ذرّه

افتاده بودیم در گردنهٔ حیران
نویسنده	حسین لعل بذری
ناشر	نیماژ
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	چاپ اول ۱۳۹۷
شابک	‎۹۷۸-۶۰۰-۳۶۷-۳-۱
تعداد صفحات	۱۱۲
موضوع	داستان کوتاه فارسی
نوع رسانه	کتاب

افتاده بودیم در گردنهٔ حیران مجموعه‌ای از دوازده داستان کوتاه و مستقل از حسین لعل بذری که شایستهٔ تقدیر در دوازدهمین جایزهٔ ملی ادبی جلال آل احمد و برگزیدهٔ سی وهفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده است.

* * * * *

تصویر پشت جلد

داستان‌های مجموعه‌ٔ «افتاده بودیم در گردنه‌ٔ حیران» جهانی ملموس و آدم‌هایی زنده را با خوانندگانش به اشتراک می‌گذارد. حسین لعل بذری با زبانی تراش‌خورده و نثری پخته و منسجم، به خلق فضاهایی دست می‌زند که میان وهم و واقعیت در نوسان است. او آدم‌هایی را به نمایش می‌گذارد که با ویژگی‌ها و واکنش‌های زنده و قدرتمندشان به خوبی قابلیت ماندگار شدن در ذهن خواننده را دارا هستند. نویسنده در این مجموعه با بهره گرفتن از فرهنگ‌ها و گویش‌های مختلف، فضایی متنوع ایجاد می‌کند و از یکنواختی و سکونی که گریبانگیر بخش عمده‌ای از فضاهای داستانی اخیر است، دور می‌شود. حس‌های متنوع انسانی از مرگ و رنج‌ گرفته تا عشق و امید، در این مجموعه هر یک سهم خود را دارند و هیچ‌کدام جا را بر دیگری تنگ نمی‌کنند. هرچند درد و مرگ عناصر پررنگی در داستان‌های لعل بذری هستند، امّا «افتاده بودیم در گردنه‌ٔ حیران» کتابی است که با وجود تمام ناکامی‌ها و رنج‌ها و مرگ‌هایی که روایت می‌کند، در نهایت خالصانه در ستایش عشق و زندگی تصنیف شده است.
متولد سال ۱۳۵۲، دارای مدرک تحصیلی کارشناسی مدیریت تبلیغات فرهنگی که در حال حاضر به عنوان کارشناس هنری در شهرداری منطقهٔ نه مشهد مشغول به فعالیت است. خودش مسیر نویسندگی‌اش را اینگونه توضیح می‌دهد: «نویسندگی را از دوران مدرسه شروع کردم، هرچند طبیعی است که آن موقع نوشتن خیلی به معنای حرفه‌ای و جدی نبود، چون دانش من از داستان و مراحل آن و تسلط من به عناصر داستانی کم بود، اما با این حال همان موقع هم در مسابقات دانش آموزی رتبه‌های کشوری کسب می‌کردم ولی در سال های بعد به واسطه مطالعه، استمرار در نوشتن و حشر و نشر با دوستان نویسنده این قضیه جدی‌تر شد و با نگاهی تازه‌تر به سمت داستان رفتم». لعل بذری با یک بانوی داستان‌نویس تبریزی ازدواج کرده است، حاصل این پیوند در اثر هر دو نویسنده کاملا مشهود است. تاثیری که لعل بذری از تبریز و زندگی‌اش از یک بانوی تبریزی گرفته است در اغلب داستان‌ها نمود پیدا کرده است.

برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند

مجموعه داستانِ «افتاده بویدم در گردنهّ حیران» چشم¬انداز دوازده داستان کوتاه است که مضمون مشترک اکثر داستان‌ها اگر چه مرگ است اما مرگی نیست که یأس و ناامیدی را در ذهن تداعی کند لعل بذری از دل این مرگ‌ها سعی کرده‌ است زندگی بیافریند. به عقیدهٔ منتقدان افتاده بودیم در گردنهٔ حیران می¬تواند اثری خواندنی و درعین‌حال قابل‌اعتنا دانست. داستان‌های مجموعه از نظر فرم و نثر داستان‌های سلامتی هستند.

