ویکی‌ادبیات:شیوه‌نامه/زندگی‌نامه‌ها
الگو:شیوه‌نامه این صفحه شیوه‌هایی را برای رسیدن به یکسانی در سبک و نگارش مقاله‌های زندگی‌نامه افراد بیان می‌کند. دنبال کردن شیوه‌های بیان‌شده در این صفحه هنگام نوشتن مقالات مربوط به افراد، باعث آسان‌تر شدن استفاده و زیباتر شدن مقاله‌های ویکی‌ادبیات می‌شود.
بند آغازین
در بند آغازین باید اطلاعات زیر داده شود:
- نام(ها) و در صورت وجود، لقب(ها)
- تاریخ تولد و مرگ. (اگر دانسته‌است)
- ملیت (در حالت عادی یعنی کشوری که شخص شهروند آن است یا هنگامی که به‌شهرت رسیده‌است شهروند آن بوده‌است).
- سمت‌های مهم شخص، فعالیت‌هایی که در آن شرکت داشته و نقش‌های برجسته وی
- دلیل سرشناسی
نکته: مکان تولد و مرگ افراد باید در متن مقاله ذکر شود؛ اما فقط در صورتی در بند آغازین می‌آید که به سرشناسی فرد مرتبط باشد. درواقع به‌هیچ عنوان نباید در جمله اول و کنار تاریخ تولد و مرگ قرار داده شود.
برای نمونه:
صادق هدایت (۲۸ بهمن ۱۲۸۱ برابربا ۱۷ فوریهٔ ۱۹۰۳–۱۹ فروردین ۱۳۳۰ برابربا ۹ آوریل ۱۹۵۱) نویسنده، مترجم و روشن‌فکر ایرانی بود.
نمونهٔ دوم:
شیرزاد محمدآقایی مشهور به شیرزاد آقایی (١٥ مارس ١٣١٧ برابربا ٤دسامبر١٩٣٦—٢٣مرداد١٣٨٤ برابربا ١٤اوت٢٠٠٥) شاعر و نویسنده شیرازی و آموزگار، شاعر، بادهازوزه‌کشان می‌روند نویسنده و پژوهشگر نوروز نگین جشن‌های ایرانی و دیگر جشن‌ها و جشن آیین‌های مردمی ایران بود. او در سال ١٣٦٦ به‌دلیل بیماری پارکینگسون و به‌قصد درمان به سوئد سفر کرد و در همان‌جا چشم از جهان فروبست. تنها یادگارش مانا آقایی نیز شاعری باذوق و دارای کارنامه‌ای درخشان است.
همچنین پیشنهاد می‌شود که {{جعبه زندگی‌نامه}} در بند اول استفاده شود.
نام‌ها
هرچند عنوان مقاله باید آن چیزی باشد که موضوع بیشتر بدان شناخته شده‌است، عنوان کامل (اگر دانسته‌است) باید در همان بند آغازین آورده شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها رسم بر این است که نام کامل شخص در اشارات روزمره به‌کار نمی‌رود؛ اما به‌هرحال مقاله باید با صورت کامل نام آغاز شود. برای نمونه:
- (از معمر قذافی) معمر محمد ابومنیار معروف به سرهنگ مُعَمَّر محمد قَذّافی (۷ ژوئن ۱۹۴۲–۲۰ اکتبر ۲۰۱۱) ...
گاهی افراد در طول حیات، نام خود را تغییر می‌دهند در این صورت ابتدا نام نخستین آن‌ها نیز باید ذکر شود. برای نمونه:
- (از سیمین بهبهانی) سیمین خلیلی «سیمین» بهبهانی (زاده شده به نام سیمین خلیلی، ٢٨تیر ١٣٠٦) ...
نام مستعار، تخلص و امثال آن
برای افرادی که شهرتشان با نام مستعار یا تخلصشان است، نخست نام اصلی‌شان باید در بند آغازین بیاید و سپس تخلص یا نام مستعار. این شیوه را حتی اگر عنوان مقاله تخلص شخص باشد، دنبال کنید. برای نمونه:
- میرزامحمد فرخی یزدی متخلص به تاج‌الشعرا.
