ویکی‌ادبیات:شیوه‌نامه/تاریخ و شماره
در این شیوه‌نامه روش نمایش اعداد، تاریخ‌ها، ساعات، واحدهای اندازه‌گیری، ارزها، مختصات جغرافیایی و موارد مشابه برای مقاله‌ها آمده‌است. هدف از این شیوه‌نامه ایجاد پیوستگی و وضوح درون مقاله است تا بتوان آسان‌تر و با درک بیشتر از مطالب آن بهره برد.
اگر در این شیوه‌نامه با چند گزینه برای هر مقوله روبه‌رو شدید، یکی را انتخاب کرده و حتماً آن را در تمام مقاله حفظ کنید؛ مگراینکه به دلیلی موجه به‌صورت استثنایی از روشی دیگر درون مقاله استفاده کنید.
این شیوه‌نامه هنوز تحت روند ترجمه و محلی‌سازی از شیوه‌نامه Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers در ویکی‌پدیای انگلیسی است. خواهشمندیم درصورتی‌که ایرادی در این صفحه دیدید آن را در صفحه بحث مطرح یا رأساً اقدام به اصلاح کنید.
نکات کلی
گفتاوردها و عناوین و...
گفتاوردها، عناوین کتاب‌ها و مقالات و دیگر متون واردشده در مقاله‌ها باید بدون تغییر در مقاله‌های ویکی‌ادبیات آورده شود، حتی اگر قالب‌ها یا واحدهای یادشده در آن‌ها با رهنمودهای این صفحه یا شیوه‌ای که در مقاله رعایت شده مطابقت ندارد. درصورتی‌که لازم بود از [نشانهٔ قلاب] یا پانویس برای توضیح مطلب استفاده کنید.
آیتم‌های مربوط به گاه‌شماری
عباراتی که زمانی منسوخ خواهند شد
از کاربرد قیود و اصطلاحات زمانی همچون الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt، الگو:!xt بپرهیزید؛ مگراینکه نوشتار حاوی مطالبی باشد که به‌سرعت درحال تغییرند. به‌جای این اصطلاحات می‌توان از عباراتی نظیر: الگو:Xt، الگو:Xt، الگو:Xt استفاده کرد. به‌کارگیری الگوی {{از تاریخ|۲۰۲۴}} باعث تولید متن: الگو:Xt خواهد شد و درنتیجه مقاله به رده‌ای افزوده خواهد شد که ویکی‌نویسان هرازچندگاهی مقالات آن را به‌روز می‌کنند. از این الگو برای نمایش تمام تاریخ {{از تاریخ|۲۰۲۴|۱۱|۲۳}} هم می‌توان استفاده کرد. بااین‌حال هیچ‌گاه عبارت الگو:Xtرا با {{از تاریخ|۲۰۰۵}} عوض نکنید؛ زیرا به این طریق بخشی از اطلاعات را از دست خواهید داد. درعوض می‌توانید از قابلیت‌های پیشرفتهٔ الگوی {{از تاریخ}} همچون {{از تاریخ|۲۰۰۵|alt=از آغاز ۲۰۰۵}} سود ببرید.
استفاده از عبارت‌های زمانی نسبی برای دوره‌های زمانی طولانی پذیرفتنی است؛ مثلاً برای اشاره به تحولات زمین‌شناسی: الگو:Xt
تاریخ روز، ماه و سال
ویژگی‌های زیر دربارهٔ تاریخ‌های موجود در گفتاوردها یا عناوین کاربردی نیستند. برای مشاهدهٔ شیوهٔ نگارش گفتاوردها (نقل‌قول‌ها) به ویکی‌ادبیات:شیوه‌نامه#نقل‌قول (گفتاورد) بروید.
