درباره مانایی و میرایی
| درباره مانایی و میرایی | |
|---|---|
| نویسنده | احمد شاکری |
| ناشر | سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه |
| محل نشر | تهران مکان ناشر فارسی: تهران |
| تاریخ نشر | چاپ دوم۱۳۹۷ |
| شابک | {{{شابک}}} |
| تعداد صفحات | ۷۱۸ |
| موضوع | نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی |
| زبان | فارسی |
«درباره مانایی و میرایی: مجموعه نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» به قلم احمد شاکری با موضوع نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برای اولینبار در سال ۱۳۹۷ توسط انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ رسیده‌است. این کتاب در دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در بخش نقد ادبی و در سی و هفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی مورد تقدیر قرار گرفت.
احمد شاکری در مقدمه نقد ادبی «درباره مانایی و میرایی: مجموعه نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» درباره پیشینه نقد ادبیات داستانی دفاع مقدس و همچنین رویکرد پژوهشی این اثر توضیحاتی داده‌است و سپس با معرفی شش رویکرد نو، هفت اثر را در این زمینه به نقد نشسته است. شاکری در مقدمه خود بر این کتاب نیز درباره پیشینه نقد ادبیات داستانی دفاع مقدس و همچنین رویکرد پژوهشی خود در این کتاب نوشته است. این کتاب در هفت فصل منتشر شده است.
خلاصه اثر
«درباره مانایی و میرایی: مجموعه نقد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» مجموعه نقد هفت اثر در سه ساحت مختلف است. ساحت نخست؛ ادبیات داستانی دفاع مقدس، ساحت دوم؛ ادبیات تاریخی است و ساحت سوم؛ کتب آموزش داستان نویسی است. این کتاب در طول بیش از شش سال تالیف شده و برخی از نقدهای این مجموعه پیش از انتشار در قالب مجموعه نقد در ماهنامه «اقلیم نقد» به چاپ رسیده است. کتاب اثر مستقلی است که کرانههای پژوهشی موضوعی را برای نخستینبار معرفی کرده یا برای اولینبار در حوزه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی بکار برده است.
برای درک بهتر این پژوهش باید به بازه زمانی تحقق آن و حوزه تخصصی که بر آن اشراف دارد توجه کرد. این مجموعه تنها نقد نیست و بلکه ترکیبی از مقاله و نقد است. عموما تمامی نقدهای موجود در این کتاب با بخشی آغاز می‌شود که در آن بخش مبانی فکری و به تعبیری مبادی تصوری بحث توضیح داده می‌شود. برای مثال در بخشی که مربوط به رمان «ارمیا» است، نزدیک به صد صفحه از آغاز این نقد اختصاص به تعریف و تفسیر و بیان مولفه‌های ایده اولیه دارد. بنابراین به نظر می‌رسد که این ترکیب تلاش کرده تا هم مبانی فکری را معرفی کند و هم تطبیق بر مصادیق کند. نکته دیگر نوآوری در رویکردهای نقد است. برای نمونه پرداختن به مسائلی چون فلسفه ایده اولیه، فلسفه داستان داستان، دشمن‌شناسی که بسیاری از آنها موضوعات و رویکردهایی نو در عرصه نقد ادبی میباشند. برای مثال در حوزه ایده اولیه داشته‌های اندکی وجود دارد و در بحث دشمن‌شناسی پیشینه پژوهشی نمیتوان یافت. در حالیکه در این کتاب بحث دشمن شناسی در داستان، در صد صفحه مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین کتاب، از شکل و ساختار سنتی نقد فاصله گرفته و به صورت رویکرد محور و مسئله‌مند تالیف شده است. این رهیافت هم چنین میتواند زمینه گره زدن نقد ادبی به ساحتهای علوم انسانی را فراهم کند و مسیرهای نویی را پیش پای نقد ادبی قرار دهد.[۱]
هفت موضوع و هفت کتابی که در این اثر بررسی شده‌اند عبارتند از:
- جایگاه و کارکرد ایده اولیه در روایت داستان، با نگاهی بر کتاب داستان «ارمیا» نوشته رضا امیرخانی؛
- مسئله پژوهی آموزش داستان و آموزش گونه محور داستان معاصر، با نگاهی به کتاب «داستان، گام به گام» نوشته حسین فتاحی؛
- هستی و کرانههای ادبیات داستانی زنانه دفاع مقدس، با بررسی و تحلیل کتاب داستان «هفت بند» نوشته راضیه تجار؛
- شخصیت قدسی و واقع گرایی تاریخی، بررسی رمان «سه کاهن» اثر مجید قیصری؛
- دشمن شناسی در ادبیات داستانی دفاع مقدس، با نگاهی به «فال خون» نوشته داوود غفارزادگان؛
- روایت امر غیبی در داستان،با نگاهی به «جمجمه ات را قرض بده برادر» نوشته مرتضی کربلایی لی؛
- از حاشیه به متن، نقد و بررسی کتاب «نامیرا» نوشته صادق کرمیار.
