فاطمه راکعی

فاطمه راکعی
شعرخوانی در مراسم اختتامهٔ هفتمین جشنوارهٔ یاد و یادگار- خمین
زمینهٔ کاری	شعر، نویسندگی و سیاست‌مداری
زادروز	۱۳۳۳ زنجان
محل زندگی	تهران
پیشه	استاد دانشگاه، نماینده سابق در مجلس ششم شورای اسلامی عضو جبهه مشارکت ایران اسلامی
کتاب‌ها	سفر سوختن، آواز گل سنگ، آوا و معنا در شعر نیما و...
فرزندان	امیرحسین شهرتاش
مدرک تحصیلی	دکترای زبان‌شناسی
دلیل سرشناسی	فعالیت سیاسی

آیین بزرگداشت فاطمه راکعی

فاطمه راکعی شاعر، محقق، مترجم در سال ۱۳۳۳در زنجان متولد شد. تا پایان دورهٔ ابتدایی را در زادگاهش سپری کرد و بعد از آن در تهران به ادامه تحصیل پرداخت. وی دارای لیسانس مترجمی زبان، فوق‌لیسانس و دکترای زبان‌شناسی است.

فاطمه راکعی را بسیاری از شعردوستان و مخاطبان شعر می‌شناسند. او از جمله زنان شاعری است که در فعالیت‌های اجرایی هم مشارکت داشته است. حضور او بر کرسی مجلس ششم شورای اسلامی، ریاست گروه ادبیات انگلیسی دانشگاه الزهرا، مدیر عامل انجمن شاعران ایران و... بخشی از فعالیت‌های اجرایی این بانوی شاعر است. صبغهٔ شاعری او، به سال‌های آغازین انقلاب اسلامی بازمی‌گردد؛ هرچند وی از سال‌های قبل از انقلاب نیز دستی بر آتش شعر داشته است، اما با آغاز انقلاب اسلامی، شعرهای فاطمه راکعی هم جوانه می‌زنند و مجال معرفی به جامعه ادبیات ایران را می‌یابند.

دیگر فعالیت‌های او از این قرار است: معاون پژوهشی دانشگاه الزهرا، رئیس گروه‌های ادبیات انگلیسی دانشگاه الزهرا، معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده الهیات و ادبیات و دانشکده الزهرا، نماینده مجلس ششم و نایب رئیس کمیسیون فرهنگی، رئیس کمیته امور زنان و امور خانواده، رئیس فراکسیون زنان، مدیر عامل انجمن شاعران ایران، رئیس هیئت مدیره دفتر شعر جوان، عضو هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی، عضو هیئت امنای سینمایی کشور (فارابی)، عضو هیئت امنای پژوهشگاه، فرهنگی، اجتماعی وزارت فرهنگی و آموزش عالی.

داستانک

زندگی هنری و سیاسی راکعی و دیدارهای او با شاعران و بزرگان ادب فارسی سرشار از نکته‌ها و خاطره‌های جذاب و خواندنی است. فرازهایی از این روایت‌ها در ادامه می‌آید.

اولین محفل، اولین شعر

اوایل دهه 60 بود که از طریق یکی از دوستانش با جلسات شعرخوانی حوزه هنری آشنا شد و به یکی از آن جلسات حوزه هنری رفت که محفل شاعرانه جدی ادبی بود. این جلسات توسط سید حسن حسینی و قیصر امین پور اداره می شد. جلسات را با شور و اشتیاق پیگیری کرد و در همان جا با چهره های مطرح شعر معاصر آشنا شد. بعد از مدتی هم در یکی از جلسات شعری با نام "سینه سرخ ها" خواند که با استقبال مواجه شد و در اولین مجله سوره به چاپ رسید.

ما بیدی نیستیم که از این بادها بلرزیم

در یکی از سال‌های دههٔ هفتاد، از طرف وزارت ارشاد و همراه دوستان شاعرش به انگلیس رفت. مراسم شعرخوانی و جشنی در سفارت ایران در لندن برپا بود. یک مرتبه یکی به قصد برهم زدن مراسم پشت میکروفن رفت و تریبون را دست گرفت و شروع کرد به هتاکی مسئولان و افرادی که در آن جشن حضور داشتند. معلوم شد که او از همدستان منافقین در لندن است. عده‌ای مراسم را ترک کردند و جشن به‌هم خورد. خانم طاهره صفارزاده که در آن جشن حضور داشت، همچنان نشست و از جایش تکان نخورد و گفت «ما بیدی نیستیم که از این بادها بلرزیم» تا اینکه دوباره چراغ‌ها روشن شد و مراسم ادامه پیدا کرد. بعد از آن هم فاطمه راکعی شعری که علیه منافقین داشت، همانجا خواند.

گرفتاری‌های خاله‌زنکی زنی که معاون شهردار است

می‌خواست چهرهٔ شهر را زیباتر کند و دستی به سر و گوش شهر دود زده تهران بکشد. ایده‌اش دیگران را به گریه انداخت و خودش را به دردسر.

در نمایشگاه «زنان و تولید ملی»، تعدادی کیسهٔ پارچه‌ای و محیط زیستی را به عنوان کیسه خرید طراحی کرده بودند که روی آن‌ها از ۵ رنگ سبز، آبی، قرمز، نارنجی و خاکستری استفاده شده بود، درحالی‌که روی خاکستری ضربدرکشیده شده بود. این کیسه‌ها با دو استند داخل نمایشگاه برای نمایش و فروش گذاشته شده بود. یکباره عده‌ای اعتراض می‌کنند که چه نشسته‌اید که کسانی در شهرداری به چادر مشکی خانم‌ها اهانت کرده‌اند. حالا معاون شهردار باید توضیح می‌داد که مسأله چیست؟

جشن همسر رئیس‌جمهور یا دردسر!

