محمد ایوبی

محمد ایوبی
زادروز	۱۳۲۰ اهواز
مرگ	۱۹دی۱۳۸۸ (۶۷ سال) بیمارستان ابن‌سینا در تهران
محل زندگی	تهران محله صادقیه
علت مرگ	بیماری ریوی
جایگاه خاکسپاری	قطعه هنرمندان بهشت‌زهرا
پیشه	داستان‌نویس
همسر(ها)	دو بار ازدواج کرد (همسر اول وی فوت کرد.)
فرزندان	صنم و نیما
مدرک تحصیلی	ادبیات فارسی
شاگرد	مسعود آلی‌محمودی و احسان اسکندری و احسان رضایی کلج
اثرگذاشته بر	داستان معاصر فارسی
اثرپذیرفته از	نثر کلاسیک فارسی و رمان نو

محمد ایوبی سال ۱۳۲۱ در اهواز به‌دنیا آمد و بعدها كارشناسی زبان و ادبیات فارسی گرفت و به كار تدریس در دبیرستان‌ها پرداخت. ایوبی در جایی گفته است: دههٔ۴۰، دوران پارادوكسیكال حیرت است كه بر نویسندگان جوان دههٔ ۴۰ جنوب به‌خصوص خوزستان تحمیل می‌شود و این سلطه اقلیمی خاص است كه خواه‌ناخواه نویسندگان را جذب خود می‌كند.

* * * * *

ایوبی در رمان طیف باطل كه سال ۱۳۵۳ آن را منتشر كرد با به‌تصویركشیدن سقوط خاندان سرهنگ اقتداری میلیتاریسم را هجو می‌كند و آن را به‌استهزاء می‌گیرد. ایوبی در این رمان فصل‌هایی را به‌صورت مونولوگ درونی سرهنگ اقتداری با همزاد خودش نوشت؛ شيوه‌ای كه در اغلب داستان‌ها با اين مضمون رایج است. ایوبی بعدها رمان‌ها و داستان‌های متعددی نوشت كه از آن میان می‌توان به رمان راه شیری (۱۳۷۸) اشاره كرد. او در این رمان تداعی‌های شكل‌گرفته در ذهن شخصیت رمان را براساس خاطرات پراكنده روایت كرد و صورت داستانی به آن بخشید. یک سال پس از انتشار اين رمان نیز مجموعه پایی برای دویدن را منتشر كرد كه داستان‌های ایوبی دربارهٔ جنگ هشت‌سالهٔ عراق و ایران است. از دیگر داستان‌ها و رمان‌های او می‌شود از آواز طولانی جنوب، غمزهٔ مردگان، سفر سقوط و زیتون تلخ خرمای گس نام برد. ایوبی همچنين در سال ۱۳۷۰ نمایشنامه‌ای را نيز با نام همزادان ماه منتشر كرد؛ ولی هرگز نمایشنامه‌نویسی بر داستان‌نویسی او سایه نیانداخت. علاوه‌بر داستان‌نویسی كه دل‌مشغولی اصلی او بود در برهه‌ای از زندگی خود به انتخاب شعرهای نیما یوشیج دست زد كه آن‌ها را با شرح و تفسیر منتشر كرد. در سال ۱۳۸۸ انتشارات ققنوس در روزهای نمایشگاه كتاب تهران رمان زیر چتر شیطان را از او منتشر كرد كه ایوبی به‌گفته خودش بیش از ۱۳ سال روی آن كار كرده بود. همچنین دو رمان راه گراز و صورتک‌های تسلیم آخرین آثار منتشرشدهٔ این نویسنده است كه توسط نشر افراز منتشر شدند. صورتک‌های تسلیم در سال ۱۳۸۸ نامزد دریافت دومین جایزهٔ ادبی جلال آل‌احمد بود. وی رمان دیگری با نام مرد تشویش همیشه در دست نشر داشت. ایوبی در دههٔ هفتاد مدتی مسئول صفحهٔ ادبی روزنامه سلام بود که مجموعه مقالات او در آن روزنامه، بعدها در قالب کتاب جان شکر گردآوری و منتشر شد. زنده‌یاد ایوبی مجموعه داستان جنوب سوخته و رمان طیف باطل را نیز پیش از انقلاب سال اسلامی ایران نوشته بود که به‌گفته خود او هر دو به دست ممیزان دوران به مقوا بدل گشت. رمان با خلخال‌های طلایم خاکم کنید، نوشتهٔ محمد ایوبی نیز در سال‌های اخیر موفق به دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران نشد و نهایتاً در وبگاه رادیو زمانه منتشر شد. محمد ایوبی شعاری عجیب را سرلوحهٔ کار خود قرار داده بود و همواره به شاگردان خود نیز گوشزد می‌کرد: بمیر و بنویس. نویسنده او داستانی نیز با همین عنوان در سایت خزه که خود سردبیری آن را برعهده داشت، منتشر کرد. ایوبی دو بار ازدواج کرد و صاحب دو فرزند بنام‌های نیما و صنم شد. در طول عمر بابرکت خویش، شاگردان بسیاری را پروراند که مسعود آلی‌محمودی، احسان اسکندری و احسان رضایی کلج از آن جمله‌اند.

داستانک

محمد ایوبی نویسنده‌ی نام آشنای جنوبی زندگی ادبی جذابی داشت. برخورد او با دیگر نویسندگان بزرگ کشور مخصوصا هنرمندان جنوبی خاطرات جذابی از او به جا گذاشته است که در ادامه خواهید خواند.

شخصیت خاکستری در رمان زیر چتر شیطان شخصیتی هست به نام عیصو که دایی راوی است. عیصو جوانی لاابالی است و حضورش باعث دردسر. یکی از نکات برجسته‌ی نویسنده زیستن با شخصیت‌های داستانش است و این نکته بارها در زندگی محمد ایوبی قابل مشاهده بود. یکی از سه‌شنبه‌های نقد داستان که در منزل ایشان برگزار می‌شد، صالح تسبیحی پرسید: مگه نمی‌گید که شخصیت‌ها باید خاکستری باشند؟ پس چرا عیصو اینقدر سیاهه؟ ایوبی به جایی در دور دست خیره بود. پک عمیقی به سیگارش زد و دودش را پرت کرد توی فضا و بعد با دست محکم کوبید روی میز و با خشم گفت: آخه تو نمی‌دونی چقدر این آدم بده.

پیوند به بیرون

• ‏ «جهان داستان، معرفیِ ایوبی». وبگاه ادبی و هنری خزه، ۹اردیبهشت۱۳۸۳.