قالب
- برای نوشتن تاریخ به‌ترتیب روز را با عدد، ماه را با حروف و سال را با عدد وارد کنید. برای مثال:
 نادرست
|
 درست
|
توضیحات |
|---|---|---|
| ۲۵ دی ماه ۱۳۹۵ | ۲۵ دی ۱۳۹۵ | از واژهٔ «ماه» در نوشتن تاریخ‌ها استفاده نکنید. |
| ۱۲ مرداد سال ۱۳۹۲ | ۱۲ مرداد ۱۳۹۲ | از واژهٔ «سال» در نوشتن تاریخ‌ها استفاده نکنید. |
| هفدهم شهریور | ۱۷ شهریور | اعداد تاریخ را ترتیبی ننویسید. |
| بیست‌ودوم خرداد ۱۳۸۸ | ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ | روز را به حروف ننویسید. |
| ۲۹ اسفند ۹۶ | ۲۹ اسفند ۱۳۹۶ | از نوشتن سال به شکل مخفف پرهیز کنید. |
| ۰۷ آوریل ۲۰۱۱ | ۷ آوریل ۲۰۱۱ | پیش از عدد روز از صفر استفاده نکنید. |
| ۱۳۹۵/۹/۲۹ | ۲۹ آذر ۱۳۹۵ | از ممیز برای جداکردن اجزای تاریخ استفاده نکنید. |
| ۲۳-۰۱-۲۰۱۱ | ۲۳ ژانویه ۲۰۱۱ | ترتیب نگارش تاریخ (روز، ماه، سال) را حفظ کنید. از خط فاصله برای جداسازی اجزای تاریخ استفاده نکنید. |
| ۱۳ فروردین، ۱۳۹۷ | ۱۳ فروردین ۱۳۹۷ | بین اجزای تاریخ از ویرگول استفاده نکنید. |
نکات
- در کل مقاله فقط به یک صورت تاریخ‌ها باید نوشته شود. تا جای ممکن سعی کنید فقط از یک گاه‌شماری (مثلاً فقط هجری خورشیدی) استفاده شود.
- به تاریخ‌ها تنها زمانی پیوند دهید که رابطه‌ای بین موضوع مطلب و تاریخ مدنظر برقرار باشد.
- برای اشاره به یک بازهٔ زمانی خاص، دو تاریخ مدنظر را با حداقل تکرار با حرف اضافهٔ «تا» از هم جدا کنید. برای مثال: «۵ تا ۷ شهریور ۱۳۴۷» و «۵ شهریور تا ۹ مهر ۱۳۴۷».
- درصورتی‌که هیچ واژه‌ای بین عدد دو سال استفاده نشده باشد و این سال‌ها فقط با خط فاصله نشان داده شده باشد، سالی که رقم بیشتری دارد در سمت راست و سالی که رقم کمتر دارد در سمت چپ نوشته می‌شود: ۴۴–۱۳۴۳
- استفاده از تاریخ‌ها بدون ذکر سال نامناسب است؛ مثل «۲ مرداد»؛ مگرآنکه سال مدنظر در متن کاملاً آشکار باشد.
- دهه‌ها با عدد نوشته می‌شوند: «دههٔ ۱۹۸۰».
- سده‌ها و هزاره‌ها معمولاً با حروف نوشته می‌شوند: «سدهٔ هفتم هجری قمری»، «هزارهٔ اول هجری شمسی» و «
سدهٔ ۱۹ میلادی». - ماه‌های شمسی به‌صورت استانداردشدهٔ زیر نوشته می‌شوند:
- فروردین، اردیبهشت (
اردیبهشت)، خرداد، تیر، مرداد (امرداد)، شهریور، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، و اسفند.
- فروردین، اردیبهشت (
- ماه‌های قمری به‌صورت استانداردشدهٔ زیر نوشته می‌شوند:
- محرم، صفر، ربیع‌الاول، ربیع‌الثانی، جمادی‌الاول، جمادی‌الثانی، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذیقعده، و ذیحجه.
- برای ذکر نام ماه‌های میلادی، از لفظ فرانسوی آن‌ها استفاده می‌شود:
- ژانویه، فوریه، مارس (
مارچ)، آوریل (آپریل)، مه (می)، ژوئن (جون)، ژوئیه (جولای)، اوت (آگوست)، سپتامبر، اکتبر، نوامبر و دسامبر.
