ویکی‌ادبیات:شیوه‌نامه
هدف این شیوه‌نامه یک‌دست‌سازی روش نگارش مقاله‌ها در ویکی ادبیات است؛ چرا که این کار به آسان‌تر یافتن مقاله‌ها، ویرایش آسان‌تر و آسان‌خوانی مقاله‌ها کمک خواهد کرد.
ضابطه‌های زیر نه لزوماً بهترین‌ها هستند و نه به هیچ‌وجه حرف آخر را می‌زنند. اما اگر همگان از شیوهٔ یک‌سانی پیروی کنند، استفاده از ویکی ادبیات چه هنگام یافتن مقاله‌ها، چه هنگام ویرایش آنها و چه هنگام خواندن مقاله‌ها آسان می‌شود.
نوشتن مقاله‌های سلیس، آگاه‌کننده و بی‌طرف بسیار مهم‌تر از قالب و شیوهٔ خاص ارائهٔ آنها است. نویسندگان ناچار به رعایت همه (یا حتی هیچ‌کدام) از این ضابطه‌ها نیستند. از خوبی‌های ویکی‌نویسی این است که کمال مطلق لازم نیست.
کدگذاری
همهٔ حروف و علائم باید با استفاده از نویسهٔ صحیحشان در نوشته آورده شوند. کد نویسه‌های صحیح فارسی در استاندارد ملی ۶۲۱۹ ایران آمده‌است.
برای مثال، نوشتن «بی‌باک» درست و نوشتم «بي باك» نادرست است.
آوردن عبارت‌های عربی
باید به خاطر داشت که کد نویسهٔ بعضی حروف فارسی با معادل عربی آنها متفاوت است. این نویسه‌ها بعضاً متفاوت هم نمایش داده می‌شوند. برای نمونه، ي عربی (با دو نقطه زیر آن) در استاندارد یونیکد با کد ۱۶۱۰ و ی فارسی (که در حالت آخر بدون نقطه است) با کد ۱۷۴۰ مشخص می‌شود. این دو نویسه از اساس متفاوت بوده و به‌هیچ‌وجه نباید به جای یکدیگر به کار روند. ازاین‌رو هنگام آوردن متنی به عربی (که قاعدتاً در آن نویسه‌های عربی به کار رفته‌است) باید تمهید ویژه‌ای اندیشید.
برای آوردن عبارتی کوتاه به زبان عربی می‌توان از الگوی {{عبارت عربی|متن العربي}} استفاده کرد. برای آوردن عبارت‌های بلندتر و/یا استفاده از الگوهای گوناگون در داخل متن عربی می‌توان چنین نوشت:
{{آغاز عربی}}
متن بلند با قابلیت استفاده از قالب‌های گوناگون.
{{پایان عربی}}
توجه داشته باشید که در متن عربی باید از نویسه‌های خاص عربی استفاده کرد.
دستور خط
رعایت مفاد چاپ سیزدهم دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در متن‌ها ارجحیت دارد.
در موارد بسیاری دستور خط فارسی مبهم است یا توضیح نداده‌است. برای رفع این ابهام‌ها، باید به فرهنگ املایی خطّ فارسی: بر اساسِ دستور خطّ فارسی مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نوشتهٔ علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی‌مقدم مراجعه کرد.
از جملهٔ مهمترین قواعد این دستور خط می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
۱. برای ترکیب‌های اضافی و وصفی منتهی به «ه» ناملفوظ، مثل «خانهٔ بزرگ»، از نویسهٔ «ی روی ه» استفاده می‌شود. درست: «خانهٔ بزرگ». غلط: «خانه بزرگ»، «خانه ی بزرگ»، «خانه‌ی بزرگ»
- لطفاً برای همزه روی ه از تک‌نویسهٔ ۀ استفاده نکنید. این نویسه استاندارد نیست و کاربرد آن در زبان‌هایی مثل اردوست. در بعضی از نسخه‌های قدیمی‌تر قلم‌ها این حرف به حرف پیشین نمی‌چسبد. درست: خانهٔ = خانه + ٔ . غلط: خانۀ = خان + ۀ
۲. علامت جمع ها هم به صورت بی‌فاصله و هم با فاصلهٔ مجازی به کلمهٔ جمع‌شونده می‌چسبد و هر دو صورت صحیح است: (کتابها و کتابها) در چند مورد خاص حتماً با فاصلهٔ مجازی نوشته می‌شود. از این رو اگر همواره با فاصلهٔ مجازی نوشته شود مشکلی پیش نمی‌آید. در هیچ موردی ها با فاصلهٔ معمولی نوشته نمی‌شود: (کتاب ها) مواردی که حتماً از فاصلهٔ مجازی استفاده می‌شود از قرار زیرند:
- بعد از های ناملفوظ: خانه‌ها
- بعد از های ملفوظ که به حرف قبل بچسبد: تشبیه‌ها
- بعد از ط یا ظ: استنباط‌ها
- کلمه پردندانه باشد. (بیش از سه دندانه)
- نشان دادن صورت مفرد کلمه
- کلمه‌های خارجی نامأنوس
- جمع بستن اسم خاص
۳. عموماً پیشوند جدا (با فاصلهٔ مجازی) نوشته می‌شود (مثال: «هم‌شکل») مگر اینکه به صورت سرهم معنایی بسیط از کلمه استنباط شود (مثال: «همسایه»).
