پس از بیست سال

«پس از بیست سال» رمانی است تاریخی به قلم سلمان کدیور که با محوریت حوادث صدر اسلام نگاشته شده است. و از دوران خلافت امام ‌علی (ع) آغاز و به پس‌ از واقعه کربلا ختم می‌شود. این اثر در قالب 752 صفحه در اواخر سال 1397 توسط انتشارات شهرستان ادب منتشر شده است.

***

«پس از بیست سال» داستانی است که از کربلا آغاز می‌شود و با یک چرخش زمانی به روزگار خلافت خلیفه سوم و حکمرانی معاویه در شام می‌رسد و تصویری از آن زمان در کنار دسیسه‌ها و نیرنگ پسر هند را به خواننده نشان می‌دهد.

کتاب داستان زندگی سلیم است که خود در سپاه امام حسین (ع) قرار دارد درحالی که برادری هم در سپاه ابن زیاد دارد. قصیه با جرقه‌های ذهن سلیم بن هشام پیش می‌رود؛ فردی که در جوار معاویه زندگی می‌کند اما رفتارها و سخنان ابوذر در ذهن او سؤالاتی ایجاد می‌کند که در نهایت برای یافتن پاسخ مناسبی برای آن، اتفاقاتی رقم می‌خورد. بخش‌هایی از کتاب هم به جنگ صفین می‌پردازد. این اثر در هفت فصل نگارش شده است.

اسم این اثر اقتباس ‌یافته از بازه بیست‌وشش‌ساله بین روزگار امامت امیرالمؤمنین (ع) تا امامت امام حسین (ع) و واقعه روز عاشورا است. نویسنده، چهار سال از عمر خود را صرف نگارش این کتاب کرده است تا در این کتاب بتواند پرسش «به‌ راستی امام‌ حسین (ع) را چرا کشتند؟» را پس ‌از ۱۴۰۰ سال پاسخ دهد.

سلمان کدیور دارای مدرک کارشناسی ارشد، مدتی است که به طور جدی در حوزه داستان فعالیت می‌کند.

خلاصه اثر 

رمان در میان سال‌های 1335 تا سال 1361 هجری قمری می‌گذرد. موضوع کتاب روایت داستانی نبرد میان دو قرائت از اسلام است؛ دو شیوه دین‌داری و تبیین موضوعات از منظر کتاب‌الله و حتی سبک زندگی و دو نحوه حکومت‌داری. این رمان تاریخی مذهبی با محوریت جریانات به خلافت رسیدن امام علی (ع) تا قیام عاشورا است. اتفاقات جنگ صفین، اشاره به یاران امام علی (ع) از جمله ابوذر غفاری و در کنار این مستندات تاریخی، تار و پودی از ماجرایی عاشقانه روایت داستان را دلپذیرتر می‌سازد.

کتاب با زاویه دید دانای کل در هفت فصل نوشته شده است؛ هر فصل از تعدادی بخش تشکیل شده‌است. فصل­ها نام­گذاری نشده و با شماره جداسازی شده­اند. این کتاب سه وجهی است و شامل ابعاد تاریخی، حماسی و عاشقانه است.

«سلیم»، شخصیت اصلی رمان، یکی از سرداران جوان سپاه معاویه است که پس از نبردی جانانه و نفس‌گیر با رومیان، عازم جنگ با سپاه علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) می‌شود و در آوردگاه صفین، مسیر پیچیده و پُرسنگلاخی را پیش روی خود می‌بیند.

این رمان در بازگشتی به گذشته سعی دارد تا ابعاد مختلف قیام عاشورا را ریشه‌یابی کند و حتی ماجرا‌های دوران پیامبر اکرم (ص) را هم به تصویر می‌کشد. کتاب به نوعی به مقدمات قیام عاشورا اشاره می‌کند که از زمان حکومت امام علی (ع) آغاز می‌شود. حجم بسیار زیادی از رمان، در فضای شام معاویه می‌گذرد.

