احمد دهقان

احمد دهقان
زمینهٔ کاری	داستان‌نویسی
زادروز	۱خرداد۱۳۴۵ کرج
پدر و مادر	میرزارضا
محل زندگی	کرج
سبک نوشتاری	ادبیات جنگ
کتاب‌ها	سفر به گرای ۲۷۰درجه، من قاتل پسرتان هستم! و...
مدرک تحصیلی	کارشناسی ارشد

احمد دهقان داستان‌نویسی است در حوزهٔ ادبیات دفاع مقدس که اغلب داستان‌هایش را در زمینهٔ جنگ ایران و عراق می‌نویسد.

* * * * *

احمد دهقان مصداق عملیِ آن جملهٔ معروف است که نویسنده باید خودش را فقط در داستان‌هایش نشان دهد نه در اظهارنظرهایش.
نشر نیستان احمد دهقان را پدیده‌ای در ادبیات داستانی به‌ویژه ادبیات دفاع مقدس معرفی کرد. نویسنده‌ای که کلیشه و احساسات را در نگارشِ داستان‌ کنار گذاشته و برپایهٔ مستندات می‌نویسد. به‌دیگر بیان دهقان یکی از پایه‌گذاران این سبک ادبی و داستان‌نویسیِ دههٔ۷۰به‌بعد است.
به‌گفتهٔ محمدجواد جزینی احمد دهقان نویسندهٔ جنگ است و واقع‌گرا. همواره روایت داستان‌هایش ازلحاظ اجتماعی مربوط به طبقهٔ پابرهنه و زیرمتوسط است.
داستان‌های احمد دهقان محتوای دراماتیکی مقبولی دارد و درخور اقتباس‌های سینمایی است.
رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه نخستین رمان دهقان؛ به‌عنوان یکی از آثار برگزیدهٔ ۲۰سال داستان‌نویسی و برگزیدهٔ ۲۰سال ادبیات پایداری و نیز برگزیدهٔ کتاب سال دفاع مقدس شناخته شد. همچنین در سال۲۰۱۵ بهترین داستان شرقی معرفی شد و به «جایزهٔ سرزمین ناشناخته» دست یافت. این جایزه به آثاری که دارای خلاقیت قوی در سطح علمی و فرهنگی و پایبندی به اصول انسانی باشند، تعلق می‌گیرد. این رمان به زبان‌های انگلیسی، روسی و ایتالیایی ترجمه شد و نخستین رمان ایرانی با موضوع جنگ است که در آمریکا نیز انتشار یافت.
احمد دهقان نویسندهٔ برتر استان البرز در حوزهٔ فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس شناخته شده است.

جوانی‌ها

هنگام انتشار «جشن جنگ»

از میان یادها

آغاز نوشتن

دهقان در دوران جوانی تصادفی کرد که بر اثر آن خانه‌نشین شد. در همین دوره به مطالعهٔ کتاب و به‌خصوص رمان روی آورد. او در عرض یک سال توانست صدوپنجاه رمان بخواند و با دوستان به تحلیل رمان‌ها بنشیند. کم‌کم دست‌به‌قلم برد و نوشتن خاطرات خود را آغاز کرد. همین دست‌نوشته‌ها را دوستانش استقبال کردند و آغازی شد بر نویسندگی‌اش.

ما نسل سوخته نیستیم

هنوز پانزده سالش تمام نشده بود که به جبهه رفت و در عملیات‌ها شرکت کرد. در ابتدای نوجوانی بود و مجبور شد که مرد شود و بزرگ. او خود و هم‌نسلانش را نسل سوخته نمی‌داند؛ بلکه می‌گوید: «من و هم‌نسلانم چیزهایی را دیدیم که خیلی‌ها حسرت دیدن آن‌ها را دارند.»

عبدلِ بچه‌های کارون

احمد خیلی سال پیش یادداشت‌هایی را از یک افسر عراقی به نام عزالدین مانع خوانده بود. عزالدین در یادداشت‌هایش دربارهٔ شخصی ایرانی به نام عبدالرضا خفاشی نوشته بود. دهقان احساس می‌کرد از دلِ این یادداشت‌ها داستانی درمی‌آید. این قصه مدت‌ها در ذهنش بود. وقتی شروع به نوشتن بچه‌های کارون کرد، لزومِ حضورِ عبدالرضا خفاشی را در داستانش احساس کرد.

هم‌نشینی با شخصیت‌های داستانی

دهقان سفر به گرای ۲۷۰‌درجه را زمانی خیلی دوست داشت. آن را مرور می‌کرد و لذت می‌بُرد. کتاب را که باز می‌کرد، شخصیت‌ها برایش زنده می‌شدند و در مهمانی دوستانه‌ای با آن‌ها هم‌نشین و هم‌صحبت می‌شد. در زمانی دیگر نیز همین حس را به مجموعهٔ من قاتل پسرتان هستم پیدا کرد.

نویسندگان جنگ

روزهای جنگ دوران رویایی عمرش بوده است. دوستانی که در آن دوران پیدا کرده بوده، هنوز هم از بهترین دوستانش محسوب می‌شوند. دهقان باور دارد همان کسانی که در آن روزگار پشت سنگرها بودند، تفنگ به دست داشتند و می‌جنگیدند؛ اکنون قلم به دست گرفته‌اند و نویسندهٔ جنگ شده‌اند مثل خودش. همان‌طورکه طبق یک مَثل معروف «جنگ فرماندهان خودش را پیدا می‌کند» یعنی از میان سربازان بی‌تجربه که طی جنگ تجربه کسب می‌کنند و به فرماندهان نظامی تبدیل می‌شوند، جنگ نویسندگان خودش را نیز از بین همین سربازان و رزمندگان پیدا خواهد کرد.

