مهدی حجوانی

مهدی حجوانی
نام اصلی	مهران حجوانی
زمینهٔ کاری	نویسنده و مترجم آثار داستانی و نظری، فعالیت‌های ادبی و فرهنگی، تدریس
زادروز	اول فروردین ۱۳۳۹ تهران
پدر و مادر	حسن، خانم
ملیت	ایرانی
پیشه	روزنامه‌نگار، داستان‌نویس، پژوهشگر، مترجم، سرویراستار، فعال فرهنگی، مدرس دانشگاه
کتاب‌ها	«الف دال میم»، «یک آسمان خبر»، «سفر باور نکردنی ادوارد»، «آن قصرها»، «پسر جنگل»، «سیری در سرویراستاری»، مجموعه سه جلدی «فلسفه برای نسل نو»
همسر(ها)	زهره معینی‌فر
فرزندان	علی، فاطمه
مدرک تحصیلی	دکتری پژوهش هنر
دانشگاه	تربیت مدرس

مهدی حجوانی نویسنده، منتقد، پژوهشگر و استاد دانشگاه بیش از سه دهه است که در حوزه ادبیات کودکان فعالیت می‌کند و در این دوره جدای از کارهای تألیفی، راه اندازی و انتشار پژوهشنامه ادبیات کودکان و سردبیری کتاب ماه کودک و نوجوان را در دهه ۱۳۸۰ برعهده داشته است. حجوانی دارای لیسانس ادبیات نمایشی از دانشگاه هنر، فوق‌لیسانس پژوهش هنر از دانشگاه تهران و دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس است. او سردبیر ماهنامه کتاب ماه کودک و نوجوان (تا شماره 96) و سردبیر فصلنامه پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان از آغاز تاکنون بوده است. همچنین در فصلنامه پژوهشنامه، با همکاری شهر کتاب (از شماره ۵۲) نهادی با عنوان «لاک‌پشت پرنده» تأسیس کرد که در کار بررسی مداوم و معرفی آثار برتر حوزه کودک است. علاوه بر ریاست انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در چند دوره، در چند مرکز فرهنگی هم به‌عنوان مشاور، ویراستار و داور در حوزه کتاب کودک و نوجوان فعالیت دارد. نخستین کتابش سه داستان نوجوانانه با عنوان «پوتین‌های گشاد» با تم جنگ بود که حدود سال 65 منتشر شد. بعد از آن بیش از 30 اثر ترجمه و تالیف در حوزه کودک و بزرگسال و تعدادی مقاله علمی پژوهشی از وی منتشر شد که جوایز و افتخاراتی را نصیبش کرد.

* * * * *

مهران حجوانی ملقب به مهدی حجوانی، اول فروردین 1339 در چهار راه مولوی تهران متولد شد. او در محله قصرالدشت تهران و بعد از آن در تهران ویلا بزرگ شد. مادربزرگش هر شب قصه «شنگول و منگول» را برایش می‌گفت و این اولین آشنایی او با قصه بود. بعد از آن، حدود سال‌های 1340تلویزیون لامپی و سیاه و سفید به خانه‌شان آمد و او تا زمان پیروزی انقلاب، یعنی حدود 17 سال تعداد زیادی فیلم و سریال آمریکایی در ژانرهای مختلف کارآگاهی، علمی‌تخیلی، کمدی، کابویی و خانوادگی دید و به این ترتیب با مقوله هنر، داستان و داستان‌پردازی آشنا شد. نخستین داستانی که از او در مجله رشد نوجوان چاپ شد داستان طنزی به نام «پوتین‌های گشاد» بود. سپس در سال 1365 نخستین کتابش با عنوان «پوتین‌های گشاد» که شامل سه داستان نوجوانانه با تم جنگ بود، منتشر شد.

حجوانی در حوزه هنری به اتفاق رضا رهگذر، جواد جزینی و شهرام شفیعی، نهاد کوچکی به نام «پیک قصه‌نویسی» تشکیل داد. او از ابتدای سال 1366 به مدت چهار سال در انتشارات امیرکبیر مسئول بخش کودک و نوجوان(کتاب‌های شکوفه) بود، سپس بنا بر پیشنهاد دوستش رضا هاشمی‌نژاد(مدیر نشر افق) به نشر افق پیوست و همزمان با انتشارات قدیانی همکاری می‌کرد و این همکاری همچنان ادامه دارد. حجوانی همچنین صاحب امتیاز و مدیر مسئول ماهنامه‌ لاک‌پشت پرنده از دی ماه 1394 تا شماره‌ 5، عضو شورای پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، از سال 1388 تا 1394، داوری برای 5 مجله‌ دانشگاهی (علمی ـ پژوهشی)، عضو هیئت علمی هشتمین دوره‌ جایزه‌ ادبی جلال آل احمد، 1394، داور دو دوره انتخاب كتاب سال وزارت ارشاد و داور 3 دوره انتخاب كتاب سال كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، سردبير ماهنامه‌ نقد كتاب ماه كودك و نوجوان(از سال 1377 تا 1384)، معاون فرهنگی روزنامه‌ نوجوانانه‌ آفتابگردان موسسه‌ همشهری(1373 تا 1374) و سردبیر تعدادی نشریه بوده است. از دیگر فعالیت‌های حجوانی می‌توان به عضو هیات موسس نهاد لاک‌پشت پرنده، عضو هيئت موسس و هيئت مديره انجمن نويسندگان كودك و نوجوان، عضو هيئت موسس انجمن تصويرگران كتاب كودك و ... اشاره کرد.

حجوانی دارای مدرک کارشناسی ادبیات نمایشی از دانشگاه هنر در سال 1368، کارشناسی ارشد پژوهش هنر از دانشگاه تهران در سال 1378 و دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس است که در سال ۱۳۸۵ اخذ کرد. او توانسته ۲ بار در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۸ از کتابخانه بین‌المللی نسل جوان مونیخ بورس مطالعاتی دریافت کند و تا به حال بیش از 7 مقاله او به زبان انگلیسی در منابع کتابخانه مونیخ ثبت شده است. او مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، استاد مدعو و مشاور رساله‌هایی از کشورهای فرانسه و آفریقای جنوبی و نیز دانشگاه تهران، تربیت مدرس و شاهد است. حجوانی تا به‌حال حدود 40 عنوان کتاب در حوزه‌های مختلف تالیف، ترجمه، بازنویسی، بازآفرینی، خاطره‌نویسی منتشر کرده است.

شخصیت و اندیشه

آیینه‌ای از مهدی حجوانی

نخستین مواجهه با قصه و ادبیات

مهدی حجوانی: «مادربزرگی داشتم که فارسی بلد نبود و فقط ترکی صحبت می‌کرد. او هر شب قصه «شنگول و منگول» را به زبان ترکی برای من می‌گفت و من با اینکه ترکی بلد نبودم، نمی‌دانم چطور، ولی متوجه می‌شدم که مادربزرگم چه می‌گوید. شاید هم علتش صمیمیت مادربزرگ بود. زمانی‌که مرا در آغوش می‌گرفت، احساس می‌کردم امن‌ترین جای دنیا همین‌جاست. وقتی‌ پدرم می‌خواست ما را تنبیه کند، حامی ما بود. شاید همین عاطفه‌ دوطرفه و شاید هم تکرار شبانه‌ قصه باعث شده بود که همه یا بخش‌هایی از قصه را متوجه شوم. همیشه از مادربزرگ می‌خواستم فقط این قصه را برایم بگوید و یادم نمی‌آید قصه دیگری از او شنیده باشم. مادربزرگ دندان نداشت و وقتی این قصه را برایم می‌گفت من فکر می‌کردم لثه‌هایش که روی هم می‌آید کشمش در دهانش است و همیشه به او می‌گفتم من هم کشمش می‌خواهم. درواقع امروزه توی کلاس‌های شیوه‌‌ قصه‌گویی می‌گوییم همین‌قدر که بچه‌ها در یک آغوش امن و گرم باشند و توی گوششان به آرامی قصه گفته شود حتی اگر چیزی از قصه نفهمند باز هم برایشان بهشت است و این اولین آشنایی من با قصه بود.»

آشنایی با مقوله هنر و داستان‌پردازی

مهدی حجوانی: «در حدود سال‌های 1340تلویزیون لامپی و سیاه و سفید به خانه ما آمد و من تا زمان پیروزی انقلاب، یعنی حدود 17 سال تعداد زیادی فیلم و سریال آمریکایی در ژانرهای مختلف کارآگاهی، علمی‌تخیلی، کمدی، کابویی و خانوادگی دیدم، مثل «پیتون پِلِیس»، «روزهای زندگی»، «مرد شش میلیون دلاری»، «خفاش»، «بتمن»،‌ »آیرون ساید»، «چاپارل»، «فراری»، «راهبه پرنده»، «غرب وحشی وحشی»، «دختر شاه پریان»،‌ «افسونگر» و «بالاتر از خطر» و البته کارتون‌هایی مثل «عصر حجر»، «پسر دریا» و «شزم» و خیلی‌های دیگر که یادم نیست. این‌طوری با مقوله هنر، داستان و داستان‌پردازی آشنا شدم.»

خاطره از پدر

مهدی حجوانی: «پدرم یک عمر کار کرد. آقاجون از هجده‌سالگی یتیم شده و از مادرش تا پایان عمر مادر نگهداری و خواهر و برادرش را از جمله در مقطع چهارساله‌ی جنگ جهانی دوم بزرگ کرده بود. پدر می‌گفت در زمان جنگ، بعضی از مردم ایران، خون اسب را گرم می‌کردند و وقتی به شکل جگر می‌شد، می‌خوردند. می‌گفت خاک ارّه و آرد را مخلوط می‌کردند و نان می‌پختند. پدرم اهل مرند (روستای هوجقان که مردم آن را حجوان تلفظ می‌کنند) و مادرم اصلش ترک تبریز بود اما هر دو بیش‌تر عمرشان را در کرمانشاه و تهران سر کردند. با همدیگر کانال دو ترکی حرف می‌زدند و با ما کانال یک فارسی و با این کانال یک کانال دو کردنشان این حسرت همیشگی را به دلم گذاشتند که بتوانم ترکی حرف بزنم!»