گذری در کتاب

حکایت زندگی انسان سرگشته امروز است. قصه‌هایی که چنان سازه‌های داستانی اعم از شخصیت دیالوگ زاویه دید و مکان و زمان در آن‌ها به خوبی به کار گرفته شده است که مخاطب حین خواندن فراموش می‌کند در دنیای داستان به سر می‌برد او عین زندگی را می‌بیند و می‌خواند.

برای کسانی که کتاب را خوانده‌اند

داستانک‌ها

بعد از بیست سال

من سال ها بود که هم داستان می نوشتم و هم بواسطه داستان با داستان نویسان ارتباط داشتم، رفته رفته این ارتباطات تجربه‌ای به نویسنده می‌دهد که به او در نوشتن و انتشار داستانش کمک می‌کند. برای انتشار کتابم، عجله‌ای نداشتم چون برای من تعریف لذت از ادبیات فقط در چاپ کتاب خودم خلاصه نمی‌شد، به همان نسبت که از نوشتن داستان لذت می‌برم، از خواندن آن هم حال خوبی دارم. نویسنده باید زمان نوشتن داستانش و انتشار آن را تشخیص دهد. انتشار کتاب مثل میوه است؛ اگر زود چیده شود، کال است و اگر دیر بچینیم قابل استفاده نیست.

سبک کتاب

تعلیق

در کنار تمام عناصری که در داستان‌ها به کار رفته اکثر داستان‌ها به جز دو سه داستان از تعلیق لازم برخوردار نیست. نکتهٔ مهم این است که هدف درون مایه ایجاد کشمکش در مسیر حرکت داستان باشد. در اکثر داستان‌های این مجموعه به جز دو داستان «افتاده بودیم در گردنهٔ حیران» و «نگهبان سوبَر» کشمکش در تمام صحنه‌های داستان حضور ندارد و یا خیلی کم رنگ است.

شخصیت‌پردازی

از مجموع ١٢ داستان، در نه داستان از راوی اول شخص استفاده کرده‌ است. در بازنویسی، زاویه‌دید را تغییر داده‌ام، مثلا داستان سطرهایی از منقار پرنده‌ای گنک در ابتدا با راوی سوم شخص نوشته شده بود و بعد دیدم که با زاویه‌دید اول شخص، داستان بهتری شکل می‌گیرد؛ اما عموما این انتخاب، ناخودآگاه رقم می‌خورد و خود داستان‌ها زاویه‌دیدشان را برمی‌گزینند. شخصیت‌ها و خرده فرهنگ‌های مستتر در داستان‌ها از پیرامون ما می‌آیند. گویش‌ها و فرهنگ‌های متفاوت، همان طور که در جهان واقع جذابیت‌های خاص خودشان را دارند، وقتی در داستان ها می‌آیند هم یک هارمونی دلنشین ایجاد می‌کنند.

نشست‌های خبرساز دربارهٔ کتاب

Y بیست و پنجمین نشست «روی میز منتقد» حوزه هنری استان همدان، با حضور اعضای کارگاه‌های داستان‌نویسی و خانه‌ رمان حوزه هنری و با هدف بررسی نخستین اثر حسین لعل‌بذری، برگزار شد. در نشست نقد مجموعه داستان «افتاده بودیم در گردنه‌ی حیران» مطرح شد؛ نوشتن، دستیابی به جهان‌های تازه‌تر است.
Y نشست «شبی با داستان ایرانی» روز پنج شنبه 26 مهرماه در محل انجمن های اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان جهرم شیراز برگزار شد.
Y به گزارش رسانه هنر مشهد؛ از سلسه نشست های فرهنگی هنری «آن»، روز چهارشنبه 11 مهرماه نشست نقد و بررسی کتاب «افتاده بودیم در گردنه حیران» اثر حسین لعل بذری در محل بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع) برگزار می گردد.
Y جشن امضا برای کتاب «افتاده‌ بودیم در گردنه‌ی حیران» برگزار شد. این نویسنده مشهدی در مراسم جشن امضا گفت: در روستایی که هیچ امکاناتی نداشت رشد کردم و نویسندگی را از صفر شروع کردم و هرگز به فکر چاپ کتاب هم نبودم و شاید به همین دلیل بود که چاپ این کتاب طول کشید و بعد از چاپ استقبال خوبی از سمت خوانندگان و منتقدان شد.