همیشه لازم نیست این نکته را خاطرنشان کنیم که چرا عنوان مقاله با نامی که بند آغارین با آن شروع می‌شود متفاوت است.
القاب احترام‌آمیز
مانند هر دانشنامه‌ای، مخاطب ویکی‌ادبیات گروه یا گرایش یا عقیده خاصی نیست و ویکی‌ادبیات برای احترام گذاشتن به عقاید همه انسان‌ها، اصلی بی‌طرفی را انتخاب کرده‌است و برای هیچ شخص یا گروه یا عقیده یا گرایشی از القاب احترام‌آمیز استفاده نمی‌کند و افزودن آن‌ها به مقاله‌های ویکی‌ادبیات ممنوع است.
القاب یا وندهای احترام‌آمیزی چون جناب، عالی‌جناب، حضرت، اعلی‌حضرت، علیاحضرت، همایونی، علیه‌السلام، صلی‌الله، سلام‌الله‌علیها، رحمه‌الله‌علیه، قدس‌سره یا حتی (ع) نباید ذکر شوند همچنین باید از افعال سوم شخص مفرد به‌جای سوم شخص جمع (درصورتی‌که فرد یک نفر است) استفاده شود و عبارت‌هایی مانند «دار فانی را به‌درود گفت»، «شهید شد» و موارد مشابه نباید استفاده شود مثلاً:
- محمد به مدینه رفت. الگو:درست
- حضرت محمد (ص) به مدینه رفتند. الگو:نادرست
- خادم خادمان خدا، علی‌اکبر دهخدا در نیمه دوم سدۀ١٢و نیمه اول سدۀ١٣ خورشید می‌زیست الگو:نادرست
- سنت آگوستین در نیمه دوم سدۀ١٢و نیمه اول سدۀ١٣ خورشید می‌زیست الگو:درست
این سیاست‌‌نامه براساس بی‌طرفی ویکی‌ادبیات تنظیم شده‌است.
لقب‌های پادشاهی و اشرافی
یک نکته دربارۀ دستور خط
توجه کنید که «خان» در این نمونه‌ها با فاصلهٔ مجازی نوشته می‌شود.[۱]
القاب و عنوان‌های علمی-تحصیلی
دانشگاهی
القاب حرفه‌ای یا دانشگاهی‌ای چون استاد، پرفسور، دکتر و مهندس نباید استفاده شوند (نه در جملات آغازین و نه در سایر بخش‌های مقاله)؛ ولی اگر عنوان یا لقب با نام فرد سخت عجین شده‌است، آنگاه با آن مانند تخلص برخورد می‌شود و پس از ذکر نام اصلی، نامی که با عنوان دانشگاهی عجین شده‌است ممکن است در متن نوشتار ذکر گردد و از تغییر مسیر استفاده شود.
- نمونه: دکتر مصدق یا دکتر شریعتی.
توجه کنید که اگر لقبی دانشگاهی با نام فرد سخت عجین شده باشد دیگر نباید هنگام ذکر نام فرد به صلاحیت او برای کسب این لقب پرداخت. (یعنی مثلاً آیا فرد واقعاً مدرک دکتری دارد یا نه) البته در خود متن مقاله می‌توان چنین کرد.
- نیز به این نکته دقت کنید که ذکرنکردن عنوان‌های دانشگاهی فرد هنگام اشاره به او منافاتی با اشاره به مدارک تحصیلی او در متن مقاله ندارد؛ بنابراین می‌توان مثلاً اشاره کرد که «فلان‌کس دکتری خود را در فلسفه از فلان دانشگاه اخذ کرد» هرچند که در طول مقاله از او به‌عنوان دکتر فلانی یاد نمی‌شود.
حوزوی- مذهبی
با القابی مثل آیت‌الله، حجت‌الاسلام، آخوند، ملا، شیخ و… هم مانند دکتر برخورد می‌شود. این عناوین فقط یک بار به‌عنوان تعیین رتبه محرز یا مشهور یاد می‌شود؛ اما نباید پیوند نام باشد.