درباره نویسنده

سلمان کدیور متولد سال 1365 در شیراز، دارای مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران است. سابقه­ی کار در صنعت نفت را داشته مدت فعاليت جدی در حوزه داستان می‌باشد. با آن­که مدت زمانی­است به جرگه نویسندگان پیوسته ولی توانسته جوایز ادبی را کسب کند. او در خرداد ۱۳۹۳ پس از انتخابات داخلی جنبش عدالت‌خواه دانشجویی، به‌عنوان دبیر این اتحادیه دانشجویی انتخاب شد.

جوایز

• رتبه اول جشنواره داستان نویسی رسول آفتاب؛
• برگزیده جشنواره ملی الف دزفول؛
• برگزیده جشنواره ملی شکوه شکیبایی.

دوره­های آموزش

• شرکت در جلسات داستان‌نویسی شهرستان ادب.

نظر نویسنده درباره اثر

داستان شکل‌گیری کتاب

شاکله این کار قبل از مدرسه رمان بوده است. از سال 93 من نوشتن این رمان را شروع کرده بودم. در ابتدا اسمش این نبود، تقریبا هفتاد هشتاد درصد از کار را پس از یکسال و نیم مطالعه نوشته بودم و بعد که بازخوانی کردم، کامل ریختم دور. شیفت دیلیت کردم. کاری نبود که خودم می‌خواستم ولی این طرح در ذهنم باقی مانده بود تا اینکه مدرسه رمان پیش آمد و به حدی این کار خسته‌ام کرده بود و برایم سنگین بود که اصلا به مدرسه رمان هم کار را نداده بودم. یادم است که روز آخر، یعنی شبی که باید طرح‌ها می‌آمد، آقای خانی با من تماس گرفته بود و راضی‌ام کرده بود طرحی ارائه کنم. که بعد از ده دقیقه، یک ربع، طرح همین کار را نوشتم و فقط فرستادم چون با آقای خانی رودربایستی داشتم. در همان چند لحظه انگار جرقه‌ای به ذهنم وارد شده بود. چون ایراد نوشته قبلی‌ام انگار غلبه تاریخ بوده، نتوانسته بودم خودم را کنترل کنم. چون مطالعه‌ام آنقدر زیاد بود که تاریخ بر داستانم غلبه داشت. که الان معتقد هستم که آدم نباید خیلی مطالعه تاریخی داشته باشد. چون به حدی بار تاریخی زیاد می‌شود که اصلا بی‌خیالش می‌شوی. طرح برای مدرسه را هم گوشه‌کتابی که کنارم بوده با یک اتود در زمان خیلی کم نوشته بودم و برای همسرم خواندم و دو سه نکته را هم همسرم گفت و اینطور طرح بیرون آمده بود. البته طرح با داستان الان خیلی متفاوت است. خیلی از شخصیت‌ها و اتفاق‌های کتابم اصلا در طرح اولیه‌ام وجود نداشت. . با آقای شهسواری بعد مسافت داشتم و به صورت مکاتبه‌ای ارتباط داشتم به همین خاطر داستانم را قسمت به قسمت برای ایشان ایمیل می‌کردم.

بازخوردها در فضای مجازی و حقیقی

تعدادی از خوانندگان وقتی که متوجه می‌شدند شخصیت سلیم خلق نویسنده است از من ناراحت می‌شدند و با ادبیات خیلی تند به من می‌گفتند که شما با احساسات ما بازی کردی. من را متهم می‌کردند که تاریخ را جعل کرده و به شهدای کربلا اضافه کرده‌ام.

چهار سال تلاش کردم

من چهار سال برای نوشتن این کتاب تلاش کردم؛ در یک سال اول نسخه اولیه کار را نوشتم اما چون از نظر ادبی خودم را قانع نکرد، تمام نوشته‌هایم را دور ریختم و پس از چندین ماه تحقیق بیشتر دوباره شروع به نوشتن کردم.

علت انتخاب این زاویه دید

اکثر رمان‌های تاریخی دنیا معمولاً از زاویه دید دانای کل روایت می‌شود چرا که نویسنده می‌خواهد یک قرائت از تاریخ را بگوید.