همسر رئیس جمهور، روحانی، به مناسبت روز زن جشنی زنانه برپا کرد. فاطمه راکعی هم در این مراسم دعوت شد، اما صدای این جشن به بیرون از آن مجلس هم درز کرد. پنج کودک زیر ده سال با لباس‌های محلی آذربایجان، نمادی از مراسم شادمانی سنتی روستائیان آذربایجان را به نمایش گذاشتند و به دنبال آن‌ها یک گروه موسیقی سنتی ایرانی، قطعات کوتاهی از موسیقی و ترانه‌های فولکلور خراسان، کردستان، لرستان و فارس را برای مهمانان خارجی و ایرانی اجرا کردند. در پایان نیز طرح‌های زیبایی از لباس‌های زنان ایرانی، با الهام از دوره‌های مختلف تاریخ ایران به نمایش گذاشته شد. راکعی محکوم شد که در مراسمی شرکت کرده است که با موازین اسلام مغیار بود. او هم در مصاحبه‌ای به روزنامهٔ آرمان گفت از تمام کسانی که به تمت‌زنی دربارهٔ این مراسم پرداخته‌اند، شکایت خواهد کرد.

آشنایی با طاهره صفارزاده

از دورهٔ دانشجویی در دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران، با شعرهای طاهره صفارزاده آشنا شد، ولی در اواسط دههٔ هفتاد و بعد از ازدواجش با او آشنایی نزدیکی پیدا کرد. یک‌روز همراه سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور و ساعد باقری به دیدار طاهره صفارزاده در منزلشان در تجریش رفت و این آغازی بود برای برقراری ارتباط‌ بیشتر. آخرین باری که با هم ملاقات کردند، زمانی بود که طاهره صفارزاده سرگرم تألیف اثر قرآنی‌اش بود. او دوستانش را به فضای حیاط خانه‌اش و محلی کار می‌کرد، برد و کارش را از نزدیک به آن‌ها نشان داد.

زندگی و تراث

کودکی و نوجوانی

فاطمه راکعی سرودن شعر را از 5 سالگی آغاز کرد. خودش دلیل آن را این‌گونه بیان می‌کنند: «در همان سنین که به دلیل فوت پدربزرگ و بی‌تابی‌های مادرم، با مفهوم مرگ آشنا شدم و تازه فهمیده بودم مرگ یعنی چه، که در خط نوشتن افتادم و عمیقاً درباره اینکه اگر روزی عزیزانم بمیرند چه می‌شود و چه حالی پیدا می‌کنم، فکر می‌کردم. عواطف عمیقی که به والدینم داشتم و ترس از اینکه روزی آن‌ها را از دست بدهم، مرا به این سمت سوق داد.» شعر همیشه با او بود. مفهوم مرگ هم همین‌طور.

در دوره‌ای که او تحصیل می‌کرد مقطع راهنمایی وجود نداشت. او از روی قطعات ادبی موجود در کتاب‌های دوره دبستان، برای خودش می‌نوشت و آن‌ها را تکرار می‌کرد. نوشته‌های عاطفی را خیلی دوست داشت، ولی از وقتی با مولانا آشنا شد مسیر زندگی‌اش تغییر کرد. در دوره دبیرستان شعر «از کجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود» مولانا تأثیر عمیقی روی او گذاشت. آن‌طور که خودش می‌گوید: «شعر مولانا را در دوره دبیرستان خواندم و با چراغ‌های عمیق و هستی شناسانه‌ای که مطرح می‌کند، آشنا شدم، فکر کردم چقدر دریافت این حقیقت مهم است و بزرگان ادبیات ما چه تلاشی برای رسیدن به پاسخ سؤال‌های عمیق بشری داشته‌اند.» با مولوی خوانی وارد شعرخوانی عرفانی و فلسفی شد. شعرهای شاملو و فروغ و نیما را هم خیلی دوست داشت. «با اینکه خودم در زمینه شعر نو نیمایی کار می‌کردم، ولی هیچ وقت سبک شعر برایم جدی نبود جز اینکه بتوانم دردهایم را در شعر بیان کنم و برای پدرم که فرهنگی بود، بخوانم.» سال‌هاست معلم و استاد دانشگاه است و پدرم هم معلم بود. هیچ‌وقت به کار هنری به عنوان شغل نگاه نمی‌کند. او معتقد است: «به نظرم بهتر است هنر وسیله ارتزاق نباشد تا هنرمند استقلال خودش را حفظ کند و بتواند همیشه صادقانه حرفش را بزند و طوری نباشد که اگر فلان حرف را بزند، او را بیکار کنند. اگر چه از طریق شعر می‌توان متعهد بود مسوولانه رفتار کرد ولی هنوز معتقدم نویسندگان و شاعران نقش‌های بزرگی را در جهان ایفا کرده‌اند و در کشور ما هم می‌تواند چنین باشد، یک نویسنده متعهد می‌تواند در جامعه بسیار اثرگذار باشد.»

زمینهٔ فعالیت

فاطمه راکعی در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کند. علاوه بر سرودن شعر، تدریس هم می‌کند. در کنار آن فعالیت‌های پژوهشی بسیاری تاکنون داشته است. بخشی از فعالیت‌های مهم او ویراستاری اشعار دیگر شاعران است.

مسئولیت‌های پیشین

فاطمه راکعی در پست‌های مختلفی فعالیت کرده است. از سال ۱۳۵۷ تا 1360 پژوهشگر فرهنگستان زبان ایران بود . از سال ۱۳۶۰ تا 1365 عضو رسمی هیئت‌علمی (پژوهشی) مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگیبود عضو هیئت‌علمی آموزشی و رئیس امور پژوهش دانشگاه الزهراء (۱۳۶۵-۶۷)

راکعی عضو کمیته پژوهشی ادبیات فارسی وزارت فرهنگ و آموزش عالی (۱۳۶۸تا 1378)؛ مدیر گروه زبان انگلیسی (۱۳۶۶تا 1369)و گروه ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء (۱۳۶۷تا 1370) بود. همچنین از سال ۱۳۷۹تا 1388 عضو شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.

