محمد ایوبی

محمد ایوبی
زادروز	۱۳۲۰ اهواز
مرگ	۱۹دی۱۳۸۸ (۶۷سالگی) بیمارستان ابن‌سینا در تهران
محل زندگی	تهران محله صادقیه
علت مرگ	نارسایی ریه
جایگاه خاکسپاری	قطعه هنرمندان بهشت‌زهرا
بنیانگذار	یکی از بنیان‌گذاران مکتب داستان‌نویسیِ جنوب
پیشه	داستان‌نویس
همسر(ها)	نسرین ایوبی‌فر
فرزندان	صنم و نیما
مدرک تحصیلی	کارشناسی زبان و ادبیات فارسی
شاگرد	مسعود آلی‌محمودی و احسان اسکندری و احسان رضایی کلج
اثرگذاشته بر	داستان معاصر فارسی
اثرپذیرفته از	نثر کلاسیک فارسی و رمان نو

محمد ایوبی سال ۱۳۲۱ در اهواز به‌دنیا آمد و بعدها كارشناسی زبان و ادبیات فارسی گرفت و به كار تدریس در دبیرستان‌ها پرداخت. ایوبی در جایی گفته است: دههٔ ۴۰، دوران پارادوكسیكال حیرت است كه بر نویسندگان جوان دههٔ ۴۰ جنوب به‌خصوص خوزستان تحمیل می‌شود و این سلطهٔ اقلیمی خاص است كه خواه‌ناخواه نویسندگان را جذب خود می‌كند.

* * * * *

ایوبی در رمان طیف باطل كه سال ۱۳۵۳ آن را منتشر كرد با به‌تصویركشیدن سقوط خاندان سرهنگ اقتداری، میلیتاریسم را هجو می‌كند و آن را به‌استهزاء می‌گیرد. ایوبی در این رمان فصل‌هایی را به‌صورت مونولوگ درونی سرهنگ اقتداری با همزاد خودش نوشت؛ شيوه‌ای كه در اغلب داستان‌ها با اين مضمون رایج است. ایوبی بعدها رمان‌ها و داستان‌های متعددی نوشت كه از آن میان می‌توان به رمان راه شیری (۱۳۷۸) اشاره كرد. او در این رمان تداعی‌های شكل‌گرفته در ذهن شخصیت رمان را براساس خاطرات پراكنده روایت كرد و صورت داستانی به آن بخشید. یک سال پس از انتشار اين رمان نیز مجموعه پایی برای دویدن را منتشر كرد كه داستان‌های ایوبی دربارهٔ جنگ هشت‌سالهٔ عراق و ایران است. از دیگر داستان‌ها و رمان‌های او می‌شود از آواز طولانی جنوب، غمزهٔ مردگان، سفر سقوط و زیتون تلخ خرمای گس نام برد. ایوبی همچنين در سال ۱۳۷۰ نمایشنامه‌ای را نيز با نام همزادان ماه منتشر كرد؛ ولی هرگز نمایشنامه‌نویسی بر داستان‌نویسی او سایه نیانداخت. علاوه‌بر داستان‌نویسی كه دل‌مشغولی اصلی او بود در برهه‌ای از زندگی خود به انتخاب شعرهای نیما یوشیج دست زد كه آن‌ها را با شرح و تفسیر منتشر كرد. در سال ۱۳۸۸ انتشارات ققنوس در روزهای نمایشگاه كتاب تهران رمان زیر چتر شیطان را از او منتشر كرد كه ایوبی به‌گفته خودش بیش از ۱۳ سال روی آن كار كرده بود. همچنین دو رمان راه گراز و صورتک‌های تسلیم آخرین آثار منتشرشدهٔ این نویسنده است كه توسط نشر افراز منتشر شدند. صورتک‌های تسلیم در سال ۱۳۸۸ نامزد دریافت دومین جایزهٔ ادبی جلال آل‌احمد بود. وی رمان دیگری با نام مرد تشویش همیشه در دست نشر داشت. ایوبی در دههٔ هفتاد مدتی مسئول صفحهٔ ادبی روزنامه سلام بود که مجموعه مقالات او در آن روزنامه، بعدها در قالب کتاب جان شکر گردآوری و منتشر شد. زنده‌یاد ایوبی مجموعه داستان جنوب سوخته و رمان طیف باطل را نیز پیش از انقلاب سال اسلامی ایران نوشته بود که به‌گفته خود او هر دو به دست ممیزان دوران به مقوا بدل گشت. رمان با خلخال‌های طلایم خاکم کنید، نوشتهٔ محمد ایوبی نیز در سال‌های اخیر موفق به دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران نشد و نهایتاً در وبگاه رادیو زمانه منتشر شد. محمد ایوبی شعاری عجیب را سرلوحهٔ کار خود قرار داده بود و همواره به شاگردان خود نیز گوشزد می‌کرد: بمیر و بنویس. نویسنده او داستانی نیز با همین عنوان در سایت خزه که خود سردبیری آن را برعهده داشت، منتشر کرد. ایوبی دو بار ازدواج کرد و صاحب دو فرزند بنام‌های نیما و صنم شد. در طول عمر بابرکت خویش، شاگردان بسیاری را پروراند که مسعود آلی‌محمودی، احسان اسکندری و احسان رضایی کلج از آن جمله‌اند.