رمان تاریخی نه مستند تاریخی

رمان تاریخی با کتاب مستند تاریخی تفاوت دارد؛ در کتاب تاریخی نویسنده باید بی‌طرف باشد اما در رمان تاریخی غالباً نویسنده بی‌طرف نیست و قرائت خودش را از تاریخ می‌گوید. «پس از بیست سال» برداشت من از تاریخ امیرالمومنین و شخصیت‌ها و جریان‌های فکری ماجرای صفین است. این کتاب، یک کتاب تاریخی صرف نیست، بستر کار تاریخی است اما این اثر یک رمان و کتاب ادبی است.

دلیل انتخاب واقعه صفین

برایم مهم بود روی یک واقعه‌ای تمرکز کنم که محل تضارب تمام جریان‌های فکری زمان خود باشد؛ صفین چنین حالتی دارد. مهمترین نقطه‌ای از تاریخ است که دو نوع قرائت از اسلام با هم درگیر می‌شوند. قصدم این بود که درگیری و جدال این دو نوع قرائت را روایت کنم. به عقیده من صفین از کربلا مهم‌تر است و یکی از اتفاقات جهان اسلام است که جا افتاده و مورد غفلت واقع شده است؛ اتفاقی که در کربلا می‌افتد ریشه در وقایعی مانند صفین دارد پس یکی از علت‌هایی که به این قسمت از تاریخ اسلام پرداختم این بود که یک پرده مغفول از تاریخ تشیع را به زبان داستان روایت کنم.

نمایش روان‌شناسی مردم شام

من در این رمان سعی کردم جنبه زهد و مظلومیت حضرت علی (ع) و جامعه‌شناسی مردم کوفه و مشخصات روانی آدم‌های شام را قید کنم و عشق و شخصیت‌ها در این رمان فدای حقیقت شدند.

پیام رهبر انقلاب به نویسنده اثر

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از مطالعه‌ رمان «پس از بیست سال» در پیامی که به نویسنده این کتاب ابلاغ شده است فرموده‌اند «سلام من به نویسنده برسانید و به ایشان خدا قوت و خسته نباشید بگویید و همچنین از نویسنده و ناشر کتاب تشکر کنید». همچنین ایشان فرمودند: «پس از بیست سال یک عاشقانه‌ جذاب تاریخی قوی است که واقعا یک رمان‌خیلی خوب از کار درآمده است.»

جوایز

• برگزیده در دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در بخش رمان و داستان بلند در سال ۱۳۹۸؛
• شایسته تقدیر در هفدهمین دوره جایزه قلم زرین در سال 1398.

نشست‌های برگزار شده درباره اثر

• نشست نقد و بررسی کتاب در سالن کتابخانه عارف قزوینی در شهر قزوین در سال 1398. این نشست با حضور احمد شاکری، منتقد و پژوهشگر، حمیدرضا سبحانی‌نژاد، نویسنده و کارشناس ادبی، علی هوشمندی، رییس حوزه هنری استان برگزار شد.
• نشست نقد و بررسی کتاب در فروشگاه ترنجستان سروش در سال 1398. در این نشست علاوه بر نویسنده، «وحید یامین‌پور» و «سیدمجید پورطباطبایی» به‌عنوان منتقد حضور داشته و اجرای جلسه نیز بر عهده «محمدقائم خانی» بود.
• نشست نقد و بررسی کتاب در کتابخانه بابا طاهر تهران در سال 1398. این نشست با حضور نویسنده اثر؛ احمد شاکری، منتقد، علی نیکنام، مدیرکل اداره کتابخانه­های عمومی استان تهران و جمعی از اهالی کتاب برگزار شد.
• نشست نقد و بررسی کتاب در دفتر بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق د سال 1400. این نشست با حضور سلمان کدیور نویسنده کتاب و محمد قائم‌خانی نویسنده و منتقد ادبی برگزار شد.