رابطه با درس و مدرسه

مهدی حجوانی: «من از درس و مخصوصا ریاضی متنفر و همیشه فراری بودم. در مدرسه هم خیلی معلم‌ها را اذیت می‌کردم، البته متقابلا آنها هم اذیت می‌کردند. کلاس اول راهنمایی تجدیدهایم شروع شد و هر سال حداقل سه یا چهار تجدیدی بالا می‌آوردم. همیشه دلم برای بچه‌های درس‌خوان می‌سوخت و می‌گفتیم «چه معنی دارد در خانه بنشینی و درس بخوانی!» ما فوتبال بازی می‌کردیم و بازی‌های ما با عناصر چهارگانه طبیعت یعنی آب و با دو خاک و آتش گره خورده بود. مدرسه ابتدایی که بودم از محله تهران ویلا مسافت زیادی را پیاده می‌رفتم تا شهرآرا و توی مسیرمان خطر رودخانه و سگ‌های هار بود.»

در دوره‌ دبستان با کتاب غیردرسی آشنا نبودم

مهدی حجوانی: «در دوره‌ دبستان، نه در خانه و نه مدرسه با کتاب غیردرسی آشنا نبودم. تنها بخش جذاب در کتاب فارسی برایم قصه‌هایش بود. همان ابتدای سال که به ما کتاب می‌دادند، می‌نشستم و در عرض یک ساعت همه داستان‌های کتاب فارسی را می‌خواندم و از تصویرسازی‌هایش بخصوص کارهای پرویز کلانتری لذت می‌بردم: «حسنی و گاوش»، «تصمیم کبری»، «کوکب خانم» و فقط چند بیت اول «باز باران با ترانه» گلچین گیلانی و قصه منظوم روباه و کلاغ. در دوره‌ راهنمایی من توی کوچه بزرگ شدم. البته نباید منفی نگاه کنیم. محله‌ در قدیم مفهوم داشت و خانواده‌های یک محله حتی اگر مستاجر بودند سال‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند و همدیگر را می‌شناختند. تو کوچه بزرگ شدن خوبی‌های خودش را هم داشت.»

نخستین کتابی که خواندم «دکتر دولیتل» بود

مهدی حجوانی: «نخستین کتابی که خواندم «دکتر دولیتل» بود. ماجرای یک دکتر حیوانات بود که با کشتی حیوانات را با خودش به جاهای مختلف می‌برد. من در آن زمان خیلی از خواندن این کتاب لذت بردم تا جایی که زمانی که بعدها مسئول بخش کودک و نوجوان انتشارات امیرکبیر شدم، گشتم و کتاب «دکتر دولیتل» را پیدا کردم و از آرشیو درآوردم، بازبینی و تصحیح کردم و دوباره به چاپ سپردم چاپ کردم. البته در همان زمان مجموعه داستان دیگری هم خواندم که عمیقا مرا غمگین کرد. این کتاب داستان پسربچه‌ای بود که تنها و دور از خانواده‌اش در شهری دیگر برای گذران زندگی پیراشکی می‌فروخت و نامه‌هایی برای خانواده‌اش می‌نوشت که فکر می‌کرد آنها جواب نمی‌دهند در حالی که نامه‌ها هیچ‌وقت به دست خانواده‌اش نمی‌رسیدند. من خیلی متأثر شدم. وقتی بزرگ شدم جست‌وجو کردم تا ببینم نویسنده این داستان‌ها چه کسی بوده. متوجه شدم که کار «آنتوان چخوف» است و در همان انتشارات امیرکبیر پیش از انقلاب برای بچه‌ها منتشر شده. ما بعد از سال‌ها آن کتاب را هم با ویرایش جدید در انتشارات امیرکبیر درآوردیم. این کار نوعی ادای دین به این دو کتاب بود.»

نخستین جرقه‌های نوشتن

مهدی حجوانی: «در زمان راهنمایی انشاهای خوبی می‌نوشتم و معلمم خانم رستگار که شیرازی بود همیشه از این مساله تعجب می‌کرد که چطور شده این پسره اینقدر خوب انشا می‌نویسد! یادم می‌آید وقتی که انشا می‌خواندم تمام کلاس ساکت می‌شد ولی معلم فقط با تکان دادن سر و اظهار تعجب مرا تشویق می‌کرد و دیگر نمی‌گفت که تو بیا و نوشتن را جدی بگیر. البته فرهنگ و اطلاعات معلم‌ها در همان حد بود و نمی‌شود کسی را سرزنش کرد. یادم هست یک روز معلم‌مان نیامده بود و به جای خودش دختر خانم جوانی برای تدریس به کلاس ما آمده بود. لباس چریکی به تن داشت و چون نمی‌توانست در یک جلسه درس خاصی به ما بدهد، «ماهی سیاه کوچولو»ی صمد بهرنگی را درآورد و برای ما خواند و از ما خواست هرکس نظری درباره این کتاب دارد بیان کند. برای اولین بار بود که کسی از ما می‌خواست درباره‌ چیزی نظر بدهیم. چون اصلا در مدرسه ما از این حرف‌ها مطرح نبود و ما فقط حرف‌هایی را که معلم‌ها می‌زدند حفظ می‌کردیم و روی کاغذ می‌ریختیم و آخر سال هم مثل فاتحان خونریز و مست کتاب‌ها را آتش می‌زدیم. وقتی دختر خانم این داستان را برای ما می‌خواند من متوجه شدم که این کتاب، داستان ماهی‌ها نیست. داستان ما آدم‌هاست. برای اولین بار ذهنم روشن شد و روی کاغذی که جلوی دستم بود نشانه‌ها و نمادهای قصه‌ را می‌نوشتم.»

ورودم به حیطه‌ ادبیات کودک، از سر علاقه نبود

مهدی حجوانی: «ورودم به حیطه‌ ادبیات کودک، از سر علاقه نبوده و شاید کسی اعترافم را باور نکند که هنوز هم به کار در حوزه‌ ادبیات کودک علاقه‌ خاصی ندارم! به نظرم همین‌که بدانیم کاری که انجام می‌دهیم مهم‌ترین کار است خود‌به‌خود علاقه هم ایجاد می‌شود. اما دیگر برای علاقه نداشتن به ادبیات کودک دیر شده و هر حرف بزرگسالانه‌ای هم که می‌زنم بزرگترها می‌گویند: برو با آقات بیا! حتی وقتی حرف‌های تند و بودار می‌زنم، می‌گویند: این حرف، حرف بزرگ‌ترش است! یا می‌گویند: حرف راست را باید از دهن بچه شنید! من هم دیگر مدت‌هاست که تسلیم شده‌ام. علت گیرافتادن من در دام ادبیات کودک برمی‌گردد به یک جور به قول قدیمی‌ها: فردین‌بازی! یک جور مرام آمدن و فداکاری که ریشه در احساسات وظیفه‌شناسانه و آرمان‌خواهانه‌ سال‌های پیش و پس ازانقلاب داشت. چهارده سالم بود که مذهبی شدم. وقتی انقلاب شد، جوانی هجده ساله بودم و به نسلی تعلق داشتم که آمد وجانفشانی کرد و رژیم پهلوی را برانداخت و خیال داشت دنیا را عوض کند که گرچه در تغییر دنیا بی‌تاثیر نبوده، اما دنیا هم او را تغییر داده است. بنابراین برای من تغییر دادن دنیا در تغییر دادن از زمان کودکی معنا پیدا کرد و مهم‌ترین و سازنده‌ترین شیوه‌ تغییر از زمان کودکی را هم روی‌آوردن به ادبیات و هنر تشخیص دادم.»

همه‌ عشقم داستان است

مهدی حجوانی: «سی و نه سال است که سر در کار ادبیات دارم و بیش‌تر بر ادبیات داستانی تمرکز کرده‌ام و از جمله ادبیات کودک. همه‌ی عشقم داستان بوده است، داستان‌نویسی، ترجمه‌ داستان، داستان‌شناسی، شاگردی در کلاس‌ها و کارگاه‌های داستان‌نویسی و بعدها نوشتن و تدریس در باره‌ی شگردهای داستان‌نویسی، تحصیل در رشته‌ ادبیات نمایشی و پژوهش هنر، نوشتن نقدهایی بر آثار داستانی، سردبیری چهار نشریه تخصصی در زمینه‌ نقد و تئوری ادبیات کودک و نوجوان و سی و دو سال سال سرادیتوری و یا مشاوره در انتشار کتاب‌های داستانی در چهار موسسه‌ انتشاراتی از جمله واحد کودک انتشارات امیرکبیر، نشر افق و این یازده سال اخیر تدریس تئوری هنر در دانشگاه آزاد و همچنین ادبیات کودک، قصه‌گویی، نمایش خلاق و طراحی فضاهای کودکانه در دانشگاه علامه طباطبایی و سرانجام مشارکت در راه‌اندازی نهادهایی مانند انجمن نویسندگاه کودک، انجمن فرهنگی تصویرگران و لاک پشت پرنده (نهاد ارزیابی کتاب کودک).»

تحصیلات دانشگاهی

مهدی حجوانی: «در زمینه‌ تحصیلات دانشگاهی، کارشناسی ادبیات نمایشی را در سال 1368 از دانشگاه هنر، کارشناسی ارشد پژوهش هنر را از دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال 1374 و دکترای پژوهش هنر را از دانشکده‌ی هنر دانشگاه تربیت مدرس در سال 1385گرفتم. عنوان رساله‌ی دکتری‌ام، زیبایی شناسی ادبیات کودک بود (که بعدها کتاب شد.) از سال 1387 تا امروز عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر در زمینه‌ پژوهش هنر هستم. همچنین به عنوان استاد مدعو در دانشکده‌ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی درس‌هایی همچون ادبیات کودک، قصه‌گویی و نمایش خلاق و طراحی فضاهای فرهنگی کودکانه تدریس کرده‌ام.»

نخستین کتابی که منتشر شد

مهدی حجوانی: «نخستین داستانی که از من چاپ شد داستان طنزی به نام «پوتین‌های گشاد» بود. آن موقع مصطفی رحماندوست سردبیر یکی از مجلات رشد بود. او اولین کسی بود که داستانم را به او دادم و گفتم خاطرات مفصلی از زندگی‌‌ام را نوشته‌ام و رحماندوست با حوصله آن را خواند و مرا در حک و اصلاح راهنمایی کرد. از میان این نوشته‌‌ها قصه «پوتین‌های گشاد» بیرون آمد و و محمدعلی کشاورز برای آن تصاویری کشید و در مجله رشد نوجوان چاپ شد. به همین ترتیب داستان‌هایی می‌نوشتم و منتشر می‌شد. اولین کتابم هم سه داستان نوجوانانه با همین عنوان «پوتین‌های گشاد» و با تم جنگ بود که حدود سال 65 منتشر شد.»