اظهارنظرها

ابوذر قاسمیان
بخش‌هایی از این مجموعه واقعاً از تجربیات ناب داستانی‌اند و از تجربیات زیسته نویسنده نشأت می‌گیرند.
سوسن تقوایی
مضامینی چون آب، تاریکی، سایه، درخت و... را در این مجموعه از نظر آرکی‌تایپ‌ها و نقدهای کهن‌الگویی می‌توان نقد و بررسی کرد. با توجه به تکرار این مضامین در داستان‌های این مجموعه می‌توان گفت که شخصیت، فضا و پیرنگ برخی داستان‌ها بر اساس کهن‌الگوها شکل گرفته است.
زهرا زارعی
دغدغه داستان برایم جالب بود به خصوص در دو داستان گوش‌ماهی و پدرکلان؛ این دو داستان فضای متفاوت‌تری ایجاد کرده بودند. نکته دیگر این است که چون بعضی داستان‌ها در سال‌های دور نوشته شده، مخاطب امروز فضای جدیدی را نمی‌بیند. ما در خیلی از داستان‌ها لایه ظاهری از یک زندگی را می‌بینیم در حالی که ممکن است اتفاقی مثل مرگ که درونمایه خیلی از داستان‌هاست، کل مسیر زندگی یک فرد را عوض کند. مانند داستان شیرجه، نبود مامان طاهره آنقدر محسوس نبود. انگار پسر بعد از فقدان مادر، سیر طبیعی زندگی خودش را داشت.
هادی تقی‌زاده
از نظر من نویسنده بسیار خوبی است و نثر کاملا پالوده و پالایش شده‌ای دارد. شاید علتش محافظه‌کاری است که ما به واسطه شرایط مختلفی که داریم، اسیرش هستیم. محافظه‌کاری حتی در متن هم مشخص است. نویسنده هیچوقت در نثرش خطر نمی‌کند. نثر آنکادر شده‌ای دارد که آوانگارد نیست. دلیلش این است که داستان‌ها این همه جایزه گرفته. جایزه یعنی تو در یک پروسه یکسان‌سازی ادبیات شرکت می‌کنی و آنجا نفر اول می‌شوی. فکر می‌کنم نویسنده با توجه به استعداد و شرایطی که از نوشتنش می‌بینم و تخیل خوب و سابقه‌ای که در ارتباط با امر داستان‌نویسی دارد اگر کمی آزادانه‌تر نگاه کند، داستان‌نویس فوق‌العاده‌ای می‌شود».
فرشته علیجانی
اغلب داستان‌های مجموعه جان دارند و اتوکشیده نیستند. انگار با خواندن این آثار سینه‌ات سنگین می‌شود و به فکر فرو می‌روی. در داستان گوش‌ماهی، شخصیت آصف عمیق، ملموس و محبوب است. پرسیاوشان، تصویرهای زنده‌ای دارد و هر چه جلوتر می‌رود ته دلت بیشتر خالی می‌شود. تعلیق داستان گردنه حیران، شگفت‌زده‌ات می‌کند و آن ضربه بزرگ پایان داستان. ولی در کل، اگر ضرباهنگ داستان‌ها تندتر بود، حس بیشتر منتقل می‌شد. داستان پدرکلان دیالوگ‌های خیلی قدرتمندی دارد. زبان و طنز جاری در داستان "در ذکر حکایت احتضار شیخ عبدالواحد اسطیرآبادی" متناسب با فضای هجوگونه و سوررئال اثر است و بالاخره داستان نگهبان سوبر، اثری است که حس دلهره را به خوبی منتقل می‌کند. آب مقدس است و در حریم این آب، واهمه اصلی آلودن است. دیالوگ‌های این اثر، در سطح باقی ماند که دلیلش شاید این باشد خود دختر و پسر هم بسیار سطحی بودند اما پا به جایی گذاشتند که آن‌ها را به عمق کشاند.
امینی
قالب کلمات و جملات، آهنگ و موسیقی خاصی در داستان‌ها ایجاد کند. طوری که تا آخر همراهشان می‌‌شوی. ولی در این کتاب، بیشتر داستان‌ها به جای اینکه سمت نمایش بروند، سمت نقل و توضیح می‌رفتند. بیشتر شخصیت‌ها درونگرا بودند و دغدغه‌های فردی داشتند. این درونگرایی گاهی ممکن است مخاطب را خسته کند. نکته دیگر این است که ایشان از کلماتی استفاده کرده که اثر را فخیم می‌کند.
فرهاد حاجری
بعد از خواندن کتاب تمایلی به نقد نداشتم چون به اعتقاد من وقتی آدم از خواندن یک داستان لذت ببرد نباید خیلی در جزییاتش کند و کاو کند و دنبال ضعف‌ها و نکته‌های منفی‌اش باشد. این کار لذت را می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های مثبت این مجموعه این است که زیست‌گونه‌های متفاوتی می‌بینیم. ما در این کتاب از فضای آذربایجان تا افغانستان و خراسان را تجربه می‌کنیم و تم یکدست باعث شده داستان‌ها بر دل بنشیند.
علی براتی گجوان