۴. پسوند چسبیده نوشته می‌شود (مثل دانشمند) (مگر اینکه حرف آخر جزء اول و حرف اول پسوند هم‌مخرج باشند یا حرف آخر جزء اول ه باشد: نظام‌مند و علاقه‌مند).
۵. کلماتی که ترکیب دو یا چند کلمه‌اند در صورتی که معنای کلمهٔ جدید بسیط گونه باشد سرهم (مگر اینکه جزء دوم با «آ» آغاز شود) و در غیر این صورت با فاصلهٔ مجازی نوشته می‌شوند: «نیشکر» برای مورد اول (دانش‌آموز به عنوان استثناء) و «آب‌میوه» برای مورد دوم.
۶. کرسی همزه با توجه به حرکت حرف پیشین تعیین می‌شود:
- اگر حرکت پیش از همزه ساکن یا زیر باشد همزه به صورت ئ نوشته می‌شود. مثال: هیئت. در صفحه‌کلید استاندارد همزه با کرسی ی با shift + s وارد می‌شود.
- اگر حرکت پیش از همزه زبر باشد همزه به صورت أ نوشته می‌شود. مثال: تأثیر. در صفحه‌کلید استاندارد همزه با کرسی ا با shift + G وارد می‌شود.
- اگر حرکت پیش از همزه پیش باشد. همزه به صورت ؤ نوشته می‌شود. مثال: مؤسسه. در صفحه‌کلید استاندارد همزه با کرسی و با shift + A وارد می‌شود.
- استثنا: اگر حرکت قبل از همزه ضمه باشد و حرف بعد از همزه و باشد همزه به صورت ئ نوشته می‌شود. مثال: شئون.
دستور زبان و سبک نگارش
سبک متن مقاله‌های ویکی ادبیات باید رسمی باشد، همچنان که در دانش‌نامه‌های معتبر است. رسمی‌نوشتن لزوماً به معنی متکلف نوشتن یا به کارگیری کلمه‌های ثقیل نیست.
از مصداق‌های سبک رسمی این است که معمولاً از صیغه‌های اول شخص استفاده نمی‌شود و به جای آن صیغهٔ مجهول به کار می‌رود. مثلاً به جای این که گفته شود: «در بند سوم به این موضوع اشاره می‌کنیم» گفته می‌شود: «در بند سوم به این موضوع اشاره می‌شود.»
در سبک رسمی از شکسته‌نویسی خاص زبان گفتاری پرهیز می‌شود: درست: «می‌رود» نادرست: «می‌ره». از جمله خطاهای فصاحتی که در زبان گفتاری شیوع می‌دارد و بعضاً در نثر رسمی هم نفوذ کرده‌است، خطای حذف افعال بی‌قرینهٔ لفظی و گاه حتی معنوی است. مثلاً به جای اینکه گفته شود «فلانی این کار را کرده‌است»، گفته می‌شود: «فلانی این کار را کرده.»
در بحث‌ها می‌شود از متن غیررسمی استفاده کرد، ولی بهتر است که در بحث‌ها هم از متن رسمی استفاده شود. ولی ساده‌نویسی هم در صورتی که امکان داشته باشد معنی از بین برود یا متن بیش از حد طولانی شود مضر است.