نهاد کوچکی به نام «پیک قصه‌نویسی»

مهدی حجوانی: «در حوزه هنری من به اتفاق رضا رهگذر، جواد جزینی و شهرام شفیعی، نهاد کوچکی به نام «پیک قصه‌نویسی» درست کردیم. من پانزده جزوه در باره‌ی فوت و فن داستان‌نویسی برای نوقلم‌ها نوشتم که برای بچه‌های شهرستانی به شهرستان‌ها پست می‌کردیم و آنها تکالیفی را که در انتهایش بود انجام می‌دادند و همراه با داستان‌هایشان برای ما می‌فرستادند و اینجا در تهران خوانده می‌شد. محمد بکایی و مهناز بهمن و کارشناسان دیگری آثار نوقلم‌ها را می‌خواندند و جزوه بعدی برایشان پست می‌شد. بعدها چکیده‌ای از این جزوات به نام پیک قصه‌نویسی از سوی سوره مهر بدون اجازه و ویرایش من منتشر شد.»

شروع حرفه سرویراستاری

مهدی حجوانی: «اولین جایی که کار سرویراستاری انجام دادم انتشارات امیرکبیر بود. به ‌دنبال نیرویی برای واحد کودک این انتشارات بودند که تحت عنوان شکوفه منتشر می‌شد. از اول سال 66 به مدت چهار سال در آنجا فعالیت کردم.»

همکاری با نشر افق

مهدی حجوانی: «اواخر حضور من در امیرکبیر مصادف شد با زمانی‌که رضا هاشمی‌نژاد دوست قدیمی‌ام می‌خواست انتشارات افق را راه‌اندازی کند و از من خواست با او همکاری کنم. من هم در آن زمان کتابی به نام «یک آسمان خبر» نوشتم که بازآفرینی قصه‌ای درباره‌ حضرت عیسی (ع) است و به دو زبان دیگر ترجمه شده . این کتاب به عنوان اولین کتاب نشر افق منتشر شد و هنوز هم گاهی تجدید چاپ می‌شود. از همان موقع همکاری من با نشر افق شروع شد و تا الان که 30 سال می‌گذرد، هنوز هم ادامه دارد. همزمان به‌عنوان مشاور در نشر قدیانی فعالیت دارم.»

پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان

مهدی حجوانی: «دفتر ادب و هنر کودک و نوجوان گاهنامه‌ای به نام «قلمرو ادبیات کودک» با سردبیری رضا رهگذر داشت که 6 شماره از آن منتشر شد. بعد از اینکه دفتر از بین رفت گفتیم حیف است این نشریه منتشر نشود. بعد از 6 شماره‌ای که منتشر شد 4 شماره بعدی، لنگ لنگان و تا سال 73 با سردبیری من و همکاری دوستانی مثل جواد جزینی و بابک نیک‌طلب و پیروز قاسمی و در حوزه هنری منتشر شد تا اینکه یک روز آقای زم مرا صدا زد و گفت این نشریه اصلا فروش ندارد و بهتر است دیگر آن را منتشر نکنیم. من هم گفتم نشریه‌ای مانند «قلمرو ادبیات کودک» را در نشر خصوصی منتشر خواهم کرد و یک نسخه آن را برایتان هدیه می‌فرستم تا ببینید این کار باید ادامه پیدا کند. این شد که سال 74 فصلنامه‌ای با نام «پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان» را با همکاری دوستم مرحوم غلامرضا منفرد و بعد از او فرهاد حسن زاده و سرانجام پشتیبانی بهترین دوستم رضا هاشمی نژاد مدیر نشر افق منتشر کردم. البته رضا هاشمی‌نژاد می‌گفت این فصلنامه را منتشر نکن چون من آدم با معرفتی هستم و نمی‌‌توانم دوستم حجوانی و نشریه‌اش را تنها بگذارم و در نتیجه افق باید یک عمر بار هزینه‌های پژوهشنامه را به دوش بکشد. ولی من به حرفش گوش نکردم و همان بلایی که هاشمی‌نژاد حدس می‌زد سرش آمد چون پشتیبانی یک نشریه غیردکه‌ای که نمی‌خواست زرد باشد و می‌خواست فخیم باشد و بحث‌های جدی ادبیات را دنبال کند، کار سختی بود و این چوبی بود که هاشمی‌نژاد از رفاقتش با من خورد. تا به حال بیش از 70 شماره از پژوهشنامه منتشر شده و پایدارترین نشریه تئوریک ادبیات کودک و نوجوان ایران است. ناشران غولی مانند کانون پرورش فکری، حوزه هنری و ... هرگز نتوانسته‌اند نشریه‌ای با این قدمت و قامت منتشر کنند.»

نشریه «کتاب‌ماه کودک و نوجوان»

مهدی حجوانی: «همزمان با انتشار پژوهشنامه، هشت سال سردبیر کتاب‌ماه کودک و نوجوان موسسه خانه کتاب بودم و ابتدا سیدعلی کاشفی و بعدها حسین بکایی، حسین نوروزی، گیسو مرادمند به عنوان اعضای اصلی کادر نشریه و مهدی کاموس، جمال اکرمی و محسن هجری به عنوان مسئولان نشست‌ها برای ماهنامه زحمت کشیدند. هشت سال سردبیری بنده دقیقا از دوره هشت ساله ریاست جمهوری سید محمدخاتمی شروع شد و در پایانش به پایان رسید. بعد از دوره محمد خاتمی و اتفاقاتی که در سال 84 افتاد با آمدن محمود احمدی‌نژاد و حذف اساسی در موسسه خانه‌کتاب و همچنین عدم تمایلم به ادامه همکاری فعالیت‌هایم را در نشر افق بیشتر کردم و ارتباطم با نشریه کتاب‌ماه کودک و نوجوان قطع شد و مسئولیت به خسرو آقایاری و بعد سیدعلی کاشفی واگذار شد.»

لاک‌پشت پرنده و مجله «تاب بنفش»

مهدی حجوانی: «دیدیم با توجه به حجم بالای تولیدات کتاب کودک، نشریه کتاب‌ماه کودک و نوجوان و پژوهشنامه نمی‌توانند به همه نیازهای مخاطبان پاسخ دهند. این شد که به پیشنهاد علی‌اصغر سیدآبادی، نهادی به نام «لاک‌پشت پرنده» را که جرقه‌اش قبلا در جمعی با عنوان حلقه‌های چهارشنبه زده شده بود، با همکاری پژوهشنامه و شهر کتاب و پشتیبانی مهندس مهدی فیروزان و خانم مژگان امجد و دبیری مریم محمدخانی در سال 90 تاسیس کردیم و از سال 91 اولین فهرستش برای معرفی کتاب‌های مناسب در قالب مرور کتاب و یا اصطلاحا بوک ریویو منتشر شد. در نتیجه تعداد کتاب‌های بررسی شده را افزایش دادیم و حجم مطالب را کمتر کردیم. شاید بنیانگذار جریان مستمر بوک‌ریویو در ایران نهاد لاک‌پشت پرنده باشد. ما با الگو گرفتن از فهرست «کلاغ‌سفید» کتابخانه مونیخ آلمان، فهرستی درست کرده‌ایم برای مخاطبان و در آن همه کتاب‌هایی که سه لاک‌پشت به بالا می‌گیرند را در این فهرست منتشر می‌کنیم 5 و 6 لاک‌پشتی‌ها دوباره برای گرفتن جایزه سالانه، داوری می‌شوند. بعد مجله‌ای هم منتشر کردیم به‌نام مجله لاک‌پشت پرنده که متاسفانه مواجه شد با اوضاع بد اقتصادی و رکود در بازار نشر و نشریات و طلوع و درخشش فضای مجازی برای ارزیابی کالاها و خدمات فرهنگی کودکانه. این مجله بعدا با عنوان «تاب بنفش» بر ارزیابی اسباب بازی متمرکز شد.»

فعالیت در نهادسازی

مهدی حجوانی: «اگر لاک‌پشت پرنده را یک نهاد در نظر بگیریم، در این زمینه در تاسیس دو نهاد مدنی دیگر هم مشارکت داشته‌ام. در هیات موسس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان بودم که الان 23 سال از عمر آن می‌گذرد. آذر 1377 اولین مجمع عمومی نویسندگان کودک و نوجوان را تشکیل دادیم 9 نفر به‌عنوان هیات موسس انتخاب شدیم و من 6 دوره و جمعا 12 سال در هیات مدیره حضور داشتم. نهاد دیگر، انجمن تصویرگران کتاب کودک است. با وجود اینکه تصویرگر نبودم اما من و محمدعلی بنی‌اسدی هیات موسس انجمن تصویرگران را تشکیل دادیم. البته چهره مهم و بسیار تاثیرگذار در شکل‌گیری این نهاد محمودرضا بهمن‌پور بود... نکته مهم اینجاست که هر نهاد مدنی که اساسنامه و ساختاری دموکراتیک داشته باشد به حیات خودش ادامه می‌دهد این دو انجمن طوفان‌های زیادی از سرگذرانده‌اند اما روی پای خود ایستاد‌ه‌اند.»

آغاز ترجمه کتاب

مهدی حجوانی: «من از سال 1380 هم داستان ترجمه کرده‌ام و هم متون پژوهشی که از سوی انتشاراتی مانند کانون پرورش فکری و نشر افق منتشر شده‌اند و جوایزی مانند شورای کتاب کودک را گرفته‌اند. تحصیلات دانشگاهی نمی‌تواند فارغ از زبان انگلیسی و ترجمه باشد. من از 14 سال پیش به تدریس در دانشگاه مشغول شدم و در عین حال کتاب هم ترجمه‌کردم. در دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی در رشته پژوهش هنر به عنوان هیات علمی جذب شدم. در دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی هم چند سالی است که ادبیات کودک درس می‌دهم.»

علاقه به آثار موراویا و فاکنر

مهدی حجوانی: «آثار آلبرتو موراویا را خیلی می‌پسندیدم که رضا قیصریه آن‌ها را ترجمه می‌کرد. آثار ویلیام فاکنر را هم خیلی دوست دارم. البته اخیرا پروژه‌ای در نشر افق راه افتاده که به ترجمه و انتشار آثار نویسندگان آلمانی زبان می‌پردازد. از این پروژه اثری از کریستوفر کلوبله به نام «خاندان جاودان زالس» با ترجمه مهشید میرمعزی خواندم که خیلی پسندیدم. آثار ارنست همینگوی و داستایوفسکی را هم خیلی دوست دارم. بعضی از آثار داستایوفسکی به گونه‌ای است که هرازچندگاهی باید رفت و آن‌ها را ورق زد و دست کم بخش‌هایی از آن‌ها را دوباره خواند... از نویسنده‌های خارجی در حوزه کودک لئولیونی، شل سیلوراستاین و مخصوصا رولد دال را دوست دارم.»