زندگی و یادگار

سال‌شمار زندگی

• ۱۳۴۵ تولد، اول خرداد، کرج
• ۱۳۶۰ اعزام به جبهه
• ۱۳۶۸ آغاز تحصیل در دانشگاه در رشتهٔ مهندسی برق
• ۱۳۷۲ شروع داستان‌نویسی در زمینهٔ جنگ.
• ۱۳۷۵ انتشار نخستین رمان به نام سفر به گرای ۲۷۰درجه
• ۱۳۷۷ انتخاب رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه به‌عنوان اثر برگزیدهٔ ۲۰سال داستان‌نویسی.

گریزی بر زندگی

احمد دهقان در خانواده‌ای یزدی ساکن کرج چشم به دنیا باز کرد. در نوجوانی به جبهه رفت، نزدیک به هشت سال جنگید و در عملیات‌های بزرگ شرکت کرد.
دهقان تحصیل در دانشگاه را سال۱۳۶۸ با رشتهٔ مهندسی برق آغاز کرد. مدتی نیز رشتهٔ علوم‌اجتماعی را ادامه داد و سرانجام کارشناسی ارشد را در رشتهٔ مردم‌شناسی دریافت کرد. وی از سال۱۳۷۲ داستان‌نویس حوزه جنگ شد.

فعالیت‌ها

دبیری مجموعه‌کتاب‌های «بچه‌های ایران» به‌عهدهٔ احمد دهقان است.
او مدیر کارگاه قصه و رمان حوزهٔ هنری است.
وی به‌عنوان کارشناس ادبی در دفتر ادبیات‌وهنر مقاومت و مرکز آفرینش‌های ادبیِ حوزهٔ هنری فعالیت می‌کند.
دهقان نمایندهٔ هیئت علمی در بخش مستندنگاری نهمین دورهٔ جایزه ادبی جلال آل‌احمد بوده است.

آگهی آیین چهل قلم

تجلیل از احمد دهقان در مراسم «آیین چهل قلم»

یادمان و بزرگداشت‌ها

در دانشگاه گوته فرانکفورت آلمان نشستی پیرامون موضوع نقدِ نسخهٔ انگلیسی من قاتل پسرتان هستم با حضور نویسنده برگزار شد.
دهقان با دعوت دانشگاه سواس به لندن رفت و به معرفی ادبیات دفاع مقدس برای حاضران پرداخت.
در مراسم «آیین چهل قلم» در استان البرز از احمد دهقان تجلیل شد و تمبر یادبود نمادینی از او به‌پاس یک‌ربع‌قرن داستان‌نویسی‌اش نقش زده‌اند.

از نگاه دیگران

میکله مارلی، مترجم ایتالیایی رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه

داستان‌نویس وقتی موفق می‌شود که در رمان حضور دارد، بدون اینکه به چشم بیاید. دهقان در رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه با اینکه داستانی را که خواسته نقل نکرده؛ اما نوعی اتوبیوگرافیک است.

محمدجواد جزینی، نویسنده، مدرس و منتقد

« احمد دهقان نویسندهٔ مهمی در عرصهٔ ادبیات جنگ است و این اهمیت به‌دلیل جایزه‌هایی که او گرفته، نیست. اهمیت نوشته‌های دهقان به نوع کار و کیفیت کارش برمی‌گردد. »

داوود امیریان، نویسنده

احمد دهقان را به‌شدت دوست دارم و از سال۱۳۶۹ تا به امروز رفاقت داریم. وقتی آثار او را می‌خوانم حس شادمانه‌ام مانند وقتی است که خودم درحال‌نوشتن هستم. احمد خلاف من و سایر دوستانش کار نوشتن را بسیار جدی گرفت. ما شوروهیجان داشتیم و حتی وقت تلف می‌کردیم؛ ولی او به‌سرعت راهش را پیدا کرد و روش‌های منحصربه‌فردی را برای نوشتن کشف کرد.
احمد طنز شیرینی در نوشتن از دفاع مقدس دارد. برخی بر این باورند که اساساً دربارهٔ جنگ نباید طنز نوشت؛ ولی طنز در آثار دهقان مانند زعفرانی است که پلو را خوش‌بو و معطّر می‌کند.

علیرضا بهرامی، شاعر و منتقد

نگاه دهقان به جنگ کاملاً جهان‌شمول و ترجمه‌پذیر است. او به استانداردهای جهانی نوشتن دربارهٔ جنگ نزدیک شده و حتی می‌شود. اگر اسامی را از داستان‌هایش حذف کنیم، می‌توان آن‌ها را بسیار نزدیک به داستان‌های استاندارد جهانی که دربارهٔ جنگ نوشته‌شده‌، دید.

خودش را چنین می‌شناسد

من نویسندهٔ جنگ بوده و هستم. سوژه‌های بسیاری از اتفاقات غیرجنگی هم دارم و همیشه خواسته‌ام کار غیرجنگ هم بنویسم؛ ولی هرگز نتوانسته‌ام.
علاقه‌‌ام در نوشتن داستان مربوط به دوران جنگ و کمی پس از جنگ است. دوست دارم به لحظات بحرانی جنگ بپردازم. آنجا که آدم‌های جنگ تصمیم گرفته‌اند که چگونه باشند، چطور باشند و کجا بروند. لحظاتی بحرانی که پیچ تاریخی زندگی این آدم‌هاست و برای من مهم و تعیین‌کننده است.