در ویکی ادبیات حتی‌المقدور از مضارع اخباری باشیدن استفاده نمی‌شود. پیشنهاد می‌شود: «است»، «هستند» یا «اند»، «نیست» پیشنهاد نمی‌شود: «می‌باشد»، «می‌باشند»، «نمی‌باشد». بسیاری از کسان هنگامی که دست به نوشتن متنی رسمی می‌زنند با تلقی‌ای که از متن رسمی دارند لحن کلامشان تغییر می‌کند و از بیان مفاهیم در قالب جمله‌های ساده در می‌مانند. لحن اداره‌جاتی از تبعات همین طرز تفکر است. استفادهٔ بی‌رویه از «می‌باشد» یکی از مصادیق این لحن است. دعوت به اجتناب از استفادهٔ بی‌رویه از «می‌باشد» و امثال آن به این معنی نیست که نویسندگان حق استفاده از این قبیل کلمات را ندارند. گاه ممکن است کاربرد «می‌باشد» زیبنده‌تر دانسته شود. مثلاً «احمد برادر مردی که آنجا ایستاده‌است می‌باشد». هرچند اینجا هم با کمی خلاقیت پرهیز از آن ممکن است: «احمد برادر مردی است که آنجا ایستاده».
- نشانهٔ مفعولی «را» را باید هر چه نزدیکتر به خود مفعول نوشت. استعمال «را» پس از فعل به خلاف سنت هزار و دویست سالهٔ زبان فارسی است و در همه حال باید از آن پرهیز کرد. درست: «کتابی را که آورده بود، برد.» غلط: «کتابی که آورده بود را برد».
- باید تا جای ممکن کوشید که قوانین نحو عربی در نوشتار فارسی به کار نرود: غلط «مقالات مربوطه» درست «مقالات مربوط» یا «مقاله‌های مربوط».
نقطه‌گذاری
علامت‌های نقطه‌گذاری به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: منفرد و مزدوج
علامت‌های نقطه‌گذاری منفرد
علامت‌های نقطه‌گذاری منفرد علامت‌هایی هستند که به‌تنهایی ظاهر می‌شوند و لزوماً با علامت دیگری به کار نمی‌روند. نمونه: نقطه (.) و ویرگول (،).
هنگام استفاده از آنها باید نکته‌های زیر را رعایت کرد:
- بدون فاصله با نویسهٔ پیشین وارد می‌شوند.
- میان آنها و حرف (الفبای) بعدی یک فاصله وجود دارد.
درست
- «دارا انار دارد. سارا انار ندارد.»
نادرست
- «دارا انار دارد.سارا انار ندارد.»
- «دارا انار دارد .سارا انار ندارد.»
- «دارا انار دارد . سارا انار ندارد.»
علامت‌های نقطه‌گذاری مزدوج
علامت‌های نقطه‌گذاری مزدوج علامت‌هایی هستند که با علامتی دیگر به صورت مزدوج به کار می‌روند. نمونه: کمان به صورت زوجِ کمان باز (و کمان بسته) به کار می‌رود.
هنگام استفاده از آنها باید نکته‌های زیر را رعایت کرد:
- نویسهٔ باز با حرف پیشین فاصله دارد و حرف بعدی بدون فاصله با آن نوشته می‌شود.
- نویسهٔ بسته بدون فاصله با حرف پیشین نوشته می‌شود. حرف بعدی با آن فاصله دارد.
درست
- «دارا (شخصیت محبوب ما) انار دارد.»
نادرست
- «دارا(شخصیت محبوب ما) انار دارد.»
- «دارا ( شخصیت محبوب ما) انار دارد.»
- «دارا (شخصیت محبوب ما)انار دارد.»
- «دارا (شخصیت محبوب ما )انار دارد.»
- «دارا ( شخصیت محبوب ما ) انار دارد.»
- سایر موارد مشابه
نقل قول (گفت‌آورد)
- برای نقل قول و موارد مشابه، از «گیومهٔ فارسی» استفاده می‌شود، نه از علامت نقل قول تکی یا دوتایی انگلیسی. درست: «نقل قول». غلط: "نقل قول" و 'نقل قول'.
- برای آوردن نقل قول بزرگ (۴۰ کلمه یا بیشتر) از قالب الگو:نقل قول بزرگ به صورت زیر استفاده می‌شود:
{{نقل قول بزرگ}}
نقل قول در چند خط
{{پایان نقل قول بزرگ}}
دقت کنید که در این صورت دیگر نباید از گیومه استفاده کرد. سره‌نویسان می‌توانند از {{گفتاورد بزرگ}} و {{پایان گفتاورد بزرگ}} استفاده کنند. باید توجه داشت که کارکرد ویکی‌پدیا جمع‌آوری نقل قول نیست و نقل قول‌ها باید معمولاً بخشی از یک پیکرهٔ متنی بزرگ‌تر باشند. استفادهٔ زیاد از نقل قول حتی با وجود یادکرد منبع، نوعی سرقت ادبی است. در حالت معمول نقل قول مستقیم نباید بیشتر از ۱۰ درصد کل مقاله را تشکیل دهد.
