رویای نیمه شب

«رویای نیمه شب» رمانی عاشقانه با زمینه‌ای مذهبی به قلم مظفر سالاری است. این اثر ابتدا در سال 1382 با نام «نیمه شبی در حله» توسط نشر بوستان کتاب قم منتشر گردید. در سال ۱۳۹۲ مجدد بازنویسی شد و توسط انتشارات کتابستان معرفت چاپ و روانه بازار گردید. این کتاب تا سال ۱۴۰۳ به چاپ یکصد و بیست و هشتم رسیده‌ است.

***

رمان «رویای نیمه شب» رمانی ادبی با موضوع عشقِ پسری سُنّی به اسم «هاشم»، به دختری شیعه به نام «ریحانه» است. هاشم در لفافه حیا و حجاب، معذور از بیان دلدادگی خود است و در مسیر نیل به هدف پاک خود با اتفاقات مهمی روبرو می‌شود. نویسنده گره‌ داستان را بر تفاوت مذهب، به‌عنوان مانع در مسیر عشق هاشم و ریحانه قرار داده‌است. درواقع رویکرد اصلی این کتاب، بیان یکی از مهم‌ترین چالش‌ها میان مسلمانان، یعنی اختلاف میان شیعه و سنی است. از طرفی، رابطه میان «ابوراجح» به‌عنوان یکی از شیعیان شهر حله و حاکم شهر که از اهل تسنن بود و با شیعیان سر عناد داشت، از دیگر اضلاع کتاب محسوب می‌شود. این ضلع یکی دیگر از اصلی‌ترین مسیرهای داستان را شکل می‌دهد. بطن اصلی رمان واقعی بوده و بستر آن در فضای چند قرن قبل حلّه عراق می‌گذرد. با هنرنمایی نویسنده، کتاب کشش و تازگی خود را داراست و مخاطب از ابتدا تا انتهای آن با اثر همراه می‌شود. داستان تشرف ابو راجح به محضر «امام زمان (عج)» نیز همان گونه که در کتاب نیز ذکر شده، واقعی و مستند است.

خلاصه اثر

داستان «رویای نیمه شب» از یک جواهر سازی در شهر حله شروع می‌شود. نوه جواهرساز معروف حله به نام «هاشم»، که از خاندان اهل تسنن محسوب می‌شود، دل به عشق دختر یکی از دوستان پدربزرگ خود می‌بندد که «ابوراجح حمامی» نام دارد. «ابوراجح» صاحب حمام حله، از شیعیان است و به‌خاطر وضعیت اجتماعی آن روزهای این شهر، جزء طبقه پایین جامعه (چه از لحاظ اجتماعی و چه از لحاظ ثروت و دارایی) محسوب می­شود. تمام داستان در بستر عشق هاشم و ریحانه دختر ابوراجح و رابطه ابوراجح با حاکم شهر شکل می‌گیرد. در این بین حاکم حله که شخصی ناصبی است، سعی می‌کند با سرکوب شیعیان و ایجاد نفرت در بین طوائف سنی و شیعه نسبت به یکدیگر، جایگاه خود را محکم نماید. اما سعه صدر مردم حله تا حد زیادی از این فتنه جلوگیری می‌کند. فشار به شیعیان بالا می­گیرد و نوبت به دستگیری ابوراجح حمامی می‌رسد.  ابوراجح در یک قدمی مرگ نجات می‌یابد، اما به خاطر شدت جراحات امیدی به زنده ماند او نمی‌رود. در این زمان اصلی‌ترین اتفاق داستان برای ابو راجح حمامی رخ می‌دهد؛ اتفاقی که باعث دگر گونی اعتقادی در حله می‌شود.

داستان نگارش اثر

مظفر سالاری، با خواندن کتاب برکات حضرت ولی عصر (عج) -درباره کرامات امام زمان (عج)- و به توصیه‌ی نویسنده‌ی آن سید جواد معلم مبنی بر نوشتن داستانی درباره‌ی آن حضرت، کار خود را به قصد نگارش ده داستان از کتاب آغاز نموده است. قصه‌ی ابوراجح حمامی -شخصیت محوری کتاب- به عنوان نخستین داستان این مجموعه به رشته تحریر درآمده است. این شحص در رمان رویای نیمه شب پدر ریحانه است.

دلیل تغییر نام

رمان رویای نیمه شب در ابتدا به نام «نیمه شبی در حلّه»، توسط انتشارات بوستان کتاب قم در سال 1382 منتشر شد. این کتاب چندین مرتبه تجدید چاپ گردیده است. بنابراعتقاد نویسنده با توجه به این­که زبان کتاب کمی رو به کهنگی داشت، تصمیم جدیدی در مورد آن اتخاذ گردید. کتاب مذکور به عنوان رمان برگزیده ششمین دوره کتاب سال ولایت انتخاب شد. نامزد کتاب سال جمهوری اسلامی، همچنین کتاب سال مجله سلام بچه‌ها و پوپک شناخته شد.

