سفر برگذشتنی
| سفر برگذشتنی | |
|---|---|
 | |
| نویسنده | محمدرضا توکلی صابری |
| ناشر | علمی و فرهنگی |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۷ |
| شابک | ۶۰۰۴۳۶۵۴۰۶۹۸۷ |
| موضوع | سفرنامه |
| زبان | فارسی |
| نوع رسانه | کتاب |
سفر برگذشتنی عنوان سفرنامه‌ای از محمدرضا توکلی صابری در دو جلد است که در آستانه هزارمین سالروز تولد ناصرخسرو همان مسیری را پیموده که این شاعر بزرگ ایرانی برای نگارش سفرنامه حج خود پشت سر گذاشته است.
«سفر برگذشنی» کتاب جالبی است و اصلِ گیراییِ آن به‌خاطر طرحِ خلاقانه نویسنده است. در واقع نویسنده تصمیم می‌گیرد که در هزاره میلاد ناصرخسرو مسیر سفر او را از سفرنامه‌اش استخراج کند و همان مسیر را بعد از حدود هزار سال، دوباره طی کند و سفرنامه‌ای نو بنویسد تا امروزیان و آیندگان بتوانند به‌طور عینی‌تر ببینند که دنیای ما، بعد از هزار سال، در مقایسه با دنیای زمان ناصرخسرو چقدر تغییر کرده است. برای کسانی که سفرنامه ناصرخسرو را خوانده‌اند، فکر گیرایی‌ست و نتیجه هم خواندنی از کار درآمده است.
دلیل اینکه نویسنده هزاره تولد ناصرخسرو را برای آغاز سفر خویش انتخاب کرده نه هزاره آغاز سفر او را که مناسبت بیشتر دارد، به گفته خودش این بوده: «امید نداشتم که در آغاز هزاره سفر او زنده باشم.» به هر حال چه خوب که این کار ۴۰ سالی زودتر به انجام رسیده است. ضمناً مؤلف سفرش را از سرخس آغاز کرده است نه از مرو (که ناصرخسرو سفر خویش را آغاز کرده) چراکه نتوانسته ویزای ترکمنستان را بگیرد و به مرو برود. و نیز تمام سفر را نه همچون ناصرخسرو به یکباره، بلکه به تفاریق در فرصت‌های مرخصیِ کاری تکمیل کرده است. نام کتاب، انتخاب خوبی‌ست برگرفته از قطعه بسیار زیبای سه بیتی که ناصرخسرو بر پایان سفرنامه نهاده است.[۱] این کتاب در بخش مستندنگاری هفتمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد به عنوان اثر برگزیده شناخته شد.
برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند
خلاصه کتاب
در سال ١٣٨٢ براى اولين‌بار مسير سفر ناصرخسرو را به‌تدريج در طى هفت سال رفت و از روستاها، شهرها و كشورهايى كه ناصرخسرو گذر كرده و از بناها، مسجدها، قلعه‌ها، دروازه‌ها، دولاب‌ها، کاريزها، زيارتگاه‌ها، مزارها، گورستان‌ها، بازارها، کليساها، چشمه‌ها، نیل‌‌سنج‌ها، آبشارها، و زيارتگاه‌هايى كه ناصرخسرو بازديد كرده، عكس و فيلم گرفته و گزارش خود را از اين ديدارها در كتاب سفر برگذشتنى نوشته است.
دكتر توكلى صابرى در پايان اين مسير دراز به ديدار مزار ناصرخسرو در كوهستان‌هاى بدخشان رفته و گزارش سفر و اولين عكس‌هاى آرامگاه ناصرخسرو را در كتاب «سفر ديدار» منتشر كرده است. هر دو كتاب بزرگترين جايزه ادبى ايران، يعنى جايزه ادبی جلال آل‌احمد، را دريافت كردند.
علاوه برآن دكتر توكلى صابرى پس از جستجوهاى زياد دو نسخه قديمى از سفرنامه را كتابخانه‌هاى انگلستان و هندوستان پيدا كرده است كه به ترتيب ١٩٢ و ٢٨٨ سال قديمى‌تر از نسخه‌هاى موجود است و بر مبناى آن متن جديدى از سفرنامه ناصرخسرو را در دست انتشار دارد.[۲]
نویسنده در ابتدا به بررسی مسیری پرداخته که ناصرخسرو، به عنوان نخستین کسی که سفرنامه حج نوشته، در سفر خود طی کرده است. اکنون مسیری که این شاعر و سفرنامه‌نویس در قرن چهارم، پشت سر گذاشته، در بین ۱۰ کشور قرار دارد؛ امروز برخی از این کشورها درگیر جنگ داخلی هستند و بعضی دیگر با همسایگان خود می‌جنگند. نویسنده باید از همه این کشورها ویزا بگیرد تا بتواند پا به پای ناصرخسرو پیش برود.