استفادهٔ تزئینی از {{نقل قول}} که علامت‌های گیومهٔ نمایشی آبی‌رنگ هم در کنار متن نشان می‌دهد جز در موارد معدود و خاص شایسته نیست. در حالت عادی از الگوهایی که بالاتر ذکر شد، استفاده کنید.
خط تیره
نیم‌خط همان - است که برروی همهٔ صفحه‌کلیدها هست.
سه‌چهارم خط (–)
جداسازی دو رقم در یک بازهٔ عددی از کاربردهای سه‌چهارم‌خط است. برای نمونه اگر بخواهیم به پنج سال میانِ ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ اشاره کنیم، باید نوشت ۱۳۸۰–۱۳۸۵. در ویکی ادبیات با استفاده از دستور {{جا:--}} می‌توان سه‌چهارم خط وارد کرد. این نویسه نخستین نویسه از سمتِ راست (پس از «درج:») در جعبهٔ کمکیِ ویرایش است. کدِ html آن – است.
- نکته: بازه‌های عددی باید چپ به راست نوشته شوند، مثلاً فاصلهٔ زمانی سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ باید به صورت ۱۳۸۰–۱۳۸۵ نوشته شود، و نه به صورت ۱۳۸۰–۱۳۸۵. برای این منظور می‌شود از الگوی {{چر}} استفاده کرد، به این شکل:
{{چر}}۱۳۸۰–۱۳۸۵
تمام‌خط (—)
از تمام‌خط (—) برای آوردن جملهٔ معترضه یا مانندِ آن در میان جمله‌ای دیگر استفاده می‌شود؛ در این کاربرد در دو طرفِ تمام‌خط، فاصله می‌گذارند. آوردن زیرخط (_) یا نیم‌خط (-) به جای تمام‌خط (—) غلطِ حروف‌چینی است. در ویکی ادبیات با دستور {{جا:---}} می‌توان تمام‌خط وارد کرد. در انگلیسی به این نشانه em dash می‌گویند. چه پهنای آن به طور قراردادی هم‌اندازهٔ پهنای نویسهٔ m است. این نویسه دومین نویسه از سمت راست (پس از «درج:») در جعبهٔ کمکی ویرایش است. کد html آن — است.
این نویسه‌ها را نباید با نشانهٔ مِنها (−) اشتباه گرفت.
در جعبهٔ ویرایش، تشخیصِ این نویسه‌ها از هم ممکن است دشوار باشد. از این رو، گاه توصیه می‌شود به جای درجِ مستقیم آنها در صفحه، کُد html آنها را نوشت. برای مثال — می‌دهد: —. البته ترجیحاً در جاهایی مثل الگوها، چون دیدن این کدها در متن نوشتارها برای ناآشنایان می‌تواند گیج‌کننده‌تر باشد.
نوشتن تاریخ‌ها
- برای نوشتن تاریخ روز را با عدد، ماه را با حروف و سال را با عدد وارد کنید. برای مثال:
- «۲۲ بهمن ۱۳۵۷» درست
- «بیست‌ودوم بهمن ۱۳۵۷» غلط
- «۱۳۵۷/۱۲/۲۲» غلط
- «۲۳-۰۱-۲۰۱۱» غلط
- معمولاً به تاریخ‌ها پیوند داده نمی‌شود.
- برای اشاره به یک بازهٔ زمانی خاص، دو تاریخ موردنظر را با حداقل تکرار با حرف اضافهٔ «تا» از هم جدا کنید. برای مثال: «۵ تا ۷ شهریور ۱۳۴۷» و «۵ شهریور تا ۹ مهر ۱۳۴۷».
- استفاده از تاریخ‌ها بدون ذکر سال نامناسب است؛ مثل «۲ مرداد»؛ مگر آنکه سال موردنظر در متن کاملاً آشکار باشد.
- دهه‌ها با عدد نوشته می‌شوند: «دههٔ ۱۹۸۰».
- سده‌ها و هزاره‌ها معمولاً با حروف نوشته می‌شوند: «قرن هفتم هجری قمری»، «هزارهٔ اول هجری شمسی» و «سدهٔ ۱۹ میلادی».
- نکته: ماه‌های شمسی به‌صورت استانداردشدهٔ زیر نوشته می‌شوند:
- فروردین، اردیبهشت (
اردیبهشت)، خرداد، تیر، مرداد (امرداد)، شهریور، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، و اسفند.
- فروردین، اردیبهشت (
- نکته: در مقاله‌های مرتبط با افغانستان از اسامی بروج فلکی استفاده می‌شود.