- ژانویه، فوریه، مارس (
- برای اشاره به تاریخ‌هایی که به نام یک روز مشهورند از عدد استفاده کنید: واقعه ۱۷ شهریور
تقویم هجری خورشیدی
تقویم هجری شمسی، بنابر قانون مصوب سه‌شنبه ۱۱ فروردین ۱۳۰۴ هجری شمسی مجلس پنجم شورای ملی تقویم رسمی ایران شد. آغاز سال خورشیدی برابر است با نخستین روز بهار. نام دوازده ماه تقویم خورشیدی در ایران، نام‌های امشاسپندان و دیگر الهه‌های دیانت زردشتی است. در ۱۳۰۱ ش، درپی اصلاحاتی که امان‌الله‌خان در جامعه افغانستان صورت داد و براساس یکی از نظام‌نامه‌هایی که دولت او صادر کرد، گاه‌شمار رسمی افغانستان هجری شمسی شد و برای نام ماه‌های سال، نام‌های عربی برج‌های فلکی منطقه‌البروج درنظر گرفته شد. نام‌های پیشنهادی برای ماه‌ها از سوی نجم‌الدوله در گاه‌شماری هجری خورشیدی نام دوازده برج فلکی بود که در ایران به نام‌های جدیدی تغییر یافت؛ ولی در افغانستان همچنان در دوران معاصر از نام‌های اصلی استفاده می‌شود.
| ترتیب | روزها | نام | |||
|---|---|---|---|---|---|
| نام تغییر یافته (ایران) |
نام اصلی (افغانستان) |
فصل | |||
| ۱ | ۳۱ | فروردین | حَمَل | ||
| ۲ | ۳۱ | اردیبهشت | ثور | ||
| ۳ | ۳۱ | خرداد | جَوزا | ||
| ۴ | ۳۱ | تیر | سرطان | تابستان | |
| ۵ | ۳۱ | مرداد | اسد | ||
| ۶ | ۳۱ | شهریور | سُنبُله | ||
| ۷ | ۳۰ | مهر | میزان | ||
| ۸ | ۳۰ | آبان | عقرب | ||
| ۹ | ۳۰ | آذر | قوس | ||
| ۱۰ | ۳۰ | دی | جَدْی | زمستان | |
| ۱۱ | ۳۰ | بهمن | دلو | ||
| ۱۲ | ۲۹-۳۰ | اسفند | حوت | ||
ساعت
استفاده از ساعت دوازده‌ساعته یا ساعت بیست‌وچهار ساعته بستگی به موقعیت دارد. در هر صورت برای جداسازی ساعات، دقایق و ثانیه‌ها از یکدیگر باید از نشانهٔ دونقطه استفاده شود (نمونه: الگو:Xt یا الگو:Xt)
- زمان ۱۲ساعته باید به‌همراه یکی از عبارت‌های «پیش‌ازظهر» (صبح) یا «بعدازظهر» آورده شود. در این حالت نباید پیش از عدد ساعت از عدد صفر استفاده کنید. (درست: الگو:Xt - اشتباه: الگو:Xt). کاربرد ظهر یا نیمه‌شب به‌جای ساعت‌های ۱۲ ظهر یا ۱۲ شب نیز درست است.
- زمان ۲۴ساعته نباید به‌همراه عبارات «پیش‌ازظهر» ، «بعدازظهر»، ظهر یا نیمه‌شب آورده شود. ساعت‌های کمتر از ۱۰ باید دارای عدد صفر در آغاز باشند (مثل الگو:Xt). الگو:Xt نشانهٔ نیمه‌شب و آغاز روز جدید است، الگو:Xt نشانهٔ ظهر، الگو:Xt نشانهٔ پایان یک روز است. بااین‌حال از الگو:!xt نباید برای اشاره به نخستین ساعت روز بعد استفاده کرد (به‌جای الگو:!xt از الگو:Xt استفاده کنید).
عناصر شمارشی ساعات روز باید به‌صورت عددی (الگو:Xt) نمایش یابند و کاربرد آن‌ها به شکل حروفی (الگو:!xt) درست نیست. بااین‌حال کاربرد واژه‌هایی مانند الگو:Xt یا الگو:Xt پذیرفتنی است.