دهقان پرنده و تانک را می‌گوید: یکی از آثاری که خیلی دوست دارم و هر بار از مطالعه‌اش لذت برده‌ام همان پرنده و تانک بود که بعدها در مقاطع مختلف به آن رجوع می‌کردم و با هر بار مطالعهٔ این کتاب، احساس خوب و عجیبی در من زنده می‌شد. فکر می‌کنم پرنده و تانک طولانی‌ترین و بیشترین لذت را در من به‌جا گذاشت. شاید این اثر بازتاب حس‌وحال خودم در جنگ باشد، ضمن‌ اینکه شخصیت محوری این اثر قهرمانی بود زابلی و فضای بومی آن منطقه را توصیف می‌کرد. در قعر فقر، غنایی در سلوکش بود که انسان را مجذوب می‌کرد. حضورش در جنگ عاشقانه بود. صحنه‌هایی که در این اثر شکل گرفت و آن دنیایی که ساخته بودم و آن لحظاتی که با تخیل خلق شد، برای من بسیار شیرین بود.

تفسیر خود از آثارش

من در قصه‌هایم به سراغ آدم‌های کوچه‌وبازاری رفتم که در جنگ بودند و از زندگی پس از جنگ و مشکلات این آدم‌ها که در جایی مطرح نشده است، نوشته‌ام. قصه‌هایم خطی از واقعیت گرفته‌اند؛ ولی در کنار آن، قصهٔ خودم را گفته‌ام.
دهقان دربارهٔ رمان بچه‌های کارون می‌گوید:

« دوست داشتم داستانی را بنویسم که روزهای ملی کشور را روایت می‌ کند. دوست داشتم بچه‌های کشورم متوجه شوند که غرور ملی چیست و روزهایی در این کشور بوده که همه دست‌به‌دست‌هم داده بودند تا کشور را حفظ کنند. بچه‌های کارون روایت آزادی شهری است و سه نوجوانی که هم‌سن‌و‌سال نوجوانان امروزند. نوجوان‌های آن روزگار در جبهه‌ها کارهایی را انجام دادند که خیلی بزرگ‌تر از حدواندازه و سن آن‌ها بود. »

دهقان سفر به گرای ۲۷۰درجه را چنین توصیف می‌کند:

« جنگ‌های زیادی در دنیا اتفاق افتاده و هر نویسنده‌ای علاقه دارد دربارهٔ آن‌ها بنویسد؛ چراکه تمام فضای ذهنی‌اش را می‌تواند در یک داستان جنگ پیاده کند. بنا به تجربه‌ای که در جنگ داشتم و آثاری که در ادبیاتمان خوانده بودم، تصمیم گرفتم به نوشتن داستانی واقعی دربارهٔ جنگ. یعنی آنچه اتفاق افتاده است با نگاهی انسانی به‌دور از حاشیه، شعاردادن و اغراق. نوشتن این رمان حدود یک‌سال‌ونیم زمان بُرد و هنگامی که به‌پایان رسید احساس کردم توانستم روزنه‌ای کوچک از جنگ را به‌تصویر کشم. به‌نظرم هر اثری که در خصوص جنگ به‌چاپ می‌رسد، روزنه است و این روزنه‌ها می‌توانند در نهایت قسمتی از جنگ را نشان دهند. اصلاً جامعه‌شناسی ادبیات بعد از سال‌ها روی این آثار تحقیق می‌کند تا جامعه آن لحظهٔ ایران و افکار آدم‌هایی را که در آن جنگ بودند، پیدا کند. در این کتاب همهٔ آرزویم این بود که بتوانم واقعیت جنگ را نشان دهم و خواننده صحنه‌ها را تصنعی حس نکند، بتواند با قهرمان داستان همراه شده و با او زندگی کند. ادبیات کارش این نیست که فریاد بزند، بلکه باید دیگران را به فکر وادارد. فکر می‌کنم نوشتن دربارهٔ جنگ افتخاری باشد که نصیب ما شده است تا از این طریق بتوانیم صدایمان را به همه‌جای دنیا برسانیم. »

دهقان و نگاهش به دیگران

محمدرضا بایرامی

یکی از نویسندگان تأثیرگذار فعلی ایران است. مهم‌ترین مشخصهٔ او ثابت‌قدم‌بودن در نوشتن و طی‌کردن راهی است که از ابتدا آغاز کرد. او در دو حیطهٔ رمان جنگ و رمان غیرِجنگِ روستایی حضور یافت و به‌جای دیگری هم سرک نکشید. مضمون‌گرایی در آثار بایرامی بسیار پررنگ است. بایرامی داستانش را در سطح خاصی نمی‌نویسد، بلکه آن را عمق می‌دهد و چندلایه می‌کند، به همین دلیل جملات حکمت‌آمیز در داستان‌های بایرامی زیاد است.

ارنست همینگوی

همهٔ ما دوستش داریم و آثارش را خوانده‌ایم. همینگوی برای اینکه بتواند اثر خوبی دربارهٔ جنگ بنویسد، به آفریقا سفر می‌کند، شکار می‌کند، بوکس بازی می‌کند تا تجربهٔ جنگ پیدا کند و بتواند داستانی به‌خوبی وداع با اسلحه خلق کند.