- نکته: ماه‌های قمری به‌صورت استانداردشدهٔ زیر نوشته می‌شوند:
- محرم، صفر، ربیع‌الاول، ربیع‌الثانی، جمادی‌الاول، جمادی‌الثانی، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذیقعده، و ذیحجه.
- نکته: برای ذکر نام ماه‌های میلادی، از لفظ فرانسوی آنها استفاده می‌شود:
- ژانویه، فوریه، مارس (
مارچ)، آوریل (آپریل)، مه (می)، ژوئن (جون)، ژوئیه (جولای)، اوت (آگوست)، سپتامبر، اکتبر، نوامبر و دسامبر.
- ژانویه، فوریه، مارس (
استفاده از برچسب‌های اچ تی ام ال (HTML)
تا آنجا که ممکن است از برچسب‌های نشانه‌گذاری اچ‌تی‌ام‌ال در متن مقاله‌ها استفاده نکنید و به جای آن از برچسب‌های نشانه‌گذاری ویکی استفاده کنید. نمونه‌های نادرست استفاده از برچسب اچ‌تی‌ام‌ال:
- استفاده از کدهای اچ‌تی‌ام‌ال برای رسم جدول
- استفاده از
<p align="justify"><p style="text-align:justify;"> برای تمام‌چین‌کردن بندها - استفاده از
<i>برای کج نوشتن متن - استفاده از
<br />(یا {{سخ}}) برای ایجاد بند تازه.
عددها
برای نوشتن عددها از رقم‌های فارسی استفاده می‌شود: ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰. توجه شود که ارقام عربی با ارقام فارسی متفاوت هستند. برای نوشتن ممیز از نویسهٔ «٫» با کد (دهدهی) یونیکد ۱۶۴۳ استفاده می‌شود. در صفحه‌کلید استاندارد این نویسه با shift+3 وارد می‌شود. برای جداکردن هزارگان از نویسهٔ «٬» با کد (دهدهی) یونیکد ۱۶۴۴ استفاده می‌شود. توجه شود که در بعضی مرورگرها خصوصاً در سیستم‌عامل ویندوز و هنگامی که نسخهٔ صحیح قلم استفاده نشده باشد این نویسه هم‌شکل با ویرگول (،) با کد (دهدهی) یونیکد ۱۵۴۸ نشان داده می‌شود. دو نویسهٔ ویرگول و جداکنندهٔ هزارگان نباید به جای یکدیگر به کار روند. در صفحه‌کلید استاندارد جداکنندهٔ هزارگان با shift+2 و ویرگول با shift+7 وارد می‌شود.
نوشتن عددها به حروف
- معمولاً اعدادی که در املاء آنها واوِ عطف به‌کار نرفته‌باشد با حروف نوشته می‌شوند، مانند: «یک، دو، سه، ... ده، یازده، ... نوزده؛ بیست، سی، ... نود، صد، دویست، ... نهصد؛ هزار، دو هزار»
- اعدادی که در املاء آنها واوِ عطف به‌کار رفته‌باشد ترجیحاً با رقم نوشته می‌شوند: «۲۵؛ ۲۴۵؛ ۲۰۲۴»
- برای به حروف نوشتن اعدادی که در املاء آنها واوِ عطف به کار رفته، ترجیحاً از فاصله کامل استفاده می‌شود و از فاصله مجازی پرهیز می‌گردد:
- «بیست و پنج» درست
- «
بیست‌وپنج» نادرست - «هشت و نیم» درست
- «
هشت‌ونیم» نادرست
- برای نوشتن اعداد ترتیبی از حروف استفاده می‌شود، استفاده از ترکیب عدد و «مین» صحیح نیست:
- «هشتم» درست
- «
۸ام» نادرست - «
۸-ام» نادرست - «هشتمین» درست
- «
۸مین» نادرست - «
۸-امین» نادرست
«/» میان ارقام
از «/» برای نوشتن عددهای کسری و تاریخ (نظیر ۱۳۱۰/۱۱/۱۲) استفاده می‌شود. استفاده از «/» به جای ممیز (٫) غلط فاحش است. از آنجا که ترتیب نمایش اجزای کسر در مرورگرها تفاوت می‌کند و نیز از آنجا که مطابق استاندارد یونیکد نویسه‌های نوشته باید به ترتیب منطقی وارد شوند پیشنهاد می‌شود که همواره برای محکم‌کاری کسرها به ترتیب زیر وارد شوند:
- {{چر}}
- صورت
- /
- مخرج
نمونه: کسر «دو پنجم» به صورت {{چر}}۲/۵ وارد می‌شود تا به صورت ۲/۵ نمایش داده شود.