علاوه بر این فاطمه راکعی در فعالیت های سیاسی و اجتماعی نیز شرکت داشته است. از سال ۱۳۷۹ تا 1383 نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی (مجلس ششم) بود. رئیس کمیته زنان، جوانان و امور خانوادهٔ مجلس شورای اسلامی ، رئیس فراکسیون زنان مجلس ششم ( ۱۳۷۹تا 1383) و نایب‌رئیس فراکسیون زنان مجلس ششم (۱۳۸۳) بود.

همچنین از سال ۱۳۷۹ تا 1384 نماینده وزیر علوم تحقیقات و فناوری در شورای سه نفره نظارت دانشگاه الزهراء بود. علاوه بر آن عضو هیئت‌امنای بنیاد سینمایی فارابی (۸۵ -۱۳۸۳) و کتابخانه‌های عمومی کشور (۸۶ -۱۳۸۳) بود. او از سال 1360 تا 1379 عضو شورای مرکزی جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران بود.

دیگر مسولیت های او از این قرار است:

• عضو هیئت مؤسس انجمن شاعران ایران (۱۳۷۸)

• عضو هیئت‌مدیره و مدیرعامل انجمن شاعران ایران (از ۱۳۷۸)

• رئیس هیئت مؤسس و دفتر شعر جوان (۱۳۷۸)

• عضو کمیسیون علمی-مشورتی دفتر امور بانوان شهرداری تهران (۱۳۸۵)

• عضو هیئت مؤسس و دبیر کل جمعیت زنان مسلمان نواندیش ایران (از ۱۳۸۶)

• عضو شورای مرکزی خانه احزاب ایران (از ۱۳۹۴)

• عضو شورای هماهنگی احزاب اصلاح‌طلب (از ۱۳۹۴)

• عضو شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان (از ۱۳۹۴)

• عضو هیئت مؤسس و مدیرمسئول موسسهٔ فرهنگی-هنری «نجوای مهر آفرین» (۱۳۹۵)

• عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران (از ۱۳۹۵)

• رئیس کمیته زنان شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان (از ۱۳۹۵)

• عضو گروه راهبردی کمیتهٔ زنان ستاد مرکزی انتخابات دکتر حسن روحانی (۱۳۹۶)

و عضویت در انجمن‌ها و نهادهای فرهنگی-هنری

سفرهای فرهنگی

فاطمه راکعی با توجه به مسولیت ها و سمت های مختلفی که داشته است، به کشورهای مختلف دنیا سفر کرده است که این سفرهای فرهنگی دستاوردهای زیادی برای او داشته است.

• سفر به چین به همراه هیئتی از اعضای جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران به دعوت جمعیت زنان این کشور (۱۳۶۸)

• سفر به تاجیکستان برای شرکت در مراسم افتتاحیه پرده‌برداری از مجسمه فردوسی در شهر دوشنبه (۱۳۷۱)

• شرکت در کنفرانس جهانی زن در پکن (۱۳۷۴)

• سفر به کلمبیا در هیئتی از شاعران طراز اول کشور برای شرکت در سمپوزیوم بین‌المللی شعر کوالالامپور به همراه آقایان علی موسوی گرمارودی و ساعد باقری (۱۳۷۹)

• شرکت در سی و هفتمین مجمع در مانیل فیلیپین، به دعوت صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

• سفر به آلمان، در رأس هیئتی سه‌نفره از دانشگاه الزهرا برای شرکت در هفتمین سالگرد تأسیس دانشگاه پوتسدام برای ایجاد روابط متقابل علمی و فرهنگی (۱۳۸۰)

• سفر به سوئیس، در رأس هیئتی ۱۰ نفره از دانشگاه الزهرا، برای بازدید از مراکز فرهنگی، جمعیت‌های زنان و مراکز دانشگاهی این کشور (۱۳۸۰)

• سفر به آلمان، با یک هیئت ۴ نفره فرهنگی از مجلس شورای اسلامی (به دعوت معاون وزیر امور خارجه آلمان) برای بازدید از مراکز فرهنگی و هنری شهرهای مونیخ، برلین و وایمار (۱۳۸۰)

• سفر به بنگلادش به همراه وزیر امور خارجه و دیدار با نخست‌وزیر (خانم خالدِ ضیاء)، وزیر امور زنان و جوانان (خانم خورشید جهان حق) و رهبر اپوزیسیون از حزب عوامی لیگ (خانم حسینه) و دیدارهای رسمی با وزرای خارجه و اقتصادی این کشور (۱۳۸۰)

• سفر به ترکیه با جمعی از شاعران و نویسندگان کشور برای شرکت در مراسم بزرگداشت و زیارت مرقد مولانا (۱۳۸۰)

• سفر به کویت و تاجیکستان با هیئت همراه رئیس مجلس شورای اسلامی، آقای کروبی و دیدار با رؤسای جمهوری و رؤسای مجالس این کشورها (۱۳۸۱)

• سفر به جمهوری آذربایجان با جمعی از شاعران و نویسندگان، برای زیارت مرقد نظامی و دیدار با شعرای این کشور (۱۳۸۲)

• سفر به چین در هیئت همراه رئیس سازمان ملی جوانان، آقای رحیم عبادی، به دعوت فدراسیون جوانان چین (۱۳۸۲)

• سفر به مکزیک از طرف مجلس شورای اسلامی، برای شرکت در اجلاس بین‌المجالس – مکزیکوسیتی (۱۳۸۳)

• سفر به بحرین در هیئت همراه خانم خاتمی، همسر رئیس‌جمهور وقت، به دعوت خانم سبیکه، همسر پادشاه بحرین (۱۳۸۳)

• سفر به ترکیه برای زیارت مرقد مولانا و شرکت در مراسم عرس مولوی به همراه جمعی از شاعران و نویسندگان کشور و سخنرانی در «انجمن دوستی زنان ایران و ترکیه» در مورد «لزوم ارتباط مستمر و تعریف‌شدۀ زنان مسلمان و حضور معنی‌دار آنان در مجامع بین‌المللی‌» (۱۳۸۸)