اورهان پاموک

این نویسندهٔ ترکی، نمایندهٔ روح فرهنگ کشور ترکیه در جهان است. پاموک وقتی از استانبول می‌نویسد، طوری می‌نویسد که من هم بتوانم از اینجا حسش کنم.

ریموند کارور

ما در آمریکا شاهد بودیم که در دوره‌ای، ریموند کارور به‌عنوان نویسندهٔ درجه‌دو برای مخاطبان مطرح شد و در ادامه همه شروع کردند به تقلید از او. کارور آپارتمانی می‌نوشت و طبیعی بود کسانی که تجربهٔ زیستی کمتری داشتند برایشان این‌طور نوشتن راحت‌تر بود؛ غافل از اینکه آن‌ها فکر می‌کردند هرچیز زندگی آپارتمانی می‌تواند داستان به حساب آید، در حالی که کارور اصلاً این‌گونه به نوشتن نگاه نمی‌کرد.

پیش‌گفتار در وصف باقری

احمد دهقان در پیش‌گفتار «یادداشت‌ها: مجموعه یادداشت‌های شهید حسن باقری» چنین می‌نویسد:

« یادداشت‌های روزشمار شهیدحسن باقری که در پایان فعالیت روزانه نوشته شده‌اند، قبلاً در کتاب روزنوشت به‌چاپ رسید. ازسوی‌دیگر حسن باقری، در جلسات و مذاکرات فراوانی شرکت داشته که در آن‌ها سیر آیندهٔ جنگ مشخص می‌شده است. او به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران تفکر و استراتژی «نوعی دیگر جنگیدن» در دفاع مقدس قسمت‌هایی از نظرات خود و بحث‌ها را یادداشت کرده است. این بحث‌ها و جلسات عمدتاً با افراد تأثیرگذار در آن دوران بوده است. همچنین سیر تشکیل سازمان رزم سپاه پاسداران در یادداشت‌های وی مشخص است... . »

خلقیات

خنده‌رو و کم‌حرف است و در ضمن تندمزاح است و صریح انتقاد می‌کند.

بررسیِ سفرها

سفری برای نوشتن

احمد دهقان برای نوشتن رمان پرسه در خاک غریبه به کردستان عراق سفر کرد و داستان عده‌ای مهاجر را نوشت.

تور معرفی رمان

احمد دهقان به‌همراه میکله مارلی، مترجم رمانش و افشین شحنه‌تبار، مدیر انتشارات «شمع و مه» برای معرفی رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه در روزهای پایانی آبان به ایتالیا سفر کردند. این نشست‌ها در شهرهای ونیز، پادوا، بولونیا، رم، میلان و تورین برگزار شد.

استاد احمد دهقان و شاگردانش در کارگاه دورهٔ پیشرفتهٔ رمان در بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان

علت شهرت

دهقان داستان‌های زیادی در باب جنگ ایران و عراق نوشته است. داستان‌های او خیالی و کلیشه‌ای نیست؛ بلکه حقیقتی را که در جنگ دیده و حس کرده برای مخاطبش بازگو می‌کند. هنر داستان‌نویسی دهقان در این است که مخاطب، لحن انتقادی نسبت به ماهیت جنگ را نه از زبان نویسنده بلکه از دیدگاه شخصیت‌های داستان متوجه می‌شود و دچار ملال و کسالت نمی‌شود.

اقتباس از من قاتل پسرتان هستم

مازیار میری، نویسنده و کارگردان سینما، فیلم پاداش سکوت را بر اساس داستان کوتاه من قاتل پسرتان هستم از مجموعه‌داستانی با همین نام ساخت.

کتاب‌باز و دهقان

احمد دهقان در برنامهٔ کتاب‌باز که از شبکهٔ نسیم پخش می‌شود حضور پیدا کرده است.

سروصدایی که خم به ابروی دهقان نیاورد!

پس از انتشار داستان من قاتل پسرتان هستم، وقتی مازیار میری تصمیم گرفت تا براساس این داستان فیلم «پاداش سکوت» را بسازد، عده‌ای دادوفریاد به‌راه انداختند و به وزیر وقت ارشاد نامه نوشتند و تهدید کردند که اگر این فیلم ساخته شود، کفن‌پوش به خیابان می‌آیند و مقابل ساختمان ارشاد تحصن می‌کنند. این واکنش‌ها به آن دلیل بود که برخی این داستان را غیرواقعی می‌پنداشتند و آن را مغایر با ارزش‌های جنگ تحمیلی قلمداد می‌کردند و احمد دهقان را به ضدّیت با ارزش‌های دفاع مقدس متهم می‌کردند. البته وقتی در سالن سینما فلسطین سردار مرتضی قربانی اظهار کرد که در جنگ ما چنین واقعه‌ای رخ داده است، آن‌ها از مواضع خود دست برداشتند.