- توجه
- وارد نکردن {{چر}} و جابجایی صورت و مخرج برای نمایش درست کسر در اینترنت اکسپلورر نادرست است و منجر به گیج‌کنندگی و نادرستی متن می‌شود و باید از آن اجتناب شود.
خلاصه کردن بازه‌های عددی
برای خلاصه کردن بازه‌های عددی از قاعدهٔ زیر استفاده کنید:
| عدد اول | عدد دوم | مثال |
|---|---|---|
| کمتر از ۱۰۰ | همهٔ رقم‌ها نوشته شود | ۱۰–۶ ۶۴–۶۳ ۱۲۳–۹۸ |
| ۱۰۰ یا مضاربش | همهٔ رقم‌ها نوشته شود | ۱۰۶–۱۰۰ ۱۳۲۳–۱۳۰۰ |
| ۱۰۱ تا ۱۰۹ ۲۰۱ تا ۲۰۹ و به همین قیاس |
فقط قسمت متغیر نوشته شود | ۷–۱۰۲ ۲۲–۷۰۹ ۵–۱۲۰۲ |
| ۱۱۰ تا ۱۹۹ ۲۱۰ تا ۲۹۹ و به همین قیاس |
دو رقم نوشته شود مگر آنکه برای شامل‌شدن قسمت‌های متغیر به ارقام بیشتری نیاز باشد |
۳۶–۲۳۲ ۸۱۱–۷۹۳ ۶۷–۱۴۶۲ ۸۰۰–۱۷۹۲ ۷۱۸–۱۳۶۸۸ ۷۰۰۴–۱۶۹۹۵ |
عنوان‌بندی مقاله‌ها
عنوان اصلی مقاله نامی است که مقالهٔ شما با آن نام در سامانهٔ ویکی ادبیات ذخیره می‌شود. به عنوان مثال، عنوان این مقاله «ویکی ادبیات:شیوه‌نامه» است. با استفاده از این عنوان و با واردکردن نشانی زیر می‌توان به این مقاله دست یافت:
http://http://wikiadabiat.net/index.php/ویکی ادبیات:شیوه‌نامه
بنابراین می‌توانید از چنین پیوندی برای ساختن مقالاتی که وجود ندارند استفاده کنید. یعنی ابتدا عبارت زیر را در نوار نشانی مرورگر تایپ کنید:
http://http://wikiadabiat.net/index.php/
سپس صفحه‌کلید را فارسی نمایید و عنوان مقالهٔ دلخواه را تایپ کنید:
http://http://wikiadabiat.net/index.php/عنوان مقاله
می‌توانید از صفحهٔ ویژه‌ای که برای این کار ساخته شده‌است نیز استفاده کنید.
مواردی که باید دربارهٔ عنوان اصلی مقالات به آن توجه کنید:
- عنوان مقاله باید با نویسه‌های فارسی نوشته شود. از عناوین دارای نویسه‌های غیرفارسی تا حد امکان پرهیز کنید. اینگونه عناوین در بعضی موارد مانند سرواژگان مربوط به دانش رایانه (مثل HTML) تنها برای صفحهٔ تغییرمسیر به‌کار برده شده‌اند.
- نباید اسامی خاص به زبان فارسی ترجمه گردند. مثلاً نباید عنوان مقالهٔ تویین پیکس «کوه دوقلو» باشد، نمونه دیگر را می‌توان در اسامی خاص عربی ذکر کرد. به طور مثال همان‌طوری که در کتب تاریخی آمده‌است باید عنوان مقاله ابن سینا آورده شود نه پسر سینا.
- اگر در ترجمه اسامی غیرخاص از زبان‌های دیگر به فارسی مانند مجری طرح (Line producer) با مشکل مواجه شدید می‌توانید از ویکی ادبیات:درخواست برابر فارسی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی یاری بگیرید.
- برای ساختن مقالهٔ جدید با استفاده از روش یادشده مطمئن شوید که صفحه‌کلید شما ی و ک را عربی (به شکل ي و ك) نمی‌زند.
- در عنوان مقاله نباید از نویسه‌های خاص (#، $، &، * و...) استفاده کرد.
- در عنوان اصلی مقاله نباید از اعراب (زبر و زیر و پیش و تشدیدالگو:نشانه) استفاده شود.
- به طور سنتی برای آسان‌تر شدن فرایند جستجو، «ی روی ه» (مثال: خانهٔ) در عنوان مقاله‌ها نمی‌آید. به دلیل آن که بیشتر کاربران در جستجوهایشان احتمالاً از «ی روی ه» استفاده نخواهند کرد، استفاده از «ی روی ه» در عنوان مقاله‌های می‌تواند باعث دشواری در یافتن مقاله‌های ویکی در فضای وب بشود.
