بلاغت از آتن تا مدینه
بلاغت: از آتن تا مدینه اثر داوود عمارتی مقدم به بررسی تطبیقی فن خطابه یونان و روم باستان با بلاغت اسلامی تا قرن پنجم هجری قمری می‌پردازد. این کتاب در دهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد، در بخش نقد ادبی شایسته تقدیر شناخته شد.
| بلاغت از آتن تا مدینه | |
|---|---|
 | |
| نویسنده | داوود عمارتی مقدم |
| ناشر | هرمس |
| محل نشر | تهران مکان ناشر فارسی: تهران |
| تاریخ نشر | چاپ اول۱۳۹۵ |
| تعداد صفحات | ۳۴۲ |
| موضوع | بررسی تطبیقی فن خطابه و روم باستان و بلاغت اسلامی تا قرن پنجم هجری قمری |
| زبان | فارسی |
نویسنده کتاب سعی کرده به این پرسش پاسخ دهد که بلاغت اسلامی تا چه حد تحت تأثیر بلاغت کلاسیک غرب باستان بوده است. به گفته وی، این موضوع تاکنون به تفصیل بررسی نشده است، بنابراین او در کتابش کوشیده برای نخستین‌بار شباهت‌های بلاغت کلاسیک غرب و بلاغت اسلامی و تفاوت‌های آن دو را با یکدیگر به صورت مفصل بررسی کند.
نگارنده در مقدمه اثرش درباره مطالعات و تحقیقات انجام شده درخصوص تأثیرپذیری بلاغت اسلامی از بلاغت کلاسیک غرب و کاستی‌ها و ضعف‌های آن سخن گفته و نوشته به عنوان نمونه در این پژوهش‌ها صرفاً شباهت‌ها و تفاوت‌های آثار ارسطو با برخی از حوزه‌هایی از بلاغت اسلامی که تحت‌تأثیر ارسطو بوده است بررسی شدند. وی با ذکر نمونه‌های دیگر نشان می‌دهد که پژوهش‌های انجام شده در این باره موردی بوده و به تطبیق تفصیلی اصول بلاغی در غرب باستان و جهان اسلام نمی‌پردازد.
عمارتی مقدم در ادامه با نقد کاستی‌های روش‌شناختی یعنی منحصر کردن بلاغت غرب باستان به آثار ارسطو بر ضرورت بررسی تفصیلی شباهت‌های بلاغت باستان و بلاغت اسلامی و تفاوت‌های آن تاکید می‌کند.
این کتاب با ۳۴۲صفحه در چهار فصل اصلی و به همراه نتیجه‌گیری، پیوست، کتاب‌نامه، واژه‌نامه و نمایه تنظیم شده است.
- فصل اول: چارچوب هلنیستی بلاغت: ملاحظات تاریخی
- فصل دوم: فضایل و رذایل سبکی به مثابه خاستگاه علم معانی، بیان و بدیع
- فصل سوم: سخنور ایده‌آل به مثابه خاستگاه الگوهای ایده‌آل بلاغی جهان اسلام
- فصل چهارم: منافرات و شعر: تاثیر ژانر منافرات در جهان اسلام
درباره فصول کتاب
نگارنده در فصل نخست به بررسی تفاوت‌های بلاغت ارسطویی با بلاغت غیرارسطویی در دوره‌ای از تاریخ که در تاریخ فن خطابه به دوران هلنیستی معروف است، پرداخته است. در این فصل نشان داده که آثار بلاغی ارسطو نه تنها در جهان اسلام نفوذ بسیار محدودی داشته بلکه حتی در خود غرب هم این آثار به مدت دو هزار سال در پرده فراموشی فرو رفته بودند.[۱]
در فصل دوم به تطبیق اصول رکن سوم فن خطابه با اصول بلاغت اسلامی پرداخته شده است. اصولی مانند صحت دستوری کلام، وضوح و روشنی، ترسیم زنده واقعیت، تزیین کلام و تناسب. نویسنده در این فصل نشان داده که آنچه آموزگاران خطابه غرب باستان در باب فضائل و رذائل سبکی گفته‌اند، پایه و اساس بسیاری از اصول بلاغی درسنامه‌های جهان اسلام شده است.