• سفر به تاجیکستان به دعوت خانم گل‌رخسار صفی‌آوا و فرهنگستان شعر جهان- به‌عنوان شاعر ملی ایران برای شرکت در برنامه‌های شعرخوانی و سخنرانی در کنار دیگر شاعران جهان (۱۳۸۹)

ویراستاری‌

وی علاوه بر شاعری، آثار دیگر شاعران را نیز ویرایش کرده است و ویراستار مقالات و کتاب‌های متعدد علمی، فرهنگی، ادبی، مذهبی و... بوده است که برخی ازآن‌ها از این قرار است:

• معرفی شعر معاصر اردو، مترجم: دکتر محمد کیومرثی، ویراستار مقدمه: فاطمه راکعی- انتشارات: انجمن شاعران ایران (۱۳۹۱)

• معرفی شعر معاصر آذربایجان، مترجم: دکتر رسول اسماعیل‌زاده، ویراستار: فاطمه راکعی، ناشر: انجمن شاعران ایران

• معرفی شعر تاجیک، مترجم: دکتر رستم وهاب، ویراستار: فاطمه راکعی- ناشر: انجمن شاعران ایران

• معرفی شعر معاصر روس، مترجمان: نازلی اصغر زاده و فاطمه محمدی، ویراستار: فاطمه راکعی، ناشر: انجمن شاعران ایران

• ویراستاری برنامه فرهنگ و ادب صدای جمهوری اسلامی ایران (سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی) (دههٔ ۶۰)

یادمان و بزرگداشت‌ها

جمعه ۲۵ تیر ۱۳۹۵، مراسم تجلیل از دکتر فاطمه راکعی در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.

همزمان با این مراسم، آیین رونمایی از ۳۰ کتاب شعر دوزبانه با موضوع پروژه گفت‌وگوی شعر ایران و جهان با حضور حسین عارف؛ رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، مصطفی رحماندوست؛ رئیس هیأت مدیره انجمن شاعران ایران و سیدعباس سجادی؛ مدیر فرهنگسرای نیاوران، برگزار شد.

تفسیر خود از آثارش

می‌توانم بگویم در شعرهای اولیه‌ام از شعرهای مولانا تاثیر گرفته‌ام. اما باید تاکید کنم معمولا شاعران سعی می‌کنند اگر از نظر روحی یا هیجانات شاعرانه از کسی متاثر می‌شوند، ناخودآگاه یا خودآگاه، این تاثیر را در شعرشان جلوه ندهند و اگر هم این تاثیر در شعر‌هایشان تجلی یافت، می‌کوشند آن را به نحوی جدی‌تر و بهتر از شعر قبلی به مخاطب خود عرضه کنند. بنابراین، اینطور نبوده است که من با خانم کاشانی آنقدر همنشینی داشته باشم یا آنقدر در آثارش غور و تفحص کرده باشم که تاثیری از او و اشعارش در شعرم گرفته باشم. در واقع، کوشیده‌ام از شعرهایی که از خانم سپیده کاشانی خوانده‌ام و آنها را دوست داشته‌ام، تاثیری نگیرم و استقلال ادبی‌ام را حفظ کنم. اینطور نیست که من از شعر دیگر بانوان عزیز شاعر و حتی مردان شاعر انقلاب اسلامی تاثیری گرفته باشم.

موضع‌گیری‌های او دربارهٔ دیگران

واکنش‌ها و اظهارنظرها

در شهریورماه ۱۳۸۹ پس از مطرح‌شدن لایحه جنجالی حمایت از خانواده در مجلس ایران و وجود موادی که ازجمله، امکان ازدواج مجدد مردان را تسهیل می‌کرد فاطمه راکعی به همراه چند نفر دیگر از نمایندگان زن پیشین مجلس به مجلس شورای اسلامی رفت تا برای حذف سه ماده جنجالی این لایحه رایزنی کنند و خواستار حذف یا اصلاح مواد ۲۲، ۲۳ و ۲۴ شد.

خانم راکعی در آن زمان گفته بود که این لایحه «قبح اجتماعی» دارد.

در اسفندماه ۱۳۹۰ به دنبال رد صلاحیت گسترده اصلاح‌طلبان نامزد ورود به مجلس و تداوم حصر رهبران جنبش سبز، فاطمه راکعی دبیر کل حزب زنان نواندیش مسلمان گفته بود که «در کشوری که برای حذف رقیب به هر ابزاری متوسل می‌شوند انسان عاقل کار سیاسی نمی‌کند و تا زمانی که شرایط اصلاح نشود باید به این رویه ادامه داد.»

خانم راکعی آن زمان اعلام کرد که ترجیح می‌دهد نه کاندیدا شود و نه در لیست‌های انتخاباتی حضور پیدا کند چراکه «عملاً امکان شرکت اصلاح‌طلبان در انتخابات آینده سلب شده است.»

خردادماه ۱۳۸۸ فاطمه راکعی به همراه جمعی دیگر از اهالی فرهنگ و هنر بیانیه‌ای را امضا کرد که می‌گفت در هنگامه تجلی اراده مردم، جریان‌های شناخته‌شده‌ای با سوءاستفاده از امکانات ملی و دولتی به کارگردانی آرا و مدیریت آن پرداختند و در یک اقدام ویرانگر تاریخی ضربه مهلکی به حقوق مدنی مردم وارد کردند و عملاً بخش گسترده‌ای از جامعه ایران را در آستانه خروج از دایره اعتماد به نظام قرار دادند.

آن‌ها به‌عنوان جامعهٔ هنری و فرهنگی ایران از مراجع قانونی و مذهبی خواستند اکنون برای خواست و اراده عمومی ملت ایران که در راهپیمایی میلیونی آن‌ها تجلی‌یافته و در اظهارات نامزدها معترض منعکس‌شده، «نقش پناه مردم ایران را در این شرایط خطیر ایفا کنند.»