شاکری در انتخاب این آثار که آنها را جزو آثار شاخص حوزه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس میداند، رویکرد انتقادی را مدنظر داشته است. وی با توجه به رویکردهای انتخاب شده از سه گونه اثر استفاده کرده است: داستان بلند، داستان کوتاه و کتاب نظری، «ارمیا»، «فال خون» ، «جمجمه را قرض بده برادر» و «سه کاهن» چهار اثر داستانی بلند دفاع مقدس هستند که گونه نخست را تشکیل می‌دهند. در بخش دوم، داستان کوتاه «هفت‌بند» از مجموعه داستان «هفت‌بند» نوشته راضیه تجار انتخاب شده است؛ در بخش سوم کتاب هم «داستان گام به گام» نوشته حسین فتاحی با موضوع آموزش عناصر داستان به عنوان یکی از منابع نظری تألیفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است؛ شاکری درباره انتخاب داستان‌های این مجموعه «ارمیا» را پایبندترین داستان رضا امیرخانی به قصه‌گویی میداند. به نوشته وی، «فال خون» برگزیده جشنواره ربع قرن ادبیات دفاع مقدس است و داستان بلند «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نیز تجربه‌ای متفاوت در ادبیات داستانی دفاع مقدس به وجود آورد؛ به اعتقاد نویسنده انتخاب «سه کاهن» در این مجموعه این امکان را برای خواننده فراهم می‌آورد تا افق دید خود را درباره نگاه قیصری به مقوله جنگ کامل کند، زیرا رویکرد نویسنده در کتاب، تکمیل‌کننده ژرف‌ساخت نظری در آثار داستانی‌اش در موضوع جنگ است؛ در بخش ادبیات زنانه نیز داستان "هفت‌بند" از رازی را به عنوان باتجربه ترین نویسنده زن پس از انقلاب اسلامی انتخاب کرده است؛ از نظر شاکری کتاب "داستان، گام به گام" تنها کتابی است که رویکردی گونه‌محور به ادبیات داستانی دفاع مقدس در بخش کتب آموزشی دارد.
شش رویکرد مورد استفاده در کتاب عبارتند از:
- رویکرد نقد ساختاری داستان بر پایه «فلسفه ایده اولیه»؛
- رویکرد نقد محتوای منابع آموزشی بر پایه الگوی آموزش گونه‌محور؛
- رویکرد نقد ادبیات زنانه بر پایه الگوی علل اربعه در فلسفه اسلامی؛
- رویکرد نقد روایت تاریخی با محوریت شخصیت قدسی؛
- رویکرد نقد ادبیات دفاع مقدس بر پایه تئوری دشمن‌شناسی (شناخت‌شناسی، روایت‌شناسی و جریان‌شناسی)؛
- رویکرد نقد ادبیات بر پایه تئوری روایت از امر غیبی (مؤلفه‌ها، ظرفیت‌ها و محدودیت‌ها).[۲]
درباره نویسنده
احمد شاکری متولد سال 1353 در شهر تهران است. او اشتغال به تحصیل در سطح چهار حوزه علمیه قم دارد و در سال ۱۳۹۱ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نظر به سوابق ادبی و پژوهشی، موفق به دریافت رتبه درجه یک هنری شده است. شاکری عضو هیئت علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو انجمن قلم ایران است.[۳]
از او دوازده کتاب منتشر شده دارد که چهار کتاب آن در حوزه نقد داستان، دو کتاب در حوزه رمان بزرگسال، چهار کتاب مجموعه داستان کوتاه و دو کتاب در حوزه مباحث نظری ادبیات داستانی دفاع مقدس است.