اگر نویسنده نمی‌شدم، معلم می‌َشدم

مهدی حجوانی: «فکر می‌کنم معلمی را ادامه می‌دادم چون پرحرف، مجلس‌گرم‌کن و جوساز هستم و خیلی از آموزش دادن و تربیت‌کردن لذت می‌برم. دکتر خانیکی در مراسم بزرگداشت من اظهار لطف کرد و ‌گفت حجوانی آدم را یاد پروتوپیای فوکو می‌اندازد و کارهایش نوعی در میان بودگی است. هم تدریس کرده، هم تالیف، هم ترجمه کرده، هم انجمن راه انداخته، هم مدیریت نهاد بر عهده‌اش بوده و هم سرویراستاری کرده است. اگر خودم بخواهم بگویم این می‌شود: «همه کاره‌ و هیچ‌کاره».

دیدگاه‌

زیبایی ذات ادبیات کودک است

مهدی حجوانی: «ذات ادبيات كودك زيبايي است نه آموزش. به عنوان مثال شما مي‌توانيد يك اثر ادبي كودكانه و ماندگار را فرض كنيد كه در آن آموزش وجود ندارد. مانند هيچانه‌هايي كه سال‌هاست توسط نسل‌هاي گوناگون خوانده مي‌شوند. بنابراين مي‌توان اثر ادبي را فرض كرد كه آموزشي نباشد اما نمي‌توان اثر ادبي را فرض كرد كه خالي از زيبايي باشد. اگر تمام زيبايي داستان و اثر ادبي را از آن بگيريد ديگر لذت‌بخش نخواهد بود. اين موضوع، استدلال من براي اثبات اين موضوع است كه اگر بتوان ذاتي براي ادبيات كودك قائل شد، بايد گفت اين ذات زيبايي است و نه جنبه‌هاي آموزشي.»

نویسنده نباید صفحه پرکن باشد

مهدی حجوانی: «برخورد نویسنده با خبرنگاران باید از چند جهت حرفه‌ای باشد و در این باره توضیح می‌دهد: نویسنده نباید صفحه پرکن باشد. برخی مطبوعات که معلوم نیست براساس چه ضرورتی تشکیل شده‌اند، وقتی مناسبتی پیش می‌آید، با نویسندگان تماس می‌گیرند و سوالاتی را مطرح می‌کنند. در این شرایط برخی نویسندگان ممکن است در این دام بیفتند که درباره هر چیزی صحبت کنند و به تدریج شغل‌شان مصاحبه کردن می‌شود و انسان هم که همیشه حرف تازه‌ای ندارد تا پشت سر هم بخواهد مصاحبه کند.»

ارتباط نویسندگی با روزنامه‌نگاری

مهدی حجوانی: «اگر کار نویسنده در مطبوعات متعادل باشد سبب می‌شود نویسنده دستش راه بیفتد مخصوصا اگر در قسمتی کار کند که به کارش مربوط باشد مثلا اگر شاعر است در بخش شعر آن مطبوعه کار کند یا اگر نویسنده است در بخش داستان. همین مساله سبب می‌شود تعاملاتش هم بیشتر شود. وقتی ببیند دیگران دارند کار می‌کنند او هم سر ذوق می‌آید تا بنویسد و حتی گاهی برای تامین مطالب نشریه و ستونی که برعهده دارد انرژی نهفته‌اش برای ترس از اینکه وقت کم است آزاد می‌شود و آن‌گونه که باید، اثر آفریده می‌شود. از سویی نویسندگانی که بیش از حد در مطبوعات کار می‌کنند در معرض این آفت هستند که نوشته‌های‌شان بیش از حد ژورنالیستی شود یعنی دقت‌شان روی مطلب کم شود. آن‌ها سعی می‌کنند مطلبی را بلافاصله بنویسند درحالی‌که آن مطلب مثلا داستان کوتاه نیاز دارد 10 یا 20 بار خوانده و بازنگری شود. درحالی‌که به دلیل کمبود وقت، فقط یک یا دوبار آن را می‌خوانند و بعد تحویل می‌دهند.»

چندان به کتاب‌های فلسفه برای کودکان خوش‌بین نیستم

مهدی حجوانی: «من هنوز چندان به کتاب‌های فلسفه برای کودکان خوش‌بین نیستم چون جاذبه آثار داستانی را ندارند. بیشتر کتاب‌هایی را می‌پسندم که پیش از هر چیز، داستان باشند و در عین داستان بودن‌شان هیچ ردی از اندیشه و دعوت به اندیشیدن در ظاهر کتاب وجود نداشته باشد اما وقتی بچه‌ها داستان را می‌خوانند به اندیشیدن وادار می‌شوند. اصل «فلسفه برای کودکان» خیلی خوب است اما چیزی شبیه «دین برای کودکان» یا «علم برای کودکان» یا «اخلاق برای کودکان» است یعنی هدفی محتوایی در این کتاب‌ها با صراحت بیان شده و انگار نویسندگان می‌خواهند با توسل به مایه‌هایی سطحی از شعر و داستان آن ‌را برای کودکان دلپذیرتر کنند.»

نگران هستم که ادبیات کودک و نوجوان تبدیل به کالایی لوکس شود

مهدی حجوانی: «نگران این هستم که ادبیات کودک و نوجوان با توجه به شرایط اقتصادی بد، تبدیل به کالایی لوکس شود و نویسندگان اقدام به سری‌دوزی و تولیدات کارخانه‌ای کنند. انگار برای نویسندگان کودک و نوجوان سخت شده که یک اثر را چند بار چکش‌کاری کنند، این کم‌توجهی‌ها که از روی شرایط اقتصادی فعلی است، کیفیت آثار ادبی کودک و نوجوان را پایین می‌آورد. جایی که دولت وظیفه دارد به این مساله وارد شود، وارد نمی‌شود، همچنین جایی که نباید وارد شود، وارد می‌شود.»

نگاهی به برخی مقالات و یادداشت‌ها

Yشکسته‌نویسی در ادبیات کودک
مهدی حجوانی معتقد است در ادبیات کودک اگر از کودک انتظار برود که علاوه بر یادگیری زبان معیار با گویش محاوره‌ای و واژگان شکسته هم روبه رو شود، دچار نوعی دوگانگی خواهد شد و در این مقاله پیشنهادهایی را برای حل این دوگانگی ارائه کرده که عبارتند از: اول: تاکید بر راه حل محمود کیانوش یعنی استفاده از «نحو شکسته» به جای «واژه های شکسته». دوم: انتخاب واژه ها از میان مترادف ها نه فقط متناسب با فهم مخاطب بلکه متناسب با لذت آن ها از خواندن داستان. سوم: توجه به جغرافیا و عرف زبانی منطقه ی خاصی که متن در آن جریان دارد. چهارم: توجه به این نکته که واژه های سالم بدون نیاز به شکسته شدن، خود در موقعیت و فضای داستانی در ذهن مخاطب می شکنند. پنجم: گزینش واژه هایی که در عین سالم بودن، در گفت و گوهای اغلب مردم به کار می روند. ششم: توجه به واژه هایی که در ادبیات رسمی و حتی کهن وجود دارند اما در عین حال در محاورات مردم جاری اند. هفتم: بهره گیری از ضمایر ملکی متصل و حذف واژه هایی دست و پاگیر مانند «است» که کمک می کنند تا داستان به گویش مردم نزدیک شود. هشتم: توجه به این نکته که در داستان های تاریخی شکستن واژه ها ممکن است فضای گفت و گو را لوث کند. نهم: اگر به هر علتی تصمیم به شکستن واژه گرفتیم، بهتر است در این کار زیاده روی نکنیم. دهم: توجه به استثناهاست. در مواردی که سالم نویسی تصنعی جلوه می کند بهتر است واژه به شکل شکسته آورده شود. در پایان مدل «کاهش تعداد هجا»ی علی صلح جو نقد و مدل «نثر طبیعی» پیشنهاد شده است. بر اساس این مدل، تعیین چیستی و چندوچون محاوره با قاعده میسر نیست. برای تعیین محاوره «خود نویسنده و منطق داستانش» ملاک اصلی هستند. پارادایم پژوهش کیفی با رویکرد تفسیری و شیوه داده کاوی قیاسی استقرایی و روش گردآوری منابع کتابخانه‌ای است.

Yبررسی تحلیلی سیر نقد ادبیات کودک و نوجوان در ایران با نگاهی آسیب شناسانه به قالب های نقد
این مقاله، ضمن مروری بر جریان نقد ادبیات کودک و نوجوان ایران از مشروطه تا کنون، نشان داده است که این جریان هرچند رو به رشد بوده اما با رویکردی آسیب شناسانه، بیشتر بر دو قالب ویژه تاکید داشته است: نخست، ارائه ی فهرست کتاب های مناسب و دوم، نقدهای مفصل و تخصصی. این دو شیوه با وجود برخورداری از ارزش، کاربردهایی محدود دارند. از این رو نمی توانند به تنهایی جریان نقد را مؤثر، فراگیر و نهادینه کنند. پیشنهاد این مقاله این است که افزون بر توجه به ارزش های هر دو شیوه پیش گفته، به راهی میانه نیز اندیشیده شود. این راه، معرفی کتاب در سطح کلان و پرشمار، در قالب نشریه و یا فضای مجازی است. معرفی کتاب در همان حال که محدودیت هایی دارد، از ظرفیت هایی ویژه نیز برخوردار است.

Yدرآمدی بر زیبایی‌شناسی ادبیات کودک
مهدی حجوانی در این مقاله کوشیده ذاتی بودن و اولویت داشتن وجه زیبایی‌شناسانه ادبیات کودک را از بعد نظری نشان دهد و می‌کوشد رویکرد زیبایی محور را با اقامه دلایل کافی اثبات کند و نشان دهد که زیبایی در ذات ادبیات کودک هست نه این که باید باشد، به عبارت دیگر به یان مقوله نگاهی دانشی دارد نه ارزشی.

Yادبیات کودک ایران در میانه راه حرفه ای شدن
مهدی حجوانی در این مقاله بیان کرده منظور از حرفه‌ای شدن تنها توجه به یک وجه از وجوه گوناگون مانند وجه اقتصادی و درآمدزایی نیست، بلکه منظور از حرفه‌ای شدن رسیدن به سازمان و نظامی حرفه‌ای است که هدفدار و منظم باشد، برای رسیدن به هدف، ابزارها و عناصر لازم را در اختیار داشته باشد و این ابزارها و عناصر برای برآوردن هدف‌ها با یکدیگر تعامل و همکاری ارگانیک داشته باشند، و در ادامه به تشریح این موضوع پرداخته است.

