هشتمین دوره جشنواره، از اعضای شورای سیاستگذاری بود و سال۱۳۹۵ در یازدهمین دورهٔ جشنواره، از اعضای هیئتعلمی.[۲۳]
جوایز و افتخارات
- ۱۳۶۹: جوایز و لوح تقدیر با دستخط [امام] خمینی به هنرمندان متعهد کشور، برای سرودن شعرهایی دربارهٔ جنگ در اولین هفته دفاع مقدس
- ۱۳۷۰: تقدیرنامهٔ «یار پژوهش» از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء
- ۱۳۷۰: لوح تقدیر سمپوزیوم شعر کوالالامپور (۱۹۹۲ میلادی)
- ۱۳۷۲و۱۳۸۳: تقدیر وزیر فرهنگوارشاد اسلامی و معاون رئیسجمهور بابت تلاش جهت تشویق و ترغیب جوانان به کتابخوانی و مسؤولیت نهادهای فرهنگیهنری
- ۱۳۸۶: شاعر برگزیده در دوّمین جشنواره شعر فجر در بخش شعر امام و انقلاب
- ۱۳۸۷: شاعر پیشکسوت انقلاب در سومین جشنواره بینالمللی شعر فجر
- ۱۳۹۵: تقدیر مؤسسه اکو و معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برنامهٔ رونمایی از ۳۰ کتاب دوزبانه
- ۱۳۹۵: دریافت گواهینامهٔ هنری نشان درجهٔ یک در یازدهمین جشنواره بینالمللی شعر فجر[۲۴][۲۵]
بررسی چند اثر
در اشعار "'راکعی"' بدون تحشیه و تاریخ نمیتوان حادثه را دریافت؛ زیرا حادثه در ذهن وی از آغاز رنگ عاطفه و تغزل میگیرد. در این شعر پرگریه که درپی انفجار هواپیمای مسافربری توسط ناوگان جنگی آمریکا سروده شد، شاعر آسمان را غرق گلهای پرپر میبیند:
- ""'زمین دیده در خواب یک آسمان گل"'
- ""'چگونه بر این خواب زیبا نگریم""'
- ""'چگونه به تعبیر این خواب رنگین""'
- ""'صمیمانه در مرگ گلها نگریم""'
- ""'شده آسمان غرق گلهای پرپر""'
- ""'چرا اینچنین ناشکیبا نگریم""'
- ""'چرا زیر بارانی از آتش و گل""'
- ""'دلم را در آغوش دریا نگریم؟""'(سفر سوختن، ص۸۹)
دفاع از خاک و هویت؟ یا عشق و اندیشه؟ دفاع مقدس در شعر «راکعی»، بیش از هرآنچه بتوان گفت، دفاع از چیزی است که وی آن را «عشق» میداند:
- ""'هلا، حصار ز خون گرد عشق میگیریم""'
- ""'به پاسداری او فوجفوج میمیریم""'
- ""'قسم به خون خدا عشق زنده میماند""'
- ""'ببین گلویِ بریده بهشوق میخواند""'(سفر سوختن، ص۴۱تا۴۴)
دشمن در شعر «فاطمه راکعی»، دشمن "عشق" است:
- ""'دیدی آن دشمن دیرینهٔ عشق""'
- ""'فتنه در محفل ما کرد بهپا""'
- ""'خون مستان به سیهکاری ریخت""'
- ""'حرمت عشق نیاورد بهجا""'(سفر سوختن، ص۲۹)
عشق در شعر راکعی، "عقلی سرخ" است و سخت با اندیشه و آگاهی پیوسته است:
- ""'تو را ز عشق چرا ای حکیم پرهیز است؟""'
- ""'بیا که عشق بود منتهای اندیشه"'
- ""'میان عقل و جنون عاشقانه پیوندی است""'
- ""'ببین به جادهٔ خون جای پای اندیشه""'
- ""'ز دشتهای پر از لاله میوزد دیری است""'
- ""'نسیم هوش بر جانفزای اندیشه"'
- ""'بخوان حدیث شهیدان که بر صحیفهٔ عشق""'
- ""'نوشتهاند به خون ماجرای اندیشه""'(سفر سوختن، ص۴۴و۴۵)
"'راکعی"' گرچه حوادث خونین آن روزها را بهتصویر میکشد؛ اما در وصف مدرسهٔ دخترانهٔ بمبارانشده، همچنان در جستوجوی عشق و زیبایی، از مرگ سرخ زیبا و جوشش لالهها سخن میگوید:
- ""'هنوز خنده نیفسرده روی لبهاشان""'
- ""'به مرگ طعنه زند مرگ سرخ زیباشان""'
- ""'به انعکاس شفق در سپیده میمانند""'
- ""'به یاسهای به خون آرمیده میمانند...""'