- در دیگر موارد تا جایی که می‌شود املای درست، عنوان اصلی مقاله‌است حتی اگر واردکردن املا برای ناآشنایان به صفحه‌کلید فارسی دشوار باشد. با استفاده از تغییر مسیر می‌توان مشکل ناآشنایان را برطرف کرد. به طور خاص در عنوان اصلی مقاله همزه‌ها با کرسی درست نوشته باید شود. برای توضیحات بیشتر به بخش «دستور خط» در بالا بازگردید.
- تا جای ممکن در عنوان مقاله کلمه جمع بسته نشود. درست: بادبادک، غلط: بادبادک‌ها
- سرهم‌نویسی و جدانویسی و استفاده از فاصلهٔ مجازی بر طبق دستور خط که در ابتدای این مقاله درباره‌شان صحبت شد، در برگزیدن عنوان مقاله هم باید رعایت شود؛ درست: اسکی‌محله (آمل)، غلط: اسکی محله (آمل)
- در صورتی که با یک عنوان واحد چند مقالهٔ با موضوعات متفاوت وجود دارد که همگی شیوهٔ نوشتار عنوانشان یکی است (مانند شهری به نام کازابلانکا و فیلمی به نام کازابلانکا) باید کاربرد اصلی را (در صورت وجود) در عنوان اصلی (بدون پرانتز) بگذارید و بقیهٔ عنوان‌ها را توسط پرانتز ابهام‌زدایی کنید:
برای راهنمایی بازدیدکنندگان چنین نوشتارهایی باید از الگوی {{درباره}} یا {{دیگر کاربردها}} در بخش آغازین نوشتار با عنوان اصلی استفاده نمایید.
در صورتی که عنوان مورد نظر فاقد کاربرد اصلی‌ست، عنوان اصلی (بدون پرانتز) به صفحهٔ ابهام‌زدایی تعلق می‌گیرد و عنوان همهٔ نوشتارها با پرانتز ابهام‌زدایی می‌شود:
در استفاده از این روش باید بین عنوان و پرانتز توضیحات یک فاصله در نظر بگیرید الگو:نشانه؛ درست: کازابلانکا (فیلم)، غلط: کازابلانکا(فیلم)
- توجه: پیوند به صفحه‌های ابهام‌زدایی در بیشتر موارد نادرست است. برای اطلاعات بیشتر، ویکی ادبیات:ازپیوندصاز را بخوانید.
استفاده از تنوین
آوردن تنوین (ـًــــٍــــٌ) (درصورتی‌که تلفّظ شود) در نوشته‌ها و عنوان مقاله‌ها مجاز است.
تغییر مسیر
اگر احتمال داشته باشد کاربران دیگر برای دست‌رسی به مقالهٔ شما، عنوان دیگری را جستجو کنند، حتماً آن عنوان را نیز ایجاد کنید و فقط تغییر مسیرش دهید به مقالهٔ اصلی. یعنی یک مقالهٔ یک خطی ایجاد کنید که محتوی #تغییرمسیر [[عنوان اصلی مقالهٔ شما]] باشد.
ایتالیک و گیومه
شوربختانه ویکی ادبیات امکان استفاده از متن ایرانیک (خوابیده به چپ) را ندارد، ولی می‌توان از نشان‌گذاری '' برای ایتالیک (خوابیده به راست) استفاده کرد. مثال:
''این متن ایتالیک است.''
که خروجی زیر را ایجاد می‌کند:
- این متن ایتالیک است.
از ایتالیک معمولاً برای تأکید روی کلمات خاص استفاده می‌شود. در موارد زیر نیز از ایتالیک استفاده می‌شود.
عنوان‌ها
برای عنوان موارد زیر باید از ایتالیک استفاده شود:
- آثار هنرهای بصری
- آلبوم‌های موسیقی
- بازی‌های رایانه‌ای و ویدئویی
- جراید (روزنامه‌ها، مجله‌ها، و مانند آنها)
- فیلم‌ها
- کتابها
- کلمات به زبان‌های غیرفارسی که به خط فارسی/عربی نوشته می‌شوند
- مجموعه‌های تلویزیونی
- نمایش‌نامه‌ها
در صورتی‌که عنوان خاصی از میان دسته‌بندی یادشده دارای مقالهٔ مستقل است، ایجاد پیوند لازم است.