داستانک

داستانک‌های عصبانیت، ترک مجلس، مهمانی‌ها، برنامه‌ها، استعفا و مشابه آن

محمد ایوبی به دلیل شکستگی لگن در بیمارستان اب سینای تهران بستری شد ولی پیش از عمل چراحی و به دلیل نارسایی ریه در ساعت ۱:۳۰ دقیقه ۱۹ دی ماه سال ۱۳۸۸ درگذشت. داریوش معمار پس از مرگ او افزود: محمد ايوبي نويسنده‌اي بود که هميشه در آثارش مي‌توانستيم بخش مهمي از ميراث ادبي، ذهني و نوستالژي جنوب را احساس کنيم. علاقه‌مندي وي به داستان‌نويسان جوان و علاقه‌مندي‌اش به مطالعه‌ي آثار ايشان و پي‌گيري انتشار آن نيز از مواردي بود که خاطره‌اي خوب از اين نويسنده در ذهن علاقه‌مندان ادبيات داستاني به جاي گذاشته است. اگر بخواهم به چند مشخصه‌ي مهم محمد ايوبي اشاره کنم، بايد بگويم، محمد ايوبي شخصي بود که مي‌توانست ساعت‌ها با شما در مورد گذشته‌ي داستان‌نويسي جنوب، حوادث آن، آدم‌هاي آن و آثاري که در آن دوران خلق شده بود، با جزييات صحبت کند. ديگر اين‌كه گفته‌هاي محمد ايوبي در طي اين سال‌ها در مورد داستان‌نويسان جنوب و داستان‌نويسي جنوب بيش‌تر از هر فرد ديگري به حقيقت داستان‌نويسي اين خطه نزديک بود. اين موضوع را بر اساس تجربه‌ي شخصي خود از اين‌گونه نقل و روايت‌گري‌ها به عنوان يک روزنامه‌نگار در گفت‌وگو با افراد مختلف در خصوص داستان‌نويسي اين خطه مي‌گويم. از سوي ديگر، او در خواندن آثار نويسندگان جوان جنوبي و قبول دعوت ايشان براي حضور در برنامه‌ها و نشست‌هاي ادبي و اظهارنظر در خصوص آثار ايشان، داستان‌نويسي بي‌ادعا و پرمايه بود. همچنين صراحت بيان محمد ايوبي در بيان نظرات و عقايدش در مورد گذشته‌ي داستان‌نويسي جنوب، صادقانه، نقادانه و قابل اعتناست. نكته‌ي آخر اين‌كه آثار داستاني محمد ايوبي هرچند نمي‌تواند در زمره‌ي آثار تجربي و نوآورانه‌ي ادبيات داستاني جنوب قرار گيرد، اما در گروه مهم‌ترين آثار واقع‌گرايانه‌ي خلق‌شده در تاريخ ادبيات داستاني جنوب است.»

داستان‌های دیگر

شخصیت خاکستری

در رمان زیر چتر شیطان شخصیتی است به نام عیصو که دایی راوی است. عیصو جوانی لاابالی است و حضورش باعث دردسر. یکی از نکات برجسته‌ٔ نویسنده، زیستن با شخصیت‌های داستانش است و این نکته بارها در زندگی محمد ایوبی مشهود بود. یکی از سه‌شنبه‌های نقد داستان که در منزل ایشان برگزار می‌شد، صالح تسبیحی پرسید: «مگه نمی‌گید که شخصیت‌ها باید خاکستری باشند؟ پس چرا عیصو این‌قدر سیاهه؟» ایوبی به جایی دوردست خیره بود. پُک عمیقی به سیگارش زد و دودش را پرت کرد در فضا و بعد با دست محکم کوبید روی میز و با خشم گفت: «آخه تو نمی‌دونی چقدر این آدم بده.»

بمیر و بنویس

اوایل سال ۱۳۸۴ بود که ۱۵۰هزار تومان پرداختی کانون اهل قلم به محمد ایوبی قطع شد. در آن زمان زندگی مانند سایر نویسندگان مستقل بر محمد ایوبی نیز سخت شد؛ ولی با کمال تعجب بر فعالیت ادبی خود افزود. وقتی از ایشان منشا این همه انگیزه و تلاش را جویا شدند صرفاً به بیان یک عبارت بسنده کرد: بمیر و بنویس

پیوند به بیرون

• ‏ «جهان داستان، معرفیِ ایوبی». وبگاه ادبی و هنری خزه، ۹اردیبهشت۱۳۸۳.