کارنامه این سال‌های حضور

فهرست آثار

1. ستاره‌های شلمچه، ۱۳۶۹
2. روزهای آخر، ۱۳۷۱، با ۱۹۷ صفحه، دارای چهار فصل: «بیت‌المقدس هفت»، «و...»، «غدیر» و «عکس‌ها» و همراه‌با تصاویری از روزهای آخر جنگ و پذیرفتن قطع‌نامهٔ پایان جنگ
3. سفر به گرای ۲۷۰درجه، ۱۳۷۵ در ۲۴۰ صفحه
4. هجوم، ۱۳۷۸
5. ناگفته‌های جنگ: خاطرات سپهبدشهید علی صیاد شیرازی، ۱۳۷۸، با ۳۵۸ صفحه
6. من قاتل پسرتان هستم، ۱۳۸۳، در ۱۱۲ صفحه، مجموعه‌داستان: مسافر(۱۳۸۳)، بلدرچین(۱۳۸۲)، زندگی سگی(۱۳۸۲)، تمبر(۱۳۸۷)، بلیت(۱۳۷۷)، پری دریایی(۱۳۸۱)، من قاتل پسرتان هستم(۱۳۷۸)، بازگشت(۱۳۸۰)، بن‌بست(۱۳۸۳) و پیش‌کشی(۱۳۸۳)
7. سال بازگشت، ۱۳۸۳، در ۱۱فصل و ۱۶۸صفحه، براساس زندگی [شهید] محمدحسن نظرنژاد
8. گُردان چهارنفره، ۱۳۸۳، با ۱۰۸ صفحه
9. آزادی خرمشهر، ۱۳۸۶، در ۳۸ صفحه، این اثر بخشی از کتاب ناگفته‌های جنگ
10. پل چوبی: خاطرات سردار شهید احمد امینی، ۱۳۸۷، در ۲۷۶ صفحه، براساس زندگی و خاطرات فرماندهٔ گردان۴۱۰ خاتم‌الأنبیا لشکر ۴۱ثارالله
11. دشت‌بان، ۱۳۸۸، در ۲۴۶ صفحه
12. پرسه در خاک غریبه، ۱۳۸۸، با ۲۴۲ صفحه
13. پرنده و تانک، ۱۳۸۸، با ۱۸۳ صفحه، براساس زندگی [شهید] میرقاسم میرحسینی
14. همسفر، ۱۳۸۸، با ۱۴۸ صفحه، براساس خاطرات [شهید] حمید قلنبر
15. نگین هامون، ۱۳۸۹، در ۱۹۳ صفحه، بازنویسی کتاب پرنده و تانک
16. گزارش روزانهٔ جنگ (دورهٔ پنج‌جلدی)، ۱۳۸۹، در ۲۷۸۲ صفحه، حاوی گزارش‌های از شهریور۱۳۵۹ تا پایان سال۱۳۶۱ که باقری نوشته و به ۳۰ مقام بلندپایهٔ کشور فرستاده بود.
17. دکتر چمران، ۱۳۹۱، در ۹۶ صفحه
18. بچه‌های کاروان، ۱۳۹۲، در ۲۴۰ صفحه
19. یادداشت‌ها: مجموعه یادداشت‌های شهید حسن باقری، ۱۳۹۴، در ۵۶۸ صفحه
20. جشن جنگ، ۱۳۹۷، در ۱۱۲صفحه، مجموعه‌داستان: «جشن جنگ»، تانک‌چی‌ها، رفیق، قربانی، بوی کافور و گلاب، آخرین زمستان جنگ، نشانه، بی‌مروت، تک‌تیرانداز و فراموشی.
21. بچه‌های ایران، انتشارات سورهٔ مهر، مجموعه‌داستان: بچه‌های تپهٔ سوم براساس خاطرات سید حمیدرضا طالقانی، بچه‌های عملیات کرکوک براساس خاطرات یحیی نیازی، بچه‌های کوهستان براساس خاطرات سیدرضا موسوی و بچه‌های آوه‌زین براساس خاطرات فرنگیس حیدرپور.
22. مأموریت تمام
23. لحظه‌های اضطراب
24. بچه‌های تپه سوم
25. بچه‌های عملیات کرکوک
26. بچه‌های کوهستان
27. بچه‌های آوه‌زین
28. خاک و خاطره (کتاب آموزشی)

سبک، لحن و ویژگی آثار

احمد دهقان در جنگ حضور داشته و همهٔ وقایع جنگ را از نزدیک دیده؛ تلخی‌ها، شیرینی‌ها، غم‌ها و شادی‌های آن را لمس کرده است. بنابراین آنچه او می‌نویسد، بسیار به واقعیت نزدیک است و تخیل سهم کمی در آن دارد. امیل زولا اظهار می‌کند که نویسنده باید تخیل را کنار بگذارد و از واقعیت‌ها سخن بگوید. نوشته‌های دهقان نیز بسیار به واقعیت نزدیک است؛ مثلاً احمد دهقان موضوع ترس در بین رزمندگان را بیان کرد، در صورتی که تا اواسط دههٔ۷۰ نوشتن دربارهٔ ترس کمتر دیده می‌شد. نمونه‌ای از بیان ترس:

« رسول دست بر زمین می‌گذارد تا بلند شود، دستش مثل تمام عضلاتش منقبض شده، می‌لرزد؛ عین‌هو کسی که تب و لرز داشته... فکّ رسول قفل شده. »

احمد دهقان مفاهیم تلخ و دردناک جنگ را در آثارش نمایان می‌کند و رگه‌های ناتورالیسم را به داستان‌هایش تزریق می‌کند. البته اصل دین‌گریزی که یکی از ارکان مکتب ناتورالیسم غربی است در داستان‌های او مشاهده نمی‌شود. این امر همسو با موازین اعتقادی دفاع مقدس ۸ساله است.
او در رمان پرسه در خاک غریبه خیلی بیشتر از رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه به بیان زندگی سخت رزمندگان و جامعهٔ بحران‌زدهٔ جبهه می‌پردازد. وجود این‌گونه واقع‌نگری‌های زیاد موجب شده تا برخی تحلیل‌گران آثار او را ضدّجنگ قلمداد کنند. البته برخی تحلیل‌گران هم بر این باورند که آثار احمد دهقان در دستهٔ داستان‌های ناتورالیستِ دفاع مقدس قرار می‌گیرد.