فاطمه راکعی یکی از ۵۴ امضاکننده نامه‌ای بود که در دی‌ماه ۸۸ منتشر شد و نویسندگان آن از بیانیه شماره ۱۷ میرحسین موسوی حمایت کردند که شامل پنج پیشنهاد برای حل مشکلات سیاسی ایران بود و این بیانیه را زمینه‌ای حداقلی برای حرکت به‌سوی یک نظام دموکراتیک می‌دانستند.

آن‌ها بیانیه شماره ۱۷ آقای موسوی را نشانه آمادگی او برای مذاکره با دستگاه حاکم دانسته بودند و نوشته بودند «ما نیز دموکراسی را نهادینه کردن روش‌های بی خشونت برای مهار و مدیریت کشاکش‌های سیاسی و گسترش مشارکت سیاسی شهروندان می‌دانیم.»

راکعی ازجمله ۱۴۰ هنرمند ایرانی بود که با امضاء طوماری در ۲۲ خرداد ۱۳۹۲، همراه با سایر اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان، ضمن قدردانی انصراف عارف به نفع روحانی، از نامزدی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ حمایت علنی کرد.

در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۲ صلاحیت او به همراه شماری از نامزدهای انتخابات شورای شهر تهران که چهره‌های سرشناس جناح اصلاح‌طلب بودند، رد شد.

فاطمه راکعی در فروردین ۱۳۹۴ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، نمایندگان زن مجلس نهم را متهم کرد که از طرح‌های «ضد زن» حمایت کرده‌اند.

خانم راکعی در این مصاحبه گفته است «طرح‌هایی مثل دورکاری زنان با هدف خانه‌نشین کردن تدریجی آنان مطرح‌شده و برخی دیگر از طرح‌ها مثل تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها، منع زنان برای حضور در ورزشگاه‌ها، حمایت از برخی مواد طرح‌های حمایت از تعدد زوجات و ازدواج موقت که در مجلس نهم تصویب‌شده این مدعا را اثبات می‌کند دانست که عمده نمایندگان زن این مجلس نه‌تنها درزمینۀ حقوق زنان کار درخوری نکرده‌اند بلکه به‌عنوان مدافعان این افکار، ساکت ماندند و آن‌ها را تائید کردند و عملکرد این نمایندگان زن در حافظه تاریخ باقی خواهد ماند.»

فاطمه راکعی در سال ۱۳۹۴ و پس‌ازآن که خودش هم در فهرست رد صلاحیت‌ شدگان نامزدی انتخابات مجلس دهم قرار گرفت، این رد صلاحیت‌ها را «سبب خیر» دانست که باعث شده جوانان و زنان کاندیدای اصلاحات شوند.

همراهی‌های سیاسی

عضویت در حزب مشارکت

راکعی یکی از اعضای فعال حزب مشارکت است، حزبی که در سال ۷۶ تأسیس و در سال ۸۸ منحل شد. در جریان‌های سال ۸۸ و با انتشار برخی از اسناد مبنی بر دخالت‌های مستقیم اعضای این حزب در راهپیمای‌های سال ۸۸ و همچنین دستگیری تعداد زیادی از آن‌ها،این حزب منحل شد.

راکعی بعد از انحلال این حزب در همایشی گفته بود: معتقد به اسلام و ولایت‌فقیه هستم و در مورد وابستگی‌ام به احزاب منحل‌های که صحبت می‌کنید باید بگویم که هنوز به قانونی بودن این انحلال شک دارم!

حضور در راهپیمایی‌های خیابانی سال ۱۳۸۸

در جریان رخدادهای سال ۱۳۸۸، فاطمه راکعی به‌عنوان یکی از اصلاح‌طلبان در این راهپیمایی‌ها حاضرشده بود، اما بعدها اعلام کرد که در جریان غیرقانونی و بدون مجوز بودن این راهپیمایی‌ها نبوده است.

وی در جایی دیگر اعلام کرده بود که برای ارزیابی اوضاع در این تجمعات شرکت می‌کرده است.

مخالفت‌های سیاسی

فاطمه راکعی در کنار الهه کولایی، مهرانگیز مروتی، فاطمه حقیقت‌جو، وحیده علائی طالقانی، جمیله کدیور، اعظم ناصری پور، اکرم مصوری منش، حمیده عدالت، طاهره رضازاده و فاطمه خاتمی، سهیلا جلودار زاده و شهربانو امانی، یکی از زنانی بود که در مجلس ششم، نماینده شدند.

بعضی مصوبات مجلس ششم تحت تأثیر حضور زنان

در سال ۱۳۷۹ قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور اصلاح شد و ازجمله شرط تأهل از شروط اعزام دختران دانشجو به خارج از کشور حذف شد. با اصلاح در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد ازدواج دختران پیش از رسیدن به سن بلوغ به تشخیص دادگاه صالح منوط شد.

با تغییر در ماده ۱۰۳۳ قانون مدنی، زن هم می‌توانست با شرایطی از دادگاه تقاضای طلاق کند.

در سال ۱۳۸۱ قانون حمیت از کودکان و نوجوانان تصویب شد که بر اساس آن برای متخلفان هر نوع آزار کودکان و نوجوانان، مجازات تعیین شد. با اصلح ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی سن حضانت فرزند اعم از دختر و پسر برای مادر هفت سال تعیین شد.

در طرح دیگری به زوجین نابارور اجازه داده شد که جنین حاصل از تلقیح خارج رحمی زوج‌های قانونی و شرعی را به رحم زنان داوطلب منتقل کنند.

عده‌ای از نمایندگان مجلس ششم ازجمله فاطمه راکعی در اعتراض به اعمال نظارت استصوابی شورای نگهبان برای نمایندگان مجلس در اقدامی هماهنگ دست به تحصن زده و استعفا دادند.

مواضع فمینیستی راکعی در سال‌های گذشته

هم‌زمان با روی کار آمدن مولاوردی به‌عنوان معاونت زنان در ریاست جمهوری، ارتباطات راکعی با دولت نیز بیشتر شد و در بسیاری از جلسات مولاوردی، راکعی هم حضور داشت.