ما در جای‌جای این اثر، تجربه زیستی حسین لعل‌بذری، پختگی متن و نگاه ایدئولوژیکش به جهان هستی را می‌بینیم. یک نوع ساده‌نویسی در این آثار دیده می‌شود. ولی انگار این مجموعه نوشته شده تا چند بار خوانده شود. حسی که درباره این کتاب داشتم کندی مفرطی بود که در متن هست. داستان امروز نیازمند حوزه تصویر است. در این اثر، کنش بزرگ و سترگی دیده نمی‌شود. البته به جز داستان "رد تیغ غارتگر". این کتاب، از دغدغه‌های افغان‌ها می‌گوید و شکل دیگری از زندگی آن‌ها را شرح می‌دهد. از گمگشتگی انسان‌های مهاجر می‌گوید. از جنگ و تلخی‌هایش می‌گوید. اکثر داستان‌ها در ذهن مخاطب تمام نمی‌شوند. هر نویسنده که کتابی چاپ می‌کند دنبال مخاطب است. لعل‌بذری هم اینجا تکلیفش را روشن کرده که دنبال چه مخاطبینی است. این مجموعه برای عامه مردم نیست. برای قشری است که می‌خواهد اندیشه کند و کنشی هر چند کم را دنبال کند. کنش‌ها بزرگ نیستند جز داستان آخر. آخرین داستان از نظر من جذابترین است و در حوزه کنش و واکنش عمق پیدا کرده است. در بقیه داستان‌ها کندی روند، من را اذیت می‌کرد. آرامش همیشگی نویسنده در حوزه متن جاری شده و اثر، جزو معدود آثاری است که می‌توانم امتیاز خیلی بالایی در حوزه ادبیات داستانی کشور به آن بدهم.
فاطمه تسلیم
مجموعه‌ای است که حال و هوای کلی و غالب آن دلتنگی راوی و شخصیت‌های داستان برای آدم‌هایی است که دیگر نیستند، آدم‌هایی که مفقودند و زمان یا مرگ آن‌ها را گرفته است . وی با بیان سیری از نوستالوژی در در ادبیات داستانی ایران و جهان افزود: مؤلّفه ¬های اصلی غم غربت در داستان‌ها: دلتنگی برای گذشته، گرایش به بازگشتن به وطن و زادگاه، بیان خاطرات همراه با افسوس و حسرت، پناه بردن به دوران کودکی و یادکرد حسرت‌آمیز آن و اسطوره‌پردازی است.
مریم حسینیان
قصه‌ آدم‌های در بندِ بودن است که در هزارتوی مرگ دیگری، گم شده‌اند. از رفتن نمی‌ترسند و هنوز با حجم تنهایی خو نگرفته‌اند. آدم‌هایی که می‌لنگند ولی با جزئیات زندگی آرام می‌گیرند. صدای مرگ را به وضوح شنیده‌اند و حجم دلبستگی‌هایشان را در خواب‌ها و جهانی دیگر جست‌وجو می‌کنند. داستان‌های مجموعه با صدایی آرام و دلنشین ساقه‌های سبزی را نشان می‌دهند که از گورهای بی‌نشان سربر می‌آورند و همیشه‌ خدا سبز خواهند بود. به یقین حسین لعل‌بذری نویسنده‌ کهنه‌کاری است که با اولین اثرش نشان می‌دهد نبض داستان را در دست دارد و می‌داند چه‌طور باید ریتم روایت‌ را برای حرکت داستان تنظیم کند.
فاطمه خلخالی استاد
روی کلمه به کلمه مکث و صبر می‌کند. گاهی وقت‌ها شده است که نوشتن یک خط، یک روز کامل وقتش را می‌گیرد. برایش مهم است عبارت تکراری به کار نبرد و بهترین کلمات، جمله‌ها و ‌گفت‌وگوهایی را به‌کار بگیرد که مطابق با فضای داستانش باشد.
حمید بابایی
نویسنده موقعیت را با بهره‌گیری از روایت‌های تکه‌تکه جلو می‌برد و باعث می‌شود که مخاطب داستان را تا پایان رها نکند و ادامه دهد. این داستان را می‌توان در رابطه بینامتنی با داستان، دست تاریک دست روشن هوشنگ گلشیری دید. اما با فضاسازی جدید. و استفاده از تکنیک روایی جدید.
آرش مونگاری
می توان گفت با تمام پیراستگی ها در نثر و کلمات و انسجامی که دارند، مضامین داستان ها و البته شیوه بیان و روایت شان، از زمره همان هاست که بارها دستمالی شده اند. به عبارت دیگر، شیوه برخورد نویسنده با داستان ها و نحوه بیان روایت شان، البته به جز آن «پدر کلان» و «اندوهی دور گردن»، شیوه برخوردها، باسمه ای و دستمالی شده است. «رد تیغ ترک غاتگر»، باسمه‌ای سطحی و اقتباسی از مسخ کافکا و «پر سیاوشان»، باسمه‌ای دیگر از بعضی کارهای احمد دهقان است. شیوهٔ برخورد لعل بذری با داستان و نحوه روایت کردن آن است، آن گونه که گویی، جای داستان کوتاه با سکانسی از یک فیلم بلند، اشتباه گرفته شده است..