Yآدم‌های داستان زنده‌اند
در مباحث داستان‏نویسی، تقسیم‏بندی‏های مختلفی از اشخاص‏ داستانی ارائه شده که آشنایی با آنها ذهن را برای قضاوت‏ درباره داستان تواناتر می‏سازد. مهدی حجوانی در این مقاله به این تقسیم‌بندی‌ها پرداخته است.

حجوانی از نگاه دیگران

حجوانی توانست نگاه به کودکان را در جامعه متحول کند

هادی خانیکی: «این که در ایران کسی حدود 15 سال بتواند یک نشریه‌ی پژوهشی با عنوان «پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان» را به صورت نشریه‌ای تخصصی با موضوعی میان‌رشته‌ای تعقیب کند کار قابل تأملی است. حجوانی در زمره کسانی است که توانست نگاه به کودکان را در جامعه متحول کند. او فضای بسته و خشک آکادمیک را با فضای هنر درآمیخت و توانست در مرز بین دانشگاه، روشنفکری و هنر قرار گیرد. این در مرز بودگی باعث شده است که بتواند فضاهای بسته را باز کند. اگر ادبیات کودک صرفاً در محیط‌های بسته‌ی دانشگاهی می‌ماند، هرگز نمی‌توانست فراتر از مفاهیم روانشناسی و بعضاً ادبی برود. درحالی که مهدی حجوانی با این حرکتی در مرزبودگی به خوبی توانست این حصارها را بشکند. او به خوبی توانسته است بین بخش دولتی و غیر دولتی، بخش پژوهش و آموزش و بین همه اینها و فعالیت‌های مدنی حصار نکشد و در مرز میان همه آن‌ها بایستد.»

حجوانی به دنبال اسم نیست

احمد مسجد جامعی: « شخصیت اخلاقی مهدی حجوانی بسیار عمیق است و ظاهری نیست. من به او عیسی مسیح می‌گفتم. حجوانی دنبال اسم و نام و نشان نیست و این دنبال اسم نبودن در کار، حجوانی را فرد متفاوتی کرده است. فعالیت‌های گسترده او در حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف و ارائه طرح‌های بلندمدت برای ادبیات ایران و جهان سبب شده که معلوم نباشد او مدیر بخش دولتی یا مدیر بخش خصوصی است. بالاخره او یک مدیر دولتی است که در حوزه هنری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه خانه کتاب، انتشارات امیرکبیر و ... کار کرده است و نمی‌توان مدیر دولتی را نام برد که چنین جایگاهی در میان نویسندگان و مولفان و مترجمان داشته باشد و این مدیر دولتی بودن در کنار سایر ویژگی‌هایش، بحث اجماعی بودن او را کامل می‌کند. حجوانی خودش است و فرقی نمی‌کند کجا باشد.»

انتشار پژوهشنامه‌ کودک و نوجوان از فعالیت‌های ارزشمند حجوانی است

نوش‌آفرین انصاری: «انتشار پژوهشنامه‌ کودک و نوجوان از جمله فعالیت‌های ارزشمند مهدی حجوانی است. فهرست لاک‌پشت پرنده یعنی یك فهرست جاری از بهترین‌ كتاب‌های حوزه‌ ادبیات كودك روش ترویجی بسیار خوبی است و من خوشحالم كه پژوهشنامه‌ی ادبیات كودك و نوجوان میزبان لاك‌پشت پرنده است و خوشحالم که نشریه‌ لاک‌پشت پرنده منتشر می‌شود و می‌تواند طیف وسیع‌تری از مخاطبان را برای كالای فرهنگی و نه لزوماً كتاب جذب كند.»

نمی‌توان حجوانی را متوقف کرد

علی‌اصغر سیدآبادی: «می‌توان به احساس مسئولیتی که مهدی حجوانی دارد اشاره کرد که هم فردی است و هم اجتماعی. خیلی آدم ول نکنی است و وقتی کاری را شروع می‌کند، نمی‌توان او را متوقف کرد. این ویژگی علاوه بر کارهای اجرایی در کارهای دیگرش هم هست و برمی‌گردد به نوعی روحیه معلمی که در وجود او هست. علاوه بر این، حجوانی در بحث‌های نظری و نقد هم همین روحیه معلمی و احساس مسئولیت را دارد، وقتی نوشته‌های مهدی حجوانی را می‌خوانیم می‌بینیم این دغدغه وجود دارد و به نتیجه کار هم فکر می‌کند. من تقریبا همه نقدها و کارهای نظری را که مهدی حجوانی انجام داده‌ است، خوانده‌ام و به نظرم می‌رسد دو ویژگی در آن‌ها وجود دارد؛ نخست نظم و احساس مسئولیت است که سعی می‌کند همه چیز منظم و در چهارچوب باشد و ویژگی‌های هرچیزی را کامل بیان می‌کند و دومین ویژگی برمی‌گردد به معلمی که مطلب را با مثال‌های زیاد مطرح می‌کند.»

حجوانی آرزوهای كودكانه آرزو می‌كند

فریدون عموزاده خلیلی: «من انجمنی بودن حجوانی و اعتماد مكرر اعضا به او را، به عنوان یك شاخصه‌ كم‌تر دیده‌شده‌ شخصیت او می‌دانم، چرا كه انجمن عصاره‌ فضیلت‌ها و برآیند روحیات و ویژگی‌های عموم نویسندگان است. حجوانی یك نویسنده‌ كودك و نوجوان است. از این واژه به سادگی عبور نكنیم. نویسنده کودک! کسی که برای بچه‌ها می‌نویسد؛ یعنی کسی که دردهای کودکانه را درد می‌کشد، رازهای کودکانه را فهم می‌کند، ذوق‌های کودکانه را ذوق می‌کند، بغض‌های كودكانه را بغض می‌کند، شادی‌های كودكانه را خوشحال می‌شود و رنج‌های کودکانه را رنج می‌کشد. برای او کودک، همه‌ کودکان‌اند؛ چه فرزند خودش و چه فرزند دشمنش، چه کودک هموطنش و چه کودک مهاجر آزار دیده‌ افغانی. رنج جانکاه آن کودک مهاجر افغان رنج اوست، چراكه او برای بچه‌ها می‌نویسد، یعنی آرزوهای كودكانه آرزو می‌كند.»

اعتدال در کار

سیدعلی کاشفی خوانساری: «یکی از مهمترین ویژگی‌های مهدی حجوانی معلمی و استادی است. جایگاه ایشان به عنوان مترجم و داستان‌نویس و همچنین روزنامه‌نگار ادبیات کودک و نوجوان در این سال‌ها تاثیرگذار بوده است و جدا از بحث‌های کاری جا دارد راجع به شخصیت ایشان و همچنین اعتدال‌شان صحبت کنیم. موضوع دیگر نگاه دینی و معنوی ایشان است؛ نگاهی که بخشی از آن ریشه در خانواده و بخشی دیگر ریشه در کوشش و تلاش وی دارد.»

دلمشغولی حجوانی حرفه‌ای شدن حوزه‌ ادبیات کودک است

امیرعلی نجومیان: «مهدی حجوانی در حوزه نقد ادبیات کودک شخصیت شناخته‌شده‌ای است، او ابتدا تلاش كرد مبانی نظری را یاد بگیرد و یاد بدهد. سپس تلاش کرد پیوندی بین اصول و مباحث نظری با حوزه ادبیات کودک ایجاد کند. دلمشغولی حجوانی حرفه‌ای شدن حوزه‌ ادبیات کودک است. به اعتقاد او دست‌اندرکاران حرفه‌ای ادبیات کودک باید اصول و مبانی این حوزه را بشناسند و دانش آکادمیک داشته باشد و نگاهی میان رشته‌ای به حوزه‌ ادبیات کودک داشته باشد و از این راه ارتزاق کنند.»

همه‌فن‌حريفی جريان‌ساز است

رضا هاشمی‌نژاد: مهدی حجوانی در اين سال‌ها ستونی بوده كه ما با تكيه به او بلندپروازی‌هامان را به نتيجه رسانديم. همه‌فن‌حريفی است که جريان‌ساز بخش عمده‌ای از ادبيات كودك و نوجوان ايرانِ سال‌های اخير به شمار می‌آيد. چهره‌ آرامش، شفافيت كلامش، قضاوت سخت‌گيرانه‌اش و سواد جامعش مثل گنجينه‌ای است كه تمامی ندارد. ميل او به يادگيری و به‌روز كردن دانشش هم برای هر نهادی كه با آن همكاری می‌كند، در حكم يك تضمين قطعی است از قابل اتكا بودن مشاوره‌هايش. كشف و پرورش استعدادهاي جوان حوزه‌ ادبيات كودك و نوجوان، و ياري رساندن به آن‌ها در يافتن مسير درست‌شان با توجه به توانايي‌ها و مهارت‌هاشان، يكي ديگر از ويژگی‌های درخشان حجواني است كه البته خوشبختانه ما در نشر افق از آن سود برده‌ايم. علاوه بر این‌ها، در رفاقت حرف ندارد.

وجوه شخصیت مهدی حجوانی متعدد است

نیکنام حسینی‌پور: وجوه شخصیت مهدی حجوانی متعدد است. پایه‌گذاری انجمن‌ نویسندگان کودک و نوجوان باجمعی از نویسندگان و تشکل‌های دیگر و نیز تلاش برای ایجاد نشری درخور برای چاپ آثار کودکان و نوجوانان بُعدی از شخصیت حرفه‌ای دکتر حجوانی است. نگرش دقیق و علمی به ویرایش کتاب و تربیت جوانانی در این عرصه وجهی دیگر از شخصیت اوست. مشاوره به ناشران را نیز باید اضافه کرد. یکی از وجوه برجسته شخصیت حرفه‌ای استاد حجوانی وجه مطبوعاتی ایشان است. ایشان هشت سال سردبیر کتاب ماه کودک و نوجوان بودند نیمه آبان 96 اولین شماره آن با این شناسنامه منتشر شد ،صاحب امتیاز خانه کتاب ایران ،مدیر مسول احمد مسجد جامعی، سردبیر مهدی حجوانی و افراد دیگری در بخش‌های دیگر که الان برای خودشان یلی شده‌اند و این دوره به گواهی صاحب‌نظران دوره‌ای ممتاز در نشر مجله‌ای برای کودکان و نوجوانان است.