وی در یکی از این جلسات با حمایت از آرا و اندیشه‌های فمینیستی می‌گوید: «آنچه مسلم است این است که نه طبق قانون اساس و نه دیگر قوانین، چیزی به اسم تفکیک جنسیتی نداریم، نه دانشگاه، نه اماکن عمومی. متأسفانه افراد با سلایق خود که به سال‌های دور قبل از انقلاب برمی‌گردد،‌زمانی که دیدگاه‌های مردسالارانه! زن را جنس دوم! و ضعیفه! تلقی می‌کردند. آنچه مشخص است این است که مدت‌هاست که وقت این حرف‌ها گذشت،به‌خصوص الآن که در سالگرد انقلاب هستیم و به نعمت این انقلاب، امام با تأکید بر حضور مستمر زنان در جامعه، روی این دیدگاه‌ها خط بطلان کشید».

وی در جایی دیگر گفته بود: «گروهی تندرو هستند که به همهٔ مسائل نگاهی دور از منطق دارند و با تحلیل و تفسیر غلط از آنچه در دین اسلام آمده، دنبال این‌اند تا زنان را موجوداتی خنثی ببینند و به همین دلیل به دولت فشارهای زیادی در این خصوص وارد می‌کنند. آن‌ها شاید بتوانند از ورود بیشتر زنان به دولت جلوگیری کنند، اما این را در نظر داشته باشند که درنهایت این زنان هستند که به‌ حق طبیعی خود خواهند رسید.»

وی که عضو انجمن زنان نواندیش هم بوده در جایی نسبت به قوانین کشور درباره زنان اعتراض کرده و می‌گوید: اینکه در هزاره سوم هم زنان به عرصه‌های بالای مدیریتی راه پیدا نمی‌کنند، اتفاق بدی است که متأسفانه در کشور ما همچنان مشاهده می‌شود و باعث می‌شود تا جامعه نتواند از نیمی از پتانسیل خود استفاده کند.

جمله‌ای از ایشان

«فاطمه راکعی» معنقد است شعر همنوا با مضمون و سازگار با نقد امروز در هر قالبی، نامش شعر است . از نظر او:

«مهم این است که شعر دیروز و امروز از طریق هماهنگی با ذائقهٔ نسل‌ها، بتواند مخاطب خود را پیدا کند، از لحاظ شاعرانگی با نقد امروز همراه شود، از محتوا و مضمون، بهره کافی را ببرد و با درد‌های مردم همنوایی کند و در این رهگذر، قالب، عنصر قابل تاملی نیست. »

آثار و منبع‌شناسی

کارنامه و فهرست آثار

فعالیت های پژوهشی

او در بسیاری از پروژه های پژوهشی فعالیت داشته است. همکار پژوهشی در طرح‌های «فرهنگ نام های خاص»- فرهنگستان زبان ایران (۵۷ -۱۳۵۵)؛ «فرهنگ دانشوران»- مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (۶۴ -۱۳۶۳)؛ «مفتاح المیزان»- مرکز نشر فرهنگی رجاء (۱۳۶۵) بود و همچنین مجری طرح پژوهشی «رسم الخط فارسی»- مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (۶۵ - ۱۳۶۴ ناتمام)؛ مجری طرح پژوهشی «فرهنگ مقایسه‌ای اصطلاحات ادبی در فارسی و انگلیسی» با همکاری زنده یاد سید حسن حسینی، دانشگاه الزهراء (۷۰ -۱۳۶۸ ناتمام)؛ طراح و مجری پروژه گفتگوی شعر ایران و جهان- انجمن شاعران ایران (۱۳۹۳)- (حاصل کار تا کنون (۱۳۹۵) ۳۰ کتاب دو زبانه است.)؛ طراح و مجری پروژه سلسله همایش های شعر و هنرهای تجسمی (بهار ایرانی) پژوهشکده شعر و هنر انجمن شاعران ایران و موزه هنرهای معاصر تهران (از ۱۳۸۵). کتاب مجموعه مقالات مربوط به کوشش او به چاپ رسیده است؛ طراح و مجری سلسله همایش‌های «کارنامهٔ یکصد سال شعر زنان فارسی سرا»، انجمن شاعران ایران، (از ۱۳۸۸) حاصل کار تا کنون: برگزاری ۳ همایش و ۳ مجموعهٔ ۲ جلدی (کتاب مجموعه مقالات). (کتاب اول به چاپ رسیده است. همچنین طراح و مجری طرح «امکان سنجی ترجمهٔ شعر- با تاکید بر ترجمهٔ شعر معاصر فارسی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (از ۱۳۹۴) نیز بوده است.

آثار

الف- مجموعه شعر

سفر سوختن، مرکز نشر فرهنگی رجاء (۱۳۶۹)

آواز گلسنگ، مؤسسه اطلاعات (۱۳۷۳)، چاپ دوم (۱۳۷۶)، چاپ سوم (۱۳۸۵)چاپ چهارم (۱۳۸۷)

گزیده ادبیات معاصر-۸۱ ، نشر نیستان (۱۳۷۸)

مادرانه‌ها، مؤسسه اطلاعات (۱۳۸۲) – چاپ دوم (۱۳۸۴)

ناخنکی به زندگی، چاپ مؤسسه اطلاعات (۱۳۸۵)، چاپ دوم (۱۳۸۶)

دیروز با ما کسی بود نشر عروج (چاپ اول: ۱۳۸۸، چاپ دوم: ۱۳۸۹)

رویای رنگین گزیده غزلیات، قطعات، چهارپاره ها، نشر علم (۱۳۸۹)

«سنجاقک‌ها (گزیده شعرهای نو و سپید) نشر علم (۱۳۸۹)

«نانوشته‌ترین‌ (گزیدهٔ آثار سال‌های ۹۵-۸۸) ، انتشارات پورشاد (چاپ اول ۱۳۹۵)، (چاپ دوم ۱۳۹۵).