- ""'میان بستر خون نسل لاله جوشان باد""'
- ""'زمان بهکام عطش ناک عشق نوشان باد""'(سفر سوختن، ص۶۱و۶۲)
جستارهای وابسته
- «گنج» در فهرست پایاننامههای خود ۲۵ کار تحقیقی ثبت کرده که هریک بهنوعی گونهای زندگی هنری فاطمه راکعی را غالباً جمعی و مقایسهای بررسی میکند.[۲۶]
- «نورمگز» پایگاه مجلات تخصصی نور، سیاههای ۴۹ردیفه دارد از مقالههایی که فاطمه راکعی طی سه دههٔ اخیر تدوین یا همکار تدوین بوده است. "سیمای زن در آیینهٔ شعر حافظ"، "اخلاق در شعر"، "زنده با عشق"، "زنان سیاسی شاهنامه" و "دلم تمامی من نیست" از نمونه مقالههای انفرادی او در نورمگز است که اغلب آنها در سایت پرتال جامع علوم انسانی نیز یافت میشود.[۲۷]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «جامعهای که رهبرش یک تار موی کوخنشینان را به همهٔ کاخنشینان نمیفروخت!».
- ↑ «استفاده از پتانسیل تشکلهای بومی شهر ری».
- ↑ «مدرسه فمینیستی: همبستگی زنان در بزرگداشت سیمین بهبهانی».
- ↑ «شعرخوانی در مراسم یادبود حسین آهی».
- ↑ «راکعی، دبیرکل جمعیت زنان: زنان همواره باید در مقدرات اصلی کشور حاضر باشند».
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «آبادان جای راکعیها نیست».
- ↑ «یک نبرد و دو نگاه شاعرانه».
- ↑ «فاطمه راکعی از شعر بانوان پس از انقلاب اسلامی میگوید».
- ↑ «سخنی از شعر بانوان».
- ↑ «واکنش راکعی به مراسم روز زن».
- ↑ «خاطرهٔ راکعی از صفارزاده».
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ «آشنایی مختصر با زندگینامه راکعی».
- ↑ «شناخت چند شاعر و نویسنده برجستهٔ زن».
- ↑ «گزارش سفرهای دولتی فاطمه راکعی».
- ↑ «یادبود انجمن شاعران ایران».
- ↑ «بزرگداشت فاطمه راکعی».
- ↑ «راکعی از سبکِ خود میگوید».
- ↑ «راکعی در چارچوب قانون نقد کرد».
- ↑ «شعر باید امروزی باشد».
- ↑ ونارجی. سبکشناسی شعر شاعران زن از پیروزی انقلاب اسلامی تا دوران دفاع مقدس.
- ↑ «بررسی سیر انواع مرثیه در شعرهای فاطمه راکعی». دومین کنگرهٔ ملی پژوهشهای کاربردی علومانسانی، ۲۰اسفند۱۳۹۴.
- ↑ «نقدی چهارنفره از دور نهم جشنوارهٔ شعر فجر».
- ↑ «معارفهٔ اعضای هیئتعلمی جشنواره شعر فجر».
- ↑ «نشان درجه یک هنری برای شش شاعر».
- ↑ «اعطای نشان درجه یک هنری به پیشکسوتان و بزرگان عرصه شعر فارسی».
- ↑ «پایاننامههای مرتبط با فاطمه راکعی».
- ↑ «مقالههای انفرادی و مشترک راکعی».
منابع
- کاید عباسی، لیلی. «بررسی سیر انواع مرثیه در شعرهای فاطمه راکعی». دومین کنگرهٔ ملی پژوهشهای کاربردی علومانسانی، ۲۰اسفند۱۳۹۴.
- ونارجی، مژگان. سبکشناسی شعر شاعران زن از پیروزی انقلاب اسلامی تا دوران دفاع مقدس (طاهره صفارزاده، سپیده کاشانی، فاطمه راکعی). وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پایاننامه مقطع کارشناسی ارشد، ۱۳۹۲.
پیوند به بیرون
- «جامعهای که رهبرش یک تار موی کوخنشینان را به همهٔ کاخنشینان نمیفروخت!». شعار سال، ۲۶بهمن۱۳۹۶. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸.
- «استفاده از پتانسیل تشکلهای بومی(CBO) شهر ری». خبرگزاری بسیج، ۲۱مهر۱۳۹۷. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸.