نگاهی به برخی آثار

الف دال میم

«الف دال میم» روایتگر ماجراهایی است که برای شخصیت اصلی داستان، هومان اتفاق افتاده که برخی از آن‌ها همان ماجراهایی است که در زندگی پیامبران نیز رخ داده، اما او پیامبر نیست، یک انسان است. هومان انسانی است که گویی حامل همه‌ ماجراهایی است که بر نوع انسان رفته است. این رمان نخستین بار در سال ۱۳۷۶ توسط نشر افق منتشر و چندین بار تجدید چاپ شد. عنوان رمان «الف دال میم» به حروف کلمه‌ «آدم» و همچنین کتاب آسمانی قرآن اشاره دارد. فضای داستان این رمان نیز اسطوره‌ای و تاریخی است. «پسرك یتیم در كاخ دختر فرمانروا، عشق به مانا، عشق به مرمر؛ هفت سال انتظار، اسارت و گریز، آواره كوه‌ها در طلب مانا و مرمر، مرگ آبتین، اندوه بی كران هومان، بدرو، هومان!، طوفان و كشتی و پرواز با هدهد» هفت فصل این کتاب را تشکیل می‌دهد.

یک آسمان خبر

کتاب «یک آسمان خبر» حاوی قصه‌ای مذهبی براساس یک واقعة تاریخی است که برای کودکان گروه سنی (د) و (هـ) به نگارش در آمده است. این کتاب تقدیر شده از سوی نخستین جشنوارة کتاب‌های قرآنی و برندة دیپلم ورود به فینال از سوی جشنوارة کانون پرورش فکری کودکان است. این داستان، در قرآن آورده شده و در کتاب‌های تفسیر و تاریخ دینی، با شرح بیش‌تری حکایت شده است. هم‌چنین موارد تاریخی این داستان پژوهشی از کتاب «بحارالانوار»، اثر «علامة مجلسی» و منابع دیگر و پاره‌ای از مباحث درسی «آیت‌الله شبیری زنجانی» فراهم شده است. داستان دربارة دو تن از یاران «حضرت مسیح(ع)» است که برای ابلاغ آیین مسیحیت به شهر «انطاکیه» می‌روند. آنها توسط حکومت به زندان می‌افتند. پیامبر خدا؛ حضرت مسیح(ع) تدبیری می‌اندیشد تا یارانش را نجات دهد. خوانندگان این داستان، با معجزات و تدابیر حضرت مسیح(ع) آشنا می‌شوند.

سفر باور نکردنی ادوارد

شخصیت اصلی رمان «سفر باور نکردنی ادوارد» خرگوشی به اسم ادوارد است. خرگوش این داستان به مناسبت تولد هفت سالگی دخترکی به نام «ابلین» به او هدیه می‌شود. خرگوشی از جنس چینی که تقریبا قد و قواره خود ابلین را دارد و دختر کوچولوی این رمان اغلب اوقات خود را با او سپری می‌کند. روزی از روزها خرگوش از عرشه کشتی به دریا می افتد و گم می شود. از این جا به بعد او آدم های گوناگون و دنیاهای جدیدی را تجربه می کند. سفرهایی باورنکردنی که نویسنده کتاب آنها را به تصویر قلم کشیده است. نویسنده درباره شخصیت اصلی این رمان گفته: «یک بار در جشن سال نو، یک خرگوش اسباب بازی هدیه گرفتم که لباسی فاخر و برازنده به تن داشت. چند روز بعد خواب دیدم که خرگوشم با صورت در کف اقیانوس افتاده و گم شده است. او منتظر بود پیدایش کنم. برای گفتن این داستان، من هم برای مدتی طولانی گم شدم و سرانجام مثل خرگوش پیدا شدم.»

پسر جنگل

«پسر جنگل» که بخشی از کتاب «جنگل» است، از آثار معتبر و کلاسیک در تاریخ ادبیات کودک جهان به‌شمار می‌رود. ارزش و شهرت این اثر به ساختار داستانی دوست‌داشتنی و طرح تازه‌اش برمی‌گردد و بعد از سال‌ها هنوز منتشر می‌شود و خواننده دارد. اما این همه‌ حرف نیست. پسر جنگل از نخستین آثار داستانی در تاریخ ادبیات کودک دنیاست که محور اصلی و شخصیت اول داستانی‌اش خودِ کودک است. این کتاب جلد دوازدهم از مجموعه افسانه‌های مردم دنیا، منتشر شده از سوی نشر افق است. نویسنده کتاب پسر جنگل – افسانه‌های مردم دنیا جلد 12، برنده‌ جایزه‌ نوبل ادبی، در بمبئی هند به دنیا آمد و در انگلستان، آمریکا و آفریقای جنوبی زندگی می‌کرد.

سیری در سرویراستاری

مبنای تألیف کتاب «سیری در سرویراستاری» سخنرانی نگارنده در تاریخ 11 آبان 1388 در تالار کتابخانة ملّی ایران بوده است. این سخنرانی به مناسبت مراسم پایانی چهارمین دورة جشنوارة کتاب برتر ایراد شده که از سوی انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک برگزار شده است. نگارنده پس از تعریف لغوی و اصطلاحی سرویراستاری، به اهمّیت این مقوله پرداخته و تفاوت‌های سرویراستاری در حوزة بزرگ‌سال و حوزة کودک را بیان کرده است. در ادامه، مسئولیت‌های سرویراستار را تشریح کرده و اهمّیت ارزش‌یابی را برای مخاطب روشن کرده است. اصولا «فرایند انتخاب و آماده‌سازی رسانه‌های نوشتاری، دیداری، شنیداری و سینمایی که کارشان انتقال اطّلاعات در روند تصحیح، تلخیص، سازمان‌دهی و دیگر جرح و تعدیل‌هاست و به نیّت تولید متنی صحیح، یک‌پارچه، دقیق و کامل صورت می‌گیرد»، سرویراستاری نامیده می‌شود. سرویراستاری در ایران سابقة چندانی ندارد و تاکنون، تنها تعداد اندکی از ناشران توانسته‌اند آن را عملی کنند.

مجموعه سه جلدی فلسفه برای نسل نو

تا به ‌حال آثار زیادی تحت عنوان کتاب‌های «فلسفه برای کودکان» در ایران منتشر شده که اغلب در حوزه ترجمه بوده است. یکی از این آثار مجموعه سه‌جلدی «فلسفه برای نسل نو» اثر کُبی یامادا نویسنده ژاپنی است که یکی از جلدهای آن برنده‌ جایزه‌ طلایی ناشر مستقل شده و از سوی مهدی حجوانی برای کتاب‌های بنفشه (واحد کودک انتشارات قدیانی) ترجمه شده است. عنوان‌های این مجموعه عبارتند از: «با فکرهای تازه چه می‌کنی؟»، «با مشکل‌های جدید چه می‌کنی؟» و «با فرصت‌های خوب چه می‌کنی؟» در هر کدام از کتاب‌های این مجموعه در فضایی تخیلی اتفاق‌هایی برای یک کودک رخ می‌دهد؛ یک بار فکر بکری به ذهنش می‌رسد، بار دیگر با مشکل جدیدی روبه‌رو می‌شود و در کتاب دیگر فرصتی مناسب نصیبش می‌شود. کودک هر بار در ابتدای کار نمی‌داند چه کند؟ گاه دچار خجالت، گاه گرفتار تردید و گاه اسیر ترس می‌شود.

حکایت حمالی که رمال شد

«حکایت حمالی که رمال شد» جدیدترین کتاب به روایت مهدی حجوانی و تصویرگری راشین خیریه برای کودکان است که از سوی بخش کودک انتشارات فاطمی (طوطی) برای کودکان منتشر شده است. این حکایت نخستین بار در کتاب «عجایب المخلوقات» اثر محمد بن احمد طوسی آمده است و بعدها افرادی مانند آرتور کریستین سن. ه و زنده‌یاد فضل‌الله مهتدی (صبحی) با پایان‌بندی، نثر، منطق داستانی و محتوایی متفاوت آن را روایت کرده‌اند. ساختار اصلی قصه این است که روزی حمالی برای انتقام از رمال‌باشی دربار، به رمالی روی می‌آورد. از بخت بلندش انگشتری گم‌شده دختر پادشاه را پیدا می‌کند و به دربار راه می‌یابد و رمال‌باشی شاه می‌شود؛ و این تازه آغاز ماجراست.

آثار مکتوب

کتاب‌های تالیفی نظری

• سیری در سرویراستاری (1392) تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• زیبایی‌شناسی ادبیات کودک (1389) تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
• پیک قصه‌نویسی (1382)، تهران، سوره‌ مهر
• ارکان ادبیات کودک، تهران، انتشارات فاطمی، (در دست انتشار)

کتاب‌های ترجمه‌ای نظری

• درآمدی بر رویکردهای زیبایی‌شناختی در ادبیات کودک، (1399)، نوشته‌ی ماریا نیکولایوا، ترجمه‌ی مشترک با فاطمه زمانی، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• ادبیات کودک، (1394) نوشته‌ی کیمبرلی رنلدز، تهران، نشر افق

کتاب‌های تالیفی داستانی

• شاه باکلاه، شاه بی‌کلاه، (1399)، تصویرگر: فیروزه گل‌محمدی، تهران، نشر نظر
• عالیجناب مامان‌خانوم، (1398)، تصویرگر: عاطفه ملکی‌جو، تهران، نشر افق
• جیلی‌بیلی و پیشی (1398)، (قصه‌ی مشترک با راشین خیریه)، تصویرگر: راشین خیریه، تهران، انتشارات شهر قلم
• احمد آقا (1395)، (کتاب تصویری بر اساس طرح و تصویرگری عاطفه ملکی‌جو) تهران، نشر افق
• الف دال ميم (1375) رمان- تهران- انتشارات افق
• با گل كوير (1369) نمايشنامه، تهران، حوزه‌ی هنري، 1369
• گزيده‌ی ادبيات معاصر، (1378) مجموعه‌ی 5 قصه كوتاه براي نوجوانان، تهران، نيستان، (چاپ اول: حوزه‌ی هنری، 1366)

کتاب‌های خاطرات و مصاحبه

• چگونه می‌نویسم؟ (هفت روش از هفت سفرنامه‌نویس معاصر)، تالیف مشترک، (1400)، تهران، انتشارات کتاب خورشید، مصاحبه‌گر: کاظم رهبر
• مونیخ به افق تهران، سفرنامه‌ی آلمان (1398)، تهران، نشر افق

بازآفرینی و بازنویسی

• حکایت حمالی که رمال شد، (1400)، تصویرگر: راشین خیریه، تهران، اتشارات فاطمی (کتاب‌های طوطی)
• بازنويسي 3 كتاب كودك ( با عنوان مشترک: 101 حکایت اخلاقی) و با نام‌هاي كودك و دزدان- عابد و دينارها و شبي در كنار چوپان - تهران- انتشارات قدياني- كتاب‌هاي بنفشه- 1379
• آن قصرها- انتشارات بنياد بعثت- 1369
• يك آسمان خبر- تهران- انتشارات افق- زمستان 1368