ب- کتاب‌ها

تألیف کتابلفظ و معنا در شعر نیما، آماده چاپ، نشر مروارید

ترجمهٔ کتاب Logic in Linguistics تألیف آلوود و دیگران، آمادهٔ چاپ- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

ترجمهٔ کتاب Sound and Sense، تألیف Laurence Perrine با عنوان دربارۀ شعر، انتشارات مؤسسهٔ اطلاعت (چاپ اول : ۱۳۷۳، چاپ دوم : ۱۳۷۶، چاپ سوم: ۱۳۸۳).

مجموعه مقالات نخستین کنگرهٔ کارنامهٔ صد سال شعر زنان به کوشش فاطمه راکعی، آمادهٔ چاپ

مجموعه مقالات دومین کنگرهٔ کارنامهٔ صد سال شعر زنان به کوشش فاطمه راکعی آمادهٔ چاپ

برگزیدهٔ بهترین شعرهای طبیعت (در شعر معاصر)، به کوشش و با مقدمهٔ فاطمه راکعی، آمادهٔ چاپ

ب- مقالات

چاپ ده‌ها مقالهٔ ادبی، زبان‌شناختی، سیاسی و اجتماعی در روزنامه‌ها، مجلات و جُنگ‌های مختلف

داوری‌ها

فاطمه راکعی از سال ۱۳۸۳ تاکنون در بخش‌های مختلفی به داوری آثار پرداخته است. که بخش عمدۀ این آثار در این دو حوزه‌ بوده است:

الف- داوری مقالات

ب- داوری کتاب

همچنین وی از سال ۱۳۷۷ تاکنون عضو هیئت‌داوران، کمیته ارزیابان مقالات و داور نهایی بسیاری از جشنواره‌ها و کنگره‌های شعر و ادبیات بوده است.

‏سابقه تدریس

تدریس در سال‌های متوالی (از ۱۳۵۷ تا کنون): دروس زبان عمومی و تخصصی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران،دانشگاه الزهراءو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

پایان نامه های دانشجویی

وی از سال ۱۳۸۶ استاد مشاور و راهنما در پایان‌نامه‌های متعدد بوده است.

برگزاری کارگاه

فاطمه راکعی از سال ۱۳۸۳ تاکنون، پیوسته کارگاه‌های متعدد در حوزهٔ شعر، چیستی شعر و ... برگزار می‌کند.

فعالیت‌های مطبوعاتی

راکعی از همان اوایل انقلاب فعالیت فرهنگی خود را با جدیدت آغار کرد. و از اوایل دههٔ ۶۰ مجلات و فصلنامه‌های متعددی را راه‌اندازی کرد. از جمله مجلاتی که در دههٔ ۶۰ راه اندازی کرد از این قرار است:

مجله «اعتصام» ارگان انجمن‌های اسلامی ادارات و کارخانجات دولتی؛ «والعصر»، ارگان انجمن اسلامی وزارت علوم و ارشاد اسلامی؛ «اندیشه»، ارگان انجمن اسلامی مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی و ایران زنان (ویژه نامه زنان روزنامه ایران) در سال ۱۳۸۴- ۱۳۸۳ بود. همچنین مدیر مسئول و سردبیر فصلنامه «کوثر» (فصلنامه ادبی - هنری زنان) و فصلنامه «پگاه» (فصلنامه ادبی - هنری زنان) بود. از دیگر فعالیتهای او سردبیری و بعد، عضو هیئت تحریریه فصلنامه « ندا» (ارگان جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران) در دههٔ ۶۰ و ۷۰ بود.

فعالیت های راکعی به این ها محدود نمی‌شود. او از سال ۱۳۷۸ مسئول انتشارات انجمن شاعران ایران بود و در ۱۳۸۵ سایت جمعیت زنان مسلمان نواندیش ایران؛ از سال ۱۳۸۶ سایت انجمن شاعران ایران راه اندازی کرد و از سال ۱۳۹۰ دبیر سایت انجمن شاعران ایران است.

مصاحبه‌ها

وی ده‌ها مصاحبه در خارج و داخل کشور دربارهٔ موضوعات مختلف علمی، فرهنگی – هنری، اجتماعی – سیاسی، با مطبوعات، صداوسیما، صداوسیمای برون‌مرزی ایران و خبرگزاری‌ها و رسانه های خارجی داشته است، که به لحاظ کثرت و تنوع موضوعات و رسانه‌ها، از پرداختن به آن‌ها خودداری می‌شود.

جوایز و افتخارات

بخشی از جوایز و لوح تقدیر که دریافت کرده از این قرار است:

• جوایز و لوح تقدیر با دستخط امام خمینی (ره) به هنرمندان متعهد کشور، به خاطر شعرهای مربوط به جنگ در اولین هفته دفاع مقدس (۱۳۶۹)

• از معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء به عنوان «یار پژوهش» (۱۳۷۰)

• از دانشگاه الزهراء به مجموعه شعر «سفر سوختن» (۱۳۷۱)

• لوح تقدیر سمپوزیوم شعر کوالالامپور (۱۹۹۲ میلادی)

• وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون رئیس جمهور به خاطر تلاش در جهت تشویق و ترغیب جوانان به کتاب‌خوانی و مسؤولیت نهادهای فرهنگی و هنری (۱۳۷۲)

• مرکز نشر آثار حضرت امام خمینی (ره) به خاطر تقدیم شعرهایی به ساحت امام (ره) (۱۳۸۰)

• وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به خاطر تلاش‌های فرهنگی و ادبی (۱۳۸۳)

• بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران، در تقدیر از بانوان هنرمند، تابستان ۱۳۸۵(به مناسبت روز زن)

• معاونت هنری شهرداری تهران با عنوان تقدیر از «سرایندگان بانوی آفتاب»، بنیاد نویسندگان و هنرمندان، معاونت هنری سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران، هم‌زمان با ایام وفات حضرت زهرا (س) (۱۳۸۵)

• همایش پرتو مهر محمد (ص) در شعر امروز پارسی، معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال (۱۳۸۵)