اظهارنظرها درباره اثر

اکبر صحرایی؛ نویسنده و منتقد ادبی

ویژگی مهم: پرداختن به نقش زنان

در ابتدا به نظر می‌آمد که حجم کار کمی برای مخاطب دافعه ایجاد کند اما وقتی شروع به خواندن کردم متوجه شدم که این اثر کشش داستانی خوبی دارد و فضاسازی کار خیلی خوب از کار درآمده و بسیار باورپذیر است. انتخاب موضوع و قلم سلیس و روان و تازگی و نوآوری در داستان‌نویسی از نقاط قوت این اثر است. پرداختن به نقش زنان در برهه‌های مهم تاریخی نیز یکی از ویژگی‌های این رمان است.[1]

ایراد در فصل‌بندی

کتاب در فصل‌بندی از نظر من مشکلاتی داشت. ما معتقدیم هر فصل از یک کتاب مثل قصه باید ابتدا، میانه و پایان داشته باشد، اما در این رمان گاهی یک بخش‌هایی از فصل با چند ستاره جدا می‌شود و بعد از ستاره با یک جهشی سراغ بخش بعد می‌رویم.[2]

احمد شاکری؛ نویسنده و منتقد ادبی

عشق سطحی

مسئله اصلی سلیم، عشق به راحیل است اما عشق در این داستان خیلی سطحی بیان شده و به دلیل ازدواج راحیل و سلیم، از صفحات ۲۵۰ به بعد کتاب، ظاهرا دیگر این عشق حرفی برای گفتن ندارد.[3]

رویکرد عدالت‌خواهی

مهمترین معیار تقسیم‌بندی و تفکیک جبهه حق و باطل در رمان، برگرفته از معیار عدالت‌خواهی است اما این رویکرد عدالت‌خواهانه تبدیل به کنش داستانی نشده و شاید نکته‌ای که لازم به پردازش بیشتر بوده است، توجه به جایگاه شخصیتی عظیم علی (ع) است.[4]

رمان حادثه محور

«پس از بیست سال» را باید یک رمان حادثه محور و نه مضمون محور و شخصیت محور دانست. در این داستان تصاویر، به خوبی روایت شده و این از توانایی نویسنده در روایت‌گری حکایت می‌کند؛ همچنین در این اثر جنبه‌های تاریخی بر جنبه‌های داستانی غلبه می‌کند.[5]

نامشخص بودن برهه زمانی

نام این رمان «پس از بیست سال» است اما مشخص نیست که منظور نویسنده کدام برهه از زمان است. این داستان به دو بخش «پایان یک آغاز» و «دوباره آغاز» تقسیم شده است. بخش پایانی (دوباره آغاز) بدون فصل متعارف در بخش‌های دیگر، زمان روایت را بیان می‌کند، لذا منطق نام‌گذاری این بخش‌ها و البته بازه زمانی آن ایجاب می‌کند بخش‌ها به ترتیب پیش از آغاز، آغاز و دوباره آغاز باشد اما بدون دلیل، کتاب از بخش دوم صرف نظر کرده و در حقیقت منطق تقسیم‌بندی زمانی خود را مخدوش ساخته است.[6]

سیدمجید پورطباطبایی، منتقد ادبی

رشد تدریجی شخصیت‌های داستان

از نقاط مثبت این رمان در عین مفصل بودن آن، این است که آقای کدیور خط سیر رمان را در طول این اثر، گم نکرده است. شخصیت‌های این رمان، به تدریج رشد کرده و به نتیجه رسیده‌اند. حسن این قضیه این است که ما در ضمن اینکه یک رمان می‌خوانیم، تاریخ نمی‌خوانیم. همچنین حتی اگر برخی شخصیت‌های این رمان تخیلی باشند، نویسنده به گونه‎ای از آنها استفاده کرده که خواننده با آنها همراه می‌شود و حس تخیلی بودن آنها به خواننده منتقل نمی‌شود.[7]

وحید یامین‌پور؛ نویسنده، فعال فرهنگی و اجتماعی

توضیح دقیق دیوان­سالاری اموی در کتاب

اولین مزیت این رمان، توضیح دقیق دیوان‌سالاری اموی است. دومین مزیت مومنین متوسط و مومنین قدرتمند است. در این کتاب به وضوح می‌بینیم که مؤمنین ضعیف، به‌طور کامل جذب سیستم طاغوت می‌شوند و مؤمنین متوسط، توانایی حل مسئله را ندارند و خودشان را از معرکه بیرون می‌کشند.