جوایز

• بیست سال ادبیات داستانی وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی
• بیست سال ادبیات پایداری
• چهارمین دورهٔ انتخاب کتاب سال دفاع مقدس
• کتاب سال شهید غنی‌پور در بخش کتاب نوجوان در سال۱۳۸۹ برای کتاب دشتبان
• سرزمین ناشناخته (ترااینکاگنیتا)

افتخارات

پال اسپراکمن، نایب رییس مرکز مطالعات دانشگاهی خاورمیانه در دانشگاه راتجرز نیوجرسی آمریکا، رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه را به‌زبان انگلیسی برگردانده است. همچنین این رمان توسط الکساندر اندریوشکین به‌زبان روسی ترجمه و در روسیه منتشر شده است. میکله مارلی نیز این رمان را به‌زبان ایتالیایی ترجمه کرد. این کتاب اکنون در دانشگاه هاروارد (کتاب‌خانهٔ دانشگاه هاروارد) M A، کتاب‌خانهٔ کنگرهٔ واشینگتن دی‌سی، کتاب‌خانهٔ UCLA لس‌آنجلس، دانشگاه برکلی کالیفرنیا، دانشگاه ماریلند (دانشکدهٔ پارک کالج) و دانشگاه ورمونت (کتاب‌خانهٔ بیلی‌هوو برلینگتن) دردسترس است.
من قاتل پسرتان هستم را کارولین کراسکری، مترجم آمریکایی‌تبار و شرق‌شناس و محقق دانشگاه یوسی‌ال آمریکا، به‌زبان انگلیسی برگردانده است. این رمان به‌زبان‌های فرانسوی و آلمانی هم ترجمه شده است.
رمان پرسه در خاک غریبه به‌زبان انگلیسی ترجمه شده است.
رمان بچه‌های کارون از سوی انتشارات سورهٔ مهر در بیست‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران حضور یافته است.

منبع‌شناسی (منابعی که دربارهٔ آثار دهقان نوشته‌اند)

• «نقد و نظر: نقدی بر سفر به گرای ۲۷۰درجه، نوشتهٔ احمد دهقان» به‌قلمِ کامران پارسی‌نژاد، مجلهٔ ادبیات داستانی، تابستان۱۳۷۶، شمارهٔ۴۳

بهترین داستان شرقی در سال۲۰۱۵

نگاهی بر سفر به گرای ۲۷۰درجه

این رمان تأثیرات بسیاری بر جریان ادبی ایران داشته است. رزمندهٔ جوانی به نام ناصر راوی داستان است که چندین بار در جبهه حضور پیدا می‌کند. او در زمان امتحانات مدرسه، درس را رها می‌کند و به‌همراه دوستش به منطقهٔ جنگی جنوب می‌روند. ناصر در عملیاتی مهم شرکت می‌کند و مجروح می‌شود و به شهر خود بازمی‌گردد. بعد از مدتی نامه‌ای از طرف یکی از دوستان برایش می‌آید و او عازم جبهه می‌شود.
مائوریتسیو پیستوزو، استاد ادبیات فارسی دانشگاه بلونیا، این رمان را فصل مهمی از تاریخ معاصر ایران و جنگ ایران و عراق می‌داند و خواندنش را به دانشجویان و مردم توصیه می‌کند.
فائزه مردانی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بلونیا، می‌گوید: «نویسندهٔ این رمان از تجربهٔ جنگی خودش استفاده کرده تا رمان مهمی دربارهٔ تاریخ معاصر ایران بنویسد؛ همان‌طور که پریمو لوی از تجربهٔ اسارت خودش استفاده کرد و آیا این یک انسان است را نوشت. اینکه نویسندهٔ رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه در نشست ما حضور دارد، نه به‌عنوان نویسنده بلکه به‌عنوان بازمانده از جنگ ارزشمند است.»
از دیدگاه لیا کوارتاپله، نمایندهٔ مجلس نمایندگان ایتالیا، در این کتاب نزدیکی بسیاری بین جنگ و زندگی عادی دیده می‌شود که شگفت‌انگیزاست و صدای نویسنده به‌عنوان شاهد عینی در این رمان اهمیت دارد.
میکله مارلی در کتاب ایران انقلابی نوشتهٔ مایکل آکسفورثی که یک فصل از آن به جنگ ایران و عراق اخصاص دارد و دربارهٔ رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه مفصل نوشته است، با این رمان آشنا شد. به ایران آمد، رمان را خرید و به زبان ایتالیایی ترجمه کرد. او دربارهٔ سفر به گرای ۲۷۰درجه می‌گوید: «سفر به گرای ۲۷۰درجه از «در جبهه غرب خبری نیست» و «وداع با اسلحه» اصلاً چیزی کم ندارد. به نظرم یکی از شاهکارهای ادبیات جنگی معاصر است.»
سیمونه کریستوفرتی، استاد ادیان دانشگاه ونیز، سفر به گرای ۲۷۰درجه را رمانی انسانی تلقی می‌کند و وجه مشخص آن را نگاه انسانی می‌داند.