آثار
- مانند سرزمین پدری(مجموعه داستان)؛
- عریان در برابر باد( رمان)؛
- انجمن مخفی( رمان)؛ نفس (مجموعه داستان)؛
- بازتاب(مجموعه نقد)؛
- باران نیمروز (مجموعه داستان)؛
- مردار خوار (مجموعه داستان)؛
- بیاسمی (داستان بلند)؛
- آنک جنگ اینک داستان (گزارش نشستهای ادبیات داستانی دفاع مقدس)؛
- جستاری در اصطلاح شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس(پژوهش)؛
- فلسفه داستان داستان (پژوهش)؛
- فلسفه ایده اولیه (پژوهش)؛
- جمال و جلال رمان (نقد داستان).[۳]
شاکری قریب به دو دهه از عمر پژوهشی خود را در عرصههای مطالعات نظری و فلسفی ادبیات، مبانی و ماهیت ادبیات دینی، و ادبیات داستانی دفاع مقدس سپری کرده است. همچنین در زمینه اقتباس سینمایی، فیلم‌نامه نویسی و سینمای دینی تحقیقات و تاملات درخوری دارد.[۴]
او مدرس داستاننویسی، نقد ادبی و مطالعات نظری داستان در بیش از چهل دوره، در مجموعه مختلف ادبی، فرهنگی و آموزشی بوده است. از جمله اشتغالات ادبی و پژوهشی او میتوان به سردبیری فصل‌نامه قلم، عضویت شورای داستان بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، عضویت شورای طرح و برنامه گروه معارف شبکه اول سیما، عضویت شورای فیلم و سریال شبکه قرآن، عضویت شورای سردبیری ماهنامه ادبیات داستانی، عضویت شورای طرح و برنامه شبكه دو و عضویت در هیئت مدیره انجمن قلم ایران نام برد.[۵]
او همچنین در کسوت مجری-کارشناس، نویسنده، منتقد در سلسله برنامه‌های مختلف تلویزیونی حضور داشته است. وی در بیش از یکصد نشست علمی و کرسی ترویجی به عنوان ارائه دهنده یا ناقد، حضور یافته است.[۶]
آثار او تاکنون موفق به دریافت بیش از بیست جایزه و افتخار از جشنواره‌های پژوهشی و ادبی شده اند.
افتخارات
- دریافت جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی؛
- نشان دهخدا؛
- کتاب سال حوزه؛
- قلم زرین (دو دوره)؛
- هنر آسمانی؛
- فردا (تکنیکی‌ترین ران سال)؛
- شهید حبیب‌غنی‌پور؛
- شهدای دانشجو؛
- کتاب سال دفاع مقدس (دو دوره)؛
- داستان کوتاه یوسف (دو دوره)؛
- جشنواره ادبیات ایثار و شهادت؛
- شعر و قصه طلاب؛
- بخش پژوهشی جشنواره علامه طباطبایی؛
- جایزه جلال آل احمد؛
- دوسالانه آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس.[۷]
پانویس
- ↑ «حوزه‌های علمیه می‌توانند در ساحت نقد ادبی جریان‌ساز و تئوری‌پرداز باشند». پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. ۱۵بهمن ۱۴۰۳
- ↑ «کتاب درباره مانایی و میرایی». خبرگزاری رسمی حوزه. ۲۸ بهمن ۱۳۹۸
- ↑ پرش به بالا به: ۳٫۰ ۳٫۱ «احمد شاکری». پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸. دریافت شده در ۶ دی ۱۴۰۳
- ↑ خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام:02وارد نشده است - ↑ خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام:03وارد نشده است - ↑ خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام:04وارد نشده است - ↑ خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام:05وارد نشده است
منابع
- شاکری، احمد (۱۳۹۷). درباره مانایی و میرایی. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پیوند به بیرون
- «درباره احمد شاکری». پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات. بازبینی‌شده در ۸اردیبهشت۱۴۰۱.