دیگر القاب
حاجی یا حاج
مثل: حاجی سیاح، حاج ابراهیم کلانتر
میرزا
مثل میرزا کوچک‌خان جنگلی، میرزا محسن کوچه‌باغی تبریزی
سید
طبق بحث و اجماع ویکی‌ادبیات پیشوند سید جزء القاب محسوب نمی‌شود. برای استفاده از سید در عنوان و متن مقالات وا:سید را مطالعه کنید.[۲][۳]
موارد آتی ذکر نام فرد
پس از آنکه نام فرد در جمله‌های آغازین به‌صورت کامل ذکر شد آنگاه می‌توان در جمله‌های آتی فقط نام‌خانوادگی او را ذکر کرد یا اگر به لقبی خاص معروف است از آن لقب بهره برد؛ ولی توجه کنید که لقب را بیش از اندازه زود به شخص ندهید. مثلاً اگر رضا مارمولک در سال ۱۳۰۰ ملقب به سوسمارالسلطنه شد تا پیش از رسیدن به سال ۱۳۰۰ در شرح زندگانی او، از لفظ مارمولک استفاده کنید.
تاریخ‌ها
- تا زمان کامل شدن این بخش لطفاً en:WP:BORN را ببینید.
لحن
الگو:همچنین لحن مقاله همچون سایر مقاله‌ها در ویکی‌ادبیات باید بی‌طرفانه و دانشنامه‌ای باشد. از تبعات آن می‌توان به این اشاره کرد که از صیغهٔ احترام نباید استفاده شود؛ یعنی مثلاً:
- نهادها و فعل‌ها به‌صورت سوم شخص مفرد می‌آید نه سوم شخص جمع: «فلان کس در بهمان تاریخ به فلان جا رفت». (نه رفتند و از آن بدتر تشریف‌فرما شد و از همه بدتر تشریف‌فرما شدند.)
- کسی چیزی نمی‌فرماید بلکه چیزی می‌گوید و امثال آن. (چنان‌که پیشتر اشاره شد)
زمان افعال
برای درگذشتگان همواره از فعل گذشته استفاده می‌شود نه فعل حال و آیندهٔ روایی. «فلان‌کس در فلان‌تاریخ فلان چیز را کشف کرد» نه کشف می‌کند.
مرگ
- از واژهٔ «شادروان» استفاده نمی‌شود. در صورت نیاز به اشاره به زنده نبودن شخص، «درگذشته» را می‌توان به‌جای «مرحوم» به‌کار برد؛ مانند «حسین گل‌گلاب با روح‌الله خالقی، هنرمندِ درگذشته، همکاری داشت» به‌جای «حسین گل‌گلاب با مرحوم روح‌الله خالقی همکاری داشت».
- «به رحمت خدا رفت»، «به دیار باقی شتافت»، «دار فانی را وداع گفت»، «دعوت حق را لبیک گفت»، و ازآن‌سو، «به درک واصل شد»، «سَقط شد»، «به هلاکت رسید»، و «مُرد» استفاده نمی‌شود. «درگذشت» و «کشته شد» به‌عنوان فعل ماضی، و «مرگ» و «درگذشت»[۴] به‌عنوان اسم استفاده می‌شوند.
مذهب، قومیت و نژاد
درج هریک از عبارات «مذهب»، «قومیت» و «نژاد» در مقاله‌های افراد صرفاً به یکی از ۳ شرط زیر مجاز است:
- خود عامل سرشناسی فرد باشد.
- در سرشناسی فرد یا عنوان مقاله موثر و یا تعیین‌کننده باشد.
- در منابع معتبر و مستقل به روشنی به این موارد پرداخته شده باشد.
اگر در هریک از این سه شرط اختلاف نظری باشد که هرکدام از ادعاها منابع مستقل و معتبر خود را دارا بود؛ پس از اجماع در صفحه بحث، همه نکات با ارجاع درست به منابع در بدنه مقاله درج شود.[۵]
پانویس
- ↑ از این رسم‌الخط (گونهٔ نوشتن) در بسیاری از کتاب‌ها، از جمله کتاب تاریخ دبیرستان‌های ایران، پیروی می‌شود.
- ↑ ویکی‌ادبیات:نظرخواهی/سید در عنوان مقالات
- ↑ استفاده از پیشوند سید
- ↑ بر پایه ویکی‌ادبات:نظرخواهی/استفاده از واژه درگذشت و مرگ در متن مقالات
- ↑ برپایه این بحث و اجماع