مختصر بحثی درباب «پرسه در خاک غریبه»

محمدجواد جزینی اظهار می‌کند:

این رمان از نوع رمان‌های تلویحی است. این نوع داستان‌ها اندیشه‌ای را لابه‌لای متن پنهان می‌کنند. احمد دهقان سعی می‌کند تا محتوای قصه را در لایه‌های پنهان‌تر بگوید. همچنین این رمان دارای الگوی سفر است. در این الگو کسانی از یک نقطه به نقطهٔ دیگر سفر می‌کنند. در کتابِ آقای دهقان هم گروهی رزمنده قصد دارند به جایی بروند. فصل ششم این کتاب از ویژگی گروتسک ادبی برخوردار است؛ یعنی مخاطب در یک زمان در موقعیت‌های متفاوتِ ترس، شادی و گریه قرار می‌گیرد.

بر «گردان چهار نفره» بنگریم

این رمان برای نوجوانان است و داستان چهار نوجوان را روایت می‌کند که برای شناسایی قرارگاه عراقی‌ها تا قلب دشمن پیش می‌روند. آن‌ها در شب شناسایی با لحظات سخت و نفس‌گیری روبه‌رو می‌شوند. سبک این رمان رئال و پر از اتفاقات جذاب است و توصیف‌های بدیعی از صحنهٔ نبرد و ایثار رزمندگان ایرانی ارائه می‌کند.

«بچه‌های کارون» چطور است؟!

شخصیت اصلی در این رمان پسر نوجوانی است که در منطقهٔ خرمشهر با کمک رزمندگان دیگر برای آزادسازی شهر تلاش می‌کند. این نوجوان در کنار همهٔ تلاش‌ها شیطنت‌های خاص سنِ خود را دارد و عاشق مادرش است. او یکی از ماندگارترین و جذاب‌ترین چهره‌های ادبی نوجوان در ادبیات ایران است.

انتشاراتی که کتاب‌های دهقان را نشر داده‌اند

انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، سورهٔ مهر، افق، کنگرهٔ بزرگ‌داشت سرداران شهید و ۲۳هزار شهید استان خراسان سخن‌گستر، لشکر ۴۱ثارالله، نیستان، مرکز نشر آثار [شهید] حسن باقری و مدرسه.

تعداد چاپ‌ها و تجدیدچاپ‌های کتاب‌ها

رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه توسط انتشارات سورهٔ مهر به چاپ هفدهم رسیده است. سورهٔ مهر نسخهٔ الکترونیک این داستان را نیز منتشر کرد. نسخهٔ ترجمهٔ انگلیسی نیز در سایت آمازون قرار دارد. همچنین کتاب صوتی سفر به گرای ۲۷۰درجه با صدای احمد دهقان در اختیار خوانندگان است.
رمان پرسه در خاک غریبه که نخستین چاپش در سال۱۳۸۸ بود، برای چاپ مجدد با موانعی از جانب ادارهٔ کتاب و برخی گروه‌های فعال در حوزهٔ ادبیات دفاع مقدس روبه‌رو شد. در سال۱۳۹۳ پس از پنج سال این کتاب توسط نشر نیستان فرصت تجدید چاپ پیدا کرد.
«ناگفته‌های جنگ» به خاطرات سپهبدشهید علی صیاد شیرازی می‌پردازد و توسط سورهٔ مهر به چاپ هفدهم رسیده است.
«گردان چهارنفره» را سورهٔ مهر از سال۱۳۸۳تا۱۳۹۱، به چاپ نهم رساند و برای دهمین بار انتشارات نیستان در سال۱۳۹۶ آن را چاپ کرد.

منابع

• «گفت‌وگو با احمد دهقان: شیرین‌ترین لحظات زندگی من». روزنامهٔ ایران، ش. ۳۵۳۸ (۱۳۸۵). 
• «احمد دهقان». ماهنامهٔ ادبیات و داستان، ویژهٔ نهمین دورهٔ جایزهٔ ادبی جلال آل‌احمد (تهران)، ۱۳۹۵. 
• شکری‌پور، مختار. «گفت‌وگو با احمد دهقان دربارهٔ پاداش سکوت و داستان من قاتل پسرتان هستم». مجلهٔ نقد سینما، ش. ۵۷و۵۸ (۱۳۸۷). 
• خادمی کولایی، مهدی و نسیم حسن‌پور ایلاتی. «بررسی جلوه‌های ناتورالیسم در ادبیات داستانی جنگ». نشریّهٔ ادبیّات پایداری (کرمان) ۱۰، ش. ۱۸ (۱۳۹۷). 
• «نقد رمان در دانشگاه بلونیا». روزنامهٔ دنیای اقتصاد، ش. ۴۷۵۷ (۱۳۹۸). 