از ایتالیک معمولاً در عنوان آثار نسبتاً بلندتر استفاده می‌شود. عنوان آثار کوتاه‌تر، از جمله موارد زیر، در داخل گیومه می‌آید:
- ترانه‌ها
- شعرهای کوتاه
- داستان‌های کوتاه
- فصل‌های یک اثر بلندتر
- قسمت‌های یک مجموعهٔ تلویزیونی
- مقاله‌ها
مواردی نیز وجود دارند که عنوانشان نباید ایتالیک شود یا در گیومه بیاید:
- متون مقدس
- اسناد حقوقی و قوانین
کلمات به‌عنوان کلمه
وقتی دربارهٔ کلمه‌ای به عنوان یک کلمه یا دربارهٔ حرفی به عنوان یک حرف می‌نویسید، از ایتالیک استفاده کنید. مثلاً:
- واژهٔ کفاش به سبک واژه‌سازی عربی ولی از ریشهٔ فارسی کفش ساخته شده‌است.
- حرف الف پرکاربردترین حرف در زبان فارسی است.
ساختار و روش نوشتن مقاله
هر مقاله با توضیحی آغازین در یک یا چند بند (بسته به طول کل مقاله) شروع می‌شود. در مقاله‌های بلندتر مقاله به زیرعنوان‌هایی/بخش‌هایی کوچکتر تقسیم می‌شود. چیدمان یک مقالهٔ عادی به صورت زیر است.
{{برچسب‌ها}}
{{الگوی جعبه اطلاعات}}
توضیح ابتدایی
== بخش نخست == /
=== زیربخش نخست === |
. |
. | متن اصلی
. |
== بخش چندم == |
=== زیربخش چندم === \
== نگارخانه ==
== جستارهای وابسته ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{ویکی‌انبار}} <!-- الگوی پروژه‌های پیوند به خواهر ویکی ادبیات -->
== برای مطالعهٔ بیشتر ==
== پیوند به بیرون ==
{{الگوهای ناوبری}}
{{الگوی خرد}}
{{الگوهای نیاز}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:}}
رده‌ها
میان‌ویکی‌ها
توجه شود که اصلی‌ترین عنوان‌های مربوط به بخش‌های مختلف مقاله به صورت == عنوان بخش == (با دو ==) هستند. استفاده از = عنوان بخش = در مقاله‌ها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
در زیر پیرامون بخش‌های مختلف مقاله توضیحی آورده می‌شود.
توضیحی مختصر در ابتدای مدخل
ابتدا یک بند (پاراگراف) به عنوان مقدمه می‌آید که کلیت مقاله در آن می‌آید.
- عنوان مقاله در بند اول مقاله و اولین بار به صورت پررنگ می‌آید.
متن اصلی مقاله
قسمت‌های مختلفی با عنوان مناسب برای بخش‌های مختلف مقاله می‌آیند. هر کدام از این عنوان‌ها می‌توانند به زیرعنوان‌هایی شکسته شوند.
عبارت‌های به زبان خارجی
اگر موضوع مقاله خودِ عبارت نوشته‌شده به زبان‌های خارجی نباشد، آن عبارت نباید در متن اصلی بیاید. اگر مقاله‌نویس احساس نیاز شدید به اصل عبارت می‌کند، باید آن را در پاورقی بیاورد. اگر موضوع، خودِ عبارت خارجی باشد می‌توان آن را در متن اصلی آورد. علاوه بر این آوردن عبارت‌هایی به زبان خارجی در متن اصلی مقاله، هنگام آوردن نقل قولی که بخشی از آن به فارسی است، ایرادی ندارد. (نمونه: اشعار ملمع)
- تبصره: نام آثار کلاسیک به زبان عربی و نیز آثار فارسی‌ای که عنوانشان عبارتی عربی (حتی با نحو عربی) است از این قاعده مستثنی است. همچنین استفاده از ترکیب‌های کلیدی دوسه‌واژه‌ای در مقاله‌های تخصصی‌تر یا بخش‌های تخصصی‌تر مقاله بلامانع است. موارد مبهم با اجماع ویکی‌نویسان در صفحهٔ بحث همان مقاله حل و فصل می‌شود.
پانویس
در این قسمت توضیحات اضافه (و نیز ارجاعات در صورت استفاده از استاندارد شیکاگوالگو:نشانه) ذکر می‌شود.
برای ایجاد پاورقی، در قسمت مورد نظر در متن اصلی مقاله دستور {{نشانه|یک کد یا کلمه با الفبای لاتین}} را وارد می‌کنید و در بخش پانویس {{پاورقی|همان کد یا کلمه}} را وارد می‌کنید. در این صورت با کلیک روی علامت ^ از متن به پاورقی و برعکس منتقل می‌شوید. برای دیدن راهنمای کامل استفاده به راهنمای پاورقی رجوع کنید.