منطقه زمانی
تاریخ‌ها و ساعت‌های وقوع یک رخداد را همراه با منطقهٔ زمانی محل واقعه بنویسید. برای مثال تاریخ حمله به پرل هاربر باید به‌صورت ۷دسامبر۱۹۴۱ (به‌وقت هاوایی) نوشته شود. در انتخاب منطقهٔ زمانی، اولویت را به مکانی بدهید که رخداد مدنظر، بیشترین تأثیر را در آنجا گذاشته است. مثلاً اگر هکری در چین به رایانه‌ای در پنتاگون حمله کند باید از منطقهٔ زمانی مقر پنتاگون استفاده کنید؛ زیرا حمله در آنجا تأثیرگذار بوده است. گاهی نیز بهتر است از ساعت هماهنگ جهانی (UTC) برای اشاره به یک تاریخ و ساعت استفاده کنید. برای مثال:
- ۸:۰۰ بعدازظهر (به‌وقت منطقه زمانی شرقی آمریکا) در ۱۵ژانویه۲۰۰۱ (۰۱:۰۰ UTC در ۱۶ ژانویه)
به‌جای نمونهٔ بالا می‌توانید اختلاف با مبدأ UTC را یاد کنید:
- ۲۱:۰۰ (به‌وقت ساعت تابستانی بریتانیا) (UTC+۱) در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۲
به‌ندرت پیش آمده که منطقهٔ زمانیِ رویدادی تغییر کرده باشد؛ مثلاً چین در ۱۹۴۹ به پنج منطقهٔ زمانی تقسیم شد درحالی‌که همه چین امروزی را با UTC+8 می‌شناسند. کاربرد UTC برای تاریخ‌های پیش از ۱۹۶۰ یعنی سالی که این سامانه ابداع شد مناسب نیست. یادتان باشد در صورت اختلاف بین زمان وقوع رویدادی در گذشته با منطقهٔ زمانی امروزی آن منطقه از سامانهٔ زمانی موجود در آن زمان استفاده کنید.
روزهای هفته
- روزهای هفته، هفت تا هستند.
- برای نشان دادن یک بازه زمانی می‌توانید از خط تیره استفاده کنید مثلا «شنبه-چهارشنبه».
دهه
- هرگز پس از نوشتن دهه آن را با ها جمع نبندید. نمونه: ۱۹۷۰ها غلط است و به‌جای آن باید بنویسید دهه ۱۹۷۰.
اعداد
رقم یا حروف
در متن مقالهٔ ویکی‌ادبیات:
- ارقام به‌شکل فارسی نوشته می‌شوند: ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰ - نه به‌شکل عربی: ١٢٣٤٥٦٧٨٩٠ یا لاتین: 1234567890. برای اطلاعات بیشتر به ویکی‌ادبیات:فارسی‌نویسی مراجعه کنید.
- هرچند اعداد عربی با فارسی در ظاهر فقط در شیوهٔ نگارش اعداد ۴، ۵ و ۶ تفاوت دارند؛ اما جایگاه یونی‌کدی همهٔ آن‌ها باهم متفاوت است؛ لذا حتماً لازم است صفحه کلید استاندارد فارسی را به‌کار گیرید.
- ارقام میان صفر تا نه به‌شکل حروف نوشته می‌شوند.
- ارقامی بزرگ‌تر از نه را می‌توان با حرف یا رقم نوشت.
- از «میلیارد» به‌جای «بیلیون» و از «هزارمیلیارد» به‌جای «تریلیون» استفاده می‌شود.
- از پیشوندهای فرنگی مگا، گیگا و ترا فقط در متون مربوط به فناوری اطلاعات استفاده می‌شود.
- ارقام در فرمول‌های ریاضی هرگز حروفی نوشته نمی‌شوند.
- هنگامی که قصد مقایسه بین دو مقدار را داریم هر دو باید یا به‌شکل حروفی یا رقمی نوشته شوند.
- دو گربه و سه سگ
- ۸۶ مرد و ۱۰۳ زن
- برای چنین منظوری، اگر لازم بود قاعدهٔ نگارشی حرفی اعداد کمتر از ۱۰ دور زده می‌شود.