پیوند به بیرون

1. «با احمد دهقان آشنا شویم.». بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، ۲۴خرداد۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۵تیر۱۳۹۸. 
2. «پیشروی برای سیراب‌کردن عطش ترجمه‌خوان‌ها». خبرگزاری مهر، ۳فروردین ۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۶فروردین۱۳۹۸. 
3. «۵ کتاب از احمد دهقان منتشر شد.». خبرگزاری ایسنا، ۱۱اسفند۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۶فروردین۱۳۹۸. 
4. «حرف‌های متفاوت دربارهٔ احمد دهقان». خبرگزاری ایسنا، ۲۲شهریور۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۱فروردین۱۳۹۸. 
5. «از «نام‌آورد تا «ضد»». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزهٔ هنری، ۲۳فروردین۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۵تیر۱۳۹۸. 
6. «هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم نویسنده شوم.». خبرگزاری مهر، ۸مهر۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۱فروردین۱۳۹۸. 
7. «ادبیات احمد دهقان کاملاً جهان‌شمول و ترجمه‌پذیر است». خبرگزاری مهر، ۲۰آذر۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۱فروردین۱۳۹۸. 
8. «سفر به گرای ۲۷۰درجه مسافر ایتالیا شد». خبرگزاری ایسنا، ۲اردیبهشت۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۱فروردین۱۳۹۸. 
9. «خاطره احمد دهقان از جانباز کمربندفروش». خبرگزاری مهر، ۳مهر۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
10. «تا زمانی که بتوانم از جنگ می‌نویسم». خبرگزاری مهر، ۳خرداد۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
11. «آیین تکریم ربع‌قرن نویسندگی احمد دهقان». وبلاگ اداره کتاب‌خانه‌های شهرستان فردیس، ۱۳بهمن۱۳۹۷. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
12. «کتاب‌های بچه‌های ایران به نمایشگاه کتاب می‌آیند». خبرگزاری مهر، ۱۳اردیبهشت۱۳۹۵. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
13. «اختصاصی مهر». خبرگزاری مهر، ۱۳اردیبهشت۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
14. حمید نورشمسی. «احمد دهقان در دانشگاه سواس لندن». خبرگزاری مهر، ۳۰شهریور۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
15. حمید نورشمسی. «روایت مترجم ایتالیایی از سفر به گرای ۲۷۰درجه». خبرگزاری مهر، ۱۵اسفند۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
16. «برندهٔ ۲۰سال داستان‌نویسی». مؤسسهٔ شهید حسن باقری. بازبینی‌شده در ۱۶تیر۱۳۹۸. 
17. حمید نورشمسی. «نشست بررسی آثار احمد دهقان». خبرگزاری مهر، ۱مهر۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
18. حمید نورشمسی. «همان نویسندهٔ من قاتل پسرتان هستم می‌مانم». خبرگزاری مهر، ۱۸اسفند۱۳۹۷. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
19. «زبان جنگ بین‌المللی است». خبرگزاری مهر، ۲۸آبان۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
20. «رونمایی از رمان سنگ سلام». خبرگزاری مهر، ۲۷مهر۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
21. حمید نورشمسی. «مصائب ترجمهٔ ادبیات بی‌سبک». خبرگزاری مهر، ۱۳شهریور۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
22. «فرجام تلخ نویسنده‌سازی در ایران». خبرگزاری مهر، ۲۷اسفند۱۳۹۷. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
23. «بحث سه نویسنده دربارهٔ ادبیات ضدّجنگ». خبرگزاری ایسنا، ۲۱دی۱۳۹۵. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
24. «رمانِ احمد دهقان در دانشگاه ایتالیا». خبرگزاری ایسنا، ۲۹آبان۱۳۹۸. بازبینی‌شده در ۲۵فروردین۱۳۹۹ (۱۳آوریل۲۰۲۰). 
25. «معرفی گرای ۲۷۰درجه به ایتالیایی‌ها». خبرگزاری ایبنا، ۲۵آبان۱۳۹۸. بازبینی‌شده در ۲۵فروردین۱۳۹۹ (۱۳آوریل۲۰۲۰). 
26. فاطمه حامدی‌خواه. «احمد دهقان به کتاب‌باز می‌آید». خبرگزاری مهر، ۵مهر۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
27. «انگیزهٔ یک آمریکایی برای ترجمهٔ کتاب‌های دفاع مقدس». خبرگزاری مهر، ۶مهر۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
28. «انتشار پرسه در خاک غریبه احمد دهقان برای انگلیسی‌زبان‌ها». جوان آن‌لاین (سایت روزنامهٔ جوان)، ۲۷اردیبهشت۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
29. «دیدارِ دهقان با نمایندهٔ مجلس ایتالیا». خبرگزاری مهر، ۳۰آبان۱۳۹۸. بازبینی‌شده در ۲۵فروردین۱۳۹۹ (۱۳آوریل۲۰۲۰). 
30. «گفت‌وگو با مترجم ایتالیایی». تارنمای روزنامهٔ همشهری، ۲دی۱۳۹۸. بازبینی‌شده در ۲۵فروردین۱۳۹۹ (۱۳آوریل۲۰۲۰). 
31. «حرف‌های متفاوت دربارهٔ احمد دهقان». خبرگزاری ایسنا، ۲۲شهریور۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
32. «سفر به گرای ۲۷۰درجه به چاپ هفدهم رسیده است». خبرگزاری مهر، ۲۷خرداد۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
33. «نسخهٔ الکترونیک سفر به گرای ۲۷۰درجه عرضه می‌شود». خبرگزاری مهر، ۱۰شهریور۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
34. «کتاب صوتی سفر به گرای ۲۷۰درجه». خبرگزاری ایسنا، ۸مهر۱۳۹۷. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸. 
35. «تجدید چاپ پرسه در خاک غریبه احمد دهقان پس از ۵ سال». خبرگزاری مهر، ۷اردیبهشت۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۱۵فروردین۱۳۹۸.