نویسنده در فصل سوم به آن دسته از مباحث سبکی پرداخته که در غرب باستان پایه و اساس مفهوم سخنوری ایده‌آل بوده است. مباحثی نظیر سطوح سبکی و مسئله نظم که به بررسی نحوه چینش اجزای کلام از واج و هجا و عبارت گرفته تا مقولات نحوی می‌پردازد.
عمارتی مقدم در فصل پایانی کتاب نشان داده که از میان انواع خطابه، اصول نوع منافره (گفتارهای مدحی- ذمی) بیش از دیگر انواع، در جهان اسلام نمود داشته است. وی همچنین نشان داده که تأثیر این ژانر در جهان اسلام تا بدان حد است که آثار فراوانی در جهان عرب حول محور مدح و ذم به نگارش درآمده‌اند.[۲]
اثر عمارتی مقدم در سال۱۳۹۶ در دهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد توانست در بخش نقد ادبی، به عنوان برگزیده شناخته شود.[۳]
درباره نویسنده
داوود عمارتی مقدم متولد ۱۳۶۲ و دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه فردوسی مشهد است. این پژوهشگر حوزه ادبیات فارسی در رشته زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کند و عضو هیئت علمی دانشگاه نیشابور است. وی در سال۱۳۷۹ موفق به دریافت مدال طلای المپیاد ادبی شد.[۴]
از جمله کارهای علمی عمارتی مقدم:
- «از اپوخه تا نوآوری‌های شاعرانه: آسیب شناسیِ کاربستِ روش پدیدارشناسی در مطالعات ادبی فارسی»، فصلنامه نقد ادبی، ش۳۸، ۱۳۹۶.
- «آسیب‌شناسی کاربرد نظریه‌های مدرن در تدوین درسنامه‌های بلاغی»، ادبیات پارسی معاصر، دوره۷، ش۱، ۱۳۹۶.
- «عبدالقاهر جرجانی، رومن یاکوبسون و معانیِ نحوی: به مناسبت انتشار کتاب رستاخیز کلمات از دکتر شفیعی کدکنی»، نشریه دستور، ویژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ش۱۲، ۱۳۹۵.
- «بررسی و نقد ترجمه رساله‌های شعری فلاسفه مسلمان از فن شعر ارسطو: ترجمه در زمانه عسرت»، پژوهشنامه انتقادیِ متون و برنامه‌های علوم انسانی، سال۱۶، ش۵، ۱۳۹۵.
- «شعر حجم و کوبیسم: بازخوانی مبانی نظری شعر حجم بر مبنای زیبایی‌شناسیِ کوبیسم» ، با همکاری سیدحسین فاطمی، نشریه نقد ادبی، دوره۳، ش۹، بهار۱۳۸۹.
- «بحران نقد: تصادف نظریه و متن»، نشریه نقد ادبی، دوره۲، ش۸، سال۱۳۸۸.
- «الگوی ایرانی میل ناکام»، مارتا سیمیچیوا، نشریه رودکی، ش۱۹-۲۱، سال۱۳۸۶، (ترجمه).
پانویس
منابع
- عمارتی مقدم، داوود (۱۳۹۵). بلاغت از آتن تا مدینه. تهران: هرمس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۶۳-۹۷۵-۴.
پیوند به بیرون
- «کتاب «بلاغت از آتن تا مدینه»، نوشته دکتر داود عمارتی‌مقدم عضو هیأت علمی دانشگاه نیشابور برگزیده جشنواره جلال آل احمد شد». پایگاه خبری دانشگاه نیشابور، ۱۶دی۱۳۹۶. بازبینی‌شده در ۴اردیبهشت۱۴۰۱.
- «داوود عمارتی مقدم». نقد کتاب. بازبینی‌شده در ۴اردیبهشت۱۴۰۱.