- گاهی ارقام و حروف معنای خاص خود را دارند؛ مانند: همهٔ کمدها به‌جز یک بازرسی شد. معنای این جمله آن است که تمام کمدها به‌جز یکی از آن‌ها بازرسی شد و مشخص نیست کمد یادشده کدام است. حال این جمله را درنظر بگیرید: همه کمدها به‌جز ۱ بازرسی شد. این جمله یعنی کمد شماره ۱ بازرسی نشد.
- اسم‌های خاص هرگز عوض نمی‌شوند: خیابان ۱۷شهریور، هفت‌سامورایی، حس ششم، مرد سوم، میدان هفت‌تیر
- سعی کنید جمله را با شماره آغاز نکنید؛ مگرآنکه جمله با واژه‌ای که اسم خاصی حاوی رقم دارد آغاز شود.
اعداد ترتیبی
- برای نشان‌دادن اعداد ترتیبی از «ام» بدون فاصله با عدد استفاده کنید: ۴۵ام
- برای نشان‌دادن شماره شاهان همنام در یک دودمان یا کشور فقط از اعداد به‌شکل حروفی استفاده کنید: مهرداد دوم، لوئی نهم
کسر و نسبت
- برای نشان‌دادن افزایش یا کاهش یک مقدار، از نشانه‌های + و - استفاده می‌شود. مثلاً ۹۰۰+ که به معنای افزایش ۹۰۰ تایی است. در این صورت از نشانه‌ها در سمت چپ عدد استفاده کنید.
اعشار
- برای نشان‌دادن اعشار فقط استفاده از ممیز فارسی صحیح است و به‌کاربردن سایر نشانه‌ها مثل . یا , یا / به‌جای ممیز صحیح نیست. برای اینکه بتوانید ممیز فارسی بنویسید از صفحه‌کلید فارسی استفاده کنید.
گروه‌بندی ارقام
برای جداکردن رقم‌ها از ٬ استفاده کنید این کار خواندن را آسان‌تر می‌کند؛ مثلاً ۲۴٬۷۰۰٬۰۰۰
درصد
- در متون غیرعلمی و غیرفنی از واژه «درصد» استفاده شود.
- در متون علمی و فنی و همچنین در جداول و جعبه‌های اطلاعات مربوط به هر نوع مقاله باید از نشانهٔ درصد فارسی «٪» و نه «%» در سمت چپ عدد استفاده شود.
نمادنویسی علمی و مهندسی
- در نماد علمی از توان استفاده می‌شود.
یکاهای اندازه‌گیری
انتخاب یکا و ترتیب آن
- در مقالات غیرعلمی که مربوط به ایران (قدیم) است می‌توانید از یکاهای ایرانی استفاده کنید، البته درصورتی‌که در منبع معتبر از یکای ایرانی استفاده شده باشد، در غیر صورت تحقیق دست‌اول در ویکی‌ادبیات ممنوع است.
- در سایر مقالات باید از یکاهای دستگاه بین‌المللی یکاها استفاده کنید.
یکاهای ایرانی
- یکاهای جرم
- ری برابر ۴ من
- سیر برابر الگو:Fraction چارک
- نخود برابر الگو:Fraction مثقال
- گندم برابر الگو:Fraction نخود
- ارزن برابر نیم گندم
- خرمن برابر الگو:Fraction من
- گروان برابر ۶ سیر
- سنگ سیاه برابر ۲ خرمن
- درهم برابر الگو:Fraction مثقال
- چفتار برابر الگو:Fraction سیر
- قفیز برابر ۸ مکوک
- مکوک برابر ۲۲۵ سیر
- کیلچه برابر الگو:Fraction من
- جریب برابر ۴ قفیز
- یکاهای طول
- گام یا قدم برابر
- بهر برابر نیم گره
- گره برابر الگو:Fraction چارک
- اسپرسا برابر با ۱۸۹ متر
- وجب
- چارک برابر الگو:Fraction ذرع
- گز
- ارش یا ذرع برابر ۴ چارک
- فرسنگ یا فرسخ برابر ۶۰۰۰ ذرع
- یکاهای شمارش