• پژوهشکدۀ امام خمینی (ره) به مجموعه شعر «دیروز با ما کسی بود» به‌عنوان اثر برتر (۱۳۸۶)

• «شب شعر سی سال انقلاب»، دانشگاه صنعتی شریف (۱۳۸۶)

• دوّمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به عنوان شاعر برگزیده در بخش شعر امام و انقلاب (۱۳۸۶)

• سومین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به عنوان شاعر پیشکسوت انقلاب (۱۳۸۷)

• موسسه اکو و معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برنامهٔرونمایی از ۳۰ کتاب دوزبانه (۱۳۹۵)

• انجمن شاعران ایران در برنامهٔرونمایی از ۳۰ کتاب دوزبانه (۱۳۹۵)

• معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۹۵)

• انجمن شاعران ایران (۱۳۹۵)

• انجمن اسلامی و کانون شعر ادب دانشگاه علوم پزشکی لرستان (۱۳۹۵)

• دریافت گواهینامهٔ هنری نشان درجهٔ یک هنری (۱۳۹۵)

منبع‌شناسی

مقالهٔ «بررسی سیر انواع مرثیه در شعرهای فاطمه راکعی» که در «دومین کنگره ملی پژوهش های کاربردی علوم انسانی اسلامی» به قلم «لیلی کاید عباس» - فوق لیسانس رشته ادبیات و زبان فارسی، در سال ۱۳۹۴ به چاپ رسیده استبه بررسی آثار او پرداخته است.

در مقدمه این مقاله آمده است:

«این مقاله در جهت بررسی و شناخت مرثیه‌سرایی در سروده‌های شاعر معاصر و متعهد انقلاب اسلامی، فاطمه راکعی انجام پذیرفته است. به همین منظور ابتدا دفترهای شعر وی مورد بررسی و مطالعه قرار گفت و سپس تمام شعرهای مرثیه‌ای آنان استخراج گردید، پس از زندگی‌نامهٔ شاعر به طبقه‌بندی کردن انواع مراثی موجود در اشعار وی پرداخته شد و سپس برجسته ترین و بارزترین جنبه های هنری و ادبی، همراه با تصاویر و زیبایی های شعری در آن مراثی بررسی و تحلیل شد. با توجه به کنکاش و ارزیابی های انجام شده در این پژوهش درخواهیم یافت که فاطمه راکعی همانند سایر شاعران دوره‌های قدیم به مرثیه‌سرایی و کاربرد انواع آن در شعرهای خود اهتمام ورزیده و علاقۀ خود را به این نوع سرایش در حد بسیار مطلوبی در سروده‌های معاصر و کلاسیک نشان داده است.

در کتاب ادبيّات فارسی سال سوم دبيرستان؛ شعری از فاطمه راکعی به عنوان شاعر انقلاب به چاپ رسیده است.

نوا، نما، نگاه

وبلاگ«ناخنکی به زندگی»

در وبلاگ ناخنکی به زندگی درباره آرا و اندیشه ها و اشعار فاطمه راکعی مقالات متقددی نوشته شده است. این وبلاگ به نام خود فاطمه راکعی است و سال های 1391 تا 1392 پیوسته مطالبی در این وبلاگ به روز شده است.

تحصیلات

لیسانس: مترجمی زبان انگلیسی- دانشگاه علامه طباطبایی (مدرسه عالی مترجمی سابق) (۱۳۵۵)

فوق لیسانس: زبان‌شناسی - دانشگاه تهران (۱۳۵۷)

دکترا: زبان‌شناسی – دانشگاه تربیت مدرس (۱۳۷۷)

ازجمله فعالیت‌های راکعی ازاین‌قرار است:

• معاون پژوهشی دانشگاه الزهرا، رئیس گروه‌های ادبیات انگلیسی دانشگاه الزهرا

• معاون آموزشی و پژوهشی دانشکدهٔ الهیات و ادبیات و دانشکده الزهرا

• نمایندهٔ مجلس ششم و نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی

• رئیس کمیتهٔ امور زنان و امور خانواده، رئیس فراکسیون زنان

• مدیرعامل انجمن شاعران ایران، رئیس هیئت‌مدیرهٔ دفتر شعر جوان

• عضو هیئت‌امنای کتابخانه‌های عمومی

• عضو هیئت‌امنای سینمایی کشو (فارابی)

• عضو هیئت‌امنای پژوهشگاه، فرهنگی اجتماعی وزارت فرهنگی و آموزش عالی اشاره کرد.

آفتاب حضور

به شهر شب‌زدگان، همچو آرزویی دور		امام آینه‌ها آمد از کرانهٔ نور
رسید عاصی و عاشق، پر از عطوفت و خشم		چو روح صاعقه از اوج قله‌های غرور
ستاره‌ها همه فریاد نور سر دادند		غریو شوق برآمد ز چشمه‌های بلور
خوشا به آینه‌هایی که صادقانه شکست		غرور کاذبشان زآن‌همه تجلی نور
به چشمخانهٔ او ازدحام آینه‌هاست		چو خیل ذره که دارد در آفتاب حضور
بگو چه کرد قیامت به برکه‌های خموش		بگو چه گفت نگاهت به صخره‌های صبور
کز آن به ولوله برخاست موج‌های قیام		وز این به غلغله جوشید چشمه‌های شعور
تو آرزوی محالی که ممکن آمده است		مگر تو «روح خدا» یی که کرده است ظهور!

پیوند به بیرون

• ویکی‌گفتاورد
• ایرنا استان تهران
• «گذری بر زندگی و آثار فاطمه راکعی». دانش‌چی. بازبینی‌شده در ۲۶ژانویه۲۰۱۹(۶بهمن۱۳۹۷). 
• [http://www.ihcs.ac.ir/fa/news/14941 اعطای نشان درجه یک هنری به دکتر فاطمه راکعی| ناشر= پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی| تاریخ بازدید=۳۰ بهمن۱۳۹۷)