اطلس شیعه
کتاب اطلس شیعه اثر رسول جعفریان در سال ۱۳۸۸ در حوزه تاریخ اسلام و ملل اسلامی در بیست و هفتمین جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان اثر برگزیده معرفی شد همچنین در بخش جنبی و ويژه دومين دوره جايزه جلال نيز تقدير شد و همچنین در بخش تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی در بخش بزرگسال در برگزیده جایزه فارابی شد.
| اطلس شیعه | |
|---|---|
 | |
| نویسنده | رسول جعفریان |
| ناشر | سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۷ |
| شابک | ۹۷۸۹۶۴۲۱۱۰۰۴۹ |
| تعداد صفحات | ۷۴۴ |
| موضوع | شیعه‌شناسی |
اطلس شیعه یک اثر تألیفی – پژوهشی است که هدف اصلی آن ارائه تصویری جغرافیایی – تاریخی از شیعه در طول تاریخ اسلام از آغاز تا به امروز است. در این کتاب تاریخ شیعه در قالب نقشه های جغرافیایی ارائه و حدود پیشرفت تشیع درهر مقطع تاریخی و در هر نقطه جغرافیایی نشان داده شده است.
برای آنانی‌که کتاب را نخوانده‌اند
نویسنده به ارائه مواد تاریخی و توضیحی دربارهٔ سیر تطور شیعه، نقشه‌های جغرافیایی و جداول پرداخته است. تشیع در این کتاب به معنای وسیع آن مورد توجه بوده و مطالبی درباره اسماعیلیه، زیدیه و علویان نیز درج شده است. البته جریان اصیل تشیع، جریان تشیع معتدل دانسته شده که همان مذهب امامیه است. جعفریان تصریح می‌کند که با الهام گرفتن از كتاب ارشاد شيخ مفيد این کتاب را طراحی و تدوين کرده است[۱].
این اثر دربر دارنده ۲۷۰ نقشه رنگی جغرافيايی به همراه تعداد زيادی جدول است. با توجه به درخواست و هزینه آیت الله سیستانی، ترجمه «اطلس شیعه» از سال ۱۳۸۹ آغاز شد و شهریور سال ۱۳۹۱ به پایان رسید و در انتشارات بین‌المللی الهدی به چاپ رسید[۲].
یک بند در معرفی خلاصهٔ کتاب (بدون رجوع به اطلاعات شناسنامه‌ای)
این کتاب در ۷۴۴ صفحه در ۱۲ فصل نوشته شده است. در تالیف کتاب سه کار صورت گرفته است: اول تهیه متن و گزارش تاریخی از حضور شیعه در ناحیه مورد نظر، دوم ترسیم نقشه برای نشان دادن موقعیت تقریبی آن منطقه و سوم ایجاد جداولی برای معرفی امیران خاندان‌ها.
از دیدگاه نویسنده
از دیدگاه نویسنده این کتاب به نوعی ادامهٔ «اطلس تاريخ اسلام» نوشته «حسين مونس» است كه سال‌ها پيش به زبان فارسی ترجمه شد. سال ۸۶ مقدمات تدوين اين اثر فراهم شد و نگارش آن تا مهر ۸۷ پايان يافت. كاری كاملا بكر است و اميدواريم در آينده تكميل و نقايص احتمالی آن نيز برطرف شود[۳].
هدف از تالیف
نویسنده هدف اصلی نگارش این اثر را ارائه یک تصویر تاریخی و جغرافیایی از مذهب تشیع می‌داند که روند توسعه و سیر تحول و تطور شیعه را تا روزگار امروز در برمی‌گیرد. وی می‌گوید: «با اینکه در این اثر، تشیع به معنای وسیع آن مورد توجه بوده و اخبار زیدیه، اسماعیلیان و علویان نیز درج شده اما جریان اصیل تشیع، جریان معتدل شیعه است که همان مذهب امامیه بوده و با همه هجوم‌ها به آن در طول تاریخ، تلاش کرده که با دیگر مسلمانان همزیستی داشته باشد»[۴].
طراحی نقشه‌ها
در حدود ۳۰۰۰ نقشه قدیمی و جدید گردآورده شد. ابتدا نقشه‌های خامی توسط نویسنده و همکارانش فراهم شد و در اختیار سازمان جغرافیای نیروهای مسلح قرار داده شد؛ سپس متخصصین این سازمان، نقشه‌های تازه‌ای مبتنی بر اطلاعات تاریخی – مذهبی طراحی کردند و با همکاری نویسنده اصلاح و تکمیل شد[۵].
اساس کار نقشه‌ها
ثبت نشانه‌های تشیع که شامل حضور احتمالی امامان یا اصحاب ائمه، امامزادگان و سادات، علمای معروف و برخی خاندان‌های مشهور شیعه در آن منطقه و وجود مدارس علمی، مساجد و محلاتی که به نام شیعه شهرت داشته‌اند، می‌شود[۵].