توکلی صابری، جز سفرنامه ناصرخسرو، سفرنامه‌های دیگر را هم خوانده و به تمام نقشه‌های قدیمی و جدید مراجعه کرده است. او در جست‌وجوی جای پای ناصرخسرو و مسیری که او طی کرده به کشورهای ترکیه، سوریه، لبنان، اسرائیل و فلسطین، مصر، ترکمنستان و عربستان سعودی سفر کرده است.
نویسنده، ۲۹مهرماه۱۳۸۲، سفر خود را آغاز می‌کند. ابتدا از محل زندگی او در شهر کلمبوس واقع در ایالت اوهایو به تهران می‌آید و پس از آن همان مسیری را طی می‌کند که ناصرخسرو، هزار سال پیش، بر جاده ابریشم پیموده است. سفر نویسنده با دیدار از آرامگاه ناصرخسرو، پیر یمگان در بدخشان به پایان می‌رسد.[۳]
معرفی نویسنده
دكتر محمدرضا توكلى صابرى پس از دريافت دكتراى داروسازى از دانشگاه تهران به انگلستان رفت و دكتراى شيمى پزشكى را از دانشگاه دومونفورت و فوق دكتراى شيمى پزشكى را از دانشگاه اكستر دريافت كرد، سپس به ايران بازگشت و به تدريس در دانشگاه متحدين پرداخت. پس از تعطيل شدن دانشگاه‌ها مديريت بخش علمى كارخانه داروپخش را به عهده گرفت و به همكارى در طرح ژنریک با دانشگاه تهران پرداخت. سپس در سال ١٩٨۴ به آمريكا مهاجرت كرد و در دانشگاه‌هاى ماساچوست و كانزاس به تحقيق در مورد غده فوق‌كليوى و كشت بافت دهان پرداخت و پس از مدتى به دپارتمان بيوشيمى كميكال ابستراكت سرويس پيوست.او در سال ٢٠١۵ از اين شركت بازنشسته شد و اكنون به‌طور تمام‌وقت به نويسندگى علمى اشتغال دارد.
دكتر توكلى صابرى علاوه بر مقالات تحقيقاتى در زمينه تخصصى خود در ژورنال‌هاى اروپايى و آمريكايى نويسنده و مترجم بيش از پنجاه كتاب در زمينه پزشكى، داروسازى، ادبيات و فلسفه است. دكتر توكلى صابرى در سال ١٣۵٢ اولين فرهنگ دارويى، در سال ١٣٨٩ اولين فرهنگ داروسازى، و در سال ۱۳۵۹ اولين فرهنگ طب سنتى انگليسى-فارسى و فارسى-انگليسى را منتشر كرد. انجمن ترویج علم ایران به دلیل فعالیت‌های گسترده و پیگیر دکتر محمدرضا توکلی صابرى در انتشار کتاب‌های دانشگاهی، عمومی و ترویجی با هدف معرفی علم به عموم مردم و تلاش‌های مسئولانه در راه پژوهش و تحقیق درباره تاریخ علم و مبارزه با شبه‌علم، جایزه ترویج علم سال ١٣٩٧ را به ايشان داد.
توكلى صابرى در سى سال گذشته مبارزه جدى را با شيادان و مروجان خرافات و مدعيان روش‌هاى پزشكى دروغين آغاز كرده و افراد مشهورى افشاء كرده است. بعضى از مقالات او در اين‌باره در كتاب‌هاى علم چيست؟ و جهان فراطبيعى منتشر شده است و موجب توقف كار اين مدعيان شده است.
او تاريخ قديمى‌ترين كتاب مربوط به شعبده‌بازى را كه تاكنون تصور مى‌شد توسط اروپايى‌ها و در قرن شانزده ميلادى نوشته شده است با معرفى كتاب «تحفه الغرايب» ابوحاسب طبرى در نشريه انجمن جهانى شعبده‌بازان ششصد سال به عقب و از اروپا به ايران برد. او به سبب اين كشف در سال ٢٠١٧ لوح افتخار انجمن جهانى شعبده‌بازان را دريافت كرد.[۲][۴]
توکلی صابری در کتاب «سفر برگذشتنی» نوشته است:
«سه سال پیش از شروع سفر، هنگام خواندن دیوان ناصرخسرو دریافتم که درگذشت او در سال ۳۸۲ خورشیدی است. با خود گفتم که سه سال بعد هزارمین زادروز ناصرخسرو می‌شود. اگر به این مناسبت، کسی مسیری را که او پیمود، بپیماید و ببیند در این هزار سال چه تغییراتی حاصل شده است، چه برجای مانده و چه از بین رفته و چه چیزهای نوین دیگری به جای آن‌ها آمده است و جهان در این هزاره، چه دگرگونی‌هایی پیدا کرده است و مردمان چگونه زندگی می‌کنند.»