کتاب‌های ترجمه‌ای داستانی یا فلسفه برای کودکان

• مجموعه‌ 83 جلدی «آقا کوچول‌ها، خانم کوچول‌ها» (1400)، راجر هارگریوز، تهران، انتشارات قدیانی
• چرا موز نمی‌خوری؟ (1399)، یاسمین اسماعیل، تهران، نشر افق
• شب به‌خیر بچه گوریل (1399)، پگی رتمن، تهران، انتشارات قدیانی
• با فرصت‌های خوب چه می‌کنی؟ (1398)، کُبی یامادا، تهران، انتشارات قدیانی
• با فکرهای تازه‌ چه می‌کنی؟ (1398)، کُبی یامادا، تهران، انتشارات قدیانی
• با مشکل‌های جدید چه می‌کنی؟ (1398)، کُبی یامادا، تهران، انتشارات قدیانی
• سفر دوسره (1398)، آن جونس، تهران، انتشارات قدیانی
• از این سر تا آن سر رودخانه (1398)، شوئه تائو، تصویرگر: آناستازیا آرخیپووا، تهران، دانش‌نگار
• خارپشت خوشبخت، (1390) مارکوس فیستر، تصویرگر: جی. آلیسون جیمز، تهران، امیرکبیر
• پسر جنگل، (1389) رودیارد کیپلینگ، تهران، نشر افق
• سفر باورنکردنی ادوارد، (1387) کیت دی‌کامیلو، تهران، انتشارات قدیانی
• جادو در جنگل ( و هشت افسانه‌ی دیگر از چهار گوشه‌ی دنیا) (1385) نوشته‌ی نااُمی آدلر- تهران – انتشارات ایران بان
• 9جلد مجموعه كتاب‌های «قصه‌هاي خرسي»، (1384) نوشته‌ی لی دیویس - انتشارات قدياني
• آتشي بالاي كوه (1380) جين كورتز – تهران- كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان

در دست انتشار

• هفت موش نابینا (انتشارات فاطمی)
• مجموعه‌ چهار جلدی «دنی دیگه بزرگه» (انتشارات افق)
• گروفالو (انتشارات قدیانی)
• مجموعه‌ 8 جلدی «خرسولی»، انتشارات قدیانی
• شاید... روزی، انتشارات قدیانی

مقاله‌ها، سرمقاله‌ها، مصاحبه‌ها و یادداشت‌های مطبوعاتی

• 180 مورد

آثار ترجمه شده به زبان‌های خارجی

• کتاب الف دال میم، (رمان) ـ ناشر ایرانی: افق، ترجمه به ترکی و انتشار از سوی انتشارات دماوند در ترکیه، استانبول، 2018
• کتاب آن قصرها، داستاني از زندگي امام هادي(ع)- ناشر ایرانی: بعثت، ترجمه به انگلیسی از سوی انتشارات بعثت و ترجمه و انتشار به زبان اسپانیایی از سوی انتشارات الهام شرق
• کتاب یک آسمان خبر، بازآفرینی حکایتی تاریخی – ناشر ایرانی: افق، ترجمه و انتشار به اسپانیایی از سوی انتشارات الهام شرق و ترجمه به روسی از سوی بنیاد مطالعات اسلامی مسکو

• The Little Prince; A Sky in which there is No Star for the Children

(A Critical Review of Antoine de Saint – Exupery’s “Le Petit Prince” Translated into English by H.S.Zahediذ Published in “IRAN NEWS” Vol .VI, No.1431 Sunday, October 31,1999 Vol VI, No.1442, Sunday.November 14,1999&Vol.VI, No.1448, Sunday, November21, 1999,Tehran, Iran

• finally Children Will Make God Come Back

Translated into English by H.S.Zahedi. Published in IRAN NEWS, Vol VII, No. 1849,Sunday, May 20,2001& Vol. VIII, No.1852, Sunday, May 27,2001,Tehran, Iran

• Message in Literature for Children and Young People

Translated into English by H.S.Zahedi Published in “IRAN NEWS” Vol.VII, No.1858, Sunday, Jun3, 2001,Tehran, Iran

• A Breeze is Blowing (preface)

More than 100 Persian children’s Books (catalogue) Translated into English by Liza Namvar House of Translation for Children & Young Adults, Tehran, Iran, 2002

مقاله‌های علمی پژوهشی، فرهنگنامه‌ای و درسی

• نقد پارادایم مسلط در مبحث تعامل متن و تصویر در کتاب کودک، مجله‌ی علمی‌ پژوهشی (دو فصلنامه) «مطالعات ادبیات کودک» - دانشگاه شیراز (مرکز مطالعات ادبیات کودک)، با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب، 1400
• شکسته‌نویسی در ادبیات کودک، مجله‌ی علمی‌ پژوهشی (دو فصلنامه) «مطالعات ادبیات کودک» - دانشگاه شیراز (مرکز مطالعات ادبیات کودک)، با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب، 1399
• تحلیل روایت گذر از کودکی در ادبیات کودک (مطالعه‌ی موردی: رمان زیبا صدایم کن، فرهاد حسن‌زاده)، مشترک با زینب مسیبی، مجله‌ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، تاریخ پذیرش: 25 شهریور 1399
• فرهنگ‌نامه‌ی تاریخ ایران (1398)، تهران، نشر طلایی، (جمعی از نویسندگان)، نویسنده‌ی مدخل ادبیات داستانی در ایران
• فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان ایران در سه دهه پس از انقلاب – مجله‌ی علمی پژوهشی «ادب فارسی» - دانشگاه تهران – دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی – سال 5 – شماره‌ 1 – بهار و تابستان 1394 – صص 81 - 100
• بررسی تحلیلی سیر نقد ادبیات کودک و نوجوان در ایران با نگاهی آسیب شناسانه به قالب‌های نقد – مجله‌ی علمی پژوهشی (دو فصلنامه) «مطالعات ادبیات کودک» - دانشگاه شیراز (مرکز مطالعات ادبیات کودک)، با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی - شماره‌ 1 – بهار و تابستان 1389 – صص 75 – 99
• خشونت و مدارا در ادبیات کودک (با نگاهی به دو نمایشنامه کودکانه) همراه با دکتر سید حبیب الله لزگی استاد راهنما)مجله‌ی علمی- پژوهشی «پژوهشنامه‌ی علوم انسانی» - دانشگاه شهید بهشتی- دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی- شماره‌ 45- 46- بهار و تابستان 1384- صص 74-51
• تجلی فرش و قالی در ادبیات کودک ایران (بررسی موردی: سفر به شهر سلیمان)- همراه با دکتر سید حبیب الله لزگی- استاد راهنما) مجله‌ی علمی پژوهشی «گلجام» - انجمن علمی فرش ایران- شماره‌ 2- بهار 1385- صص 25-35
• نقاشی کودکان کار 7 تا 14 ساله محله زمزم تهران از نقطه‌نظر مفاهیم و رنگ، همراه با ماندانا حیدری عظیم، مجله‌ی علمی تخصصی «پژوهش در هنر و علوم انسانی»، شماره‌ 7، دی 1396
• ادبيات كودك و نوجوان- مدخل «دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسي» - فرهنگستان زبان و ادب فارسي- به سرپرستی اسماعیل سعادت – ج 1 – ص 311 – 320 – تهران – 1384
• ادبیات کودک و نوجوان – کتاب درسی دوره‌‌ی کارشناسی زبان و ادبیات فارسی و دوره‌های کاردانی آموزش ابتدایی و امور تربیتی (همراه با جمعی دیگر از نویسندگان و طراحان)، تهران، وزارت آموزش و پرورش (سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی)، چاپ اول، 1383

پژوهش‌ها و راهنمایی رساله

• مجری طرح تهیه‌ی پروفایل بین‌المللی برای 9 نویسنده‌‌ی حوزه‌ی کودک و نوجوان - 1397
• استاد راهنمای 15 رساله در مقطع کارشناسی ارشد پژوهش هنر در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر 1395 و 1396 (دفاع شده و یا در دست انجام)
• استاد راهنمای رساله‌ی دکترا با عنوان «مقایسه‌ی مبنایی و ساختاری تذکره‌نگاری تصوف با رئالیسم جادویی با تاکید بر آثار مارکز» نگارش محمد رودگر، دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده‌ی مذاهب اسلامی، قم، نیمسال اول سال تحصیلی 1394 ـ 95
• استاد راهنمای 8 پایان نامه در موضوع گرافیک و آثار مرتبط با کودکان - نیمسال اول سال تحصیلی 1392 – 93 و 1391 – 92، دانشگاه آزاد، واحد اسلامشهر
• مجری طرح پژوهشی «امکان‌سنجی و بررسی تاثیرات تاسیس نهاد کوچک ارزیابی‌کننده‌ی صنایع فرهنگی کودکانه» ، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1393
• ناظر طرح پژوهشی دانشنامه‌ی موضوعی ادبیات کودک، دانشگاه شیراز، مرکز مطالعات ادبیات کودک (در دست انتشار)
• داور مدعو برای رساله‌ی دکترا با عنوان The Effects of Social and Political Dislocation on Persianate Children’s Literature: Change and Continuity نگارش نفیسه عبدالصادق، دانشگاه آفریقای جنوبی (UNISA)، فوریه 2011
• استاد مشاور رساله‌ی دکترای ادبیات فرانسه، نگارش سویل زینالی در دانشگاه لومیر، لیون، (Universite Lumiere Lyon)
• استاد مدعو رساله‌ی دکترا با عنوان صورت و معنا در تصویرگری کتاب کودک در ایران نگارش پرویز اقبالی، دانشکده‌ی هنر دانشگاه شاهد، 1390
• داور 8 پایان‌نامه کارشناسی ارشد در سومین همایش ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شیراز، 1390
• استاد مشاور پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد با عنوان خوانش هرمنوتیک تعدادی از عکس‌های ایرانی – قدیمی (قاجار و اوایل پهلوی) با رویکرد یائوسی، نگارش علیرضا سهرابی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده‌ هنر ادیان و تمدن‌ها، گروه پژوهش هنر، شهریور 1390
• انجام پژوهشی با عنوان: فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان – مصوب در دانشگاه آزاد اسلامی - واحد اسلامشهر – 1390
• انجام پژوهشی با عنوان: بررسی تطبیقی دو تعزیه‌نامه از مجلس تولد امام حسین (ع) – مصوب در دانشگاه آزاد اسلامی – واحد اسلامشهر - 1389

بورس مطالعاتی

دو بار دریافت بورس از کتابخانه‌ی بین المللی نسل جوان مونیخ (آلمان) در زمینه‌ی پایان نامه‌ی دکتری در موضوع «زیبایی شناسی ادبیات کودک» شهریور، مهر و آبان 1384 و تیر و مرداد 1387 (سپتامبر و اکتبر 2005 و ژوئن و جولای 2008) فهرست شدن مجموعه‌ شش مقاله به زبان انگلیسی در کتابخانه‌ مونیخ.