فصول ۱۲گانه کتاب
- آغاز تشیع، تعریف شیعه و بیان فرقه‌های شیعه
- زندگی معصومین با ارائه مطلب و نقشه درباره زندگی هر امام
- تشیع در شهرهای ایران: به همراه نقشه و بررسی خاندان‌های مهم شیعه
- دولت‌های شیعه در ایران، بزرگ‌ترین فصل کتاب
- تشیع در عراق
- تشیع در جزیرة العرب
- تشیع در شامات
- تشیع در آفریقا
- تشیع در هند
- تشیع در قفقاز و ترکیه
- تشیع در اروپا
- تشیع در آمریکا و کانادا
درباره نویسنده
رسول جعفریان نهم تیرماه ۱۳۴۳ در خوراسگان اصفهان متولد شد. او از جمله روحانیونی است که به صورت تخصصی به پژوهش در تاریخ اسلام پرداخته است. نگاه تحلیلی به حوادث تاریخی، توجه ویژه به مباحث روش‌شناختی در پژوهش تاریخی و توجه خاص به تاریخ تشیع از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های این پژوهشگر است. جعفریان در زمینه جریان‌شناسی و تاریخ صفویه نیز صاحب‌نظر است.
جعفریان در ابتدا به فلسفه روی آورد اما چه شد که به تاریخ اسلام روی آورد، مطلبی است که علت آن را خود استاد هم دقیقاً نمی داند. ایشان در این باره می‌گوید: سال ۶۱ در سفری کتاب المراجعات را با دقت خواندم و نسبت به بحث‌های صدر اسلام حساس شدم و بلافاصله بعد از المراجعات، کتاب اجتهاد در مقابل نص را مطالعه کردم. هر دو کتاب نوشته مرحوم شرف‌الدین است. این دو اثر ذهن مرا نسبت به مسایل تاریخی صدر اسلام خیلی فعال کرد. بعد مدتی در مرکز تحقیقات سپاه در گروه تاریخ شروع به فعالیت کردم و این در زمانی بود که هنوز در حوزه بودم[۶].
ایشان در سال ۱۳۸۷ به سمت رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منصوب شد.
روش جعفریان در مطالعات تاریخی
رسول جعفریان در سیر مطالعات تاریخی خود یک چیز را دنبال می‌کند و آن مذهب شیعه است. رد پای این نگاه در اکثر آثار جعفریان به چشم می‌خورد. او در آثار خود سعی می‌کند ریشه‌های تفکر شیعه را در بستر تاریخ پیدا کند و آن را تا سده‌های اخیر دنبال نماید. مهم‌ترین و آخرین کتابی که تاکنون در این باره به رشته تحریر درآورده، کتاب اطلس شیعه است. او جریان مذهب شیعه را در مسیر تاریخ پی می‌گیرد و تمام تحلیل‌های خود را بر همین مبنا استوار می‌کند. او تمام جریان‌ها را در پرتو شیعه بررسی و تحلیل می‌کند.
اظهارنظرها
علی بهرامیان
این کتاب تشیع راستین را بدون شاخ و برگ‌های اضافی و در نظر گرفتن پسند مردم معرفی می‌کند[۷].
سید محمدصادق سجادی
کاری که تاکنون انجام نشده بود، اکنون با همت تعداد اندکی از پژوهشگران صورت گرفته و طبیعی است که کاستی‌ها یا برخی ایرادات در آن وجود داشته باشد، اما چنین اقداماتی آنقدر اهمیت دارند که تکمیل‌ها مقدمه‌ای برای کارهای بزرگتر بعدی باشد[۷].
جمشید کیانفر
این کار از هر جهت جای تقدیر دارد[۷].
نوا، نما و نگاه
نرم افزار تاريخ شيعه در قالب نقشه‌های جغرافيايی ارائه شده و حدودپيشرفت تشيع در هر مقطع تاريخی و در هر نقطه جغــــرافيايی را نشان می‌دهد[۸].
پانویس
- ↑ «اطلس شيعه؛ دستنامه‌ای برای پژوهش‌های شيعه‌شناسی». ایبنا، ۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «ترجمه «اطلس شیعه» به درخواست آیت الله سیستانی». باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۱ فروردین ۱۳۹۲.
- ↑ «نامه ای خطاب به مدیر موسسه شهرستان ادچند و چون نگارش «اطلس شیعه» از زبان رسول جعفریانب». تسنیم، ۲۱ فروردین ۱۳۹۲.
- ↑ جعفریان، اطلس شیعه، مقدمه کتاب.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ حسینی نامی، سید جواد. «گزارشی از کتاب «اطلس شیعه»». مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش. ۱۷ (پاییز ۱۳۸۸): ۸۰ - ۸۴.
- ↑ پروین‌زاد، مهدی. «ناشناخته‌های تاریخ ایران و اسلام». کیهان فرهنگی، ش. ۱۹۶ (بهمن ۱۳۸۱): ۲۱ - ۳۵.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ «اطلس شیعه؛ معرف راستین تشیع». کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۹.
- ↑ «نرم افـــــــزار اطلس شیعه». وبسایت رسمی احمد شاکری، ۱۵ اسفند ۱۳۹۵.