این کتاب پس از قریب به پانزده سال، به صورت کامل بازنویسی و مشکل کهنگی زبان نیز در آن برطرف گردید. سرانجام نیمه شبی در حله با نام جدید کتاب رویای نیمه شب توسط انتشارات کتابستان معرفت در سال ۱۳۹۲ به چاپ رسید.

درباره نویسنده

مظفر سالاری متولد سال ۱۳۴۱ در یزد است. به گفته سالاری او از دوم دبستان که با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آشنا ‌شد هکه عشق به ادبیات را  دروجودش روشن‌ گردیده است. همین امر تا علاقه به نویسندگی پیدا کند. او بعد از این‌که دیپلم گرفت و وارد حوزه‌ی علمیه شد و همکاریش با نشریات کودک و نوجوان جدی‌تر شد. سپس به قم رفت، از کتاب‌خانه‌ی بزرگ شهر خواست تا کتاب‌هایش را مجانی برایشان فهرست کند به شرطی که فقط در کتاب‌خانه کتاب بخواند. مسئولان کتاب‌خانه جلوی فعالیتش را نگرفتند و این‌گونه بودکه اوقاتش را در بین کتاب‌ها گذراند.

ترجیح سالاری بر نوشتن برای کودکان و نوجوانان است. او نخستین رمانش را در دوره­‌ی راهنمایی و تحت تاثیر نوشته‌های «چارلز دیکنز» نوشت و نام آن را «سفرنامه‌­ی الیزابت » گذاشت. این کتاب درباره‌­ی دختری است که از انگلیس با کشتی به استرالیا می‌رود. درسال‌های جنگ ایران و عراق مظفری نیز مثل بسیاری از هم­ نسل­‌هایش به جنگ رفت در جبهه‌‌­های جنگ خاطراتش را می‌نوشت و برای بچه‌­ها چاپ می‌­کرد به گفته‌­ی خودش: «یک ­دنیا نامه برای خودم و دیگران می­‌نوشتم و جبهه را روی کاغذ می‌­آوردم». ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﻠﺪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﻨﺞ ﺟﻠﺪی داﺳﺘﺎن ﻧﻮﯾﺴﯽ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻗﺪم ﺑﺎ ﻧﺎم «ﮔﺸﺎﯾﺶ داﺳﺘﺎن» در ﺳﺎل 1383 ازمظفر سالاری ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ و ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.

مظفر سالاری برای کتاب «نیمه شبی درحله» درسال 1383 نامزد ﮐﺘﺎب ﺳﺎل جمهوری اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﮐﺘﺎب ﺳﺎل وﻻﯾﺖ و همچنین برگزیده ﮐﺘﺎب ﺳﺎل ﺳﻼم ﺑﭽﻪ­ها وپوپک شد. او بارها داور ﮐﺘﺎب ﺳﺎل ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻦ «ﮐﺎرﺷﻨﺎس»، «ﻋﻀﻮ هیئت ﻋﻠﻤﯽ»، «ﻣﺸﺎور» و «ﻣﺪﯾﺮ در اﻣﻮر ادﺑﯽ و هنری» دﻋﻮت ﺑﻪ ھﻤﮑﺎری ﺷﺪ. ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮهنگی و ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﺪرﯾﺲ داﺳﺘﺎن، طﯽ ﺳﺎل‌ها، در دهمین ﮐﻨﮕﺮه ﺷﻌﺮ وﻗﺼﻪ طﻼب ، ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه وﯾﮋه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه است. از ﺳﺎل 1383 ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮرای ﻓﺮهنگ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺣﮑﻢ وزﯾﺮ ﻓﺮھﻨﮓ و ارﺷﺎد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮ هیئت ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﮐﻮدک و ﻧﻮﺟﻮان، در ﺗﺪوﯾﻦ آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻈﺎرت، ھﻤﮑﺎری ﻣﻮﺛﺮ داﺷﺘﻪ است.