سومین مزیت دقت در ریشه‌های اخلاقی گرایش‌های سیاسی است. این مسئله، نشان می‌دهد که چطور یک حسادت و کینه کهنه، سالها بعد در دوراهی حساس، تبدیل به یک تصمیم تاریخی می‌شود و فرد، یا به‌سمت امیرالمومنین علی (ع) می‌رود یا سمت معاویه. در چند جای کتاب، به خوبی نشان داده می‌شود که چطور یک ضعف اخلاقی، آدم‌های بزرگ را زمین‌گیر می‌کند و نمی‌توانند تصمیم درست را بگیرند.[8]

یاسمین فلاحتی؛ نویسنده

تمایز کتاب با سایر کتب تاریخ اسلام

این کتاب را با رمان‌های تاریخی صدر اسلام، که قبل‌تر مطالعه کرده بودم متمایز می‌کند، این بود که هرچند در بطن داستان، یک روایت عاشقانه جریان دارد، اما این هرگز به صحت مستندات تاریخی و هدف اثر ضربه‌ای نزده و آن را از مسیر خود منحرف نکرده. «پس از بیست سال» کتاب نجیبی است، چه زمانی که صحنه‌های شهوت‌رانی در دربار معاویه را روایت می‌کند و چه زمانی که به لحظه‌های عاشقانه سلیم و راحیل نزدیک می‌شود، این نجابت ستودنی است.[9]

برشی از متن

سپس درحالی‌ که مشتش را که از خاک پر شده بود، در مسیر باد رها می‌کرد گفت: «خوشا به حال تو ای خاک پاک، در قیامت گروهی از تو محشور می‌شوند که بی‌حساب به بهشت درآیند. به خدا سوگند که اینجا همان‌جاست.»

مالک اشتر گفت: «اینجا کجاست یا امیرالمؤمنین؟»

«اینجا سرزمینی است که بزرگی از آل‌محمد در آن فرود خواهد آمد.»

□□□

شکسته، مضمحل و روبه‌مرگ، به خانه رسید. غلامان و ملازمان زیر بازوانش را گرفتند و به‌سختی از اسب به‌زیر آوردند. قامتش خمیده بود و چشمانش از فرط اشک سرخ و پف‌آلود، چنان‌که هرکه او را می‌دید یقین می‌کرد به داغی بزرگ و ماتمی ابدی مبتلا شده است؛ داغی که جز شیون آرامش نمی‌کرد و جز مرگ شفایش نمی‌داد. در روزی که تمام دمشق در جشن و سرور و پایکوبی غرق و تمام خانه‌ها و خیابان‌ها زینت شده بود، عمارت او تنها نقطهٔ شهر بود که صدای ناله و شیون و عزا از آن به گوش می‌رسید.

ناامید به اطرافش نگاه کرد. هیچ‌کس به‌استقبالش نیامد بود. چه از اشراف و بزرگان شهر که همیشه با چاپلوسی احاطه‌اش می‌کردند و چه از مردم عادی که او را به‌خاطر پدرش دوست می‌داشتند. هیچ‌کس نبود تا خود را در غمش شریک بداند و به او تسلّی خاطر بدهد. آنانی که سال‌های سال از قدرت و نفوذش بهره‌ها برده و کسیه‌ها دوخته بودند. امّا آنان حق داشتند. اگر فرزندان یکی از آن‌ها هم در کربلا، آن‌هم در سپاه حسین کشته می‌شد، او نیز چنین رفتاری پیشه می‌کرد. در شام چه کسی بود که برای تسلّی مردی داغدار، حاضر به خریدن خشم یزیدبن‌معاویه باشد؟