موقعیت کنونی

• نویسنده و مترجم آثار داستانی و نظری
• عضو هیئت تحریریه‌ و از داوران مجله‌ی ‌علمی- پژوهشی مطالعات ادبیات کودک، دانشگاه شیراز، (مرکز مطالعات ادبیات کودک) با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، از بهار 1389 تا کنون
• صاحب امتیاز، مدير مسئول و سردبير فصلنامه‌ی تحليلي و آموزشي پژوهشنامه‌ی ادبيات كودك و نوجوان - ناشر: افق از سال 1374 تا پایان شهریور سال 1385 :51 شماره و صاحب امتیاز، مدیر مسئول و عضو شورای سردبیری در دوره‌ی دوم از شماره‌ی 1 (پی‌در‌پی 52) زمستان 1390 تا شماره‌ی 18 (پی‌در‌پی 69) و صاحب امتیاز از شماره‌ی 19 تا 23 در دوره‌ی سوم
• سرويراستار انتشارات افق ازسال 1369 تا 1393، ادیتور بخش بزرگسال از سال 1393 تا 1396 و مشاور از سال 1396 تا کنون
• مشاور ادبی واحد كودكان انتشارات قدياني (بنفشه) از سال 1369 تا کنون
• هفت دوره عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان

تحصیلات و تدریس دانشگاهی

• استاد مدعو دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی ( شش ترم)
• استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده‌ی هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، از سال 1387 تا 1400
• تدریس در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران، دانشکده هنر و معماری، نیمسال اول سال تحصیلی 1394 ـ 95
• دکترای پژوهش هنر- دانشكده‌ی هنر- دانشگاه تربيت مدرس- تهران – 1385 – رساله با عنوان: زیبایی‌شناسی ادبیات کودک - با رتبه‌ی الف
• کارشناسی ارشد پژوهش هنر - دانشكده‌ی هنرهاي زيبا - دانشگاه تهران – 1377- رساله با عنوان: شخصيت پردازي در ادبيات داستاني - با رتبه‌ی الف
• کارشناسی ادبيات نمايشي - دانشگاه هنر- تهران (مهمان در دانشكده‌ی هنرهاي زيبا – دانشگاه تهران) 1368 – با رتبه‌ی الف

مسئولیت‌ها (داوری، سردبیری، سرویراستاری و ویرایش)

• عضو هیئت انتخاب اولین جشنواره‌ی کودک‌آنلاین، بخش وب‌سری
• صاحب امتیاز و مدیر مسئول ماهنامه‌ی لاک‌پشت پرنده، از دی ماه 1394 تا شماره‌ی- 5
• عضو شورای پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، از سال 1388 تا 1394
• داوری برای 5 مجله‌ی دانشگاهی (علمی ـ پژوهشی):

Yمجله‌ ادب فارسی، دانشگاه تهران، دانشکده‌ ادبیات Yمجله‌ پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت - دانشگاه تهران، دانشکده‌ ادبیات Yمجله‌ زبان و ادبیات فارسی - دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم) Yمجله‌ گلجام، انجمن علمی فرش ایران Yمجله‌ تربیت مدرس، دانشگاه تربیت مدرس

• عضو هیئت علمی هشتمین دوره‌ جایزه‌ ادبی جلال آل احمد، 1394
• داور دو دوره انتخاب كتاب سال وزارت ارشاد و داور 3 دوره انتخاب كتاب سال كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان
• داور چهارمین جشنواره‌ داخلی مجلات رشد، (در موضوع روزنامه‌نگاری) اردیبهشت 1386
• سردبير ماهنامه‌ نقد و اطلاع رساني كتاب ماه كودك و نوجوان - متعلق به موسسه‌ی خانه‌ی كتاب- از شماره‌ی 1 تا 96 (8 سال) از سال 1377 تا 1384
• ويراستار علمي مجموعه جزوه‌ها‌ی ادبيات كودك و نوجوان (كتابك‌هاي آموزش از راه دور) كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان- زير نظر مديريت آموزش- زمستان 1378
• ویراستار 165 عنوان کتاب (بر اساس گزارش موسسه‌ی خانه کتاب)
• معاون فرهنگی روزنامه‌ی نوجوانانه‌ی آفتابگردان 1373 تا 1374؛ تهران، موسسه‌ همشهری
• سردبير جنگ فصل سبز آسماني (كتاب قرآني براي نوجوانان و كودكان) - كار مشترك روزنامه‌ آفتابگردان و دفتر مجامع و فعاليت‌هاي فرهنگي وزارت ارشاد) – 1373
• سردبير چهار شماره از گاهنامه‌ قلمرو ادبيات كودكان – حوزه‌ هنري- شماره‌هاي 7 - 8 - 9 و 10 - 1368 - 1375
• مسئول انتشارات شكوفه (واحد كودك و نوجوان انتشارات اميركبير) از سال 1365 تا 1369
• سردبير دو ويژه‌نامه‌ رويش غنچه – ويژه‌نامه‌ی اولين سمينار ادبيات كودكان و نوجوانان - وزارت ارشاد - 1368
• همکاری با واحد ادبیات حوزه‌ی هنری- 1364و 1365
• همكاري با وزارت ارشاد در بخش كودك و نوجوان از سال 1361تا 1364

جوايز و نکوداشت‌ها

• تقدیر از ترجمه‌ کتاب رویکردهای زیبایی‌شناختی به ادبیات کودک، نوشته‌ ماریا نیکولایوا، (ترجمه‌ مشترک با فاطمه زمانی) کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سال 1399
• معرفی از طرف انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به جایزه‌ آسترید لیندگرن (سوئد) در سال 2020 به عنوان نامزد بخش تروج کتاب و کتاب‌خوانی - 1398
• بزرگداشت از سوی موسسه‌ خانه کتاب و سرای اهل قلم، 25 دی 1397
• تقدیر از کتاب احمد آقا در نهمین جشنواره‌ کتاب برتر کودک و نوجوان، انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان، تهران، 28 دی 1396
• دریافت تندیس و لوح به مناسبت انتخاب فصلنامه‌ پژوهشنامه‌ ادبیات کودک و نوجوان به عنوان نشریه‌ شایسته‌ تقدیر در چهاردهمین جشنواره‌ نقد کتاب، موسسه خانه کتاب، تهران، 27 آذر 1396
• دریافت نشان آبان از انجمن تصویرگران ایران، 15 آبان 1396
• مراسم نکوداشت از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، 29 فروردین 1395، با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابخانه‌ ملی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بنیاد سینمایی فارابی، خانه‌ی هنرمندان ایران، انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک، موسسه‌ خانه کتاب، ، انتشارات افق، قدیانی و پیدایش، موسسه‌ علامه سخن
• انتخاب دو کتاب «الف دال میم» و «احمد آقا» برای کاتالوگ انگلیسی‌زبان 65 Childrren Authors from IRAN از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، موسسه‌ی نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
• دریافت لوح تقدیر به عنوان پژوهشگر برتر سال 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر
• دریافت لوح معرفی ویژه برای ترجمه‌ی کتاب سفر باور نکردنی ادوارد، از سوی شورای کتاب کودک، اسفند 1389
• دریافت لوح به عنوان پژوهشگر برتر سال 1386 از دانشکده‌ی هنر دانشگاه تربیت مدرس برای رساله‌ دکترای رشته‌ پژوهش هنر با عنوان زیبایی شناسی ادبیات کودک
• دریافت نشان خدمتگزاری در مراسم نکوداشت از سوی مرکز فرهنگی هنری نوجوانان شهر تهران، سال 1386
• دریافت تندیس و لوح برای نگارش کتاب الف، دال، میم، برگزیده به عنوان سومین رمان تکنیکی سال 1386، از سوی نخستین جشنواره‌ی ادبی فردا، تهران، فرهنگسرای دانشجو، شهرداری تهران
• دریافت لوح برای نگارش سه جلد کتاب 101 حکایت اخلاقی، برگزیده در نخستین «جشنواره‌ کتاب برتر» از سوی انجمن فرهنگی ناشران، 1384
• دریافت لوح به مناسبت انتخاب فصلنامه‌ی پژوهشنامه‌ ادبیات کودک و نوجوان به عنوان برترین نشریه‌ سال در حوزه‌ کودک و نوجوان، معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آبان 1381
• دریافت لوح زرین و دیپلم افتخار برای نگارش مقاله‌ «سرانجام بچه ها خدا را باز مي گردانند»، منتشر شده در پژوهشنامه‌ ادبيات كودك و نوجوان شماره‌ 18 پاييز 78، مقاله‌ برگزيده‌ پنجمين جشنواره‌ مطبوعات كودك و نوجوان كانون پرورش فكري در سال 1380
• برگزیده از سوی «جشنواره‌ بزرگ برگزيدگان ادبیات کودک» انجمن نويسندگان كودك و نوجوان، به عنوان منتقد برگزيده‌ ادبيات كودك و نوجوان در دو دهه‌ پس از انقلاب، 1387
• دریافت لوح تقدیر برای نگارش كتاب الف، دال، ميم، در جشنواره‌ انتخاب كتاب سال، مجله‌ سروش نوجوان، 1375
• دریافت لوح تقدیر برای نگارش كتاب يك آسمان خبر در نخستين جشنواره‌ قصه‌هاي قرآني سازمان اوقاف
• دریافت دیپلم افتخار به عنوان مدیر انتشارات شکوفه (واحد کودک انتشارات امیرکبیر) از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در اولین جشنواره‌ کتاب کودک و نوجوان، 1370

فعالیت‌های مدنی

• عضو هیئت موسس انجمن صنفی نویسندگان کودک و نوجوان (1400)
• از بنیان‌گذاران نهاد لاک‌پشت پرنده، نهاد ارزیابی و معرفی کتاب‌های مناسب کودکان و نوجوانان از سال 1390 تا کنون، با مشارکت فصلنامه‌ پژوهشنامه‌ ادبیات کودک و نوجوان و موسسه‌ شهر کتاب
• هفت دوره عضو هيئت مديره انجمن نويسندگان كودك و نوجوان (سال 77 تا89) دو دوره دبير انجمن، سه دوره ریيس هيئت مديره و یک دوره نایب‌رییس
• عضو هيئت موسس انجمن تصويرگران كتاب كودك (تاسيس سال 1382)
• عضو هيئت موسس انجمن نويسندگان كودك و نوجوان (تاسيس 1377)