وی در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ­هایش ﺳﺮ دﺑﯿﺮی ﻓﺼ‌ﻠ‌‌ﻨ‌ﺎﻣﻪ «آﻓﺮﯾﻨﻪ» را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ عهده  دارد و ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن ﺑﺮای ﺑﭽﻪ­ها و ﻧﮕﺎرش داﯾﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻗﺮآن ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽاندیشد. او نخستین روحانی فیلمنامه نویس کشور است و در سال ۱۳۷۵ فیلمنامه‌ای با مضمون دینی تدوین نمود که در آن زمان نمره «الف» آثار سینمایی را از آن خود کرد. وی همچنین کتاب «قایق راندن به اقیانوس» را در شرح سفر سال ۱۳۸۶ رهبر معظم انقلاب اسلامی به استان یزد تالیف کرد. از دیگر آثار این روحانی نویسنده می‌توان به «دعبل و زلفا، درون‌مایه‌ها و دست‌مایه‌های نمایش قرآنی، قصه‌های من و ننه آغا و گشایش داستان» اشاره کرد.

نظر نویسنده درباره اثر    

بدون پیش نویس و پا‌ک نویس

من در رویای نیمه شب به کودکان و نوجوانان فکر می‌کنم. شاید بتوان گفت که این رمان، رمان خانواده است. برای نگارش این رمان متوسل به حضرت ولی عصر(عج) شدم و از آن حضرت استمداد خواستم. از نکات جالب توجه در این کار این بود که پیش نویس و پاک نویس نداشتم و فقط برخی اصلاحات ویرایشی انجام گرفت.

اهل بیت، محور وحدت

این رمان با استفاده از یک حکایت واقعی و بیان یک داستان لطیف و جذاب روایت شده است. هدفم از نوشتن این داستان تقریب میان مذاهب بود؛ اهل بیت ( ع ) یکی از محورهای وحدت هستند و با ولایت امام عصر(عج) می‌توان دور هم جمع شد.

همزاد پنداری

در این کتاب نحوه شخصیت‌پردازی‌ها به گونه‌ای است که خواننده خود را در جایگاه افراد درون داستان قرار می­دهد. پندها، اتفافات، شجاعت شخصیت هاشم و نظیر آن همه مواردی است که خواننده با آن همذات‌پنداری کرده و سیر داستان را رها نخواهد کرد.

روایت زیست مسالمت­‌آمیز شیعه و سنی

می‌خواستم نشان دهم تشرف یک قضیه فردی نیست و همه با آن درگیر خواهند بود. یک مخاطب سنی  مذهب که این اثر را خوانده بود، گفته بود که اثر منصفانه­ای است. رویای نیمه شب، ترسیم شیوه معاشرت و همزیستی مسالمت­آمیز مردمی است که معتقد به دو مکتب متفاوت می­باشند، اما در زیر چتر مشترکات اعتقادی خود چون خدا، قبله، کتاب و پیامبر(ص) با صمیمیت و دوستی به مراوده با یکدیگر می­پردازند. بدیهی است که این اتفاق فقط در بستر زندگی مسالمت­آمیز و در فضایی به دور از جدل اتفاق خواهد افتاد وگرنه در فضای متشنج و در زمانی که افراد به توهین به مقدسات و تکفیر یکدیگر روی آورده‌اند، حتی اگر معجزه هم آورده شود، بی اثر خواهد بود.

روایتی با سند معتبر

سند این کتاب در کتاب «عبقری الحسان» آمده است. وقتی این روایت را انتخاب کردم نیتم این بود که در کنار چند روایت دیگر یک مجموعه داستان را بنویسم. بعد قرار شد یک رمان 150 صفحه‌ای نوشته شود و قرار نبوده که یک رمان سنگین داشته باشیم. اگر قرار بود یک رمان 500 صفحه‌ای داشته باشیم می‌شد عشق‌ها و سایر مسائل را بیشتر پرداخت کرد.

نقد و بررسی اثر

نظریه افلاطون

از جذابیت‌های داستان، تسلط نویسنده بر فنون نویسندگی است. او به خوبی نقاط عطف و گره گشایی‌های را در داستان قرار داده و با کش و قوس‌های دلنشین مخاطب را سطر به سطر جلو می‌برد تا به مقصود مورد نظر خود برساند. در پاره‌ای از نقاط داستان ما شاهدیم که نویسنده با پایبندی به نظریه افلاطون مبنی بر «هدف هنر باید تعالی بخشیدن به روح بشر باشد» توانسته به منظور تعالی بخشیدن به روح مخاطب نوجوان و جوان وی را با معارف اصیل و ناب شیعی آشنا کند. در ادامه این داستان فراز و فرودهای گوناگونی پیش می‌آید که مخاطب را با خود همراه می‌کند و خواندن این کتاب به علاقمندان کتاب و آنهایی که در پی تجربیاتی تازه در عرصه رمان هستند توصیه می‌شود.