در این مدت که از کربلا بازگشته بود، حتی لحظه‌ای آرام‌وقرار نداشت. داغی که بر جگرش وارد شده بود ازسویی و خواب‌های پریشان و کابوس‌های ویران‌گر ازسوی دیگر، روح و روانش را آماج خود گرفته بودند. پیوسته تصویر حسین درنظرش مجسم می‌شد که طفل چندماههٔ خود را به آسمان گرفته بود تا او را بر شامیان شاهد گیرد و تیری که پُرضرب و پریشان بر گلوی آن طفل نشست و خون او که حسین به آسمان می‌ریخت؛ لحظاتِ به‌خون‌افتادن برادر و برادرزادگانش که در دریایی از سپاه شام رجز می‌خواندند و شمشیر می‌زدند و لحظهٔ پیوستن ابراهیم به آنان؛ لحظه‌ای که شمر چون حریف آنان نشد، فرمان داد چهارصد تیرانداز آنان را هدف قرار دهند و بر بدن‌های آنان اسب بدوانند.

آرام و خمیده به عمارت داخل شد و انبوه غلامان و کنیزان را دید که لباس عزا به تن کرده و شیون‌کنان به خود لطمه می‌زدند و صورتشان را خونین می‌کردند. آیا چنین سرنوشتی را به خواب هم می‌دید؟ و چنین فاجعه‌ای را تصور می‌کرد؟ آرام‌آرام قدم برداشت و درمیان ناله‌های جان‌گداز داخل شد. ماریه را دید که در جمع زنان، بدون این‌که اشک بریزد یا ناله سردهد، مات و مبهوت چون مجسمه‌ای به او خیره شده است. به‌سختی به پاهایش فرمان حرکت داد و پیش رفت. زنان با دیدن او از جای برخاستند، پشت سر ماریه نشستند و شیون ازسر گرفتند. زن، سرد و خشک و بی‌مقدمه گفت: «با فرزندم چه کردی زید؟ چرا او را با تو نمی‌بینم؟»

مشخصات کتاب‌شناختی

«پس از بیست سال» نوشته سلمان کدیور در 752 صفحه، در قطع رقعی با جلد شومیز، برای اولین‌بار در سال ۱۳۹۷ توسط انتشارات شهرستان ادب چاپ شده است. چاپ دوازدهم این اثر در سال 1402 روانه بازار چاپ شد.

نسخه الکترونیکی این اثر در بستر  طاقچه بارگزاری شده است.

نوا، نما و نگاه

• معرفی کتاب توسط نویسنده اثر آقای سلمان کدیور. خبرگزاری صداوسیما. ۱۲ شهریور ۱۳۹۹
• کتاب صوتی پس از بیست سال با روایت داوود حیدری. گروه فرهنگی سماوا و انتشارات شهرستان ادب. ۱۴۰۱

---

[1] «رمان تاریخی «پس از بیست سال» رونمایی شد/این رمان مرد سالار نیست» مهر. 1 اردیبهشت 1398. دریافت شده در 30 مهر 1403

[2] «رمان تاریخی «پس از بیست سال» رونمایی شد/این رمان مرد سالار نیست». مهر. 1 اردیبهشت 1398. دریافت شده در 30 مهر 1403

[3] «نقد و بررسی کتاب «پس از بیست سال» در کتابخانه عارف قزوینی برگزار شد». پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. 17مهر 1398. دریافت شده در 30 مهر 1403

[4] «نقد و بررسی کتاب «پس از بیست سال» در کتابخانه عارف قزوینی برگزار شد». پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. 17مهر 1398. دریافت شده در 30 مهر 1403

[5] «نقد و بررسی کتاب «پس از بیست سال» در کتابخانه عارف قزوینی برگزار شد». پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. 17مهر 1398. دریافت شده 30 مهر 1403

[6] «پس از بیست سال» در کتابخانه بابا طاهر نقد و بررسی شد». پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. 6 مهر 1398. دریافت شده در 30 مهر 1403

[7] «رمانی حجیم که خواننده را پای خود نگه‌می‌دارد». مشرق. 19 مرداد 1398. دریافت شده در 30 مهر 1398.

[8] «رمانی حجیم که خواننده را پای خود نگه‌می‌دارد». مشرق. 19 مرداد 1398. دریافت شده در 30 مهر 1398.

[9] «پیام این کتاب روشن است». مجله واو. 6 اسفند 1401. دریافت شده در 30 مهر 1403