جوایز داستان‌ها

Y «پَریساوش» برگزیده دومین جایزهٔ ادبی یوسف: ۱۸ بهمن ۱۳۸۶ / رتبه ششم و تقدير ويژه هيئت داوران به خاطر بداعت طرح و واقع گرايي نويسنده در نگاه موشكافانه به مناسبات انساني در متن بحران‌های آشكار و نهان
Y «پدر کلان» رتبهٔ اول در بخش داستان کوتاه جشنوارهٔ کبوتر حرم سال ۱۳۹۲
Y «سانگالا» برگزیدهٔ ششمین دوسالانهٔ‌ داستان کوتاه نارنج در جهرم ۳۰ آذر ۱۳۹۶

جوایز کتاب

Y شایسته تقدیر در دوازدهمین دورهٔ جایزه ادبی جلال آل‌احمد ۲۳ آذر ۱۳۹۸
Y برگزیده سی و هفتمین جایزه کتاب سال ۱۶ بهمن ۱۳۹۸

مشخصات کتاب‌شناختی

تعداد صفحات، دفعات چاپ، جمع کل تیراز و ناشرانی که اثر را چاپ کرده‌اند

افتادیم در گردنهٔ حیران توسط «نشر نیماژ» در ۱۱۲ صفحه، در چهار نوبت به چاپ رسیده است، که مجموع تیراژ آن طبق آمار خانهٔ کتاب نزدیک به ۲۶۰۰ جلد می‌باشد.

نوا، نما و نگاه