ریتم مناسب

نویسنده درکنار محتوا به فرم هم توجه کرده و تلاش کرده است که پردازش مناسبی در روایت داشته باشد. اگرچه نمی‌توان از کنار ضعف‌های ساختاری کتاب گذشت اما درمجموع، این کتاب نمره قابل قبولی در نقد دریافت می‌کند. سرعت روایت داستان و ریتم مناسب آن، از کتاب اثری خواندنی و پرکشش ساخته است و بیشتر خواننده‌ها از این نکته به‌عنوان یکی از نقاط مثبت کتاب یاد کرده‌اند. پردازش شخصیت‌های کتاب، روایت‌های حاشیه‌ای و استفاده از عناصر داستانی برای توصیف بهتر از دیگر نقاط قوت کتاب محسوب می‌شوند.

شخصیت­پردازی

در «رویای نیمه شب» شخصیت‌هایی حضور دارند که هر یک به نحوی به پیش­برد داستان کمک می‌کنند. شخصیت‌های مثبت، نمایان­گر ارزش‌های دینی و انسانی هستند، در حالی که شخصیت‌های منفی نمایانگر چالش‌ها و تضادهایی هستند که شخصیت اصلی با آن‌ها مواجه می‌شود. یکی از جنبه‌های جالب این کتاب، تحول شخصیت‌ها در طول داستان است. نویسنده با دقت و توجه به جزئیات، نشان می‌دهد که چگونه شخصیت‌ها در مواجهه با چالش‌ها و تغییرات زندگی، دچار تحول و رشد می‌شوند.

مضامین اصلی کتاب

عشق و ایمان دو مضمون اصلی در «رویای نیمه شب» هستند که نویسنده به خوبی توانسته این دو مفهوم را در طول داستان به هم پیوند دهد. عشق به خدا و ایمان به او، محور اصلی تحولات شخصیت‌ها در داستان است.

معجزه و ایمان

مفهوم معجزه و ایمان نیز در داستان به خوبی به تصویر کشیده شده است. نویسنده با خلق لحظات خاصی در داستان، نشان می‌دهد که چگونه ایمان می‌تواند زندگی افراد را تغییر دهد و معجزه‌های کوچکی را در زندگی آن‌ها به وجود آورد.

زبان

زبان کتاب «رویای نیمه شب» ساده و روان است، اما در عین حال دارای عمق و پیچیدگی‌هایی است که خواننده را به تفکر وامی‌دارد. مظفر سالاری با استفاده از زبان فارسی به بهترین شکل ممکن، توانسته داستانی جذاب و گیرا خلق کند.

ماندگاری اثر در ذهن مخاطب

یکی از ویژگی‌های «رویای نیمه شب» ماندگاری آن در ذهن مخاطبان است. این کتاب توانسته با پرداختن به مسائل مهم زندگی، جایگاه ویژه‌ای در ذهن و قلب مخاطبان خود پیدا کند.

پیام‌ داستان

«رویای نیمه شب» حاوی پیام‌های اخلاقی بسیاری است که نویسنده به زیبایی در قالب داستان به مخاطب انتقال می‌دهد. این پیام‌ها شامل اهمیت ایمان، عشق، و تلاش برای رسیدن به حقیقت است؛ این پیام‌های اخلاقی توانسته‌اند تأثیرات عمیقی بر مخاطبان بگذارند و آن‌ها را به تفکر و عمل بر اساس این ارزش‌ها وادار کنند.

اقتباس از رمان «رویای نیمه شب»

سریال «رویای نیمه شب» به کارگردانی حسن آخوندپور، نویسندگی سیدحسین امیرجهانی و تهیه‌کنندگی سعید سعدی، محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج، اقتباسی آزاد از رمان «رویای نیمه شب» نوشته مظفر سالاری است. بهاره افشاری، حسن معجونی، مه‌لقا باقری، محسن قصابیان، نسیم ادبی، سعید شریف، نادر سلیمانی و آیدا ماهیانی به عنوان بازیگران این سریال معرفی شده‌اند. تصویربرداری این سریال در آذر 1403 به پایان رسده است.

پویش‌های مطالعاتی

• معاونت فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران، کتاب «رویای نیمه شب»، اثر مظفر سالاری را برای مسابقه مجازی هشت‌بهشت و مطالعه دانشجویان علاقه‌مند کتابخوانی انتخاب کرد.
• پویش مسابقات کتابخوانی با محوریت کتاب « رویای نیمه شب» به همت پویش کتابخوانیطرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن در ۳۰ تیر ۱۴۰۱ برگزار شد.
• مسابقه کتاب «رویای نیمه شب». هیئت دانشجویی محبان اهل بیت دانشگاه شهید چمران اهواز در  ۱۴ فروردین  1402 برگزار شد.