- «مدرسه فمینیستی: همبستگی زنان در بزرگداشت سیمین بهبهانی». عصر نو، ۱۳شهریور۱۳۹۳. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸.
- «شعرخوانی در مراسم یادبود حسین آهی». نیکصالح، ۷مرداد۱۳۹۷. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸.
- «راکعی، دبیرکل جمعیت زنان:
زنان همواره باید در مقدرات اصلی کشور حاضر باشند». ایسنا، ۲۶آذر۱۳۹۵. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸. - «یادبود انجمن شاعران ایران». ایبنا، ۲۳بهمن۱۳۹۵. بازبینیشده در ۸خرداد۱۳۹۸.
- «یک نبرد و دو نگاه شاعرانه». اطلاعرسانی حوزه، شهریور۱۳۹۲. بازبینیشده در ۸خرداد۱۳۹۸.
- «فاطمه راکعی از شعر بانوان پس از انقلاب اسلامی میگوید». ناختکی به زندگی راکعی، ۲۶بهمن۱۳۹۲. بازبینیشده در ۸خرداد۱۳۹۸.
- «سخنی از شعر بانوان». دیدار برگرفته از «آرمان»، ۱۴آذر۱۳۹۷. بازبینیشده در ۸خرداد۱۳۹۸.
- «واکنش راکعی به مراسم روز زن». خبرآنلاین، ۱۶اسفند۱۳۹۶. بازبینیشده در ۱۰خرداد۱۳۹۸.
- «آبادان جای راکعیها نیست». سایت فیدوس، ۹آبان۱۳۹۳. بازبینیشده در ۱۰خرداد۱۳۹۸.
- «خاطرهٔ راکعی از صفارزاده». روزنامه اطلاعات، ۲۹مهر۱۳۹۳. بازبینیشده در ۱۲خرداد۱۳۹۸.
- «آشنایی مختصر با زندگینامه راکعی». دانشچی. بازبینیشده در ۱۰بهمن۱۳۹۷.
- «زندگی و آثار چند شاعر و نویسنده برجسته زن». زبان و ادبیات فارسی متوسطه خراسان رضوی، ۲۴اردیبهشت۱۳۹۱. بازبینیشده در ۱۳خرداد۱۳۹۸.
- «شناخت چند شاعر و نویسنده برجستهٔ زن». وبلاگ زبان و ادبیات خراسان رضوی، ۲۴اردیبهشت۱۳۹۱. بازبینیشده در ۱۱خرداد۱۳۹۸.
- «بزرگداشت فاطمه راکعی». روزنامه ایران، ۲۶تیر۱۳۹۵. بازبینیشده در ۱۲خرداد۱۳۹۸.
- «گزارش سفرهای دولتی فاطمه راکعی». پژوهشکدهٔ زبانشناسی. بازبینیشده در ۱۲خرداد۱۳۹۸.
- «راکعی از سبکِ خود میگوید». وبلاگ راکعی، ۱اسفند۱۳۹۲. بازبینیشده در ۱۰خرداد۱۳۹۸.
- «راکعی در چارچوب قانون نقد کرد». روزنامه قانون، ۲۱مرداد۱۳۹۶. بازبینیشده در ۳۰فروردین۱۳۹۹.
- «شعر باید امروزی باشد». شهر کتاب، ۴تیر۱۳۹۱. بازبینیشده در ۱۱خرداد۱۳۹۸.
- «نقدی چهارنفره از دور نهم جشنوارهٔ شعر فجر». روزنامه ایران. بازبینیشده در ۱۴اسفند۱۳۹۸.
- «معارفهٔ اعضای هیئتعلمی جشنواره شعر فجر». بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، ۱۴دی۱۳۹۵. بازبینیشده در ۸خرداد۱۳۹۸.
- «نشان درجه یک هنری برای شش شاعر». روزنامه اطلاعات، ۲۱اسفند۱۳۹۵. بازبینیشده در ۱۵اسفند۱۳۹۸.
- «اعطای نشان درجه یک هنری به پیشکسوتان و بزرگان عرصه شعر فارسی». پارستودی، ۱۸اسفند۱۳۹۵. بازبینیشده در ۱۵اسفند۱۳۹۸.
- «سیر انواع مرثیه در شعر راکعی». سیویلیکا، ۱۳۹۴. بازبینیشده در ۱۳خرداد۱۳۹۸.
- «پایاننامههای مرتبط با فاطمه راکعی». ایرانداک. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸.
- «مقالههای انفرادی و مشترک راکعی». نورمگز. بازبینیشده در ۱۶اسفند۱۳۹۸.